Tài liệu Kiểm toán

Lêi më ®Çu Sau khi gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt níc, c¶ níc ta ®· b¾t tay vµo c«ng cuéc kh«i phôc nÒn kinh tÕ vµ x©y dùng ®Êt níc tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. Trong giai ®o¹n ®Çu, chÝnh s¸ch kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cña §¶ng vµ Nhµ níc tá ra rÊt cã hiÖu qu¶ víi tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ nhanh, nhng cµng vÒ sau, nã cµng béc lé nh÷ng yÕu kÐm, l¹c hËu, kh«ng phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña thêi ®¹i, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam. Do ®ã, ®Ó b¾t kÞp víi xu thÕ cña thêi ®¹i, n¨m 1986, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· cã chÝnh s¸ch míi, chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ níc ta tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng nh»m ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n. Sù chuyÓn ®æi nµy cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc cÇn ph¶i gi¶i quyÕt vÒ mÆt lÝ luËn vµ thùc tiÔn, tõ qu¶n lÝ vÜ m« ®Õn qu¶n lÝ vi m« cña nÒn kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®ã lµ: ph¶i ®¶m b¶o c¸c th«ng tin kinh tÕ qua l¹i trong c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c ph¸p nh©n, thÓ nh©n, trong ho¹t ®éng qu¶n lÝ vÜ m« vµ vi m« cña Nhµ níc vÒ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi ph¶i ®¸ng tin cËy, ph¶i cã sù ®¶m b¶o vÒ mÆt ph¸p lÝ vµ kinh tÕ ®èi víi ®é tin cËy c¸c th«ng tin ®ã.. §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò then chèt nhÊt ®Ó h¹n chÕ c¸c mÆt tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, ®ång thêi víi viÖc chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lÝ cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, hÖ thèng bé m¸y tæ chøc kiÓm to¸n ViÖt Nam ®· ra ®êi. VËy trong h¬n mét thËp kØ qua, hÖ thèng bé m¸y tæ chøc kiÓm to¸n ViÖt Nam ®· ho¹t ®éng ra sao ®Ó gãp phÇn vµo c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc? §Ó tr¶ lêi cho c©u hái nµy, vµ còng ®Ó t×m hiÓu râ h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy, em ®· chän ®Ò tµi: “ Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c bé m¸y tæ chøc kiÓm to¸n ViÖt Nam “ Kh¸i qu¸t vÒ kiÓm to¸n 1. B¶n chÊt, chøc n¨ng, ý nghÜa vµ t¸c dông cña kiÓm to¸n. 1.1. B¶n chÊt cña kiÓm to¸n B¶n chÊt cña kiÓm to¸n , nÕu xÐt ë gãc ®é chung nhÊt, chÝnh lµ sù kiÓm tra ®éc lËp tõ bªn ngoµi ®îc thùc hiÖn bëi mét lùc lîng cã tr×nh ®é kÜ n¨ng chuyªn m«n cao, chÞu tr¸ch nhiÖm hoµn toµn vÒ mÆt ph¸p lÝ vµ kinh tÕ ®èi víi c¸c nhËn xÐt cña m×nh vÒ ®é tin cËy cña c¸c th«ng tin ®îc thÈm ®Þnh. Nhµ níc còng nh x· héi sÏ qu¶n lÝ vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng kiÓm tra nµy trªn ba mÆt chñ yÕu: - C¸c 1 th«ng tin c«ng khai ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc chung ®îc x· héi thõa nhËn. - Ho¹t ®éng kiÓm to¸n ph¶i dùa vµo c¸c chuÈn mùc chung. - Mäi c¸ nh©n, tæ chøc cã liªn quan ®Õn c¸c sai sãt hoÆc xuyªn t¹c c¸c th«ng tin c«ng khai ®Ó ®¸nh lõa c¸c ph¸p nh©n hoÆc thÓ nh©n trong c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ x· héi g©y ra c¸c thiÖt h¹i th× ph¸p luËt sÏ can thiÖp ®Ó buéc c¸c c¸ nh©n tæ chøc cã hµnh vi trªn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cña m×nh c¶ vÒ kinh tÕ vµ ph¸p lÝ ®èi víi sù sai lÖch vÒ th«ng tin vµ c¸c thiÖt h¹i ®ã. KiÓm to¸n trong giai ®o¹n ®Çu cña sù ph¸t triÓn chñ yÕu lµ kiÓm tra, x¸c nhËn ®é trung thùc cña b¸o c¸o tµi chÝnh c«ng khai nªn cã quan ®iÓm cho r»ng kiÓm to¸n lµ kiÓm tra kÕ to¸n, tµi chÝnh ®éc lËp. Nhng sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· lµm cho ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n kh«ng ngõng më réng ph¹m vi cña m×nh. Tõ chç chØ kiÓm tra c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh vµ cho nhËn xÐt, kiÓm to¸n ®· tiÕn hµnh thÈm ®Þnh vµ nªu nhËn xÐt vÒ ®é tin cËy c¸c th«ng tin cã liªn quan ®Õn c¶ hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng qu¶n lÝ còng nh ®é tu©n thñ c¸c quy t¾c, quy ®Þnh cña c¸c nhµ kinh tÕ - tµi chÝnh trong ho¹t ®éng cña m×nh ë møc ®é nµo. Do ®ã, kh¸i niÖm vÒ kiÓm to¸n ®îc nhiÒu nhµ khoa häc thõa nhËn, ®ã lµ: “KiÓm to¸n lµ qu¸ tr×nh mµ theo ®ã mét c¸ nh©n ®éc lËp cã thÈm quyÒn thu thËp vµ ®¸nh gi¸ c¸c b»ng chøng vÒ c¸c th«ng tin sè lîng cã liªn quan ®Õn mét tæ chøc kinh tÕ cô thÓ nh»m môc ®Ých x¸c ®Þnh vµ b¸o c¸o møc ®é phï hîp gi÷a c¸c th«ng tin sè l îng ®ã víi c¸c chuÈn mùc ®· x©y dùng “ 1.2. Chøc n¨ng cña kiÓm to¸n: Tõ b¶n chÊt cña kiÓm to¸n cã thÓ thÊy kiÓm to¸n cã chøc n¨ng c¬ b¶n lµ x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn. 1.2.1. Chøc n¨ng x¸c minh: Chøc n¨ng x¸c minh nh»m kh¼ng ®Þnh møc ®é trung thùc cña tµi liÖu, tÝnh ph¸p lÝ cña viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô hay viÖc lËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. X¸c minh lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt g¾n liÒn víi sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. B¶n th©n chøc n¨ng nµy kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ ®îc thÓ hiÖn kh¸c nhau tuú ®èi tîng cô thÓ cña kiÓm to¸n. §èi víi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, viÖc x¸c minh ®îc thùc hiÖn theo 2 mÆt: - TÝnh trung thùc cña c¸c con sè. - TÝnh hîp thøc cña c¸c biÓu mÉu ph¶n ¸nh t×nh h×nh tµi chÝnh. §èi víi c¸c th«ng tin ®· ®îc lîng ho¸: Th«ng thêng, viÖc x¸c minh ®îc thùc hiÖn tríc hÕt qua hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. KÕt qu¶ cuèi cïng khi ®· x¸c 2 minh ®îc ®iÒu chØnh trùc tiÕp ®Ó cã hÖ thèng th«ng tin tin cËy vµ lËp c¸c b¶ng khai tµi chÝnh. Theo ®ã, kiÓm to¸n tríc hÕt lµ x¸c minh th«ng tin. §èi víi c¸c nghiÖp vô (ho¹t ®éng), chøc n¨ng x¸c minh cña kiÓm to¸n cã thÓ ®îc thùc hiÖn bëi hÖ thèng ngo¹i kiÓm hay néi kiÓm. S¶n phÈm cña ho¹t ®éng x¸c minh nµy thêng lµ nh÷ng biªn b¶n. ë lÜnh vùc nµy, kiÓm to¸n híng vµo viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng thø hai lµ bµy tá ý kiÕn. 1.2.2. Chøc n¨ng bµy tá ý kiÕn Bµy tá ý kiÕn lµ ®a ra ý kiÕn nhËn xÐt cña kiÓm to¸n viªn vÒ tÝnh trung thùc, møc ®é hîp lÝ cña c¸c th«ng tin tµi chÝnh kÕ to¸n. Chøc n¨ng bµy tá ý kiÕn cã thÓ ®îc hiÓu réng víi ý nghÜa c¶ kÕt luËn vÒ chÊt lîng th«ng tin vµ c¶ ph¸p lÝ, t vÊn qua x¸c minh: - T vÊn cho qu¶n lÝ nhµ níc trong viÖc ph¸t hiÖn sù bÊt cËp cña chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n, qua ®ã kiÕn nghÞ víi c¸c c¬ quan qu¶n lÝ nhµ níc xem xÐt, nghiªn cøu, hoµn thiÖn cho phï hîp. - T vÊn cho viÖc qu¶n lÝ cña c¸c ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n. Th«ng qua viÖc chØ ra nh÷ng sai sãt, yÕu kÐm cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh, kiÓm to¸n viªn gîi më, ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc hoµn thiÖn ®èi víi ®¬n vÞ. Trong nhiÒu trêng hîp, th«ng qua kiÓm to¸n, c¸c tæ chøc ®¬n vÞ doanh nghiÖp ®· kÞp thêi chÊn chØnh hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, chÕ ®é qu¶n lÝ tµi chÝnh ë ®¬n vÞ m×nh. Qua ®ã khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n n¨ng lùc tµi chÝnh ph¸t triÓn ®¬n vÞ. 1.3. ý nghÜa vµ t¸c dông cña kiÓm to¸n trong qu¶n lÝ: KiÓm to¸n kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng “tù th©n” vµ “vÞ th©n”. KiÓm to¸n sinh ra tõ yªu cÇu cña qu¶n lÝ vµ phôc vô cho yªu cÇu cña qu¶n lÝ. Tõ ®ã cã thÓ thÊy râ ý nghÜa, t¸c dông cña kiÓm to¸n trªn nhiÒu mÆt: Thø nhÊt, kiÓm to¸n t¹o niÒm tin cho “nh÷ng ngêi quan t©m”. Trong c¬ chÕ thÞ trêng, cã nhiÒu ngêi quan t©m tíi t×nh h×nh tµi chÝnh vµ sù ph¶n ¸nh cña nã trong tµi liÖu kÕ to¸n, bao gåm: - C¸c c¬ quan nhµ níc - C¸c nhµ ®Çu t - C¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ qu¶n lÝ kh¸c - Ngêi lao ®éng - Kh¸ch hµng, nhµ cung cÊp vµ nh÷ng ngêi quan t©m kh¸c..... Cã thÓ nãi viÖc t¹o ra niÓm tin cho nh÷ng ngêi quan t©m lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n víi t c¸ch lµ mét ho¹t ®éng ®éc lËp. Thø hai, kiÓm to¸n gãp phÇn híng dÉn nghiÖp vô vµ cñng cè nÒ nÕp ho¹t ®éng tµi chÝnh kÕ to¸n nãi riªng vµ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ kiÓm to¸n nãi chung. Mäi ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng tµi chÝnh, ®Òu bao gåm nh÷ng mèi quan hÖ ®a d¹ng, lu«n biÕn ®æi vµ ®îc cÊu thµnh bëi hµng lo¹t nghiÖp vô cô thÓ. TÝnh 3 phøc t¹p cña ho¹t ®éng nµy cµng t¨ng lªn bëi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c quan hÖ tµi chÝnh víi lîi Ých con ngêi. Trong khi ®ã, th«ng tin kÕ to¸n lµ sù ph¶n ¸nh cña ho¹t ®éng tµi chÝnh. Ngoµi viÖc chøa ®ùng nh÷ng phøc t¹p cña c¸c quan hÖ tµi chÝnh, th«ng tin kÕ to¸n cßn lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh xö lÝ th«ng tin b»ng ph¬ng ph¸p kÜ thuËt rÊt ®Æc thï. Do ®ã, nhu cÇu híng dÉn nghiÖp vô vµ cñng cè nÒ nÕp trong qu¶n lÝ tµi chÝnh cµng cã ®ßi hái thêng xuyªn vµ ë møc ®é cao h¬n. Thø ba, kiÓm to¸n gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng lùc qu¶n lÝ. KiÓm to¸n kh«ng chØ x¸c minh râ ®é tin cËy cña th«ng tin mµ cßn t vÊn vÒ qu¶n lÝ. Vai trß t vÊn nµy ®îc thÊy râ trong kiÓm to¸n hiÖu n¨ng vµ hiÖu qu¶ qu¶n lÝ. 2. Ph©n lo¹i kiÓm to¸n theo hÖ thèng bé m¸y tæ chøc 2.1. KiÓm to¸n nhµ níc ( KTNN ) KTNN lµ hÖ thèng bé m¸y chuyªn m«n cña nhµ níc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kiÓm to¸n tµi s¶n c«ng. Theo ®ã, chøc n¨ng, nhiÖm vô cña KTNN lµ: - Thùc hiÖn viÖc kiÓm tra, x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n, hîp ph¸p cña c¸c tµi liÖu, sè liÖu kÕ to¸n, b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¸c c¬ quan nhµ níc, c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ nhµ níc vµ c¸c ®oµn thÓ, c¸c tæ chøc x· héi cã sö dông kinh phÝ do ng©n s¸ch cÊp. - Tæ chøc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®· ®îc thñ tíng chÝnh phñ phª duyÖt vµ nh÷ng nhiÖm vô kiÓm to¸n ®ét xuÊt do thñ tíng chÝnh phñ giao, b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n cho thñ tíng chÝnh phñ, quèc héi vµ uû ban thêng vô quèc héi, cho c¸c c¬ quan nhµ níc kh¸c theo quy ®Þnh cña chÝnh phñ. - Th«ng qua viÖc kiÓm to¸n, thùc hiÖn c«ng t¸c t vÊn, gãp ý kiÕn víi c¸c ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n söa ch÷a, kh¾c phôc sai sãt, vi ph¹m, chÊn chØnh c«ng t¸c kÕ to¸n cña ®¬n vÞ ®Ó ®¶m b¶o chØ tiªu tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ nhÊt. §ång thêi ®Ò xuÊt víi thñ tíng chÝnh phñ viÖc söa ®æi, c¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh kÕ to¸n cÇn thiÕt. 2.2. KiÓm to¸n ®éc lËp ( KT§L ) KT§L lµ qu¸ tr×nh kiÓm tra c¸c sè liÖu, tµi liÖu cña c¸c doanh nghiÖp (DN) do c¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp thùc hiÖn ®Ó x¸c nhËn tÝnh trung thùc, hîp lÝ cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh vµ cung cÊp kÕt qu¶ kiÓm to¸n cho nh÷ng ngêi tr¶ phÝ kiÓm to¸n C¸c sè liÖu, tµi liÖu kÕ to¸n vµ b¸o c¸o quyÕt to¸n cña ®¬n vÞ ®· ®îc kiÓm tra, x¸c nhËn cña KT§L lµ c¨n cø tin cËy ®¸p øng yªu cÇu cña ®¬n vÞ, cña c¸c c¬ quan qu¶n lÝ nhµ níc vµ cña tÊt c¶ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã quan hÖ vµ quan t©m tíi ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. Ngoµi chøc n¨ng chÝnh lµ kiÓm tra x¸c nhËn tÝnh trung thùc, hîp lÝ cña c¸c th«ng tin trong BCTC, c¸c tæ chøc KT§L cßn ®îc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng nh: - Gi¸m ®Þnh tµi chÝnh kÕ to¸n 4 - Thùc hiÖn c¸c dÞch vô t vÊn vÒ qu¶n lÝ tµi chÝnh kÕ to¸n, thuÕ - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ vèn cña DN trong c¸c trêng hîp gãp vèn liªn doanh, cæ phÇn ho¸, ph¸ s¶n...... 2.3. KiÓm to¸n néi bé (KTNB) KTNB lµ mét tæ chøc kiÓm to¸n do c¸c ®¬n vÞ tæ chøc (Bé, ngµnh, ®¬n vÞ, tæ chøc, DN......) tù lËp ra trong bé m¸y qu¶n lÝ cña m×nh nh»m môc ®Ých phôc vô cho c¸c yªu cÇu qu¶n lÝ, ®iÒu hµnh cña c¸c nhµ qu¶n lÝ cña ®¬n vÞ. NhiÖm vô cña KTNB: - Qu¶n lÝ vµ b¶o vÖ tµi s¶n cña ®¬n vÞ - Rµ so¸t l¹i hÖ thèng kÕ to¸n vµ c¸c quy chÕ kiÓm so¸t néi bé cã liªn quan vµ hoµn thiÖn hÖ thèng nµy. - KiÓm tra, thÈm ®Þnh tÝnh x¸c thùc cña c¸c th«ng tin tµi chÝnh mµ c¸c bé phËn h÷u quan ®· cung cÊp cho c¸c nhµ qu¶n lÝ. - Tuú theo yªu cÇu cña ngêi l·nh ®¹o, KTNB sÏ thùc hiÖn viÖc kiÓm to¸n tu©n thñ, kiÓm to¸n ho¹t ®éng hay kiÓm to¸n tµi chÝnh. qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c bé m¸y tæ chøc kiÓm to¸n ViÖt nam 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i h×nh thµnh c¸c bé m¸y tæ chøc kiÓm to¸n VN §i vµo c«ng cuéc ®æi míi, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh kinh tÕ thÞ trêng kh«ng ph¶i riªng cã cña CNTB, mµ lµ s¶n phÈm, lµ thµnh tùu chung cña x· héi loµi ngêi. HiÖn nay chóng ta ®ang x©y dùng mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. §iÒu kh¸c c¬ b¶n so víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng nãi chung ë chç, nÒn kinh tÕ níc ta do nhµ níc XHCN qu¶n lÝ vµ híng ®i lªn CNXH. Vai trß qu¶n lÝ cña nhµ níc lµ gi÷ ®óng ®Þnh híng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ theo môc tiªu, quan ®iÓm vµ ®êng lèi cña §¶ng, ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc, ®ång thêi h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc vèn cã cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. H¬n 10 n¨m qua ®· chøng tá ®êng lèi ®æi míi ®óng ®¾n cña §¶ng ta. NÒn kinh tÕ níc ta ®· ra khái khñng ho¶ng vµ ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, nh©n d©n phÊn khëi, thÕ giíi ®¸nh gi¸ cao vµ khÝch lÖ. Tuy nhiªn, nh÷ng mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ trêng còng ngµy cµng béc lé râ nÐt vµ g©y ¶nh hëng kh«ng nhá, thËm chÝ cã mét sè biÓu hiÖn ®¸ng lo ng¹i vÒ kinh tÕ x· héi. MÆc dï chóng ta cã nhiÒu cè g¾ng ng¨n chÆn vµ xö lÝ, song t×nh tr¹ng bu«n lËu, tham nhòng, ho¹t ®éng kinh doanh tr¸i ph¸p luËt, trèn thuÕ,...g©y thÊt tho¸t ng©n s¸ch, tµi s¶n nhµ níc ngµy cµng lín vµ kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu n¬i. VÝ dô : Vô Tamexco thÊt tho¸t kho¶ng 400 tØ ®ång, vô T©n Trêng Sanh kho¶ng vµi ngh×n tØ ®ång, vô Epco-Minh Phông tíi nhiÒu ngh×n tØ ®ång... 5 Mét nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh h×nh trªn, ®ã lµ: Khi ®i vµo kinh tÕ thÞ trêng chóng ta ®· qu¸ chËm vµ cha tËp trung ®óng møc cÇn thiÕt cho viÖc h×nh thµnh vµ t¨ng n¨ng lùc hÖ thèng kiÓm to¸n bao gåm: KTNN, KT§L vµ KTNB c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, tríc hÕt lµ doanh nghiÖp nhµ níc. Kinh nghiÖm thÕ giíi cho thÊy lµ ë mäi níc kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn ®Òu cÇn ph¶i cã hÖ thèng kiÓm to¸n m¹nh. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét c«ng cô ®¾c lùc kh«ng thÓ thiÕu ®Ó qu¶n lÝ kinh tÕ cña mçi quèc gia. Bªn c¹nh ®ã, chÆng ®êng gÇn hai m¬i n¨m chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc, tuy ng¾n ngñi nhng ®· t¹o ra søc sèng cho nÒn kinh tÕ, më ra nh÷ng c¬ héi míi, nh÷ng th¸ch thøc míi cho c¸c nhµ doanh nghiÖp ViÖt Nam. C¸c DN ph¶i ho¹t ®éng theo nh÷ng quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c DN cÇn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc tæ chøc vµ huy ®éng vèn sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt trªn c¬ së t«n träng c¸c nguyªn t¾c tµi chÝnh tÝn dông vµ chÊp hµnh luËt ph¸p. ViÖc thêng xuyªn tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh sÏ gióp cho c¸c DN, c¸c c¬ quan cÊp trªn, c¬ quan chñ qu¶n, nh÷ng nhµ ®Çu t, nh÷ng c«ng ty liªn doanh liªn kÕt....thÊy râ thùc tr¹ng ho¹t ®éng tµi chÝnh, x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n nguyªn nh©n møc ®é ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. Mµ ®øng ë nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau, mçi c¬ quan ®¬n vÞ t×m hiÓu vÒ khÝa c¹nh tµi chÝnh kh¸c nhau nh»m cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vµ thiÕt thùc cho ®¬n vÞ, c¬ quan cña m×nh. Nhng ®øng tríc thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, liÖu nh÷ng con sè trong b¸o c¸o tµi chÝnh cã ®ñ ®Ó lµm yªn lßng nh÷ng c¬ quan chñ qu¶n vµ nh÷ng nhµ ®Çu t kh«ng? Nh vËy th× viÖc ph©n tÝch c¸c BCTC cã cÇn thiÕt n÷a hay kh«ng? NhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®îc ®Æt ra quanh vÊn ®Ò BCTC cã trung thùc ®óng nh ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ trong mét thêi k× ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh kh«ng? Qu¶ thËt, chóng ta biÕt r»ng c¸c BCTC hµng n¨m do c¸c DN lËp ra lµ ®èi tîng quan t©m cña rÊt nhiÒu ngêi: chñ DN, c¸c cæ ®«ng, c¸c héi viªn héi ®ång qu¶n trÞ, chñ ®Çu tu, ng©n hµng....Ngoµi ra, c¸c BCTC còng rÊt cÇn thiÕt cho c¸c c¬ quan thuÕ, c¬ quan chñ qu¶n cña ®¬n vÞ....Tuy mçi ®èi tîng quan t©m ®Õn BCTC cña DN ë mçi gãc ®é kh¸c nhau nhng nh×n chung ®Òu cã cïng mong muèn, nguyÖn väng lµ ®îc sö dông nh÷ng th«ng tin ®ã cã ®é tin cËy cao, chÝnh x¸c vµ trung thùc. ChÝnh nguyªn nh©n s©u xa nµy, míi n¶y sinh ra nhu cÇu lµ cÇn cã mét bªn thø ba, ®éc lËp vµ kh¸ch quan cã kÜ n¨ng nghiÖp vô, ®Þa vÞ vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ kiÓm tra vµ ®a ra lêi kÕt luËn lµ BCTC cña DN lËp ra cã ph¶n ¸nh ®óng thùc tr¹ng tµi chÝnh cña DN kh«ng....Vµ tõ ®©y ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp thËt sù lµ 6 cÇn thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trªn th¬ng trêng vèn cã nhiÒu rñi ro. Tõ nh÷ng ®iÒu ph©n tÝch trªn, ta thÊy, viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn hÖ thèng bé m¸y tæ chøc kiÓm to¸n ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Do ®ã, ®Ó nÒn kinh tÕ thÞ trêng ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n, h¹n chÕ ®îc tiªu cùc, tõ n¨m 1991, hÖ thèng bé m¸y tæ chøc kiÓm to¸n ViÖt Nam chÝnh thøc h×nh thµnh, mµ khëi ®Çu lµ KT§L. 2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c bé m¸y tæ chøc kiÓm to¸n ViÖt Nam 2.1. KT§L: Cã thÓ nãi r»ng, sù mong muèn cã c¸c BCTC trung thùc ®· tån t¹i ngay tõ khi c¸c c¸ nh©n cã quan hÖ hîp ®ång víi ngêi kh¸c. Còng nh c¸c lo¹i kiÓm to¸n kh¸c, KT§L ra ®êi xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu kh¸ch quan kiÓm tra vµ x¸c nhËn ®é tin cËy cña BCTC theo c¸c chuÈn mùc vµ nguyªn t¾c ®· ®îc x©y dùng. KT§L ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. ë níc ta, ho¹t ®éng KT§L ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ tríc ngµy gi¶i phãng miÒn Nam: C¸c v¨n phßng ho¹t ®éng ®éc lËp víi c¸c kÕ to¸n viªn c«ng chøng hoÆc c¸c gi¸m ®Þnh viªn kÕ to¸n vµ c¶ v¨n phßng kiÓm so¸t quèc tÕ nh SGV, Arthur Andersen, Price Waterhouse.....Sau thèng nhÊt ®Êt níc, trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, KT§L kh«ng tån t¹i. V× vËy, cã thÓ nãi KT§L míi thùc sù xuÊt hiÖn tõ sau khi chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ. Tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc, nhu cÇu kiÓm to¸n c¸c ®¬n vÞ cã vèn ®Çu t ®Çu t níc ngoµi theo luËt ®Çu t níc ngoµi, c¸c ch¬ng tr×nh tÝn dông, ph¸t triÓn, viÖn trî quèc tÕ lµ kh¸ch quan vµ ngµy cµng t¨ng. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, ng©n hµng t nh©n, sù xuÊt hiÖn thÞ trêng chøng kho¸n....vµ xu híng cæ phÇn ho¸ mét sè DNNN còng ®ßi hái ph¶i cã dÞch vô KT§L. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña nÒn kinh tÕ, ngµy 13/5/1991, theo giÊy phÐp sè 957/PPLT cña thñ tíng chÝnh phñ, Bé Tµi chÝnh ®· kÝ quyÕt ®Þnh thµnh lËp 2 c«ng ty: C«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam víi tªn giao dÞch lµ VACO ( quyÕt ®Þnh 165-TC/Q§/TCCB ) vµ c«ng ty dÞch vô kÕ to¸n ViÖt Nam víi tªn giao dÞch lµ ASC ( quyÕt ®Þnh 164-TC/Q§/TCCB ), sau nµy ®æi tªn lµ c«ng ty dÞch vô t vÊn tµi chÝnh, kÕ to¸n, kiÓm to¸n - AASC ( quyÕt ®Þnh 639TC/Q§/TCCB ngµy 14/9/1993 ). Sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña VACO vµ AASC ®¸nh dÊu sù më ®Çu tèt ®Ñp cña dÞch vô KT§L ë ViÖt Nam. Víi c¬ng vÞ lµ c¸c c«ng ty ®Çu ngµnh, VACO vµ AASC ®· cã nhiÒu ®ãng gãp kh«ng chØ trong viÖc ph¸t triÓn c«ng ty, më réng ®Þa bµn kiÓm to¸n mµ c¶ trong viÖc céng t¸c víi c¸c c«ng ty vµ tæ chøc níc ngoµi ph¸t triÓn sù nghiÖp kiÓm to¸n ViÖt 7 Nam. Còng trong n¨m 1991, c«ng ty Ernst and Young lµ c«ng ty kiÓm to¸n níc ngoµi ®Çu tiªn ®îc nhµ níc ViÖt Nam cho chÊp nhËn lËp v¨n phßng ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Tõ n¨m 1993, tríc ®ßi hái cña thÞ trêng vµ dÞch vô tµi chÝnh, kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n, nhµ níc ®· khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ hîp t¸c víi níc ngoµi. V× thÕ, nhiÒu c«ng ty kiÓm to¸n thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, díi nhiÒu h×nh thøc ph¸p lÝ kh¸c nhau ®· lÇn lît ra ®êi. Cho ®Õn nay, chóng ta ®· cã 34 c«ng ty thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, mét sù ph¸t triÓn nhanh chãng mµ theo ®¸nh gi¸ cña nhiÒu nghiªn cøu tµi chÝnh th× b»ng 30 n¨m ph¸t triÓn KT§L ë mét sè níc. Sù trëng thµnh cña KT§L, tríc hÕt lµ ë ®éi ngò kiÓm to¸n viªn (KTV) chuyªn nghiÖp. Ngay tõ khi thµnh lËp, c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®· rÊt chó träng ®Õn viÖc tuyÓn chän KTV vµ n©ng cao chÊt lîng ®éi ngò nh©n viªn. Th¸ng 10/1994, lÇn ®Çu tiªn Bé Tµi chÝnh tæ chøc thi tuyÓn vµ cÊp chøng chØ ®Æc c¸ch cho 49 ngêi ®ñ ®iÒu kiÖn , tiªu chuÈn KTV chuyªn nghiÖp. §Õn 30/11/2001, Bé Tµi chÝnh ®· tæ chøc 8 k× thi tuyÓn KTV cho ngêi ViÖt Nam, 3 k× thi s¸t h¹ch cho ngêi níc ngoµi vµ ®· cÊp 531 chøng chØ KTV cho nh÷ng ngêi ®¹t tiªu chuÈn. Còng ®Õn 30/11/2001, c¶ níc cã 2127 nh©n viªn lµm viÖc trong 34 c«ng ty kÕ to¸n, kiÓm to¸n, trong ®ã cã: 1395 nh©n viªn chuyªn nghiÖp, cã 487 KTV gåm: 396 KTV ngêi ViÖt Nam vµ 38 KTV ngêi níc ngoµi. Trong c¸c KTV ngêi ViÖt Nam,. ®· cã 16 ngêi ®¹t tr×nh ®é vµ ®îc cÊp chøng chØ KTV quèc tÕ. Nh×n chung ®éi ngò KTV ngêi ViÖt Nam ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp ®· thµnh thôc h¬n nhiÒu. §Æc biÖt, ®Ó ®¸p øng yªu cÇu thùc tÕ ph¸t sinh, tæ chøc quèc tÕ lµ ViÖn kÕ to¸n viªn c«ng chøng Anh quèc (ACCA) ®· thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ®µo t¹o c¬ b¶n theo tiªu chuÈn quèc tÕ cho KTV ë ViÖt Nam. Th¸ng 5/2001, ACCA ®· cÊp chøng chØ CPA cña Anh cho 9 ngêi ViÖt Nam ®Çu tiªn ®· tèt nghiÖp. Ch¬ng tr×nh nµy sÏ ®îc tiÕp tôc víi sù hîp t¸c cña Bé Tµi chÝnh ViÖt Nam. ChÝnh sù ph¸t triÓn ®«ng ®¶o cña ®éi ngò KTV ®· më réng vµ lµm phong phó thªm c¸c lo¹i h×nh dÞch vô kiÓm to¸n vµ kÕ to¸n. Cïng víi sù ph¸t triÓn vÒ sè lîng c«ng ty vµ quy m« tõng c«ng ty, c¸c dÞch vô do c¸c c«ng ty kiÓm to¸n cung cÊp ®· kh«ng ngõng ®a d¹ng ho¸ theo híng më réng tõng lo¹i dÞch vô chi tiÕt trong dÞch vô kiÓm to¸n (nh kiÓm to¸n BCTC, kiÓm to¸n ho¹t ®éng, kiÓm to¸n tu©n thñ, kiÓm to¸n so¸t xÐt, kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n vèn ®Çu t XDCB), më réng dÞch vô t vÊn (nh t vÊn kÕ to¸n, tµi chÝnh, t vÊn qu¶n lÝ, thuÕ, t vÊn ®Çu t, luËt; t vÊn s¸p nhËp, gi¶i thÓ DN....), dÞch vô tin häc, dÞch vô thÈm ®Þnh, ®Þnh gi¸ tµi s¶n, dÞch vô tuyÓn dông, ®µo t¹o båi dìng nghiÖp vô, cung cÊp th«ng tin..... 8 Trong h¬n 10 n¨m qua, ngµnh kiÓm to¸n tuy cßn rÊt non trÎ song ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®· ph¸t triÓn nhanh vÒ sè lîng vµ quy m« tõng c«ng ty kiÓm to¸n còng nh n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n, chÊt lîng dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch hµng. HÇu hÕt c¸c dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch hµng ngµy cµng ®îc tÝn nhiÖm, ®îc x· héi thõa nhËn. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kiÓm to¸n vµ t vÊn tµi chÝnh, kÕ to¸n, c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®· gãp phÇn phæ cËp c¬ chÕ chÝnh s¸ch kinh tÕ tµi chÝnh, ng¨n ngõa l·ng phÝ, tham nhòng, gãp phÇn thùc hiÖn c«ng khai minh b¹ch BCTC, phôc vô ®¾c lùc cho c«ng t¸c qu¶n lÝ, ®iÒu hµnh kinh tÕ tµi chÝnh cña nhµ níc vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c DN. Th«ng qua dÞch vô kiÓm to¸n vµ kÕ to¸n, ®Æc biÖt lµ kiÓm to¸n BCTC, c¸c c«ng ty ®· gãp phÇn gióp c¸c DN, c¸c dù ¸n quèc tÕ, c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp n¾m b¾t ®îc kÞp thêi, ®Çy ®ñ vµ tu©n thñ ®êng lèi , chÝnh s¸ch kinh tÕ tµi chÝnh, lo¹i bá ®îc chi phÝ bÊt hîp lÝ, t¹o lËp ®îc nh÷ng th«ng tin tin cËy, tõng bíc ®a c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh, kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp vµo nÒ nÕp...., ho¹t ®éng KT§L ®· x¸c ®Þnh ®îc vÞ trÝ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ gãp phÇn quan träng trong viÖc lµm lµnh m¹nh ho¸ m«i trêng ®Çu t vµ nÒn tµi chÝnh quèc gia. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña mét sè c«ng ty KT§L tiªu biÓu ë ViÖt Nam a. C«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam VACO: VACO lµ c«ng ty kiÓm to¸n ®Çu tiªn cña ViÖt Nam ®îc thµnh lËp. Qua 6 n¨m ho¹t ®éng, ph¸t triÓn vµ hîp t¸c, ®Õn th¸ng 10/1997, VACO ®· trë thµnh thµnh viªn cña h·ng Deloitte Touche Tohmatsu quèc tÕ (DTT) - mét trong 5 h·ng kiÓm to¸n hµng ®Çu thÕ giíi. VACO hiÖn t¹i lµ c«ng ty kiÓm to¸n duy nhÊt t¹i ViÖt Nam ®¹t tr×nh ®é quèc tÕ, lµ ®¹i diÖn cña DTT t¹i ViÖt Nam. Th«ng qua h×nh thøc hîp t¸c tèi u víi DTT, ®ång thêi biÕt khai th¸c tèt lîi thÕ cña m×nh (tËp thÓ ®éi ngò KTV tinh nhuÖ ®¹t tr×nh ®é quèc tÕ ®îc ®µo t¹o cã hÖ thèng trong vµ ngoµi níc; bé m¸y qu¶n lÝ lµ ban gi¸m ®èc cña VACO am hiÓu s©u s¾c vÒ tËp qu¸n kinh doanh, luËt ph¸p ViÖt Nam). VACO ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong 9 n¨m kÓ tõ ngµy thµnh lËp, gãp phÇn vµo sù thµnh c«ng cña ngµnh kiÓm to¸n cßn non trÎ t¹i ViÖt Nam . Trong 9 n¨m qua, VACO ®· kÝ kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång cho h¬n 3000 kh¸ch hµng trong vµ ngoµi níc. Riªng n¨m 1999, VACO ®· kÝ h¬n 450 hîp ®ång cung cÊp dÞch vô kiÓm to¸n vµ t vÊn cho nhiÒu lo¹i h×nh kh¸ch hµng, t¨ng 134% so víi n¨m 1998 vµ t¨ng gÊp nhiÒu lÇn so víi nh÷ng n¨m ®Çu ph¸t triÓn. C¸c dÞch vô kiÓm to¸n cña c«ng ty chñ yÕu tËp trung vµo c¸c dù ¸n do ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ tµi trî (ng©n hµng thÕ giíi, ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸); c¸c 9 tæng c«ng ty lín ®Çu ngµnh ë ViÖt Nam nh: Tæng c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam, tæng c«ng ty Hµng kh«ng ViÖt Nam, tæng c«ng ty DÇu khÝ, tæng c«ng ty Than, tæng c«ng ty Xim¨ng, tæng c«ng ty Thuèc l¸, tæng c«ng ty Cao su, tæng c«ng ty Bu chÝnh viÔn th«ng, tæng c«ng ty X¨ng dÇu, tæng c«ng ty DÖt may ViÖt Nam.... Nh»m ®a d¹ng hãa kh¸ch hµng vµ dÞch vô, VACO ®· më réng dÞch vô kiÓm to¸n cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, c¸c c«ng ty tµi chÝnh, c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm vµ më réng dÞch vô t vÊn thuÕ, qu¶n lÝ, kÕ to¸n, t vÊn ®Çu t, ®Æt v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh c«ng ty níc ngoµi, trî gióp cho c¸c nhµ ®Çu t trong vµ ngoµi níc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Víi ph¬ng ch©m cung cÊp dÞch vô cã chÊt lîng tèt nhÊt cho kh¸ch hµng, tranh thñ sù gióp ®ì vÒ kÜ thuËt cña c¸c chuyªn gia níc ngoµi, c¸n bé, KTV cña VACO ®· cè g¾ng, nç lùc kh«ng ngõng. DÞch vô cña c«ng ty ®· ®îc kh¸ch hµng ®¸nh gi¸ lµ ngang tÇm víi chÊt lîng dÞch vô cña c¸c c«ng ty danh tiÕng quèc tÕ. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh, VACO lu«n lu«n theo s¸t c¸c chñ tr¬ng, ®êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc còng nh c¸c chØ tiªu ®Þnh híng vµ sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña bé Tµi chÝnh. Cïng víi sù hîp t¸c chÆt chÏ víi c«ng ty DTT, c«ng ty ®· ph¸t huy néi lùc cña m×nh ®Ó kh«ng ngõng ph¸t triÓn trë thµnh c«ng ty m¹nh nhÊt trong tæng sè c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ë ViÖt Nam. N¨m 1999, doanh thu c«ng ty t¨ng 122% so víi doanh thu n¨m 1998, nép ng©n s¸ch nhµ níc 135% so víi n¨m 1998. Cã thÓ nãi n¨m 1999, VACO ®· gÆt h¸i ®îc nh÷ng thµnh c«ng rÊt ®¸ng khÝch lÖ. C«ng ty ®· gãp phÇn tuyªn truyÒn, híng dÉn vµ ®a hai luËt thuÕ míi lµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT) vµ thuÕ thu nhËp DN (TNDN) vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c DN, b»ng ph¬ng thøc: - Tæ chøc nhiÒu cuéc héi th¶o ®µo t¹o vµ híng dÉn vÒ thuÕ cho c¸c DN cã vèn ®Çu t níc ngoµi vµ DNNN. - Ph¸t hµnh c¸c b¶n tin hµng th¸ng b»ng tiÕng Anh, tiÕng ViÖt vÒ v¨n b¶n ph¸p luËt vµ thuÕ nh»m thêng xuyªn cËp nhËt vµ cung cÊp th«ng tin cho c¸c DN Trong qu¸ tr×nh hÖ thèng ho¸, x©y dùng vµ ban hµnh c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ViÖt Nam, VACO ®· ®ãng gãp tÝch cùc vµo viÖc so¹n th¶o vµ ban hµnh c¸c chuÈn mùc nµy. VACO ®· cung cÊp cho vô chÕ ®é kÕ to¸n nh÷ng tµi liÖu, s¸ch míi cËp nhËt vÒ thùc hµnh chuÈn mùc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n quèc tÕ do liªn ®oµn kÕ to¸n quèc tÕ vµ tæ chøc IAFC ban hµnh. 9 n¨m qua lµ nh÷ng n¨m VACO ho¹t ®éng trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n vµ nhiÒu biÕn ®éng do bÞ ¶nh hëng Ýt nhiÒu cña khñng ho¶ng tµi chÝnh trong khu vùc, lµ nh÷ng n¨m ®Çu më cöa nÒn kinh tÕ, nh÷ng n¨m ®Çu thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT vµ thuÕ TNDN, c«ng ty còng ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi c¸c c«ng ty kiÓm to¸n cã h¹ng trªn thÕ giíi cña c¸c h·ng kiÓm to¸n thÕ giíi t¹i ViÖt Nam nh c«ng ty Price Water House Coopers; c«ng ty KPMG; c«ng ty E+Y; c«ng 10 ty A+A nhng VACO vÉn ®îc ®¸nh gi¸ lµ con chim ®Çu ®µn cña ngµnh kiÓm to¸n ViÖt Nam . b. C«ng ty dÞch vô t vÊn tµi chÝnh, kÕ to¸n, kiÓm to¸n AASC Ra ®êi cïng víi VACO n¨m 1991, lóc míi thµnh lËp, AASC gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Toµn c«ng ty chØ cã 5 c¸n bé nh©n viªn vµ vèn liÕng kinh doanh cha ®Çy 200 triÖu ®ång, trong khi ®ã thÞ trêng dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n tuy míi h×nh thµnh nhng ®· tiÒm Èn nhiÒu yÕu tè phøc t¹p. C¸c c«ng ty kiÓm to¸n níc ngoµi víi kinh nghiÖm ho¹t ®éng hµng tr¨m n¨m ®· më v¨n phßng ®¹i diÖn qu¶ng b¸ uy tÝn th¬ng hiÖu, cßn c¸c c«ng ty kiÓm to¸n trong níc th× nhanh chãng chiÕm thÞ phÇn, AASC ph¶i chÞu mét søc Ðp c¹nh tranh rÊt lín. Tríc nh÷ng khã kh¨n ®ã, b»ng nhiÒu biÖn ph¸p th¸o gì vµ ®îc sù gióp ®ì c«ng t©m cña l·nh ®¹o bé Tµi chÝnh, AASC ®· tõng bíc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn ®i lªn. NÕu doanh thu cña c«ng ty n¨m 1992 lµ 840 triÖu th× n¨m 1995 lµ 4 tØ 378 triÖu vµ n¨m 2000 t¨ng lªn 17,5 tØ. Sè lîi nhuËn t¬ng øng lµ: 245 triÖu n¨m 1992, 924 triÖu n¨m 1995 vµ 4,5 tØ n¨m 2000. Cã ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nh vËy lµ nhê AASC ®· biÕt chó träng ®Õn viÖc më réng kh¸ch hµng. §Õn nay, AASC ®· trë thµnh ®èi t¸c cña c¸c tæng c«ng ty 91 nh: tæng c«ng ty Bu chÝnh viÔn th«ng, tæng c«ng ty Hµng kh«ng ViÖt Nam, tæng c«ng ty Than ViÖt Nam, tæng c«ng ty DÖt may ViÖt Nam, tæng c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam, tæng c«ng ty ThÐp ViÖt Nam, tæng c«ng ty Xim¨ng.....; c¸c tæng c«ng ty 90 nh: tæng c«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng I, tæng c«ng ty X¨ng dÇu, tæng c«ng ty X©y dùng Hµ Néi.....Ngoµi ra cßn hµng lo¹t DN liªn doanh, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ c¸c dù ¸n ®Çu t ph¸t triÓn nh: Dù ¸n c¶i t¹o quèc lé 1 (WB 1 vµ WB 2); dù ¸n quèc lé 5, dù ¸n cÊp tho¸t níc thµnh phè Hå ChÝ Minh.... ChØ tÝnh riªng n¨m 2000, toµn c«ng ty íc tÝnh thùc hiÖn trªn 850 hîp ®ång dÞch vô, trong ®ã cã nh÷ng hîp ®ång cã gi¸ trÞ lín nh: Hîp ®ång kiÓm to¸n c¸c dù ¸n do ng©n hµng thÕ giíi, ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸, c¸c tæ chøc tÝn dông quèc tÕ tµi trî; hîp ®ång kiÓm to¸n BCTC cña ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam, hîp ®ång kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n c«ng tr×nh XDCB hoµn thµnh cña ngµnh Bu chÝnh viÔn th«ng, nhµ m¸y thuû ®iÖn TrÞ An, c«ng ty cæ phÇn mÝa ®êng Lam S¬n, c«ng ty xim¨ng Nghi S¬n, ®êng d©y t¶i ®iÖn 500KV B¾c Nam....Cô thÓ, c¸c lo¹i dÞch vô ®· thùc hiÖn dÞch vô kiÓm to¸n BCTC cho c¸c DN nh: c«ng ty liªn doanh ®Ìn h×nh Orion-Hanel, c«ng ty thÐp VPS-Posco, c«ng ty xim¨ng Nghi S¬n, c«ng ty liªn doanh MÆt trêi s«ng Hång, c«ng ty liªn doanh Vinadesung, c«ng ty liªn doanh Vietsovpetro. Riªng ®èi víi dÞch vô kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n vèn ®Çu t c¸c c«ng tr×nh XDCB hoµn thµnh ®îc coi lµ thÕ m¹nh hµng ®Çu cña AASC . Nh»m ®¸p øng yªu cÇu, chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ thùc hµnh tiÕt kiÖm trong lÜnh 11 vùc XDCB, bé phËn chuyªn tr¸ch kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n vèn ®Çu t c«ng tr×nh XDCB ®· hoµn thµnh, kÓ c¶ c¸c c«ng tr×nh lín, phøc t¹p. N¨m 2000, c«ng ty ®· thùc hiÖn kiÓm to¸n h¬n 400 hîp ®ång, víi ®ñ mäi ngµnh kh¸c nhau, kÓ c¶ c¸c c«ng tr×nh cã quy m« lín. §èi víi dÞch vô t vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n: §©y lµ lo¹i h×nh dÞch vô ®ßi hái c¸n bé, KTV ph¶i tinh th«ng nghÒ nghiÖp, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, ph¶i ®Çu t thêi gian nghiªn cøu ®Ó ®a ra ®îc nh÷ng ý kiÕn t vÊn cã chÊt lîng cao vµ ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña kh¸ch hµng. N¨m 2000, c«ng ty ®· thùc hiÖn ®îc c¸c hîp ®ång t vÊn vÒ x©y dùng m« h×nh kÕ to¸n, t vÊn lËp b¸o c¸o quyÕt to¸n vèn ®Çu t, t vÊn lËp BCTC, t vÊn vÒ lËp hå s¬ míi thÇu, t vÊn vÒ thuÕ....cho nhiÒu c«ng ty vµ ban qu¶n lÝ dù ¸n. §Æc biÖt, th«ng qua c«ng t¸c kiÓm to¸n , c«ng ty ®· t vÊn cho nhiÒu DN kh¾c phôc nh÷ng sai sãt trong c«ng t¸c qu¶n lÝ kinh tÕ tµi chÝnh, tõng bíc hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ hÖ thèng kÕ to¸n. Cïng víi viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô chÝnh trÞ mµ Nhµ níc vµ bé Tµi chÝnh giao cho, b»ng vèn tÝch luü cña m×nh, AASC ®· x©y dùng vµ mua s¾m trô së lµm viÖc míi vµ më thªm nhiÒu chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i nhiÒu tØnh trong níc. Qua h¬n 10 n¨m ho¹t ®éng, sù trëng thµnh cña c«ng ty ®· ®îc ghi dÊu. HiÖn nay, AASC ®· cã h¬n 200 c¸n bé, nh©n viªn, trong ®ã cã 60 ngêi ®· ®îc cÊp chøng chØ CPA ViÖt Nam. C¸n bé nh©n viªn cña c«ng ty lµ nh÷ng chuyªn gia cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc ®· qua ®µo t¹o thùc tÕ, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng tèt c¸c yªu cÇu cña c«ng viÖc. Ngoµi sè c¸n bé trªn, c«ng ty cßn cã mét ®éi ngò c¸c c«ng t¸c viªn lµ c¸c gi¸o s, tiÕn sÜ, c¸c gi¶ng viªn giµu kinh nghiÖm trong nhiÒu lÜnh vùc. 2.2. KTNN: Trong bÊt cø mét chÕ ®é x· héi nµo, ng©n s¸ch nhµ níc (NSNN) bao giê còng lµ nguån lùc quan träng nhÊt b¶o ®¶m tµi chÝnh cho mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng cña bé m¸y Nhµ níc. §Ó t¨ng cêng sù kiÓm so¸t cña nhµ níc trong viÖc sö dông NSNN vµ c«ng quü quèc gia, b¶o ®¶m tÝnh trung thùc, chÝnh x¸c, hîp ph¸p vµ hîp lÖ cña viÖc sö dông nguån lùc tµi chÝnh c«ng, ng¨n ngõa sù x©m h¹i ®èi víi tµi s¶n nhµ níc, x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ trong viÖc qu¶n lÝ kinh tÕ x· héi, ®ßi hái ph¶i thµnh lËp mét c¬ quan ®éc lËp víi c¬ quan trùc tiÕp qu¶n lÝ ng©n s¸ch vµ tµi s¶n nhµ níc ®Ó kiÓm tra tÝnh tu©n thñ cña viÖc sö dông tiÒn cña nh©n d©n theo nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh, b¶o ®¶m sù minh b¹ch vÒ tµi chÝnh vµ hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc tµi chÝnh nµy. V× vËy, ngµy 11/7/1994, KTNN chÝnh thøc ®îc thµnh lËp trªn c¬ së nghÞ ®Þnh 70/CP cña chÝnh phñ. Theo ®ã, KTNN lµ c¬ quan thuéc chÝnh phñ vµ lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh c«ng cña níc CHXHCN ViÖt Nam, thùc hiÖn viÖc kiÓm to¸n ®èi víi c¸c c¬ quan nhµ níc c¸c cÊp, c¸c ®¬n vÞ cã nhiÖm vô thu chi NSNN vµ c¸c tæ chøc ®¬n vÞ cã qu¶n lÝ, sö dông c«ng quü vµ tµi s¶n nhµ níc. 12 Míi ra ®êi ®îc h¬n 5 n¨m, víi chøc n¨ng kiÓm tra, ®¸nh gi¸ vµ x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n, trung thùc cña sè liÖu kÕ to¸n, b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¸c c¬ quan nhµ níc, ®¬n vÞ kinh tÕ, ®¬n vÞ sù nghiÖp, c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng vµ c¸c tæ chøc x· héi cã thu nép NSNN vµ sö dông nguån kinh phÝ do NSNN cÊp, KTNN ®· bíc ®Çu kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña m×nh trong hÖ thèng kiÓm tra, kiÓm so¸t cña nhµ níc ta. Nh÷ng kÕt qu¶ kiÓm to¸n trung thùc, chÝnh x¸c, kh¸ch quan cña c¬ quan KTNN kh«ng chØ gióp chÝnh phñ, quèc héi ®¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh trùc tr¹ng tµi chÝnh ng©n s¸ch mµ cßn cung cÊp c¸c th«ng tin lµm c¨n cø cho viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, ra c¸c quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc cao, ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p t¨ng cêng qu¶n lÝ thu chi ng©n s¸ch, ®ång thêi n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi trong viÖc sö dông NSNN. KTNN ra ®êi lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu cña xu thÕ ®æi míi, lµ sù ®ßi hái kh¸ch quan cña c¬ chÕ thÞ trêng trong c«ng cuéc x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN ViÖt Nam. Lµ mét c¬ quan míi, cha cã tiÒn lÖ trong c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y nhµ níc nªn trong buæi ban ®Çu KTNN gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, tõ c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt, tæ chøc con ngêi ®Õn c«ng t¸c chuyªn m«n, c¬ së ph¸p lÝ cho ho¹t ®éng......§îc sù quan t©m chØ ®¹o cña chÝnh phñ, quèc héi vµ c¸c tæ chøc §¶ng, sù ñng hé vµ gióp ®ì cña c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph¬ng vµ víi sù nç lùc vît bËc cña toµn thÓ CBCNV trong ngµnh, qua h¬n 5 n¨m ho¹t ®éng, KTNN ®· thu ®îc nh÷ng thµnh qu¶ bíc ®Çu quan träng. Trªn c¬ së ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña KTNN, ®Õn nay bé m¸y tæ chøc cña ngµnh ®· ®i vµo thÕ æn ®Þnh vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn víi 4 ®¬n vÞ kiÓm to¸n chuyªn ngµnh, 1 v¨n phßng, 1 trung t©m KH&BDCB, 1 phßng thanh tra vµ kiÓm tra néi bé thuéc tæng KTNN vµ 4 KTNN khu vùc (phÝa B¾c, miÒn Trung, miÒn Nam vµ T©y Nam Bé). Tõ chç ban ®Çu chØ cã h¬n ba chôc ngêi, ®Õn nay, KTNN cã gÇn 500 CBCNV, trong ®ã h¬n 400 ngêi lµ KTV. Tuy cßn thiÕu nhiÒu so víi nhiÖm vô l©u dµi cña ngµnh nhng sè c¸n bé hiÖn cã ®· ®¸p øng ®îc nhiÖm vô trong giai ®o¹n ®Çu thµnh lËp. Nh×n chung, ®éi ngò c¸n bé ®Òu ®îc ®µo t¹o cã hÖ thèng, sè tèt nghiÖp ®¹i häc trë lªn chiÕm 88%, riªng KTV 100% ®Òu ®· tèt nghiÖp ®¹i häc chuyªn ngµnh tµi chÝnh kÕ to¸n vµ mét sè chuyªn ngµnh kinh tÕ kÜ thuËt kh¸c. Nh×n l¹i nh÷ng n¨m qua, KTNN ®· cã bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ trong viÖc triÓn khai kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m víi quy m« vµ chÊt lîng n¨m sau cao h¬n n¨m tríc, ®a d¹ng h¬n vµ thuéc c¸c lÜnh vùc phøc t¹p h¬n. TÝnh ®Õn nay, KTNN ®· thùc hiÖn trªn 2500 cuéc kiÓm to¸n t¹i c¸c c¬ quan ®¬n vÞ cã sö dông NSNN trªn hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, kÓ c¶ nh÷ng n¬i tõ tríc ®Õn nay cha ®îc thanh tra, kiÓm tra tõ bªn ngoµi. Cô thÓ: §· kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN trªn ®Þa bµn 61 tØnh, thµnh phè; kiÓm to¸n mét sè chØ tiªu lín trong b¸o c¸o quyÕt 13 to¸n tµi chÝnh cña 6 bé vµ c¬ quan ngang bé, 4 c¬ quan thuéc chÝnh phñ; kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n 10 c«ng tr×nh träng ®iÓm quèc gia vµ 6 ch¬ng tr×nh, môc tiªu cña chÝnh phñ; kiÓm to¸n mét sè néi dung chi tiªu lín thuéc quyÕt to¸n n¨m 1996 cña §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam, bé Y tÕ; kiÓm to¸n quyÕt to¸n NSNN n¨m 1996 cña chi côc II CÇn th¬ vµ chi côc dù tr÷ H¶i Phßng; kiÓm to¸n BCTC gÇn 50 tæng c«ng ty 90 vµ 91; kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n cña 7 qu©n khu, qu©n chñng, tæng côc vµ nhiÒu DN thuéc khèi an ninh-quèc phßng vµ kinh tÕ §¶ng, kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n c«ng tr×nh thuû ®iÖn VÜnh S¬n, ch¬ng tr×nh gi¶i quyÕt viÖc lµm sè 120 vµ ch¬ng tr×nh DSKHHG§; tham gia thÈm ®Þnh b¸o c¸o tæng quyÕt to¸n NSNN ...Ngoµi ra cßn tham gia kiÓm to¸n Dù ¸n kh«i phôc hÖ thèng thuû lîi vµ chèng lò sè 1259 VIE (SF). Th«ng qua kiÓm to¸n, KTNN ®· ph¸t hiÖn vµ kiÕn nghÞ t¨ng thu, tiÕt kiÖm chi cho NSNN h¬n 2500 tØ ®ång, mét con sè cã ý nghÜa trong hoµn c¶nh kinh tÕ ®Êt níc ta hiÖn nay, gåm c¸c kho¶n tiÒn lËu thuÕ, c¸c kho¶n ®Ó ngoµi sæ s¸ch, chi tiªu sai chÕ ®é tµi chÝnh, kÕ to¸n, h¹ch to¸n t¨ng khèi lîng ®¬n gi¸ trong XDCB.... Tuy nhiªn, quan träng h¬n c¶ lµ qua kiÓm to¸n ®· gióp c¸c ®¬n vÞ thÊy ®îc thùc tr¹ng t×nh h×nh tµi chÝnh, sù sai sãt trong qu¶n lÝ chi NSNN, qu¶n lÝ vèn vµ tµi s¶n h¹ch to¸n chi phÝ gi¸ thµnh vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, thÊy ®îc nh÷ng yÕu kÐm s¬ hë trong qu¶n lÝ kinh tÕ vµ s¶n xuÊt kinh doanh, chÊn chØnh sai sãt, ng¨n ngõa c¸c hµnh vi tham « l·ng phÝ.....tõ ®ã ®¬n vÞ chÊn chØnh c«ng t¸c tµi chÝnh kÕ to¸n, thiÕt lËp kØ c¬ng trong viÖc chÊp hµnh c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é nhµ níc; ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng trong viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, lËp vµ giao kÕ ho¹ch ng©n s¸ch, t¨ng cêng kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn NSNN, xö lÝ c¸c vi ph¹m trong thu chi ®iÒu hµnh vµ quyÕt to¸n NSNN. Nh÷ng sè liÖu kiÓm to¸n cßn cung cÊp cho c¬ quan qu¶n lÝ nhµ níc t×nh h×nh qu¶n lÝ vµ sö dông c¸c nguån lùc NSNN trong tõng ®Þa ph¬ng vµ ®¬n vÞ; cung cÊp c¸c th«ng tin x¸c thùc cho c¸c c¬ quan qu¶n lÝ nhµ níc vÒ thùc tr¹ng thu chi, ®iÒu hµnh vµ quyÕt to¸n NSNN.....Nã còng lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó quèc héi xem xÐt quyÕt ®Þnh ph©n bæ vµ phª chuÈn quyÕt to¸n NSNN, ®ång thêi gióp chÝnh phñ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p t¨ng cêng qu¶n lÝ vÜ m« nÒn kinh tÕ. Nh×n chung, c¸c kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc tån t¹i do KTNN ®a ra mang tÝnh x©y dùng vµ kh¶ thi, ®îc c¸c c¬ quan chøc n¨ng nhµ níc t«n träng vµ thùc hiÖn. Bªn c¹nh nhiÖm vô chÝnh lµ x©y dùng tæ chøc bé m¸y vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m, KTNN còng ®· tiÕn hµnh c¸c c«ng t¸c chuÈn bÞ cho híng ph¸t triÓn l©u dµi cña ngµnh nh: Nghiªn cøu c¸c ®Ò tµi khoa häc liªn quan ®Õn ®Þa vÞ ph¸p lÝ, chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¬ quan KTNN, nghiªn cøu so¹n th¶o chuÈn mùc vµ quy tr×nh kiÓm to¸n....§Õn nay, 14 sau mét thêi gian chuÈn bÞ nghiªm tóc vµ c«ng phu, ph¸p lÖnh KTNN ®ang ®îc tr×nh chÝnh phñ vµ uû ban thêng vô quèc héi xem xÐt th«ng qua, sÏ t¹o hµnh lang ph¸p lÝ cÇn thiÕt co ho¹t ®éng cña KTNN. KiÓm to¸n lµ mét nghÒ míi ë níc ta, do ®ã KTV nhµ níc nh×n chung cha ®îc ®µo t¹o mét c¸ch cã hÖ thèng vµ bµi b¶n, v× vËy, c«ng t¸c ®µo t¹o, båi dìng kiÕn thøc nghiÖp vô kiÓm to¸n ®· ®îc ®Æc biÖt coi träng. Hµng n¨m KTNN më nhiÒu líp ®µo t¹o, båi dìng vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n, ngo¹i ng÷, më c¸c líp tËp huÊn theo tõng chuyªn ®Ò, vÒ chuyªn m«n kiÓm to¸n, vÒ kiÕn thøc qu¶n lÝ nhµ níc, vÒ chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ, vÒ ®¹o ®øc cña mét KTV.... §Õn nay, gÇn 90% KTV ®· qua c¸c líp ®µo t¹o, båi dìng n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô. H¬n 5 n¨m qua, KTNN còng ®· thu ®îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong lÜnh vùc hîp t¸c quèc tÕ. Th¸ng 4/1996, KTNN ®· gia nhËp Tæ chøc quèc tÕ c¸c c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao ( INTOSAI ) vµ th¸ng 11/1997 trë thµnh thµnh viªn cña Tæ chøc c¸c c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao ch©u ¸ ( ASOSAI ). Ngoµi ra, KTNN cßn më réng quan hÖ hîp t¸c song ph¬ng vµ ®a ph¬ng víi c¸c c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi vµ bíc ®Çu ®· thùc hiÖn cã kÕt qu¶ nh÷ng dù ¸n do ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ (ADB) vµ dù ¸n GTZ do CHLB §øc tµi trî. Nh÷ng quan hÖ ®èi ngo¹i trªn ®©y ®· gãp phÇn n©ng cao vÞ thÕ KTNN trªn trêng quèc tÕ vµ trong khu vùc, më ra kh¶ n¨ng hîp t¸c trao ®æi kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, tranh thñ ®îc sù trî gióp cña c¸c níc vµ tæ chøc quèc tÕ vÒ c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt, nghiªn cøu, ®µo t¹o... Ngoµi ra, KTNN cßn thµnh lËp Trung t©m khoa häc vµ båi dìng c¸n bé trùc thuéc KTNN. §©y còng lµ mét c¬ së nßng cèt ®Ó tËp hîp c¸c nhµ khoa häc trong vµ ngoµi ngµnh thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh nghiªn cøu, ph¸t triÓn lÝ luËn kiÓm to¸n ë ViÖt Nam, thÓ hiÖn ë viÖc ®· triÓn khai thùc hiÖn tèt c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc, nghiªn cøu x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ tæ chøc bé m¸y vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña KTNN trong t×nh h×nh míi lµm chç dùa ph¸p lÝ cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n tríc m¾t vµ l©u dµi. Cã thÓ nãi, thêi gian qua, ho¹t ®éng cña KTNN ®îc cñng cè vµ ph¸t triÓn c¶ bÒ réng, chiÒu s©u vµ ngµy cµng cã hiÖu qu¶, ®· kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß quan träng cña ngµnh KTNN ViÖt Nam. 2.3. KTNB: Trªn thÕ giíi, KTNB ra ®êi tõ nh÷ng n¨m 30, 40 cña thÕ kØ 20. MÆc dï so víi KT§L vµ KTNN th× lo¹i h×nh KTNB ra ®êi muén h¬n, nhng nã cã sù ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ, ®Æc biÖt trong c«ng viÖc qu¶n trÞ DN. C¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së ph¸t hiÖn ra r»ng hÖ thèng KTNB lµ ph¬ng tiÖn qu¶n lÝ cã hiÖu qu¶ vµ lµ c«ng cô ®¾c lùc gióp c¸c nhµ qu¶n lÝ gi¸m s¸t ®îc toµn bé c¸c ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ m×nh. Kh«ng nh÷ng thÕ, trong c¸c c¬ quan nhµ níc, viÖc h×nh thµnh c¸c bé phËn 15 KTNB ®Ó kiÓm tra thêng xuyªn c¸c ho¹t ®éng trong c¬ quan ®ang tá ra cã nhiÒu t¸c dông thiÕt thùc ë níc ta, KTNB ®· nhiÒu n¨m thùc hiÖn g¾n liÒn víi ho¹t ®éng kÕ to¸n vµ qu¶n lÝ. §Õn th¸ng 10/1997, trªn c¬ së luËt ng©n s¸ch, chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 59/CP vµ bé Tµi chÝnh ra quyÕt ®Þnh sè 832/TC/Q§/C§KT ban hµnh “quy chÕ KTNB” ®· ®¸nh dÊu sù h×nh thµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy trong lÜnh vùc nµy. Tuy nhiªn, do c¸c v¨n b¶n ph¸p quy còng ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng nªn viÖc ®µo t¹o vµ båi dìng nghiÖp vô cho ®éi ngò KTNB còng ®ang ë bíc ®Çu. MÆc dï vËy, trong thêi gian qua, KTNB vÉn cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. Cã thÓ xem xÐt sù ph¸t triÓn cña KTNB ë mét sè tæng c«ng ty tiªu biÓu sau: a. Tæng c«ng ty x©y dùng S«ng §µ: ( TCTXDS§ ) TCTXDS§ lµ mét DN cã quy m« tÇm trung b×nh trong sè nh÷ng tæng c«ng ty 90 cña nhµ níc . Tæng tµi s¶n vµo kho¶ng trªn 1000 tØ ®ång, tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt kinh doanh hµng n¨m ®¹t trªn 2000 tØ ®ång, tæng sè kÜ s, kÜ thuËt viªn vµ c«ng nh©n kho¶ng 16000 ngêi víi trªn ba chôc DN, ®¬n vÞ thµnh viªn vµ mét sè liªn doanh n»m trªn ®Þa bµn c¶ níc. Uy tÝn cña tæng c«ng ty ®· ®îc kh¼ng ®Þnh qua gÇn 30 n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, víi nh÷ng c«ng tr×nh lín nh: Thñy ®iÖn Hoµ b×nh, thuû ®iÖn Yaly, thuû ®iÖn VÜnh s¬n, nhµ m¸y xim¨ng Bót s¬n, nhµ m¸y giÊy B·i b»ng, ®êng d©y t¶i ®iÖn cao thÕ 500 KV B¾c Nam... Víi KTNB TCTXDS§, thuËn lîi trong bíc ®Çu h×nh thµnh lµ ®îc l·nh ®¹o tæng c«ng ty nh×n nhËn ®óng møc sù cÇn thiÕt vµ cã chñ tr¬ng thµnh lËp tõ sím. Do ®ã, ngµy 1/1/1998, phßng KTNB tæng c«ng ty chÝnh thøc ra ®êi, chØ hai th¸ng sau khi cã quyÕt ®Þnh 832/TC/Q§/C§KT cña bé Tµi chÝnh ban hµnh quy chÕ KTNB t¹i DNNN; tríc c¶ thêi ®iÓm ban hµnh th«ng t 52/TT/BTC ngµy 16/4/1998 híng dÉn thùc hiÖn quy chÕ. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cña KTNB TCTXDS§ cã thÓ chia lµm hai giai ®o¹n: Giai ®o¹n tríc vµ giai ®o¹n sau khi ban hµnh th«ng t 171/TT/BTC ngµy 22/12/1998 (thay thÕ th«ng t 52) híng dÉn thùc hiÖn KTNB t¹i DNNN. Giai ®o¹n ®Çu, phßng KTNB gåm 5 c¸n bé KTV cã tr×nh ®é chuyªn m«n ®¹i häc vµ sau ®¹i häc chuyªn ngµnh tµi chÝnh kÕ to¸n, cã nhiÒu n¨m thùc tÕ c«ng t¸c trong lÜnh vùc kiÓm tra kiÓm so¸t néi bé hoÆc trong lÜnh vùc tµi chÝnh cña tæng c«ng ty. Võa x©y dùng, võa ho¹t ®éng, trong n¨m 1998, KTNB TCTXDS§ ®· hoµn thµnh mét khèi lîng lín c«ng viÖc ®¸ng kÓ: kiÓm to¸n t×nh h×nh ho¹t ®éng, s¶n xuÊt kinh doanh vµ BCTC cña toµn bé 31 ®¬n vÞ thµnh viªn vµ BCTC toµn tæng c«ng ty n¨m 1997; kiÓm to¸n viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh vµ viÖc chÊp hµnh chÕ ®é chÝnh s¸ch qu¶n lÝ cña nhµ níc còng nh tæng c«ng ty ë c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn 6 th¸ng ®Çu n¨m 1998; kiÓm to¸n ho¹t ®éng ®èi víi mét sè c«ng ty liªn doanh cã vèn gãp cña tæng c«ng ty. Bªn c¹nh 16 ®ã lµ mét sè c«ng t¸c kh¸c nh kiÖn toµn bé m¸y, x©y dùng v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña KTNB vµ tæ chøc c«ng t¸c ®µo t¹o KTV. T¹i c¸c DN thµnh viªn, thêi ®iÓm nµy tuy cßn ®ang hoµn thiÖn vÒ c«ng t¸c tæ chøc, nhng 100% ®¬n vÞ ®· bæ nhiÖm ®îc KTV hoÆc thµnh lËp tæ chøc KTNB. Tuy nhiªn, chØ mét sè ®¬n vÞ sím tuyÓn chän bæ nhiÖm ®îc KTV ®ñ n¨ng lùc vµ æn ®Þnh tæ chøc th× ph¸t huy ®îc t¸c dông bíc ®Çu, cã ®ãng gãp vµo c«ng t¸c chÊn chØnh qu¶n lÝ t¹i DN. Sau khi bé tµi chÝnh ban hµnh th«ng t 171/TT/BTC, phÇn lín KTNB t¹i c¸c DN thµnh viªn trong hÖ thèng KTNB TCTXDS§ vÉn cha thùc sù ®i vµo ho¹t ®éng. Cã nhiÒu nguyªn nh©n nhng nguyªn nh©n chÝnh lµ sù khã kh¨n vÒ tuyÓn chän vµ ®iÒu ®éng c¸n bé. Tríc thùc tr¹ng ®ã, tæng c«ng ty quyÕt ®Þnh t¹m thêi cha duy tr× hÖ thèng KTNB t¹i c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, ®ång thêi t¨ng cêng lùc lîng cho phßng KTNB tæng c«ng ty. Sau ®ã, phßng KTNB ®îc t¨ng cêng thªm 2 KTV cã ®ñ tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, ®îc tæng gi¸m ®èc ®iÒu ®éng biÖt ph¸i thªm 4 c¸n bé c¸c chuyªn ngµnh kÜ thuËt phï hîp víi yªu cÇu kiÓm to¸n. Tõ bíc ®Çu ®ã, phßng KTNB ®· chñ ®éng nghiªn cøu vµ tham kh¶o c¸c tµi liÖu liªn quan ®Ó ngay sau khi võa thµnh lËp ®· tham mu gióp tæng gi¸m ®èc tr×nh héi ®ång qu¶n trÞ phª duyÖt quy ®Þnh t¹m thêi 10 ®iÓm vÒ nhiÖm vô chøc n¨ng cña phßng KTNB. Sau mét n¨m ho¹t ®éng vµ rót kinh nghiÖm, ®Çu n¨m 1999, phßng KTNB ®· x©y dùng ®îc kÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng c«ng ty n¨m 1999 víi nh÷ng néi dung hîp lÝ vµ cô thÓ, phï hîp chøc n¨ng nhiÖm vô cña KTNB, ®îc l·nh ®¹o tæng c«ng ty phª chuÈn. Ba néi dung chÝnh kÕ ho¹ch KTNB 1999 cña tæng c«ng ty bao gåm: néi dung kiÓm to¸n ho¹t ®éng víi 4 vÊn ®Ò, trong ®ã nhÊn m¹nh kiÓm to¸n tÝnh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, viÖc huy ®éng ph©n phèi c¸c nguån lùc, néi dung kiÓm to¸n tÝnh tu©n thñ víi hµng chôc vÊn ®Ò vÒ kiÓm tra tÝnh tu©n thñ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm tra tÝnh phï hîp, hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé; néi dung kiÓm to¸n BCTC gåm kiÓm to¸n BCTC, b¸o c¸o qu¶n trÞ n¨m 1998 cña c¸c DN thµnh viªn vµ tæng c«ng ty, b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¸c tæ chøc ®¶ng uû, c«ng ®oµn, ®oµn thanh niªn vµ c¸c quü x· héi kh¸c. §Ó ho¹t ®éng KTNB ®i vµo nÒn nÕp, hiÖn nay dù th¶o quy chÕ KTNB cña tæng c«ng ty ®ang ®îc hoµn thiÖn kh©u cuèi cïng. VÒ c¬ b¶n, néi dung quy chÕ ®îc so¹n th¶o c¨n cø vµo quy chÕ KTNB, cã tÝnh ®Õn thùc tÕ ®a d¹ng ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, kinh doanh cña tæng c«ng ty. Quy chÕ quy ®Þnh KTNB cã thÓ huy ®éng lùc lîng chuyªn gia thuéc c¸c lÜnh vùc chuyªn m«n kh¸c trong néi bé hoÆc thuª tõ bªn ngoµi ®Ó tham gia mét sè néi dung hoÆc toµn bé cuéc kiÓm to¸n. Cho ®Õn nay, TCTXDS§ cha ph¶i thuª KT§L ®Ó kiÓm to¸n BCTC hµng n¨m còng nh 17 kiÓm to¸n mäi mÆt ho¹t ®éng kh¸c, nhiÖm vô nµy hoµn toµn do KTNB ®¶m nhiÖm. b. Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ViÖt Nam ( Petrolimex): Petrolimex lµ mét trong nh÷ng DN ®Æc biÖt cña nhµ níc, doanh sè vµ lu©n chuyÓn vèn hµng n¨m rÊt lín, m¹ng líi kinh doanh réng kh¾p. Víi 50 c«ng ty thµnh viªn vµ 80 chi nh¸nh lín trªn toµn quèc, mçi n¨m Petrolimex nép ng©n s¸ch trung b×nh 6000 tØ ®ång, tæng céng nî hµng n¨m vµo kho¶ng 15000 tØ ®ång. ViÖc thµnh lËp KTNB ë Petrolimex bíc ®Çu còng cã mét sè thuËn lîi, ®ã lµ l·nh ®¹o tæng c«ng ty coi träng viÖc h×nh thµnh hÖ thèng nµy, ®· nhÊt trÝ lÊy bé phËn kiÓm tra kÕ to¸n lµm nßng cèt x©y dùng phßng KTNB tæng c«ng ty, tõ ®ã tiÕp tôc x©y dông hÖ thèng KTNB ë c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn . Th¸ng 2/1999, phßng KTNB tæng c«ng ty víi 6 c¸n bé KTV ra ®êi vµ ®i vµo ho¹t ®éng. Tríc sù míi mÎ vµ khèi lîng c«ng viÖc rÊt lín, c¨n cø theo chøc n¨ng KTNB, phßng KTNB ®Ò xuÊt víi l·nh ®¹o cho thùc hiÖn ph¬ng ¸n phèi, kÕt hîp chÆt chÏ víi c¸c lùc lîng néi kiÓm vµ ngo¹i kiÓm ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô. Lùc lîng néi kiÓm trong tæng c«ng ty bao gåm: ban kiÓm so¸t cña héi ®ång qu¶n trÞ; hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng KTNB tõ tæng c«ng ty ®Õn c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn ®îc chØ ®¹o hç trî lÉn nhau vÒ lùc lîng chuyªn m«n. BiÖn ph¸p nµy b¶o ®¶m thêng xuyªn duy tr× ®îc tèi thiÓu hai ®oµn kiÓm to¸n ho¹t ®éng cïng lóc, ®ång thêi lùc lîng nµy sö dông c¸c tµi liÖu chuyªn m«n, kÕt qu¶ kiÓm tra kiÓm so¸t cña c¸c lùc lîng kh¸c trªn c¬ së cã ph©n tÝch, chän lùa ®Ó võa tr¸nh trïng lÆp, võa b¶o ®¶m tÝnh ®éc lËp kh¸ch quan. Lùc lîng ngo¹i kiÓm bao gåm thanh tra nhµ níc , KTNN , viÖn kiÓm s¸t, thanh tra ngµnh thuÕ, thanh tra tµi chÝnh . Víi c¸c lùc lîng ngo¹i kiÓm, trªn c¬ së ph©n tÝch ®· sö dông nh÷ng kÕt qu¶ kiÓm tra, kiÓm so¸t cña bé m¸y KTNB nªn ®· gi¶m bít ®îc nhiÒu c«ng ®o¹n, tr¸nh l·ng phÝ thêi gian. Nhê nh÷ng biÖn ph¸p nh vËy, trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 1999, phßng KTNB Petrolimex ®· triÓn khai kiÓm to¸n toµn diÖn ®îc 12 c«ng ty thµnh viªn cã doanh sè lín, kiÓm to¸n chi tiªu cña khèi v¨n phßng tæng c«ng ty, hoµn thµnh kiÓm to¸n BCTC tæng c«ng ty 1998 víi chÊt lîng b¸o c¸o ®îc ®¸nh gi¸ lµ b¶o ®¶m ®é tin cËy, ®ång thêi kiÓm to¸n mét sè m¶ng ho¹t ®éng ®Ó thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ mét sè néi dung träng yÕu nh t×nh h×nh c«ng nî, t×nh h×nh nép ng©n s¸ch cña tæng c«ng ty. Sau gÇn mét n¨m ®i vµo ho¹t ®éng, phßng KTNB Petrolimex nhËn thÊy: ®Ó cã ®îc mét kÕt luËn kiÓm to¸n BCTC hµng n¨m cña tæng c«ng ty ®¹t chÊt lîng, ®ßi hái ph¶i ®¶m ®¬ng mét khèi lîng c«ng viÖc rÊt lín, ph¶i cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o , tËp trung ®«ng lùc lîng cã nghiÖp vô v÷ng ®Ó døt ®iÓm trong thêi gian ng¾n.....V× thÕ néi dung nµy thuª KT§L lµ phï hîp h¬n, v× KT§L cã nhiÒu u thÕ 18 do cã lùc lîng chuyªn m«n thµnh th¹o kiÓm to¸n BCTC , cã ®iÒu kiÖn tËp trung ®ñ lùc lîng KTV theo yªu cÇu quy m« c«ng viÖc, ®¸p øng ®îc yªu cÇu vÒ thêi ®iÓm c«ng khai BCTC DN hiÖn hµnh. Tríc nhËn ®Þnh nh vËy, phßng ®· ®Ò xuÊt víi l·nh ®¹o tæng c«ng ty ph¬ng ¸n tiÕn tíi thuª KT§L thùc hiÖn kiÓm to¸n BCTC hµng n¨m, KTNB chØ phèi hîp hç trî vµ häc hái kinh nghiÖm. Theo ®Ò xuÊt, nhiÖm vô chÝnh cña KTNB lµ kiÓm to¸n ho¹t ®éng vµ kiÓm to¸n tÝnh tu©n thñ.... C¸c néi dung nµy kh«ng ®ßi hái ph¶i huy ®éng lùc lîng lín nh kiÓm to¸n BCTC mµ ®ßi hái ph¶i cã sù cËp nhËt th«ng tin néi bé, thêng xuyªn tæ chøc ®îc c¸c cuéc kiÓm to¸n tríc, trong vµ sau c¸c ho¹t ®éng qu¶n lÝ, s¶n xuÊt kinh doanh theo chuyªn ®Ò, ®iÒu ®ã phï hîp víi mét lùc lîng kiÓm to¸n trong néi bé, sÏ gi¶m chi phÝ ®¸ng kÓ so víi thuª KT§L. Tõ thùc tÕ trªn cho thÊy, ®· cã nh÷ng xu híng kh¸c nhau trong ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng hÖ thèng KTNB ë c¸c nhãm DN. Nhãm thø nhÊt lµ nh÷ng tæng c«ng ty cã quy m« kinh doanh lín. M« h×nh KTNB Petrolimex mang nhiÒu ®iÓm tiªu biÓu cña nhãm nµy nh: ph¸t triÓn vµ duy tr× KTNB theo hÖ thèng däc tõ tæng c«ng ty xuèng c¸c ®¬n vÞ c¬ së, phèi hîp chÆt chÏ néi kiÓm, ngo¹i kiÓm ®Ó thùc hiÖn kiÓm to¸n. §Æc biÖt lµ xu híng thuª KT§L ®Ó kiÓm to¸n BCTC hµng n¨m ngo¹i trõ nh÷ng n¨m KTNN ®· thùc hiÖn kiÓm to¸n, KTNB chØ tËp trung chñ yÕu vµo hai néi dung kiÓm to¸n ho¹t ®éng vµ kiÓm to¸n tÝnh tu©n thñ. Ngîc l¹i, KTNB TCTXDS§ tiªu biÓu cho nhãm thø hai, nhãm nh÷ng tæng c«ng ty cã quy m« trung b×nh. M« h×nh nµy c¬ b¶n lµ kh«ng tæ chøc bé m¸y KTNB theo hÖ thèng däc, kh«ng thuª, mêi kiÓm to¸n t bªn ngoµi vµ KTNB cña tæng c«ng ty ®¶m nhiÖm toµn bé c¸c néi dung vÒ kiÓm to¸n trong ®¬n vÞ. C¶ hai m« h×nh KTNB trªn, m« h×nh nµo còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm phï hîp víi quy m«, tÝnh chÊt ho¹t ®éng trong lo¹i h×nh DN cña m×nh. Tuy nhiªn, m« h×nh nµo còng cã mét môc ®Ých chung lµ lµm c«ng cô trî gióp l·nh ®¹o DN t¨ng cêng hiÖu lùc qu¶n lÝ, t¨ng hiÖu qu¶ vµ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng rñi ro trong s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng H¹n chÕ cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n ViÖt Nam vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¸c bé m¸y tæ chøc kiÓm to¸n ViÖt Nam 1. Nh÷ng h¹n chÕ cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n ViÖt Nam : 1.1. KT§L: H¬n 10 n¨m qua, ho¹t ®éng KT§L ®· cã nh÷ng ph¸t triÓn vît bËc vÒ chÊt lîng dÞch vô vµ sè lîng DN tham gia trªn thÞ trêng, høa hÑn mét sù bïng næ trong thêi gian tíi. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ vÉn cßn nh÷ng tån t¹i lµm h¹n chÕ ®Õn ho¹t ®éng KT§L. 19 Mét lµ, trong viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n, vai trß cña c¸c KTV chuyªn nghiÖp lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh. Tuy vËy, ë níc ta, nhµ níc cha c«ng nhËn mét chøc danh nghÒ nghiÖp vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n (t¬ng tù chøc danh CPA cña c¸c níc) vµ cha cã ch¬ng tr×nh ®µo t¹o chÝnh quy, thi vµ cÊp b»ng chuyªn gia kÕ to¸n, kiÓm to¸n (trong khi Trung Quèc ®· cã luËt vÒ Chuyªn viªn kÕ to¸n hµnh nghÒ cã ®¨ng kÝ tõ n¨m 1993). Sù h¹n chÕ vÒ mÆt kÜ thuËt nghÒ nghiÖp ®· lµm cho viÖc hµnh sù cña KTV cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ vµ ¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®Õn chÊt lîng kiÓm to¸n. Do ®ã, viÖc tæ chøc thi tuyÓn KTV hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp. Thªm vµo ®ã, còng cã lóc, v× nhiÒu lÝ do kh¸c nhau, cã nh÷ng KTV ®· tõ chèi yªu cÇu ®îc phôc vô cña kh¸ch hµng kh«ng ph¶i v× yªu cÇu vît qu¸ kh¶ n¨ng cña m×nh. §©y còng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÇn rót kinh nghiÖm ®èi víi c¸c KTV. Hai lµ, kiÓm so¸t chÊt lîng ho¹t ®éng KT§L cã ý nghÜa rÊt quan träng ®Ó ®¶m b¶o chÊt lîng dÞch vô kiÓm to¸n, lµ c¬ së ®Ó t¨ng thªm niÒm tin cña c¸c ®èi tîng sö dông th«ng tin kÕt qu¶ kiÓm to¸n. ë ViÖt Nam, c¬ chÕ kiÓm tra chÊt lîng ®èi víi c¸c c«ng ty kiÓm to¸n vµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n cha ®îc x¸c lËp vµ thùc hiÖn nªn trªn thùc tÕ kh«ng thÓ kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch s¸t thùc chÊt lîng dÞch vô cña tõng c«ng ty kiÓm to¸n. MÆt kh¸c, dÞch vô kiÓm to¸n còng cha ®îc thÈm ®Þnh tõ bªn ngoµi ( tõ phÝa héi KÕ to¸n vµ bé Tµi chÝnh ). §©y còng lµ nguyªn nh©n lµm cho chÊt lîng dÞch vô cha ®îc nh mong muèn, v× thÕ, c¸c tæ chøc kiÓm to¸n cha m¹nh d¹n thùc hiÖn c¸c dÞch vô t vÊn qu¶n trÞ lµ ®iÒu mµ c¸c nhµ qu¶n lÝ quan t©m nhÊt. Ba lµ, do ë ViÖt Nam, kiÓm to¸n chØ míi xuÊt hiÖn, nªn ®èi víi nhiÒu DN, kiÓm to¸n lµ mét kh¸i niÖm cßn qu¸ míi mÎ, cã thÓ nãi lµ xa l¹ trong nhËn thøc cña hä. Tõ ®ã dÉn tíi tÝnh hiÖu lùc kh«ng cao cña KT§L . VÉn cßn kh¸ nhiÒu DN kh«ng thùc hiÖn kiÓm to¸n theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. Cßn ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ cã thùc hiÖn viÖc kiÓm to¸n th× hiÖu lùc ph¸p lÝ cña b¸o c¸o kiÓm to¸n cha ®uîc t«n träng. VÒ phÝa nhµ níc, vÉn cha cã quy ®Þnh vÒ viÖc xö lÝ ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ thuéc diÖn kiÓm to¸n hµng n¨m nhng kh«ng thùc hiÖn kiÓm to¸n. Bèn lµ, ®a sè c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam cha cã ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n riªng nªn ph¶i sö dông c¸c ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n cña c¸c c«ng ty níc ngoµi, lÊy kinh nghiÖm cña ®éi ngò KTV cña m×nh lµ chÝnh trong ho¹t ®éng nghiÖp vô. Trong khi ®ã, ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n lµ mét c¬ së ph¸p lÝ quan träng ®èi víi c«ng ty kiÓm to¸n, nã thÓ hiÖn uy tÝn, chÊt lîng cña KTV vµ t¹o ra sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng ®èi víi c«ng ty kiÓm to¸n. 1.2. KTNN: Tõ khi ra ®êi, KTNN ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc kiÓm so¸t NSNN, thÓ hiÖn vai trß tÝch cùc cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Tuy nhiªn, 20