Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Văn học KIẾN THỨC CƠ BẢN NGỮ VĂN– Lớp 9...

Tài liệu KIẾN THỨC CƠ BẢN NGỮ VĂN– Lớp 9

.DOC
154
565
135

Mô tả:

Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 PhÇn I: Néi dung «n tËp v¨n häc trung ®¹i B¶ng hÖ thèng c¸c t¸c gi¶, t¸c phÈm v¨n häc trung ®¹i ®· häc ë líp 9 TT 1 2 3 4 a Tªn ®o¹n trÝch ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng 16 trong 20 truyÖn truyÒn kú m¹n lôc. Mîn cèt truyÖn “Vî chµng Tr¬ng” ChuyÖn cò trong phñ chóa TrÞnh ViÕt kho¶ng ®Çu ®êi NguyÔn (®Çu TK XIX) Håi thø 14 cña Hoµng Lª nhÊt thèng trÝ Ph¶n ¸nh giai ®o¹n lÞch sö ®Çy biÕn ®éng cña XHPKVN cuèi TK XVIII Tªn t¸c gi¶ Néi dung chñ yÕu NghÖ thuËt chñ yÕu - Kh¼ng ®Þnh vÎ ®Ñp t©m hån truyÒn thèng cña ngêi phô n÷ ViÖt Nam. - NiÒm c¶m th¬ng sè phËn bi kÞch cña hä díi chÕ ®é phong kiÕn. - TruyÖn truyÒn kú viÕt b»ng ch÷ H¸n. - KÕt hîp nh÷ng yÕu tè hiÖn thùc vµ yÕu tè kú ¶o, hoang ®êng víi c¸ch kÓ chuyÖn, x©y dùng nh©n vËt rÊt thµnh c«ng. Ph¹m §×nh §êi sèng xa hoa v« ®é cña bän vua chóa, quan Hæ (TL 18) l¹i phogn kiÕn thêi vua Lª, chóa TrÞnh suy tµn Tuú bót ch÷ H¸n, ghi chÐp theo c¶m høng sù viÖc, c©u chuyÖn con ngêi ®¬ng thêi mét c¸ch cô thÓ, ch©n thùc, sinh ®éng. Ng« Gia V¨n Ph¸i (Ng« Th× ChÝ, Ng« Th× Du TK 18) - TiÓu thuyÕt lÞch sö ch¬ng håi viÕt b»ng ch÷ H¸n. - C¸ch kÓ chuyÖn nhanh gän, chän läc sù viÖc, kh¾c ho¹ nh©n vËt chñ yÕu qua hµnh ®éng vµ lêi nãi. NguyÔn D÷ (TK16) - H×nh ¶nh anh hïng d©n téc Quang Trung NguyÔn HuÖ víi chiÕn c«ng thÇn tèc vÜ ®¹i ®¹i ph¸ qu©n Thanh mïa xu©n 1789. - Sù th¶m h¹i cña qu©n tíng T«n SÜ NghÞ vµ sè phËn bi ®¸t cña vua t«i Lª Chiªu Thèng ph¶n níc h¹i d©n. TruyÖn KiÒu NguyÔn Du Cuéc ®êi vµ tÝnh c¸ch §Çu TK XIX. (TK 18-19) NguyÔn Du, vai trß vµ vÞ Mîn cèt trÝ cña «ng trong lÞch sö truyÖn Kim v¨n häc ViÖt Nam. V©n KiÒu cña Trung Quèc ChÞ em Thuý KiÒu http://c1kiman-to.violet.vn/ NguyÔn Du Tr©n träng ngîi ca vÎ ®Ñp cña chÞ em Thuý (TK 18-19) KiÒu. VÎ ®Ñp toµn bÝch cña nh÷ng thiÕu n÷ phong kiÕn. Qua ®ã dù c¶m vÒ kiÕp ngêi tµi hoa b¹c mÖnh. - ThÓ hiÖn c¶m høng nh©n v¨n v¨n NguyÔn 1 - Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm. TruyÖn th¬ N«m, lôc b¸t. - Tãm t¾t néi dung cèt chuyÖn, s¬ lîc gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt (SGK) NghÖ thuËt íc lÖ cæ ®iÓn lÊy thiªn nhiªn lµm chuÈn mùc ®Ó t¶ vÎ ®Ñp con ngêi. Kh¾c ho¹ râ nÐt ch©n dung chÞ em Thuý KiÒu. Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 b c d 5 Du Bøc tranh thiªn nhiªn, lÔ T¶ c¶nh thiªn nhiªn héi mïa xu©n t¬i ®Ñp, b»ng nh÷ng tõ ng÷, trong s¸ng. h×nh ¶nh giµu chÊt t¹o h×nh. KiÒu ë lÇu NguyÔn Du C¶nh ngé c« ®¬n buån - Miªu t¶ néi t©m Ngng BÝch (TK 18-19) tñi vµ tÊm lßng thuû nh©n vËt thµnh c«ng chung, hiÕu th¶o rÊt nhÊt. ®¸ng th¬ng, ®¸ng tr©n - Bót ph¸p t¶ c¶nh träng cña Thuý KiÒu ngô t×nh tuyÖt bót. thuËt kÓ M· Gi¸m NguyÔn Du - Bãc trÇn b¶n chÊt con NghÖ Sinh mua (TK 18-19) bu«n xÊu xa, ®ª tiÖn cña chuyÖn kÕt hîp víi M· Gi¸m Sinh. miªu t¶ ngo¹i h×nh, KiÒu - Hoµn c¶nh ®¸ng th¬ng cö chØ vµ ng«n ng÷ cña Thuý KiÒu trong ®èi tho¹i ®Ó kh¾c ho¹ c¬n gia biÕn. tÝnh c¸ch nh©n vËt - Tè c¸o x· héi phong (M· Gi¸m Sinh). kiÕn, chµ ®¹p lªn s¾c tµi, nh©n phÈm cña ngêi phô n÷. Lôc V©n Tiªn NguyÔn §×nh - Vµi nÐt vÒ cuéc ®êi, sù - Lµ truyÒn th¬ N«m, nghiÖp, vai trß cña mét trong nh÷ng t¸c cøu KiÒu ChiÓu NguyÔn §×nh ChiÓu phÈm xuÊt s¾c cña NguyÖt Nga (TK19) trong lÞch sö v¨n häc N§C ®îc lu truyÒn VN. réng r·i trong nh©n - Tãm t¾t cèt chuyÖn d©n. LVT. - NghÖ thuËt kÓ - Kh¸t väng hµnh ®¹o chuyÖn, miªu t¶ rÊt gióp ®êi sèng cña t¸c gi¶n dÞ, méc m¹c, gi¶, kh¾c ho¹ nh÷ng giµu mµu s¾c Nam phÈm chÊt ®Ñp ®Ï cña Bé. hai nh©n vËt : LVT tµi ba, dòng c¶m, träng nghÜa, khinh tµi ; KNN hiÒn hËu, nÕt na, ©n t×nh. Lôc V©n Tiªn NguyÔn §×nh - Sù ®èi lËp gi÷a thiÖn vµ - NghÖ thuËt kÓ gÆp n¹n ChiÓu (TK ¸c, gi÷a nh©n c¸ch cao chuyÖn kÕt hîp víi t¶ c¶ vµ nh÷ng toan tÝnh nh©n vËt qua hµnh 19) thÊp hÌn. ®éng, ng«n ng÷, lêi - Th¸i ®é, t×nh c¶m vµ th¬ giµu c¶m xóc, lßng tin cña t¸c gi¶ ®èi b×nh dÞ, d©n d·, giµu víi nh©n d©n lao ®éng. mµu s¾c Nam Bé. C¶nh ngµy xu©n http://c1kiman-to.violet.vn/ NguyÔn Du (TK 18-19) 2 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng (TrÝch “ TruyÒn kú m¹n lôc” - NguyÔn D÷) A. KiÕn thøc c¬ b¶n I. T¸c gi¶: - NguyÔn D÷ (cha râ n¨m sinh, n¨m mÊt), quª ë H¶i D¬ng. - NguyÔn D÷ sèng vµo nöa ®Çu thÕ kû XVI, lµ thêi kú TriÒu ®×nh nhµ Lª ®· b¾t ®Çu khñng ho¶ng, c¸c tËp ®oµn phong kiÕn Lª, M¹c, TrÞnh tranh giµnh quyÒn lùc, g©y ra nh÷ng cuéc néi chiÕn kÐo dµi. - ¤ng häc réng, tµi cao nhng chØ lµm quan mét n¨m råi c¸o vÒ, sèng Èn dËt ë vïng nói Thanh Ho¸. §ã lµ c¸ch ph¶n kh¸ng cña nhiÒu tri thøc t©m huyÕt ®¬ng thêi. II. T¸c phÈm: 1. XuÊt xø: “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” lµ truyÖn thø 16 trong sè 20 truyÖn n»m trong t¸c phÈm næi tiÕng nhÊt cña NguyÔn D÷ “TruyÒn kú m¹n lôc”. TruyÖn cã nguån gèc tõ mét truyÖn cæ d©n gian trong kho tµng cæ tÝch ViÖt Nam “Vî chµng Tr¬ng”. 2. ThÓ lo¹i: TruyÖn truyÒn kú m¹n lôc (ghi chÐp t¶n m¹n nh÷ng truyÖn kú l¹ vÉn ®îc lu truyÒn). ViÕt b»ng ch÷ H¸n. 3. Chñ ®Ò: Qua c©u chuyÖn vÒ cuéc ®êi vµ c¸i chÕt th¬ng t©m cña Vò N¬ng, “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” thÓ hiÖn niÒm th¬ng c¶m ®èi víi sè phËn oan nghiÖt, ®ång thêi ca ngîi vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña nh÷ng phô n÷ ViÖt Nam díi chÕ ®é phong kiÕn. 4. Tãm t¾t: Vò ThÞ ThiÕt (Vò N¬ng) lµ ngêi phô n÷ nhan s¾c, ®øc h¹nh. Chång nµng lµ Tr¬ng Sinh ph¶i ®i lÝnh sau khi cíi Ýt l©u. Nµng ë nhµ, mét m×nh võa nu«i con nhá võa ch¨m sãc mÑ chång ®au èm råi lµm ma chu ®¸o khi bµ mÊt. Tr¬ng Sinh trë vÒ, nghe lêi con, nghi vî thÊt tiÕt nªn ®¸nh ®uæi ®i. Vò N¬ng uÊt øc gieo m×nh xuèng s«ng Hoµng Giang tù vÉn, ®îc thÇn Rïa Linh Phi vµ c¸c tiªn n÷ cøu. Sau ®ã Tr¬ng Sinh míi biÕt vî bÞ oan. Ýt l©u sau, Vò N¬ng gÆp Phan Lang, ngêi cïng lµng chÕt ®uèi ®îc Linh Phi cøu. Khi Lang trë vÒ, Vò N¬ng nhê göi chiÕc hoa vµng nh¾n chµng Tr¬ng lËp ®µn gi¶i oan cho nµng. Tr¬ng Sinh nghe theo, Vò N¬ng Èn hiÖn gi÷a dßng, nãi väng vµo bê lêi t¹ tõ råi biÕn mÊt. 5. Bè côc: 3 ®o¹n - §o¹n 1:… cña m×nh: Cuéc h«n nh©n gi÷a Tr¬ng Sinh vµ Vò N¬ng, sù xa c¸ch v× chiÕn tranh vµ phÈm h¹nh cña nµng trong thêi gian xa c¸ch. - §o¹n 2: … qua råi: Nçi oan khuÊt vµ c¸i chÕt bi th¶m cña Vò N¬ng. - §o¹n 3: Cßn l¹i: Cuéc gÆp gì gi÷a Vò N¬ng vµ Phan Lang trong ®éi Linh Phi. Vò N¬ng ®îc gi¶i oan. III. Gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm: (Gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c) 1. Gi¸ trÞ hiÖn thùc: - ChuyÖn ph¶n ¸nh hiÖn thùc x· héi phong kiÕn bÊt c«ng víi chÕ ®é nam quyÒn, chµ ®¹p sè phËn ngêi phô n÷ (§¹i diÖn lµ nh©n vËt Tr¬ng Sinh). - Ph¶n ¸nh sè phËn con ngêi chñ yÕu qua sè phËn phô n÷: chÞu nhiÒu oan khuÊt vµ bÕ t¾c. - Ph¶n ¸nh x· héi phong kiÕn víi nh÷ng cuéc chiÕn tranh phi nghÜa lµm cho cuéc sèng cña ngêi d©n cµng r¬i vµo bÕ t¾c. 2. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: a. Ca ngîi nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña ngêi phô n÷ ViÖt Nam th«ng qua nh©n vËt Vò N¬ng http://c1kiman-to.violet.vn/ 3 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 T¸c gi¶ ®Æt nh©n vËt Vò N¬ng vµo nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau ®Ó béc lé ®êi sèng vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt. Ngay tõ ®Çu, nµng ®· ®îc giíi thiÖu lµ “tÝnh ®· thuú mÞ, nÕt na, l¹i thªm t dung tèt ®Ñp”. Chµng Tr¬ng còng bëi mÕn c¸i dung h¹nh Êy, nªn míi xin víi mÑ tr¨m l¹ng vµng cíi vÒ. C¶nh 1: Trong cuéc sèng vî chång b×nh thêng, nµng lu«n gi÷ g×n khu«n phÐp nªn dï chång nµng ®a nghi, ®èi víi vî phßng ngõa qu¸ søc nhng gia ®×nh cha tõng ph¶i bÊt hoµ. C¶nh 2: Khi tiÔn chång ®i, Vò N¬ng rãt chÐn rîu ®Çy, dÆn dß chång nh÷ng lêi t×nh nghÜa ®»m th¾m. Nµng “ch¼ng d¸m mong” vinh hiÓn mµ chØ cÇu cho chång “khi vÒ mang theo ®îc hai ch÷ b×nh yªn, thÕ lµ ®ñ råi”. Vò N¬ng còng th«ng c¶m cho nh÷ng nçi gian lao, vÊt v¶ mµ chång sÏ ph¶i chÞu ®ùng. Vµ xóc ®éng nhÊt lµ nh÷ng lêi t©m t×nh vÒ nçi nhí nhung, tr«ng chê kh¾c kho¶i cña m×nh khi xa chång. Nh÷ng lêi v¨n tõng nhÞp, tõng nhÞp biÒn ngÉu nh nhÞp ®Ëp tr¸i tim nµng - tr¸i tim cña ngêi vî trÎ kh¸t khao yªu th¬ng ®ang thæn thøc lo ©u cho chång. Nh÷ng lêi ®so thÊm vµo lßng ngêi, khiÕn ai ai còng xóc ®éng øa hai hµng lÖ. C¶nh 3: Råi ®Õn khi xa chång, nµng cµng chøng tá vµ béc lé nhiÒu phÈm chÊt ®¸ng quý. Tríc hÕt, nµng lµ ngêi vî hÕt mùc chung thuû víi chång. Nçi buån nhí chång vß vâ, kÐo dµi qua n¨m th¸ng. Mçi khi thÊy “bím lîn ®Çy vên” – c¶nh vui mïa xu©n hay “m©y che kÝn nói” – c¶nh buån mïa ®«ng, nµng l¹i chÆn “nçi buån gãc bÓ ch©n trêi nhí ngêi ®i xa. §ång thêi, nµng lµ ngêi mÑ hiÒn, hÕt lßng nu«i d¹y, ch¨m sãc, bï ®¾p cho ®øa con trai nhá sù thiÕu v¾ng t×nh cha. B»ng chøng chÝnh lµ chiÕc bãng ë phÇn sau c©u chuyÖn mµ nµng vÉn b¶o ®ã lµ cha §¶n. Cuèi cïng, Vò N¬ng cßn béc lé ®øc tÝnh hiÕu th¶o cña ngêi con d©u, tËn t×nh ch¨m sãc mÑ chång giµ yÕu, èm ®au. Nµng lo ch¹y ch÷a thuèc thang cho mÑ qua khái, thµnh t©m lÔ b¸i thÇn phËt, bëi yÕu tè t©m linh ®èi víi ngêi xa lµ rÊt quan träng. Nµng lóc nµo còng dÞu dµng, “lÊy lêi ngät ngµo kh«n khÐo, khuyªn l¬n”. Lêi tr¨ng trèi cuèi cïng cña bµ mÑ chång ®· ®¸nh gi¸ cao c«ng lao cña Vò N¬ng ®èi víi gia ®×nh: “Xanh kia quyÕt ch¼ng phô con, còng nh con ®· ch¼ng phô mÑ”. Th«ng thêng, nhÊt lµ trong x· héi cò, mèi quan hÖ mÑ chång – con d©u lµ mèi quan hÖ c¨ng th¼ng, phøc t¹p. Nhng tríc ngêi con d©u hÕt mùc hiÒn th¶o nh Vò N¬ng th× bµ mÑ Tr¬ng Sinh kh«ng thÓ kh«ng yªu mÕn. Khi bµ mÊt, Vò N¬ng ®· “hÕt lêi th¬ng xãt, phµm viÖc ma chay tÕ lÔ, lo liÖu nh ®èi víi cha mÑ ®Î m×nh”. Cã thÓ nãi, cuéc ®êi Vò N¬ng tuy ng¾n ngñi nhng nµng ®· lµm trßn bæn phËn cña ngêi phô n÷: mét ngêi vî thuû chung, mét ngêi mÑ th¬ng con, mét ngêi d©u hiÕu th¶o. ë bÊt kú mét c¬ng vÞ nµo, nµng còng lµm rÊt hoµn h¶o. C¶nh 4: Khi bÞ chång nghi oan, nµng ®· t×m mäi c¸ch ®Ó xo¸ bá ngê vùc trong lßng Tr¬ng Sinh. + ë lêi nãi ®Çu tiªn, nµng nãi ®Õn th©n phËn m×nh, t×nh nghÜa vî chång vµ kh¼ng ®Þnh tÊm lßng chung thuû trong tr¾ng cña m×nh. CÇu xin chång ®õng nghi oan, nghÜa lµ nµng ®· cè g¾ng hµn g¾n, cøu v·n h¹nh phóc gia ®×nh ®ang cã nguy c¬ tan vì. + ë lêi nãi thø hai trong t©m tr¹ng “bÊt ®¾c dÜ”, Vò N¬ng bµy tá nçi thÊt väng khi kh«ng hiÓu v× sao bÞ ®èi xö tµn nhÉn, bÊt c«ng, kh«ng cã quyÒn tù b¶o vÖ m×nh, thËm chÝ kh«ng cã quyÒn ®îc b¶o vÖ bëi nh÷ng lêi biÖn b¹ch, thanh minh cña hµng xãm l¸ng giÒng. Ngêi phô n÷ cña gia ®×nh ®· mÊt ®i h¹nh phóc gia ®×nh, “thó vui nghi gia nghi thÊt”. T×nh c¶m ®¬n chiÕc thuû chung nµng dµnh cho chång ®· bÞ phñ nhËn kh«ng th¬ng tiÕc. Giê ®©y “b×nh r¬i tr©m g·y, m©y t¹nh ma tan, sen rò trong ao, liÔu tµn tríc giã, khãc tuyÕt b«ng hoa rông cuèng, kªu xu©n c¸i Ðn l×a ®µn, níc th¼m buån http://c1kiman-to.violet.vn/ 4 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 xa”, c¶ nçi nhí chê chång mµ ho¸ ®¸ tríc ®©y còng kh«ng cßn. VËy th× cuéc ®êi cßn g× ý nghÜa n÷a ®èi víi ngêi vî trÎ khao kh¸t yªu th¬ng Êy? + Ch¼ng cßn g× c¶, chØ cã nçi thÊt väng tét cïng, ®au ®ín ª chÒ bëi cuéc h«n nh©n ®· kh«ng cßn c¸ch nµo hµn g¾n næi, mµ nµng th× ph¶i chÞu oan khuÊt tµy trêi. BÞ dån ®Õn bíc ®êng cïng, sau mäi cè g¾ng kh«ng thµnh, Vò N¬ng chØ cßn biÕt mîn dßng níc Hoµng Giang ®Ó röa nçi oan nhôc. Nµng ®· t¾m géi chay s¹ch mong dßng níc m¸t lµm dÞu ®i tøc giËn trong lßng, khiÕn nµng suy nghÜ tØnh t¸o h¬n ®Ó kh«ng hµnh ®éng bång bét. Nhng nµng vÉn kh«ng thay ®æi quyÕt ®Þnh ban ®Çu, bëi ch¼ng cßn con ®êng nµo kh¸c cho ngêi phô n÷ bÊt h¹nh nµy. Lêi than cña nµng tríc trêi cao s«ng th¼m lµ lêi nguyÖn xin thÇn s«ng chøng gi¸m cho nçi oan khuÊt còng nh ®øc h¹nh cña nµng. Hµnh ®éng trÉm m×nh lµ hµnh ®éng quyÕt liÖt cuèi cïng, chÊt chøa nçi tuyÖt väng ®¾ng cay nhng còng ®i theo sù chØ ®¹o cña lý trÝ. + §îc c¸c tiªn n÷ cøu, nµng sèng díi thuû cung vµ ®îc ®èi xö t×nh nghÜa. Nµng hÕt søc c¶m kÝch ¬n cøu m¹ng cña Linh Phi vµ c¸c tiªn n÷ cung níc. Nhng nµng vÉn kh«ng ngu«i nçi nhí cuéc sèng trÇn thÕ – cuéc sèng nghiÖt ng· ®· ®Èy nµng ®Õn c¸i chÕt. Vò N¬ng vÉn lµ ngêi vî yªu chång, ngêi mÑ th¬ng con, vÉn nÆng lßng nhung nhí quª h¬ng, mé phÇn cha mÑ, ®ång thêi vÉn khao kh¸t ®îc tr¶ l¹i danh dù. Bëi vËy mµ nµng ®· hiÖn vÒ khi Tr¬ng Sinh lËp ®µn gi¶i oan. ThÕ nhng “c¶m ¬n ®øc cña Linh Phi, ®· thÒ sèng chÕt còng kh«ng bá”, Vò N¬ng kh«ng quay trë vÒ trÇn gian n÷a. Tãm l¹i: Vò N¬ng lµ mét ngêi phô n÷ xinh ®Ñp, nÕt na, hiÒn thôc l¹i ®¶m ®ang, th¸o v¸t, thê kÝnh mÑ chång rÊt mùc hiÕu th¶o, mét d¹ thuû chung víi chång, hÕt lßng vun ®¾p cho h¹nh phóc gia ®×nh. Nµng lµ ngêi phô n÷ hoµn h¶o, lý tëng cña mäi gia ®×nh, lµ khu«n vµng thíc ngäc cña mäi ngêi phô n÷. Ngêi nh nµng xøng ®¸ng ®îc hëng h¹nh phóc trän vÑn, vËy mµ l¹i ph¶i chÕt oan uæng, ®au ®ín. b. V× sao Vò N¬ng ph¶i chÕt oan khuÊt? Tõ ®ã em c¶m nhËn ®îc ®iÒu g× vÒ th©n phËn ngêi phô n÷ díi chÕ ®é phong kiÕn? Nh÷ng duyªn cí khiÕn cho mét ngêi phô n÷ ®øc h¹nh nh Vò N¬ng kh«ng thÓ sèng mµ ph¶i chÕt mét c¸ch oan uæng: - Nguyªn nh©n trùc tiÕp: do lêi nãi ng©y th¬ cña bÐ §¶n. §ªm ®ªm, ngåi buån díi ngän ®Ìn khuya, Vò N¬ng thêng “trá bãng m×nh mµ b¶o lµ cha §¶n”. VËy nªn §¶n míi ngé nhËn ®ã lµ cha m×nh, khi ngêi cha thËt chë vÒ th× kh«ng chÞu nhËn vµ cßn v« t×nh ®a ra nh÷ng th«ng tin khiÕn mÑ bÞ oan. - Nguyªn nh©n gi¸n tiÕp: + Do ngêi chång ®a nghi, hay ghen. Ngay tõ ®Çu, Tr¬ng Sinh ®· ®îc giíi thiÖu lµ ngêi “®a nghi, ®èi víi vî phßng ngõa qu¸ søc”, l¹i thªm “kh«ng cã häc”. §ã chÝnh lµ mÇm mèng cña bi kÞch sau nµy khi cã biÕn cè x¶y ra. BiÕn cè ®ã lµ viÖc Tr¬ng Sinh ph¶i ®i lÝnh xa nhµ, khi vÒ mÑ ®· mÊt. Mang t©m tr¹ng buån khæ, chµng bÕ ®øa con lªn ba ®i th¨m mé mÑ, ®øa trÎ l¹i quÊy khãc kh«ng chÞu nhËn cha. Lêi nãi ng©y th¬ cña ®øa trÎ lµm ®au lßng chµng: “¤ hay! ThÕ ra «ng còng lµ cha t«i ? ¤ng l¹i biÕt nãi, chø kh«ng nh cha t«i tríc kia, chØ nÝn thin thÝt” Tr¬ng Sinh g¹n hái ®øa bÐ l¹i ®a thªm nh÷ng th«ng tin gay cÊn, ®¸ng nghi: “Cã mét ngêi ®µn «ng ®ªm nµo còng ®Õn” (hµnh ®éng lÐn lót che m¾t thiªn h¹), “mÑ §¶n ®i còng ®i, mÑ §¶ng ngåi còng ngåi” (hai ngêi rÊt quÊn quýt nhau), “ch¼ng bao giê bÕ §¶n c¶” (ngêi nµy kh«ng muèn sù cã mÆt cña ®øa bÐ). Nh÷ng lêi nãi thËt thµ cña con ®· lµm thæi bïng lªn ngän löa ghen tu«ng trong lßng Tr¬ng Sinh. + Do c¸ch c xö hå ®å, th¸i ®é phò phµng, th« b¹o cña Tr¬ng Sinh. Lµ kÎ kh«ng cã häc, l¹i bÞ ghen tu«ng lµm cho mê m¾t, Tr¬ng Sinh kh«ng ®ñ b×nh tÜnh, s¸ng suèt http://c1kiman-to.violet.vn/ 5 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 ®Ó ph©n tÝch nh÷ng ®iÒu phi lý trong lêi nãi con trÎ. Con ngêi ®éc ®o¸n Êy ®· véi vµng kÕt luËn, “®inh ninh lµ vî h”. Chµng bá ngoµi tai tÊt c¶ nh÷ng lêi biÖn b¹ch, thanh minh, thËm chÝ lµ van xin cña vî. Khi Vò N¬ng hái ai nãi th× l¹i giÊu kh«ng kÓ lêi con. Ngay c¶ nh÷ng lêi bªnh vùc cña hä hµng, lµng xãm còng kh«ng thÓ cêi bá oan khuÊt cho Vò N¬ng. Tr¬ng Sinh ®· bá qua tÊt c¶ nh÷ng c¬ héi ®Ó cøu v·n tÊn th¶m kÞch, chØ biÕt la lªn cho h¶ giËn. Tr¬ng Sinh lóc Êy kh«ng cßn nghÜ ®Õn t×nh nghÜa vî chång, còng ch¼ng quan t©m ®Õn c«ng lao to lín cña Vò N¬ng ®èi víi gia ®×nh, nhÊt lµ gia ®×nh nhµ chång. Tõ ®©y cã thÓ thÊy Tr¬ng Sinh lµ con ®Î cña chÕ ®é nam quyÒn bÊt c«ng, thiÕu lßng tin vµ thiÕu t×nh th¬ng, ngay c¶ víi ngêi th©n yªu nhÊt. + Do cuéc h«n nh©n kh«ng b×nh ®¼ng, Vò N¬ng chØ lµ “con nhµ kÎ khã”, cßn Tr¬ng Sinh lµ “con nhµ hµo phó”. Th¸i ®é tµn tÖ, rÎ róng cña Tr¬ng Sinh ®èi víi Vò N¬ng ®· phÇn nµo thÓ hiÖn quyÒn thÕ cña ngêi giµu ®èi víi ngêi nghÌo trong mét x· héi mµ ®ång tiÒn ®· b¾t ®Çu lµm ®en b¹c thãi ®êi. + Do lÔ gi¸o hµ kh¾c, phô n÷ kh«ng cã quyÒn ®îc nãi, kh«ng cã quyÒn ®îc tù b¶o vÖ m×nh. Trong lÔ gi¸o Êy, ch÷ trinh lµ ch÷ quan träng hµng ®Çu; ngêi phô n÷ khi ®· bÞ mang tiÕng thÊt tiÕt víi chång th× sÏ bÞ c¶ x· héi h¾t hñi, chØ cßn mét con ®êng chÕt ®Ó tù gi¶i tho¸t. + Do chiÕn tranh phong kiÕn g©y nªn c¶nh sinh ly vµ còng gãp phÇn dÉn ®Õn c¶nh tö biÖt. NÕu kh«ng cã chiÕn tranh, Tr¬ng Sinh kh«ng ph¶i ®i lÝnh th× Vò N¬ng ®· kh«ng ph¶i chÞu nçi oan tµy trêi dÉn ®Õn c¸i chÕt th¬ng t©m nh vËy. Tãm l¹i: Bi kÞch cña Vò N¬ng lµ mét lêi tè c¸o x· héi phong kiÕn xem träng quyÒn uy cña kÎ giµu cã vµ cña ngêi ®µn «ng trong gia ®×nh, ®ång thêi bµy tá niÒm c¶m th¬ng cña t¸c gi¶ ®èi víi sè phËn oan nghiÖt cña ngêi phô n÷. Ngêi phô n÷ ®øc h¹nh ë ®©y kh«ng nh÷ng kh«ng ®îc bªnh vùc, trë che mµ l¹i cßn bÞ ®èi xö mét c¸ch bÊt c«ng, v« lý; chØ v× lêi nãi th¬ ng©y cña ®øa trÎ vµ v× sù hå ®å, vò phu cña anh chång hay ghen tu«ng mµ ®Õn nçi ph¶i kÕt liÔu cuéc ®êi m×nh. IV. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: 1. Mét sè nÐt nghÖ thuËt ®Æc s¾c cña ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng - X©y dùng t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o, ®Æc biÖt lµ chi tiÕt chiÕc bãng. §©y lµ sù kh¸i qu¸t ho¸ tÊm lßng, sù ngé nhËn vµ sù hiÓu lÇm cña tõng nh©n vËt. H×nh ¶nh nµy hoµn thiÖn thªm vÎ ®Ñp nh©n c¸ch cña Vò N¬ng, ®ång thêi còng thÓ hiÖn râ nÐt h¬n sè phËn bi kÞch cña Vò N¬ng nãi riªng vµ ngêi phô n÷ ViÖt Nam nãi chung. - NghÖ thuËt dùng truyÖn. DÉn d¾t t×nh huèng truyÖn hîp lý. Chi tiÕt chiÕc bãng lµ ®Çu mèi c©u chuyÖn l¹i chØ xuÊt hiÖn mét lÇn duy nhÊt ë cuèi truyÖn, t¹o sù bÊt ngê, bµng hoµng cho ngêi ®äc vµ t¨ng tÝnh bi kÞch cho c©u chuyÖn. - Cã nhiÒu sù s¸ng t¹o so víi cèt truyÖn cæ tÝch "Vî chµng Tr¬ng" b»ng c¸ch s¾p xÕp thªm bít chi tiÕt mét c¸ch ®éc ®¸o. - NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt: Nh©n vËt ®îc x©y dùng qua lêi nãi vµ hµnh ®éng. C¸c lêi trÇn thuËt vµ ®èi tho¹i cña nh©n vËt sö dông nhiÒu h×nh ¶nh íc lÖ nhng vÉn kh¾c ho¹ ®Ëm nÐt vµ ch©n thËt néi t©m nh©n vËt. - Sö dông yÕu tè truyÒn kú (kú ¶o) lµm næi bËt gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña t¸c phÈm. YÕu tè kú ¶o, hoang ®êng lµm c©u chuyÖn võa thùc võa m¬, võa cã hËu võa kh«ng cã hËu, lµm hoµn chØnh vÎ ®Ñp cña Vò N¬ng. - KÕt hîp c¸c ph¬ng thøc biÓu ®¹t: Tù sù + biÓu c¶m (tr÷ t×nh) lµm nªn mét ¸ng v¨n xu«i tù sù cßn sèng m·i víi thêi gian. 2. ý nghÜa cña chi tiÕt kú ¶o * C¸c chi tiÕt kú ¶o trong c©u chuyÖn: http://c1kiman-to.violet.vn/ 6 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 - Phan Lang n»m méng råi th¶ rïa. - Phan Lang gÆp n¹n, l¹c vµo ®éng rïa, gÆp Linh Phi, ®îc cøu gióp; gÆp l¹i Vò N¬ng, ®îc sø gi¶ cña Linh Phi rÏ ®êng níc ®a vÒ d¬ng thÕ. - Vò N¬ng hiÖn vÒ trong lÔ gi¶i oan trªn bÕn Hoµng Giang gi÷a lung linh, huyÒn ¶o råi l¹i biÕn ®i mÊt. * C¸ch ®a c¸c chi tiÕt kú ¶o: - C¸c yÕu tè nµy ®îc ®a vµo xen kÏ víi nh÷ng yÕu tè thùc vÒ ®Þa danh, vÒ thêi ®iÓm lÞch sö, nh÷ng chi tiÕt thùc vÒ trang phôc cña c¸c mü nh©n, vÒ t×nh c¶nh nhµ Vò N¬ng kh«ng ngêi ch¨m sãc sau khi nµng mÊt… C¸ch thøc nµy lµm cho thÕ giíi kú ¶o lung linh, m¬ hå trë nªn gÇn víi cuéc ®êi thùc, lµm t¨ng ®é tin cËy, khiÕn ngêi ®äc kh«ng c¶m thÊy ngì ngµng. * ý nghÜa cña c¸c chi tiÕt kú ¶o: - C¸ch kÕt thóc nµy lµm nªn ®Æc trng cña thÓ lo¹i truyÖn truyÒn kú. - Lµm hoµn chØnh thªm nÐt ®Ñp vèn cã cña Vò N ¬ng: nÆng t×nh, nÆng nghÜa, quan t©m ®Õn chång con, phÇn mé tæ tiªn, khao kh¸t ®îc phôc håi danh dù. - T¹o nªn mét kÕt thóc phÇn nµo cã hËu cho c©u chuyÖn. - ThÓ hiÖn vÒ íc m¬, vÒ lÏ c«ng b»ng ë câi ®êi cña nh©n d©n ta. - Chi tiÕt kú ¶o ®ång thêi còng kh«ng lµm mÊt ®i tÝnh bi kÞch cña c©u chuyÖn. Vò N¬ng trë vÒ mµ vÉn xa c¸ch ë gi÷a dßng bëi nµng vµ chång con vÉn ©m d¬ng chia l×a ®«i ng¶, h¹nh phóc ®· vÜnh viÔn rêi xa. T¸c gi¶ ®a ngêi ®äc vµo giÊc chiªm bao råi l¹i kÐo chóng ta sùc tØnh giÊc m¬ - giÊc m¬ vÒ nh÷ng ngêi phô n÷ ®øc h¹nh vÑn toµn. S¬ng khãi gi¶i oan tan ®i, chØ cßn mét sù thùc cay ®¾ng: nçi oan cña ngêi phô n÷ kh«ng mét ®µn trµng nµo gi¶i næi. Sù ©n hËn muén mµng cña ngêi chång, ®µn cÇu siªu cña t«n gi¸o ®Òu kh«ng cøu v·n ®îc ngêi phô n÷. §©y lµ giÊc m¬ mµ còng lµ lêi c¶nh tØnh cña t¸c gi¶. Nã ®Ó l¹i d vÞ ngËm ngïi trong lßng ngêi ®äc vµ lµ bµi häc thÊm thÝa vÒ gi÷ g×n h¹nh phóc gia ®×nh. -> Yªu cÇu tr¶ lêi ng¾n gän, gi¶i thÝch râ yªu cÇu cña ®Ò bµi; c¸c ý cã sù liªn kÕt chÆt chÏ; tr×nh bµy râ rµng, m¹ch l¹c. http://c1kiman-to.violet.vn/ 7 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 TruyÖn cò trong phñ chóa trÞnh (TrÝch Vò Trung Tuú Bót) A. KiÕn thøc c¬ b¶n I. T¸c gi¶: - T¸c gi¶ Ph¹m §×nh Hæ (1768 – 1839) tªn ch÷ lµ Tïng Niªn hoÆc BØnh Trùc, hiÖu §«ng D· TiÒu, tôc gäi lµ Chiªu Hæ, ngêi lµng §an Loan, huyÖn §êng An, tØnh H¶i D¬ng (nay lµ x· Nh©n QuyÒn, huyÖn B×nh Giang, tØnh H¶i D¬ng). - ¤ng sèng vµo thêi buæi ®Êt níc lo¹n l¹c nªn muèn Èn c. §Õn thêi Minh M¹ng nhµ NguyÔn, vua vêi «ng ra lµm quan, «ng ®· mÊy lÇn tõ chøc, råi l¹i bÞ triÖu ra. - Ph¹m §×nh Hæ ®Ó l¹i nhiÒu c«ng tr×nh biªn so¹n kh¶o cøu cã gi¸ trÞ thuéc ®ñ c¸c lÜnh vùc: v¨n häc, triÕt häc, lÞch sö, ®Þa lý… tÊt c¶ ®Òu b»ng ch÷ H¸n. II. T¸c phÈm: 1. ý nghÜa nhan ®Ò: Vò trung tuú bót (tuú bót viÕt trong nh÷ng ngµy ma) 2. ThÓ lo¹i: T¸c phÈm gåm : 88 mÈu chuyÖn nhá, viÕt theo thÓ tuú bót, hiÓu theo nghÜa lµ ghi chÐp tuú høng, t¶n m¹n, kh«ng cÇn hÖ thèng, kÕt cÊu g×. ¤ng bµn vÒ c¸c thø lÔ nghi, phong tôc, tËp qu¸n… ghi chÐp nh÷ng viÖc x¶y ra trong x· héi lóc ®ã, viÕt vÒ mét sè nh©n vËt, di tÝch lÞch sö, kh¶o cøu vÒ ®Þa d, chñ yÕu lµ vïng H¶i D¬ng quª «ng. TÊt c¶ nh÷ng néi dung Êy ®Òu ®îc tr×nh bµy gi¶n dÞ, sinh ®éng vµ rÊt hÊp dÉn. T¸c phÈm ch¼ng nh÷ng cã gi¸ trÞ v¨n ch¬ng ®Æc s¾c mµ cßn cung cÊp nh÷ng tµi liÖu quý vÒ sö häc, ®Þa lý, x· héi häc. 3. Hoµn c¶nh: T¸c phÈm ®îc viÕt ®Çu ®êi NguyÔn (®Çu thÕ kû XIX) 4. Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n trÝch: * Gi¸ trÞ néi dung: "ChuyÖn cò trong phñ chóa TrÞnh" ph¶n ¸nh ®êi sèng xa hoa cña vua chóa vµ sù nhòng nhiÔu cña bän quan l¹i thêi Lª - TrÞnh. * Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: Ph¹m §×nh Hæ thµnh c«ng ë thÓ lo¹i tuú bót, sù ghi chÐp ch©n thùc, sinh ®éng, giµu chÊt tr÷ t×nh. C¸c chi tiÕt miªu t¶ chän läc, ®¾t gi¸, giµu søc thuyÕt phôc, t¶ c¶nh ®Ñp tØ mØ nhng l¹i nhuèm mµu s¾c u ¸m, mang tÝnh dù b¸o. Giäng ®iÖu t¸c gi¶ gÇn nh kh¸ch quan nhng còng ®· khÐo lÐo thÓ hiÖn th¸i ®é lªn ¸n bän vua quan qua thñ ph¸p liÖt kª. B. Ph©n tÝch v¨n b¶n http://c1kiman-to.violet.vn/ 8 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 1. Thãi ¨n ch¬i xa xØ cña chóa TrÞnh vµ c¸c quan l¹i hÇu cËn ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo? a) Thãi ¨n ch¬i xa xØ, xa hoa cña vua chóa vµ sù nhòng nhiÔu cña bän quan l¹i thêi Lª – TrÞnh ®îc Ph¹m §×nh Hæ miªu t¶ rÊt cô thÓ, sinh ®éng. Cuéc sèng cña chóa lµ cuéc sèng giµu sang ®Õn tét ®Ønh. - Chóa cho x©y nhiÒu cung ®iÖn, ®Òn ®µi ë kh¾p mäi n¬i, ®Ó tho¶ ý thÝch ch¬i ®Ìn ®uèc “ng¾m c¶nh ®Ñp”, ý thÝch ®ã biÕt bao nhiªu cho võa, v× vËy “viÖc x©y dùng ®×nh ®µi cø liªn miªn”, hao tiÒn, tèn cña. - Chóa bµy ra nhiÒu cuéc d¹o ch¬i tèn kÐm ë c¸c li cung (cung ®iÖn l©u ®µi xa kinh thµnh). Nh÷ng cuéc d¹o ch¬i cña chóa ë T©y hå ® îc miªu t¶ tØ mØ: DiÔn ra thêng xuyªn “th¸ng ba bèn lÇn”, huy ®éng rÊt nhiÒu ngêi hÇu h¹ “binh lÝnh dµn hÇu bèn mÆt hå” – mµ Hå T©y th× rÊt réng. Kh«ng chØ lµ d¹o choi ®¬n thuÇn, mµ cßn lµ nghi lÔ tiÕp ®ãn tng bõng, ®éc ®¸o, nh÷ng trß ch¬i lè l¨ng (tæ chøc héi chî, cho quan néi thÇn c¶i trang thµnh ®µn bµ bµy b¸n hµng), chïa TrÊn Quèc, n¬i linh thiªng cña phËt gi¸o còng trë thµnh n¬i hoµ nh¹c cua rbän nh¹c c«ng cung ®×nh. - Dïng quyÒn lùc ®Ó t×m vµ cíp lÊy c¸c cña quý trong thiªn h¹ nh tr©n cÇm dÞ thó, cæ méc qu¸i th¹ch… (chim quý, thó l¹, c©y cæ thô, nh÷ng hßn ®¸ cã h×nh d¸ng kú l¹, chËu hoa, c©y c¶nh) vÒ t« ®iÓm cho n¬i ë cña chóa. * T¸c gi¶ chän mét c¶nh ®iÓn h×nh cña cuéc cíp ®o¹t Êy lµ c¶nh lÝnh tr¸ng trë mét c©y ®a cæ thô vÒ phñ chóa (®©y lµ mét chi tiÕt tiªu biÓu lµm râ chñ ®Ò). T¸c gi¶ miªu t¶ kü lìng, c«ng phu b»ng nh÷ng tõ ng÷ sèng ®éng, mét giäng v¨n thËt nÆng nÒ: “C©y ®a to, cµnh l¸ rêm rµ, ®îc ríc qua s«ng”… nh mét c©y cæ thô mäc trªn ®Çu non hèc ®¸, rÔ ®Õn vµi trîng, ph¶i mét c¬ binh míi khiªng næi, l¹i cã bèn ngêi ®i kÌm, ®Òu cÇm g¬m ®¸nh thanh la ®èc thóc qu©n lÝnh khiªng ®i cho ®Òu tay”. Ngêi viÕt tuú bót, danh nho Ph¹m §×nh Hæ ®· ®a ra nh÷ng sù viÖc cô thÓ, ch©n thùc vµ kh¸ch quan, kh«ng b×nh luËn mµ c¸c h×nh ¶nh, chi tiÕt hiÖn lªn ®Çy Ên tîng. Nh÷ng chi tiÕt kÓ, t¶ ch©n thùc cho thÊy phñ chóa lµ n¬i bµy ra nh÷ng trß ch¬i tèn kÐm vµ hÕt søc lè bÞch. §Ó phôc vô cho sù ¨n ch¬i Êy th× tiÒn cña, c«ng søc, må h«i níc m¾t vµ thËm chÝ c¶ m¹ng sèng cña nh©n d©n ph¶i hao tèn biÕt bao nhiªu mµ kÓ. b) Ên tîng nhÊt lµ c¶nh ®ªm n¬i vên nhµ chóa qua ®o¹n v¨n “Mçi khi ®ªm thanh c¶nh v¾ng, tiÕng chim kªu, vîn hãt ran kh¾p bèn bÒ, hoÆc nöa ®ªm ån µo nh trËn ma sa giã t¸p, vì tæ tan ®µn, kÎ thøc gi¶ biÕt ®ã lµ triÖu bÊt têng”. C¶nh ®îc miªu t¶ lµ c¶nh thùc nhng ©m thanh l¹i gîi c¶m gi¸c ghª rîn tríc mét c¸i g× tan t¸c, ®au th¬ng nh kh«ng ph¶i tríc c¶nh ®Ñp yªn tÜnh, phån thùc. “triÖu bÊt têng” tøc lµ ®iÒm gë, ®iÒm ch¼ng lµnh. H×nh ¶nh Èn dô t¶ c¶nh bÊt thêng cña ®ªm thanh c¶nh v¾ng nh b¸o tríc sù suy vong tÊt yÕu cña mét triÒu ®¹i chØ biÕt ch¨m lo ®Õn chuyÖn ¨n ch¬i hëng l¹c trªn må h«i, níc m¾t vµ c¶ x¬ng m¸u cña d©n lµnh. C¶m xóc chñ quan cña t¸c gi¶ ®Õn ®©y míi ®îc bé lé. 2. Sù tham lam nhòng nhiÔu cña bän quan l¹i hÇu cËn trong phñ chóa - Thêi chóa TrÞnh S©m, bän quan l¹i hÇu cËn trong phñ chóa rÊt ® îc sñng ¸i, bëi chóng cã thÓ gióp chóa ®¾c lùc trong viÖc bµy c¸c trß ¨n ch¬i, hëng l¹c. Do thÕ, chóng còng û thÕ nhµ chóa mµ hoµnh hµnh, t¸c oai, t¸c qu¸i trong nh©n d©n. - §Ó phôc vô cho sù hëng l¹c Êy, chóa còng nh c¸c quan ®· trë thµnh nh÷ng kÎ cíp ngµy. Chóng ra søc hoµnh hµnh trÊn lét kh¾p n¬i trong thµnh t×m ®å vËt, c©y cèi ®Ñp, con thó cíp vÒ trang trÝ cho phñ chóa léng lÉy xa hoa : "bao nhiªu loµi tr©n cÇm dÞ thó, cæ méc qu¸i th¹ch, chËu hoa c©y c¶nh ë chèn d©n gian, chóa ®Òu søc thu lÊy" "trong phñ, tuú chç ®iÓm xuyÕt bµy vÏ ra h×nh nói non bé, tr«ng nh bÕn bÓ ®Çu non" http://c1kiman-to.violet.vn/ 9 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 Chóa cã nh÷ng vËt quý Êy th× bao ngêi d©n bÞ ¨n cíp tr¾ng tr¬n. Bän quan l¹i thêng "mîn giã bÎ m¨ng, ngoµi dä dÉm", dß xem nhµ nµo cã vËt quý th× biªn vµo hai ch÷ "phông thñ", ®em cho ngêi ®Õn lÊy ph¨ng ®i. Råi võa ¨n cíp võa la lµng, chóng cßn do¹ giÊu vËt cña phông ®Ó do¹ lÊy tiÒn cña d©n. Ngêi d©n võa bÞ cíp vËt quý võa bÞ ®ßi tiÒn, cã khi l¹i cßn ph¶i tù tay ph¸ huû nh÷ng thø m×nh ®· ch¨m sãc, nu«i trång ®Ó tr¸nh khái tai v¹. Cßn bän ho¹n quan ®èi víi chóa th× ®îc thëng, ®îc khen, ®îc th¨ng quan tiÕn chøc, bæng léc nÝch ®Çy tói, mét c«ng mµ lîi c¶ ®«i ®êng. - §o¹n v¨n cuèi lµ chi tiÕt kÓ rÊt thËt vÒ gia ®×nh cña chÝnh t¸c gi¶: bµ mÑ cña t¸c gi¶ ®· ph¶i sai chÆt ®i mét c©y lª vµ hai c©y lùu quý, rÊt ®Ñp trong vên nhµ m×nh ®Ó tr¸nh tai v¹. §©y kh«ng chØ lµ ®iÒu t¸c gi¶ m¾t thÊy tai nghe mµ cßn lµ ®iÒu «ng ®· tr¶i qua, nªn rÊt cã søc thuyÕt phôc. C¶m xóc cña t¸c gi¶ (th¸i ®é bÊt b×nh, phª ph¸n) còng ®îc göi g¾m mét c¸ch kÝn ®¸o qua ®ã. 3. Theo em thÓ v¨n tuú bót trong bµi cã g× kh¸c víi thÓ truyÖn mµ c¸c em ®· häc ë tiÕt tríc (ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng). Gièng nhau: ®Òu thuéc thÓ lo¹i v¨n xu«i trung ®¹i Kh¸c nhau: ThÓ lo¹i truyÖn ThÓ lo¹i tuú bót - HiÖn thùc cña cuéc sèng ®îc th«ng - Nh»m ghi chÐp vÒ nh÷ng con ngêi, qua sè phËn con ngêi cô thÓ, cho nªn nh÷ng sù viÖc cô thÓ, cã thùc, qua ®ã thêng cã cèt truyÖn vµ nh©n vËt. t¸c gi¶ béc lé c¶m xóc, suy nghÜ, nhËn - Cèt truyÖn ®îc triÓn khai, nh©n vËt ®- thøc, ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ con ngêi vµ îc kh¾c ho¹ nhê mét hÖ thèng chi tiÕt cuéc sèng. nghÖ thuËt phong phó, ®a d¹ng bao - Sù ghi chÐp ë ®©y lµ tuú theo c¶m gåm chi tiÕt sù kiÖn, xung ®ét, chi tiÕt høng chñ quan, cã thÓ t¶n m¹n, kh«ng néi t©m, ngo¹i h×nh cña nh©n vËt, chi cÇn gß bã theo hÖ thèng, kÕt cÊu g×, nhtiÕt tÝnh c¸ch… thËm chÝ c¶ nh÷ng chi ng vÉn tu©n theo mét t tëng c¶m xóc tiÕt tîng, hoang ®êng. chñ ®¹o (VÝ dô: Th¸i ®é phª ph¸n thãi ¨n ch¬i xa xØ vµ tÖ nhòng nhiÔu nh©n d©n d©n cña bän vua chóa vµ lò quan l¹i hÇu cËn). - Lèi ghi chÐp cña tïy bót giµu chÊt tr÷ t×nh h¬n ë c¸c lo¹i ghi chÐp kh¸c (nh bót ký, ký sù). 4. Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ t×nh tr¹ng cña ®Êt níc ta thêi vua Lª - chóa TrÞnh? - C¶nh vËt trong phñ chóa lµ c¶nh xa hoa, léng lÉy, bãng bÈy, ®iÓm xuyÕt bµy ®ñ thø. - §i kÌm víi c¶nh xa hoa nh thÕ th× cuéc sèng trong phñ còng rÊt bãng bÈy, chóa ch¬i ®ñ c¸c loµi “ch©n cÇm dÞ thó, cæ méc qu¸i th¹ch, chËu hoa c©y c¶nh ë chèn d©n gian”. §óng lµ c¸ trêi Nam sang nhÊt lµ ®©y” (Lª H÷u Tr¸c). Cuéc sèng Êy v¬ng gi¶, th©m nghiªm, ®Çy quyÒn uy nhng "kÎ thøc gi¶ biÕt ®ã lµ triÖu bÊt thêng", b¸o tríc sù suy väng sôp ®æ tÊt yÕu cña mét triÒu ®¹i chØ biÕt ¨n ch¬i, kh«ng lo nghÜ g× cho nh©n d©n. - Con ngêi trong phñ chóa ®a d¹ng, nhng phÇn lín lµ nh÷ng kÎ ¨n ch¬i, hoang d©m v« ®é, v« tr¸ch nhiÖm thËm chÝ lµ v« l¬ng t©m, kh«ng cßn nh©n tÝnh. Chóng chØ biÕt http://c1kiman-to.violet.vn/ 10 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 ¨n cíp cña d©n ®Ó nÝch cho ®Çy tói, ®Ó tho¶ c¸i thó vui ch¬i ®Ìn ®uèc hay ch¬i chËu hoa c©y c¶nh cña m×nh. -> Tõ ®©y cã thÓ thÊy r»ng thêi ®¹i phong kiÕn Lª – TrÞnh lµ thêi ®¹i thèi n¸t, môc ruçng. Vua vµ quan ®Òu chØ lo vui ch¬i, lo bµy trß – nh÷ng trß lè l¨ng, kÞch cìm vµ v« cïng tèn kÐm, quan th× nÞnh hãt, cíp cña d©n vÒ d©ng cho chóa ; chóa th× m¶i hëng thô cuéc sèng xa hoa, phó quý. Cßn "nh©n d©n" hä kh«ng chØ chÞu ®ãi chÞu khæ mµ cßn ph¶i chÞu Êm øc bëi bÞ bãc lét, bÞ ¨n cíp tr¾ng tr¬n tiÒn b¹c vµ nh÷ng ®å mµ hä yªu quý, n©ng niu. TriÒu ®¹i Êy sôp ®æ lµ mét lÏ tù nhiªn kh«ng thÓ tr¸nh khái. http://c1kiman-to.violet.vn/ 11 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 Hoµng Lª nhÊt thèng trÝ Ng« Gia V¨n Ph¸i A. KiÕn thøc c¬ b¶n I. T¸c gi¶: Ng« Gia V¨n Ph¸i: mét nhãm t¸c gi¶ dßng hä Ng« Th×, ë lµng T¶ Thanh Oai, nay thuéc huyÖn Thanh Oai, tØnh Hµ T©y, trong ®ã hai t¸c gi¶ chÝnh lµ Ng« Th× ChÝ (1753-1788), lµm quan thêi Lª Chiªu Thèng, vµ Ng« Th× Du (17721840), lµm quan díi chiÒu nhµ NguyÔn. II. T¸c phÈm: 1. Nhan ®Ò: “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” viÕt b»ng ch÷ H¸n ghi chÐp vÒ sù thèng nhÊt cña v¬ng triÒu nhµ Lª vµo thêi ®iÓm T©y S¬n diÖt TrÞnh, tr¶ l¹i B¾c Hµ cho vua Lª. Nã kh«ng chØ dõng l¹i ë sù thèng nhÊt cña v¬ng triÒu nhµ Lª, mµ cßn ®îc viÕt tiÕp, t¸i hiÖn mét giai ®o¹n lÞch sö ®Çy biÕn ®éng cña x· héi phong kiÕn ViÖt Nam vµo 30 n¨m cuèi thÕ kû XVIII vµ mÊy n¨m ®Çu thÕ kû XIX. Cuèn tiÓu thuyÕt cã tÊt c¶ 17 håi. 2. ThÓ lo¹i: (chÝ lµ mét lèi v¨n ghi chÐp sù vËt, sù viÖc). Còng cã thÓ xem Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ lµ mét cuèn tiÓu thuyÕt lÞch sö viÕt theo lèi ch¬ng håi. 3. Hoµn c¶nh: håi thø 14, viÕt vÒ sù kiÖn Quang Trung ®¹i ph¸ qu©n Thanh. 4. Kh¸i qu¸t néi dung vµ nghÖ thuËt - Néi dung: Víi quan ®iÓm lÞch sö ®óng ®¾n vµ niÒm tù hµo d©n téc, c¸c t¸c gi¶ “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” ®· t¸i hiÖn ch©n thùc h×nh ¶nh ngêi anh hïng d©n téc NguyÔn HuÖ qua chiÕn c«ng thÇn tèc ®¹i ph¸ qu©n Thanh, sù th¶m h¹i cña qu©n tíng nhµ Thanh vµ sè phËn bi ®¸t cña vua t«i Lª Chiªu Thèng. - NghÖ thuËt: KÓ chuyÖn xen kÏ miªu t¶ mét c¸ch sinh ®éng cô thÓ, g©y ®îc Ên tîng m¹nh. 5. §¹i ý vµ bè côc: * §¹i ý: §o¹n trÝch miªu t¶ chiÕn th¾ng lÉy lõng cña vua Quang Trung, sù th¶m b¹i nhôc nh· cña qu©n tíng nhµ Thanh vµ sè phËn lò vua quan ph¶n níc, h¹i d©n. * Bè côc: 3 ®o¹n - §o¹n 1: (tõ ®Çu ®Õn “h«m Êy nh»m vµo ngµy 25 th¸ng ch¸p n¨m MËu Th©n (1788)”): §îc tin b¸o qu©n Thanh chiÕm Th¨ng Long, B¾c B×nh V¬ng NguyÔn HuÖ lªn ng«i hoµng ®Õ vµ th©n chinh cÇm qu©n dÑp giÆc. - §o¹n 2: (“Vua Quang Trung tù m×nh ®èc suÊt ®¹i binh… vua Quang Trung tiÕn binh ®Õn Th¨ng Long, råi kÐo vµo thµnh”): Cuéc hµnh qu©n thÇn tèc vµ chiÕn th¾ng lÉy lõng cña vua Quang Trung. - §o¹n 3: (“L¹i nãi, T«n SÜ NghÞ vµ vua Lª… còng lÊy lµm xÊu hæ”): Sù ®¹i b¹i cña qu©n tíng nhµ Thanh vµ t×nh tr¹ng th¶m b¹i cña vua t«i Lª Chiªu Thèng. 6. Tãm t¾t håi 14 “ Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” - Tríc thÕ m¹nh cña giÆc, qu©n T©y S¬n ë Th¨ng Long, rót qu©n vÒ Tam §iÖp vµ cho ngêi vµo Phñ Xu©n cÊp b¸o víi NguyÔn HuÖ. - NhËn ®îc tin ngµy 24/11, NguyÔn HuÖ liÒn tæ chøc l¹i lùc lîng chia qu©n lµm hai ®¹o thuû - bé. - Ngµy 25 th¸ng Ch¹p, lµm lÔ lªn ng«i lÊy hiÖu lµ Quang Trung, trùc tiÕp chØ ®¹o hai ®¹o qu©n tiÕn ra B¾c. - Ngµy 29 th¸ng Ch¹p, qu©n T©y S¬n ra ®Õn NghÖ An, Quang Trung cho dõng l¹i mét ngµy, tuyÓn thªm h¬n 1 v¹n tinh binh, më mét cuéc duyÖt binh lín. http://c1kiman-to.violet.vn/ 12 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 - Ngµy 30, qu©n cña Quang Trung ra ®Õn Tam §iÖp, héi cïng Së vµ L©n. Quang Trung ®· kh¼ng ®Þnh : "Ch¼ng qu¸ mêi ngµy cã thÓ ®uæi ®îc ngêi Thanh". Còng trong ngµy 30, giÆc gi· cha yªn, binh ®ao h·y cßn mµ «ng ®· nghÜ ®Õn kÕ s¸ch x©y dùng ®Êt níc mêi n¨m sau chiÕn tranh. ¤ng cßn më tiÖc khao qu©n, ngÇm hÑn mïng 7 sÏ cã mÆt ë thµnh Th¨ng Long më tiÖc lín. Ngay ®ªm ®ã, nghÜa qu©n l¹i tiÕp tôc lªn ®êng. Khi qu©n T©y S¬n ra ®Õn s«ng Thanh QuyÕt gÆp ®¸m do th¸m cña qu©n Thanh, Quang Trung ra lÖnh b¾t hÕt kh«ng ®Ó sãt mét tªn. - R¹ng s¸ng ngµy 3 TÕt, nghÜa qu©n bÝ mËt bao v©y ®ån H¹ Håi vµ dïng mu ®Ó qu©n Thanh ®Çu hµng ngay, h¹ ®ån dÔ dµng. - R¹ng s¸ng ngµy mïng 5 TÕt, nghÜa qu©n tÊn c«ng ®ån Ngäc Håi. Qu©n giÆc chèng tr¶ quyÕt liÖt, dïng èng phun khãi löa ra nh»m lµm ta rèi lo¹n, nhng giã l¹i ®æi chiÒu thµnh ra chóng tù h¹i m×nh. Cuèi cïng, qu©n Thanh ph¶i chÞu ®Çu hµng, th¸i thó §iÒn ch©u SÇm Nghi §èng th¾t cæ tù tö. - Tra mïng 5 TÕt, Quang Trung ®· dÉn ®Çu ®oµn qu©n th¾ng trËn tiÕn vµo Th¨ng Long. §¸m tµn qu©n cña giÆc t×m vÒ phÝa ®ª Yªn Duyªn gÆp phôc binh cña ta, trèn theo ®êng VÞnh KiÒu l¹i bÞ qu©n voi ë §¹i ¸ng dån xuèng ®Çm Mùc giµy x¸o, chÕt hµng v¹n tªn. Mét sè ch¹y lªn cÇu phao, cÇu phao ®øt, x¸c ngêi ngùa chÕt lµm t¾c c¶ khóc s«ng NhÞ Hµ. Mïng 4 TÕt nghe tin qu©n T©y S¬n tÊn c«ng, T«n Sü NghÞ vµ Lª Chiªu Thèng ®· véi v· bá lªn biªn giíi phÝa b¾c. Khi gÆp l¹i nhau, NghÞ cã vÎ xÊu hæ nhng vÉn huyªnh hoang. C¶ hai thu nhÆt tµn qu©n, kÐo vÒ ®Êt B¾c. B. Ph©n tÝch v¨n b¶n I. C¶m nhËn cña em vÒ vÎ ®Ñp cña h×nh tîng ngêi anh hïng ¸o v¶i Quang Trung qua håi thø 14 cña t¸c phÈm “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” cña Ng« Gia V¨n Ph¸i. Dµn ý chi tiÕt I. Më bµi : - "Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ" lµ mét cuèn tiÓu thuyÕt lÞch sö b»ng ch÷ H¸n ®îc viÕt theo thÓ ch¬ng håi do nhiÒu t¸c gi¶ trong Ng« Gia V¨n Ph¸i (Ng« Th× ChÝ, Ng« Th× Du…) s¸ng t¸c. §©y lµ mét bøc tranh s©u réng võa ph¶n ¸nh ®îc sù thèi n¸t, suy tµn cña triÒu ®×nh Lª TrÞnh, võa ph¶n ¸nh ®îc sù ph¸t triÓn cña phong trµo T©y S¬n. - Trong håi thø 14 cña t¸c phÈm, h×nh tîng ngêi anh hïng Quang Trung hiÖn lªn thËt cao ®Ñp víi khÝ ph¸ch hµo hïng, trÝ tuÖ s¸ng suèt vµ tµi thao lîc h¬n ngêi. II. Th©n bµi: 1. Tríc hÕt Quang Trung lµ mét con ngêi hµnh ®éng m¹nh mÏ quyÕt ®o¸n: - Tõ ®Çu ®Õn cuèi ®o¹n trÝch, NguyÔn HuÖ lu«n lu«n lµ con ngêi hµnh ®éng mét c¸ch x«ng x¸o, nhanh gän cã chñ ®Ých vµ rÊt qu¶ quyÕt. - Nghe tin giÆc ®· ®¸nh chiÕm ®Õn tËn Th¨ng Long mÊt c¶ mét vïng ®Êt ®ai réng lín mµ «ng kh«ng hÒ nao nóng “®Þnh th©n chinh cÇm qu©n ®i ngay”. - Råi chØ trong vßng h¬n mét th¸ng, NguyÔn HuÖ ®· lµm ®îc bao nhiªu viÖc lín: “tÕ c¸o trêi ®Êt”, lªn ng«i hoµng ®Õ, dèc xuÊt ®¹i binh ra B¾c… 2. §ã lµ mét con ngêi cã trÝ tuÖ s¸ng suèt vµ nh¹y bÐn: * Ngay khi mÊy chôc v¹n qu©n Thanh do T«n SÜ NghÞ hïng hæ kÐo vµo níc ta, thÕ giÆc ®ang m¹nh, t×nh thÕ khÈn cÊp, vËn mÖnh ®Êt níc “ngµn c©n treo sîi tãc”, NguyÔn HuÖ ®· quyÕt ®Þnh lªn ng«i hoµng ®Õ ®Ó chÝnh danh vÞ, lÊy niªn hiÖu lµ Quang Trung. ViÖc lªn ng«i ®· ®îc tÝnh kü víi môc ®Ých thèng nhÊt néi bé, héi tô anh tµi vµ quan träng h¬n lµ “ ®Ó yªn kÎ ph¶n tr¾c vµ gi÷ lÊy lßng ngêi”, ®îc d©n ñng hé. http://c1kiman-to.violet.vn/ 13 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 * S¸ng suèt trong viÖc nhËn ®Þnh t×nh h×nh ®Þch vµ ta: - Qua lêi dô tíng sÜ tríc lóc lªn ®êng ë NghÖ An, Quang Trung ®· chØ râ “®Êt nµo sao Êy” ngêi ph¬ng B¾c kh«ng ph¶i nßi gièng níc ta, bông d¹ ¾t kh¸c”. ¤ng cßn v¹ch râ téi ¸c cña chóng ®èi víi nh©n d©n ta: “Tõ ®êi nhµ h¸n ®Õn nay, chóng ®· mÊy phen cíp bãc níc ta, giÕt h¹i d©n ta, v¬ vÐt cña c¶i, ngêi m×nh kh«ng thÓ chÞu næi, ai còng muèn ®uæi chóng ®i”. - Quang Trung ®· khÝch lÖ tíng sÜ díi quyÒn b»ng nh÷ng tÊm g¬ng chiÕn ®Êu dòng c¶m chèng giÆc ngo¹i x©m giµnh l¹i ®éc lËp cña cha «ng ta tõ ngµn xa nh: Trng n÷ V¬ng, §inh Tiªn Hoµng, Lª §¹i Hµnh… - Quang Trung ®· dù kiÕn ®îc viÖc Lª Chiªu Thèng vÒ níc cã thÓ lµm cho mét sè ngêi Phï Lª “thay lßng ®æi d¹” víi m×nh nªn «ng ®· cã lêi dô víi qu©n lÝnh chÝ t×nh, võa nghiªm kh¾c: “c¸c ngêi ®Òu lµ nh÷ng ngêi cã l¬ng tri, h·y nªn cïng ta ®ång t©m hiÖp lùc ®Ó dùng lªn c«ng lín. Chí cã quen thãi cò, ¨n ë hai lßng, nÕu nh viÖc ph¸t gi¸c ra sÏ bÞ giÕt chÕt ngay tøc kh¾c, kh«ng tha mét ai”. * S¸ng suèt trong viÖc sÐt ®o¸n bª bèi: - Trong dÞp héi qu©n ë Tam §iÖp, qua lêi nãi cña Quang Trung víi Së vµ L©n ta thÊy râ: ¤ng rÊt hiÓu viÖc rót qu©n cña hai vÞ tíng giái nµy. §óng ra th× “qu©n thua chÐm tíng” nhng kh«ng hiÓu lßng hä, søc m×nh Ýt kh«ng ®Þch næi ®éi qu©n hïng tíng hæ nhµ Thanh nªn ®µnh ph¶i bá thµnh Th¨ng Long rót vÒ Tam §iÖp ®Ó tËp hîp lùc lîng. VËy Së vµ L©n kh«ng bÞ trõng ph¹t mµ cßn ®îc ngîi khen. - §èi víi Ng« Th× NhËm, «ng ®¸nh gi¸ rÊt cao vµ sö dông nh mét vÞ qu©n sÜ “®a mu tóc trÝ” viÖc Së vµ L©n rót ch¹y Quang Trung còng ®o¸n lµ do NhËm chñ mu, võa lµ ®Ó b¶o toµn lùc lîng, võa g©y cho ®Þch sù chñ quan. ¤ng ®· tÝnh ®Õn viÖc dïng NhËm lµ ngêi biÕt dïng lêi khÐo lÐo ®Ó dÑp viÖc binh ®ao. 3. Quang Trung lµ ngêi cã tÇm nh×n xa tr«ng réng: - Míi khëi binh ®¸nh giÆc, cha giµnh ®îc tÊc ®Êt nµo vËy mµ vua Quang Trung ®· nãi ch¾c nh ®inh ®ãng cét “ph¬ng lîc tiÕn ®¸nh ®· cã tÝnh s½n”. - §ang ngåi trªn lng ngùa, Quang Trung ®· nãi víi NhËm vÒ quyÕt s¸ch ngo¹i giao vµ kÕ ho¹ch 10 tíi ta hoµ b×nh. §èi víi ®Þch, thêng th× biÕt lµ th¾ng viÖc binh ®ao kh«ng thÓ døt ngay ®îc v× xØ nhôc cña níc lín cßn ®ã. NÕu “chê 10 n¨m n÷a ta ®îc yªn æn mµ nu«i dìng lùc lîng, bÊy giê níc giµu qu©n m¹nh th× ta cã sî g× chóng”. 4. Quang Trung lµ vÞ tíng cã tµi thao lîc h¬n ngêi: - Cuéc hµnh qu©n thÇn tèc do Quang Trung chØ huy ®Õn nay vÉn cßn lµm chóng ta kinh ng¹c. Võa hµnh qu©n, võa ®¸nh giÆc mµ vua Quang Trung ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch tõ 25 th¸ng ch¹p ®Õn mïng 7 th¸ng giªng sÏ vµo ¨n tiÕt ë Th¨ng Long, trong thùc tÕ ®· vît møc 2 ngµy. - Hµnh qu©n xa, liªn tôc nh vËy nhng ®éi qu©n vÉn chØnh tÒ còng lµ do tµi tæ chøc cña ngêi cÇm qu©n. 5. H×nh ¶nh vÞ vua lÉm liÖt trong chiÕn trËn: - Vua Quang Trung th©n chinh cÇm qu©n kh«ng ph¶i chØ trªn danh nghÜa. ¤ng lµm tæng chØ huy chiÕn dÞch thùc sù. - Díi sù l·nh ®¹o tµi t×nh cña vÞ tæng chØ huy nµy, nghÜa qu©n T©y S¬n ®· ®¸nh nh÷ng trËn thËt ®Ñp, th¾ng ¸p ®¶o kÎ thï. - KhÝ thÕ ®éi qu©n lµm cho kÎ thï khiÕp vÝa vµ h×nh ¶nh ngêi anh hïng còng ®îc kh¾c ho¹ lÉm liÖt: trong c¶nh “khãi tá mï trêi, c¸ch gang tÊc kh«ng thÊy g×” næi bËt h×nh ¶nh nhµ vua “cìi voi ®i ®èc thóc” víi tÊm ¸o bµo mµu ®á ®· s¹m ®en khãi sóng. http://c1kiman-to.violet.vn/ 14 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 - H×nh ¶nh ngêi anh hïng ®îc kh¾c ho¹ kh¸ ®Ëm nÐt víi tÝnh c¸ch m¹nh mÏ, trÝ tuÖ s¸ng suèt, nh¹y bÐn, tµi dïng binh nh thÇn; lµ ngêi tæ chøc vµ lµ linh hån cña chiÕn c«ng vÜ ®¹i. III. KÕt bµi Víi ý thøc t«n träng sù thùc lÞch sö vµ ý thøc d©n téc, nh÷ng ngêi trÝ thøc – c¸c t¸c gi¶ Ng« Gia V¨n Ph¸i lµ nh÷ng cùu thÇn chÞu ¬n s©u, nghÜa nÆng cña nhµ Lª, nhng hä ®· kh«ng thÓ bá qua sù thùc lµ «ng vua nhµ Lª yÕu hÌn ®· câng r¾n c¾n gµ nhµ vµ chiÕn c«ng lÉy lõng cña nghÜa qu©n T©y S¬n, lµm næi bËt h×nh ¶nh vua Quang Trung - ngêi anh hïng ¸o v¶i, niÒm tù hµo lín cña c¶ d©n téc. Bëi thÕ hä ®· viÕt thùc vµ hay ®Õn nh vËy vÒ ngêi anh hïng d©n téc NguyÔn HuÖ. II. Sù th¶m b¹i cña qu©n tíng nhµ Thanh vµ sè phËn bi ®¸t cña vua t«i Lª Chiªu Thèng ph¶n níc, h¹i d©n ®· ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo? Em cã nhËn xÐt g× vÒ lèi v¨n trÇn thuËt ë ®©y? 1. §èi lËp víi h×nh ¶nh nghÜa qu©n T©y S¬n lµ ch©n dung cña kÎ thï x©m lîc. - T«n Sü NghÞ kiªu c¨ng, tù m·n, chñ quan: + KÐo qu©n vµo Th¨ng Long dÔ dµng “ngµy ®i ®ªm nghØ” nh “®i trªn ®Êt b»ng”, cho lµ v« sù, kh«ng ®Ò phßng g×, chØ l¶ng v¶ng ë bªn bê s«ng, lÊy thanh thÕ su«ng ®Ó do¹ dÉm. + H¬n n÷a y cßn lµ mét tªn tíng bÊt tµi, cÇm qu©n mµ kh«ng biÕt t×nh h×nh thùc h ra sao. Dï ®îc vua t«i Lª Chiªu Thèng b¸o tríc, y vÉn kh«ng chót ®Ò phßng suèt mÊy ngµy TÕt “chØ ch¨m chó vµo viÖc yÕn tiÖc vui mõng, kh«ng hÒ lo chi ®Õn viÖc bÊt ch¾c”, cho qu©n lÝnh mÆc s¾c vui ch¬i. - Khi qu©n T©y S¬n ®¸nh ®Õn n¬i, tíng th× sî mÊt mËt, ngùa kh«ng kÞp ®ãng yªn, ngêi kh«ng kÞp mÆc gi¸p… chuång tríc qua cÇu phao, qu©n th× lóc l©m trËn “ai nÊy ®Òu rông rêi, sî h·i, xin ra hµng hoÆc bá ch¹y to¸n lo¹n, giµy xÐo lªn nhau mµ chÕt ”, “qu©n sÜ c¸c doanh nghe thÊy ®Òu ho¶ng hèt, tan t¸c bá ch¹y, tranh nhau qua cÇu sang s«ng, x« ®Èy nhau r¬i xuèng mµ chÕt rÊt nhiÒu”, “®Õn nçi níc s«ng NhÞ Hµ v× thÕ mµ t¾c nghÏn kh«ng ch¶y ®îc n÷a”. C¶ ®éi binh hïng, tíng m¹nh, chØ quen diÔu vâ d¬ng oai b©y giê chØ cßn biÕt th¸o ch¹y, m¹nh ai nÊy ch¹y, “®ªm ngµy ®i gÊp, kh«ng d¸m nghØ ng¬i”. * NghÖ thuËt: kÓ chuyÖn, xen kÏ víi nh÷ng chi tiÕt t¶ thùc thËt cô thÓ, chi tiÕt, sèng ®éng víi nhÞp ®iÖu nhanh, dån dËp, gÊp g¸p gîi sù ho¶ng hèt cña kÎ thï. Ngßi bót miªu t¶ kh¸ch quan nhng vÉn hµm chøng t©m tr¹ng h¶ hª, sung síng cña ngêi viÕt còng nh cña d©n téc tríc th¾ng lîi cña S¬n T©y. 2. Sè phËn th¶m h¹i cña bän vua t«i Lª Chiªu Thèng ph¶n níc, h¹i d©n - Lª Chiªu Thèng vµ nh÷ng bÒ t«i trung thµnh cña «ng ta ®· v× lîi Ých riªng cña dßng hä mµ ®em vËn mÖnh cña c¶ d©n téc ®Æt vµo tay kÎ thï x©m l îc, lÏ tÊt nhiªn hä ph¶i chÞu ®ùng nçi sØ nhôc cña kÎ ®i cÇu c¹nh, van xin, kh«ng cßn ®©u t c¸ch bËc qu©n v¬ng, vµ kÕt côc còng ph¶i chÞu chung sè phËn bi th¶m cña kÎ väng quèc. - Khi cã biÕn, qu©n Thanh tan r·, Lª Chiªu Thèng véi v· cïng mÊy bÒ t«i th©n tÝn “®a th¸i hËu ra ngoµi”, ch¹y b¸n sèng b¸n chÕt, cíp c¶ thuyÒn d©n ®Ó qua s«ng, “lu«n mÊy ngµy kh«ng ¨n”. May gÆp ngêi thæ hµo th¬ng t×nh ®ãn vÒ cho ¨n vµ chØ ®êng cho ch¹y trèn. §uæi kÞp T«n SÜ NghÞ, vua t«i chØ cßn biÕt nh×n nhau than thë, o¸n giËn ch¶y níc m¾t, vµ sau khi sang ®Õn Trung Quèc ph¶i c¹o ®Çu, tÕt tãc, ¨n mÆc gièng ngêi M·n Thanh vµ cuèi cïng göi n¾m x¬ng tµn n¬i ®Êt kh¸ch quª ngêi. NghÖ thuËt: Xen kÏ kÓ víi t¶ sinh ®éng, cô thÓ g©y Ên tîng m¹nh. Ngßi bót ®Ëm chót xãt th¬ng cña t¸c gi¶ bÒ t«i trung thµnh cña nhµ Lª. http://c1kiman-to.violet.vn/ 15 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9  So s¸nh ngßi bót cña t¸c gi¶ khi miªu t¶ hai cuéc th¸o ch¹y (mét cña qu©n tíng nhµ Thanh vµ mét cña vua t«i Lª Chiªu Thèng) cã g× kh¸c biÖt? Gi¶i thÝch v× sao cã sù kh¸c biÖt ®ã? - TÊt c¶ ®Òu lµ t¶ thùc, víi nh÷ng chi tiÕt cô thÓ, nhng ©m hëng l¹i rÊt kh¸c nhau: - §o¹n v¨n trªn nhÞp ®iÖu nhanh, m¹nh, hèi h¶ “ngùa kh«ng kÞp ®ãng yªn, ngêi kh«ng kÞp mÆc ¸o gi¸p ”, “tan t¸c bá ch¹y, tranh nhau qua cÇu sang s«ng, x« ®Èy nhau…”, ngßi bót miªu t¶ kh¸ch quan nhng vÉn hµm chøa t©m tr¹ng h¶ hª, sung síng cña ngêi th¾ng trËn tríc sù th¶m b¹i cña lò cíp níc. - ë ®o¹n v¨n díi, nhÞp ®iÖu cã chËm h¬n, t¸c gi¶ dõng l¹i miªu t¶ tØ mØ nh÷ng giät níc m¾t th¬ng c¶m cña ngêi thæ hµo, níc m¾t tñi hæ cña vua t«i Lª Chiªu Thèng, cuéc theÝet ®·i thÞnh t×nh “giÕt gµ, lµm c¬m” cña kÎ bÒ t«i… ©m hëng cã phÇn ngËm ngïi, chua xãt. Lµ nh÷ng cùu thÇn cña nhµ Lª, c¸c t¸c gi¶ kh«ng thÓ kh«ng mñi lßng tríc sù sôp ®æ cña mét v¬ng triÒu mµ m×nh tõng phông thê, tuy vÉn hiÓu ®ã lµ kÕt côc kh«ng thÓ tr¸nh khái. TruyÖn KiÒu NguyÔn Du A. KiÕn thøc c¬ b¶n I. T¸c gi¶ NguyÔn Du - T¸c gi¶ NguyÔn Du (1765 – 1820) - Tªn ch÷ lµ Tè Nh - HiÖu lµ Thanh Hiªn - Quª ë lµng Tiªn §iÒn – huyÖn Nghi Xu©n – tØnh Hµ Tünh - S¸ng t¸c nhiÒu t¸c phÈm ch÷ H¸n vµ ch÷ n«m. + 3 tËp th¬ ch÷ H¸n gåm 243 bµi. + T¸c phÈm ch÷ N«m xuÊt s¾c nhÊt lµ §o¹n trêng t©n thanh thêng gäi lµ TruyÖn KiÒu. H·y nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ thêi ®¹i, gia ®×nh, cuéc ®êi NguyÔn Du ®· cã ¶nh hëng tíi viÖc s¸ng t¸c TruyÖn KiÒu. a. Thêi ®¹i: NguyÔn Du sinh trëng trong mét thêi ®¹i cã nhiÒu biÕn ®éng d÷ déi, x· héi phong kiÕn ViÖt Nam khñng ho¶ng s©u s¾c, phong trµo n«ng d©n khëi nghÜa næ ra liªn tôc, ®Ønh cao lµ cuéc khëi nghÜa T©y S¬n ®· “Mét phen thay ®æi s¬n hµ”. Nhng triÒu ®¹i T©y S¬n ng¾n ngñi, triÒu NguyÔn lªn thay. Nh÷ng thay ®æi kinh thiªn ®éng ®Þa Êy t¸c ®éng m¹nh tíi nhËn thøc t×nh c¶m cña NguyÔn Du ®Ó «ng híng ngßi bót cña m×nh vµo hiÖn thùc, vµo “Nh÷ng ®iÒu tr«ng thÊy mµ ®au ®ín lßng”. b. Gia ®×nh: Gia ®×nh NguyÔn Du lµ gia ®×nh ®¹i quý téc nhiÒu ®êi lµm quan vµ cã truyÒn thèng v¨n ch¬ng. Nhng gia ®×nh «ng còng bÞ sa sót. Nhµ th¬ må c«i cha n¨m 9 tuæi, må c«i mÑ n¨m 12 tuæi. Hoµn c¶nh ®ã còng t¸c ®éng lín tíi cuéc ®êi NguyÔn Du. c. Cuéc ®êi: NguyÔn Du cã n¨ng khiÕu v¨n häc bÈm sinh, ham häc, cã hiÓu biÕt s©u réng vµ tõng tr¶i, cã vèn sèng phong phó víi nhiÒu n¨m lu l¹c, tiÕp xóc víi nhiÒu c¶nh ®êi, nhiÒu con ngêi sè phËn kh¸c nhau. ¤ng tõng ®i sø sang Trung Quèc, qua nhiÒu vïng http://c1kiman-to.violet.vn/ 16 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 ®Êt Trung Hoa réng lín víi nÒn v¨n ho¸ rùc rì. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®Òu cã ¶nh hëng tíi s¸ng t¸c cña nhµ th¬. NguyÔn Du lµ con ngêi cã tr¸i tim giµu lßng yªu th¬ng. ChÝnh nhµ th¬ ®· tõng viÕt trong TruyÖn KiÒu “Ch÷ t©m kia míi b»ng ba ch÷ tµi”. Méng Liªn §êng Chñ Nh©n trong lêi Tùa TruyÖn KiÒu còng ®Ò cao tÊm lßng cña NguyÔn Du víi con ngêi, víi cuéc ®êi: “Lêi v¨n t¶ ra h×nh nh cã m¸u ch¶y ë ®Çu ngän bót, níc m¾t thÊm trªn tê giÊy khiÕn ai ®äc ®Õn còng ph¶i thÊm thÝa, ngËm ngïi, ®au ®ín ®Õn ®øt ruét…”. NÕu kh«ng ph¶i cã con m¾t tr«ng thÊu c¶ s¸u câi, tÊm lßng nghÜ suèt c¶ ngh×n ®êi th× tµi nµo cã c¸i bót lùc Êy. VÒ sù nghiÖp v¨n häc cña NguyÔn Du: - S¸ng t¸c nhiÒu t¸c phÈm ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m. + 3 tËp th¬ ch÷ H¸n gåm 243 bµi. + T¸c phÈm ch÷ N«m cã V¨n chiªu hån, xuÊt s¾c nhÊt lµ §o¹n trêng t©n thanh thêng gäi lµ TruyÖn KiÒu. II. T¸c phÈm truyÖn KiÒu 1. Nguån gèc vµ sù s¸ng t¹o: - XuÊt xø TruyÖn KiÒu : * ViÕt TruyÖn KiÒu NguyÔn Du cã dùa theo cèt truyÖn Kim V©n KiÒu truyÖn cña Thanh T©m Tµi Nh©n (Trung Quèc). * Tuy nhiªn phÇn s¸ng t¹o cña NguyÔn Du lµ hÕt søc lín, mang ý nghÜa quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña t¸c phÈm: - Néi dung : Tõ c©u truyÖn t×nh ë TQ ®êi Minh biÕn thµnh mét khóc ca ®au lßng th¬ng ngêi b¹c mÖnh (vît xa Thanh T©m Tµi Nh©n ë tinh thÇn nh©n ®¹o). - NghÖ thuËt: + ThÓ lo¹i: ChuyÓn thÓ v¨n xu«i thµnh th¬ lôc b¸t – thÓ th¬ lôc b¸t truyÒn thèng cña d©n téc gåm 3254 c©u. + NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt, miªu t¶ thiªn nhiªn, ®Æc biÖt lµ bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh. + Ng«n ng÷: TruyÖn KiÒu ®¹t tíi ®Ønh cao cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt. 2. Hoµn c¶nh: S¸ng t¸c vµo thÕ kû XIX (1805-1809) 3. ThÓ lo¹i: TruyÖn N«m: lo¹i truyÖn th¬ viÕt b»ng ch÷ N«m. TruyÖn cã khi ®îc viÕt bµng thÓ th¬ lôc b¸t. Cã hai lo¹i truyÖn N«m: truyÖn n«m b×nh d©n hÇu hÕt kh«ng cã tªn t¸c gi¶, ®îc viÕt trªn c¬ së truyÖn d©n gian; truyÖn N«m b¸c häc phÇn nhiÒu cã tªn t¸c gi¶, ®îc viÕt trªn c¬ së cèt truyÖn cã s½n cña v¨n häc Trung Quèc hoÆc do t¸c gi¶ s¸ng t¹o ra. TruyÖn N«m ph¸t triÓn m¹nh mÏ nhÊt ë nöa cuèi thÓ ký XVIII vµ thÕ kû XIX. 4. ý nghÜa nhan ®Ò: TruyÖn KiÒu cã 2 tªn ch÷ b¸n vµ 1 tªn ch÷ n«m. - Tªn ch÷ h¸n: Kim V©n KiÒu truyÖn cña Thanh T©m Tµi Nh©n: tªn cña 3 nh©n vËt trong truyÖn: Kim Träng, Thuý V©n, Thuý KiÒu. §o¹n trêng t©n thanh: tiÕng kªu míi vÒ nçi ®au th¬ng ®øt ruét: béc lé chñ ®Ò t¸c phÈm (tiÕng kªu cøu cho sè phËn ngêi phô n÷). - Tªn ch÷ n«m: TruyÖn KiÒu: Tªn nh©n vËt chÝnh - Thuý KiÒu (do nh©n d©n ®Æt). 5. Tãm t¾t TruyÖn KiÒu. a. PhÇn thø nhÊt : GÆp gì vµ ®Ýnh íc. http://c1kiman-to.violet.vn/ 17 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 V¬ng Thuý KiÒu lµ mét thiÕu n÷ tµi s¾c vÑn toµn, con g¸i ®Çu lßng mét gia ®×nh trung lu l¬ng thiÖn, sèng trong c¶nh "ªm ®Òm tríng rñ mµn che" bªn c¹nh cha mÑ vµ hai em lµ Thuý V©n, V¬ng Quan. Trong buæi du xu©n nh©n tiÕt Thanh minh, KiÒu gÆp chµng Kim Träng "phong t tµi m¹o tãt vêi". Gi÷a hai ngêi chím në mét mèi t×nh ®Ñp. Kim Träng dän ®Õn ë trä c¹nh nhµ Thuý KiÒu. Nh©n tr¶ chiÕc thoa r¬i, Kim Träng gÆp KiÒu bµy tá t©m t×nh. Hai ngêi chñ ®éng, tù do ®Ýnh íc víi nhau. b. PhÇn thø hai : Gia biÕn vµ lu lùc Trong khi Kim Träng vÒ Liªu D¬ng chÞu tang chó, gia ®×nh KiÒu bÞ m¾c oan. KiÒu nhê V©n tr¶ nghÜa cho Kim Träng cßn nµng th× b¸n m×nh chuéc cha. Nµng bÞ bän bu«n ngêi lµ M· Gi¸m Sinh, Tó Bµ, Së Khanh lõa g¹t, ®Èy vµo lÇu xanh. Sau ®ã, nµng ®îc Thóc Sinh – mét kh¸ch lµng ch¬i hµo phãng – cøu vít khái cuéc ®êi kü n÷. Nhng råi nµng l¹i bÞ vî c¶ cña Thóc Sinh lµ Ho¹n Th ghen tu«ng, ®Çy ®o¹. KiÒu ph¶i trèn ®Õn n¬ng nhê n¬i cöa PhËt. S Gi¸c Duyªn v« t×nh göi nµng cho B¹c Bµ - mét kÎ bu«n ngêi nh Tó Bµ, nªn KiÒu lÇn thø hai r¬i vµo lÇu xanh. T¹i ®©y, nµng gÆp Tõ H¶i, mét anh hïng ®éi trêi ®¹p ®Êt. Tõ H¶i lÊy KiÒu, gióp nµng b¸o ©n b¸o o¸n. Do m¾c lõa quan tæng ®èc träng thÇn Hå T«n HiÕn. Tõ H¶i bÞ giÕt. KiÒu ph¶i hÇu ®µn hÇu rîu Hå T«n HiÕn råi Ðp g¶ cho viªn thæ quan. §au ®ín, tñi nhôc, nµng trÉm m×nh ë s«ng TiÒn §êng vµ ®îc s Gi¸c Duyªn cøu, lÇn thø hai KiÒu n¬ng nhê cöa PhËt. c. PhÇn thø ba: §oµn tô: Sau nöa n¨m vÒ chÞu tang chó, Kim Träng trë l¹i t×m KiÒu. Hay tin gia ®×nh KiÒu gÆp tai biÕn vµ nµng ph¶i b¸n m×nh chuéc cha, chµng v« cïng ®au ®ín. Tuy kÕt duyªn víi Thuý V©n nhng chµng vÉn kh«ng thÓ quªn mèi t×nh ®Çu say ®¾m. Chµng quyÕt cÊt c«ng lÆn léi ®i t×m KiÒu. Nhê gÆp ®îc s Gi¸c Duyªn mµ Kim, KiÒu t×m ®îc nhau, gia ®×nh ®oµn tô. ChiÒu theo ý mäi ngêi, Thuý KiÒu nèi l¹i duyªn cò víi Kim Trong nhng c¶ hai cïng nguyÖn íc “Duyªn ®«i løa còng lµ duyªn b¹n bÇy”. III. Gi¸ trÞ t¸c phÈm * Gi¸ trÞ néi dung, nghÖ thuËt cña TruyÖn KiÒu : 1. Gi¸ trÞ néi dung: a. Gi¸ trÞ hiÖn thùc: a1. TruyÖn KiÒu ph¶n ¸nh bé mÆt tµn b¹o cña tÇng líp thèng trÞ vµ thÕ lùc h¾c ¸m chµ ®¹p lªn quyÒn sèng cña con ngêi. * Bän quan l¹i : - Viªn quan xö kiÖn vô ¸n V¬ng ¤ng v× tiÒn chø kh«ng v× lÏ ph¶i. - Quan tæng ®èc träng thÇn Hå T«n HiÕn lµ kÎ bÊt tµi, nham hiÓm, bØ æi vµ tr©ng tr¸o. * ThÕ lùc h¾c ¸m: - M· Gi¸m Sinh, Tó Bµ, Së Khanh… lµ nh÷ng kÎ t¸ng tËn l ¬ng t©m. V× tiÒn, chóng s½n sµng chµ ®¹p lªn nh©n phÈm vµ sè phËn con ngêi l¬ng thiÖn. -> T¸c gi¶ lªn tiÕng tè c¸o bé mÆt xÊu xa bØ æi cña chóng. a2. TruyÖn KiÒu ph¬i bµy nçi khæ ®au cña nh÷ng con ngêi bÞ ¸p bøc, ®Æc biÖt lµ ngêi phô n÷. - V¬ng ¤ng bÞ m¾c oan, cha con bÞ ®¸nh ®Ëp d· man, gia ®×nh tan n¸t. - §¹m Tiªn, Thuý KiÒu lµ nh÷ng ngêi phô n÷ ®Ñp, tµi n¨ng, vËy mµ kÎ th× chÕt trÎ, ngêi th× ®o¹ ®µy, lu l¹c suèt 15 n¨m. -> TruyÖn KiÒu lµ tiÕng kªu th¬ng cña nh÷ng ngêi l¬ng thiÖn bÞ ¸p bøc, bÞ ®o¹ ®µy. b. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: http://c1kiman-to.violet.vn/ 18 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 - ViÕt TruyÖn KiÒu, NguyÔn Du béc lé niÒm th¬ng c¶m s©u s¾c tríc nh÷ng khæ ®au cña con ngêi. ¤ng xãt th¬ng cho Thuý KiÒu – mét ngêi con g¸i tµi s¾c mµ l©m vµo c¶nh bÞ ®o¹ ®Çy “Thanh l©u hai lît, thanh y hai lÇn”. - Lµ tiÕng nãi ngîi ca nh÷ng gi¸ trÞ, phÈm chÊt cao ®Ñp cña con ngêi nh nhan s¾c, tµi hoa, trÝ dòng, lßng hiÕu th¶o, tr¸i tim nh©n hËu, vÞ tha… - ¤ng tr©n träng ®Ò cao vÎ ®Ñp, íc m¬ vµ kh¸t khao ch©n chÝnh cña con ngêi nh vÒ t×nh yªu, h¹nh phóc, c«ng lý, tù do… - ¤ng cßn tè c¸o c¸c thÕ lùc b¹o tµn ®· chµ ®¹p lªn quyÒn sèng cña nh÷ng con ngêi l¬ng thiÖn, khiÕn hä khæ së, ®iªu ®øng. -> Ph¶i lµ ngêi giµu lßng yªu th¬ng, biÕt tr©n träng vµ ®Æt niÒm tin vµo con ngêi NguyÔn Du míi s¸ng t¹o nªn TruyÖn KiÒu víi gi¸ trÞ nh©n ®¹o lín lao nh thÕ. 2. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: TruyÖn KiÒu ®îc coi lµ ®Ønh cao nghÖ thuËt cña NguyÔn Du. - VÒ ng«n ng÷: lµ ng«n ng÷ v¨n häc hÕt søc giµu vµ ®Ñp, ®¹t ®Õn ®Ønh cao ng«n ng÷ nghÖ thuËt. - TiÕng ViÖt trong TruyÖn KiÒu kh«ng chØ cã chøc n¨ng biÓu ®¹t (ph¶n ¸nh), biÓu c¶m (béclé c¶m xóc) mµ cßn cã chøc n¨ng thÈm mÜ (vÎ ®Ñp cña ng«n tõ). - Víi truyÖn KiÒu, nghÖ thuËt tù sù ®· cã bíc ph¸t triÓn vît bËc. + Ng«n ng÷ kÓ chuyÖn cã 3 h×nh thøc: trùc tiÕp (lêi nh©n vËt), gi¸n tiÕp (lêi t¸c gi¶), nöa trùc tiÕp (lêi t¸c gi¶ mang suy nghÜ, giäng ®iÖu nh©n vËt). Nh©n vËt trong truyÖn xuÊt hiÖn víi c¶ con ngêi hµnh ®éng vµ con ngêi c¶m nghÜ, cã biÓu hiÖn bªn ngoµi vµ thÕ giíi bªn trong s©u th¼m. + Thµnh c«ng ë thÓ lo¹i tù sù, cã nhiÒu c¸ch t©n s¸ng t¹o, ph¸t triÓn vît bËc trong ng«n ng÷ th¬ vµ thÓ th¬ truyÒn thèng. + VÒ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt: Kh¾c ho¹ nh©n vËt qua ph¬ng thøc tù sù, miªu t¶ chØ b»ng vµi nÐt chÊm ph¸ mçi nh©n vËt trong TruyÖn KiÒu hiÖn lªn nh mét ch©n dung sèng ®éng. C¸ch x©y dùng nh©n vËt chÝnh diÖn thêng ®îc x©y dùng theo lèi lý tëng ho¸, ®îc miªu t¶ b»ng nh÷ng biÖn ph¸p íc lÖ, nhng rÊt sinh ®éng. Nh©n vËt ph¶n diÖn cña NguyÔn Du chñ yÕu ®îc kh¾c ho¹ theo lèi hiÖn thùc ho¸, b»ng bót ph¸p t¶ thùc, cô thÓ vµ rÊt hiÖn thùc (miªu t¶ qua ngo¹i h×nh, ng«n ng÷, hµnh ®éng … cña nh©n vËt). - NghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn ®a d¹ng, bªn c¹nh bøc tranh thiªn nhiªn ch©n thùc sinh ®éng (C¶nh ngµy xu©n), cã nh÷ng bøc tranh t¶ c¶nh ngô t×nh ®Æc s¾c (KiÒu ë lÇu Ngng BÝch). B. Mét sè néi dung cô thÓ I. NghÖ thuËt miªu t¶: 1. NghÖ thuËt miªu t¶: a. Nh©n vËt chÝnh diÖn: C©u 1: ChÐp thuéc "ChÞ em Thuý KiÒu”: §Çu lßng hai ¶ tè Nga, Thuý KiÒu lµ chÞ, em lµ Thuý V©n. Mai cèt c¸ch, tuyÕt tinh thÇn, Mçi ngêi mét vÎ mêi ph©n vÑn mêi. V©n xem trang träng kh¸c vêi, Khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn, nÐt ngµi në nang. Hoa cêi, ngäc thèt ®oan trang, http://c1kiman-to.violet.vn/ 19 Kiến thức cơ bản Ngữ Văn – Lớp 9 M©y thua níc tãc, tuyÕt nhêng mµu da. KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ, So bÒ tµi s¾c l¹i lµ phÇn h¬n. Lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n, Hoa ghen thua th¾m, liÔu hên kÐm xanh. Mét hai nghiªng níc nghiªng thµnh, S¾c ®µnh ®ßi mét, tµi ®µnh ho¹ hai. Th«ng minh vèn s½n tÝnh trêi, Pha nghÒ thi ho¹ ®ñ mïi ca ng©m. Cung th¬ng lÇu bËc ngò ©m, NghÒ riªng ¨n ®øt hå cÇm mét tr¬ng. Khóc nhµ tay lùa nªn ch¬ng Mét thiªn b¹c mÖnh l¹i cµng n·o nh©n. Phong lu rÊt mùc hång quÇn, Xu©n xanh xÊp xØ tíi tuÇn cËp kª. £m ®Òm tríng rñ mµn che, Têng ®«ng ong bím ®i vÒ mÆc ai. C©u 2: VÞ trÝ ®o¹n trÝch VÞ trÝ ®o¹n trÝch “ChÞ em Thuý KiÒu”: n»m ë phÇn më ®Çu cña phÇn thø nhÊt: gÆp gì vµ ®Ýnh íc. Khi giíi thiÖu gia ®×nh Thuý KiÒu, t¸c gi¶ tËp trung miªu t¶ tµi s¾c hai chÞ em thuý v©n, Thuý KiÒu. C©u 3: KÕt thóc ®o¹n trÝch: 4 phÇn + Bèn c©u ®Çu: giíi thiÖu kh¸i qu¸t hai chÞ em Thuý KiÒu. + Bèn c©u tiÕp: gîi t¶ vÎ ®Ñp Thuý V©n. + Mêi hai c©u cßn l¹i: gîi t¶ vÎ ®Ñp thuý KiÒu. + Bèn c©u cuèi: nhËn xÐt chung vÒ cuéc sèng cña hai chÞ em. C©u 4: Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt: Gi¸ trÞ néi dung “ChÞ em Thuý KiÒu” lµ kh¾c ho¹ râ nÐt ch©n dung tuyÖt mÜ cña chÞ em Thuý KiÒu, ca ngîi vÎ ®Ñp, tµi n¨ng vµ dù c¶m vÒ kiÕp ngêi tµi hoa b¹c mÖnh cña Thuý KiÒu lµ biÓu hiÖn cña c¶m høng nh©n v¨n ë NguyÔn Du. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: Thuý KiÒu, Thuý V©n vµ nh©n vËt chÝnh diÖn, thuéc kiÓu nh©n vËt lý tëng trong TruyÖn KiÒu. §Ó kh¾c ho¹ vÎ ®Ñp cña nh©n vËt lý tëng, NguyÔn Du ®· sö dông bót ph¸p íc lÖ - lÊy vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn lµm næi bËt vÎ ®Ñp cña con ngêi. Nhµ v¨n kh«ng miªu t¶ chi tiÕt cô thÓ mµ chñ yÕu lµ t¶ ®Ó gîi. Sö dông biÖn ph¸p ®ßn bÈy lµm næi bËt h×nh ¶nh Thuý KiÒu. C©u 5: Gi¶i nghÜa tõ ng÷: - Tè Nga: chØ ngêi con g¸i ®Ñp. - Mai cèt c¸ch: cèt c¸ch cña c©y mai m¶nh dÎ, thanh tao. TuyÕt tinh thÇn: tinh thÇn cña tuyÕt tr¾ng vµ trong s¹ch. C©u nµy ý nãi c¶ hai chÞ em ®Òu duyªn d¸ng, thanh cao, trong tr¾ng. - Khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn: g¬ng mÆt ®Çy ®Æn nh tr¨ng trßn; nÐt ngµi në nang: ý nãi l«ng mµy h¬i ®Ëm, cèt t¶ ®«i m¾t ®Ñp. C©u th¬ nh»m gîi t¶ vÎ ®Ñp phóc hËu cña Thóy V©n. Thµnh ng÷ TiÕng ViÖt cã c©u “m¾t phîng mµy ngµi”. - §oan trang: nghiªm trang, ®øng ®¾n (chØ nãi vÒ ngêi phô n÷)… - Lµn thu thuû: lµn níc mïa thu; nÐt xu©n s¬n: nÐt nói mïa xu©n. C¶ c©u th¬ ý nãi m¾t ®Ñp, trong s¸ng nh níc mïa thu, l«ng mµy ®Ñp thanh tho¸t nh nÐt nói mïa xu©n. http://c1kiman-to.violet.vn/ 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan