Tài liệu Kĩ năng ứng phó với stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ của sv đhsp

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ------ ĐỖ VĂN ĐOẠT KĨ NĂNG ỨNG PHÓ VỚI STRESS TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TÍN CHỈ CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM Chuyên ngành: Tâm lí học chuyên ngành Mã số: 62.31.80.05 LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÍ HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS NGUYỄN XUÂN THỨC HÀ NỘI - 2013 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các dữ liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chƣa từng công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận án Đỗ Văn Đoạt ii MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Bảng các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục biểu đồ, sơ đồ MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..............................................1 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ...................................................................................3 3. ĐỐI TƢỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU..................................................4 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC...................................................................................4 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ...................................................................................5 6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ......................................................................................5 7. PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................6 8. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI ............................................................7 9. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN ................................................................................7 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KĨ NĂNG ỨNG PHÓ VỚI STRESS TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TÍN CHỈ CỦA SV ĐHSP ................8 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ......................................8 1.1.1. Tình hình nghiên cứu kĩ năng ứng phó với stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ ở nƣớc ngoài ..................................................................................8 1.1.2. Tình hình nghiên cứu kĩ năng ứng phó với stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ ở Việt Nam ...................................................................................15 1.2. KĨ NĂNG ỨNG PHÓ VỚI STRESS TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TÍN CHỈ CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM......................................17 1.2.1. Kĩ năng ứng phó .........................................................................................17 1.2.2. Stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP .........................24 1.2.3. Khái niệm KNƢP với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ......32 1.3. BIỂU HIỆN CỦA KNƢP VỚI STRESS TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TÍN CHỈ CỦA SV ĐHSP .....................................................................34 iii 1.3.1. Nhóm kĩ năng nhận diện tác nhân gây stress và biểu hiện của stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ..............................................................35 1.3.2. Nhóm kĩ năng xác định các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP...............................................................................42 1.3.3. Nhóm kĩ năng thực hiện các phƣơng án ứng phó nhằm giảm stress và giải quyết vấn đề của SV ĐHSP ...........................................................................48 1.4. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG TỚI KNƢP VỚI STRESS TRONG HỌC TẬP THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ CỦA SV ĐHSP ...................................................52 1.4.1. Các yếu tố chủ quan ....................................................................................53 1.4.2. Các yếu tố khách quan ................................................................................55 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1..........................................................................................60 Chương 2: TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................61 2.1. NGHIÊN CỨU LÝ LUẬN ................................................................................61 2.1.1. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................61 2.1.2. Nội dung nghiên cứu...................................................................................61 2.1.3. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................61 2.2. NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG ........................................................................61 2.2.1. Đặc điểm mẫu khách thể nghiên cứu ..........................................................61 2.2.2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................63 2.2.3. Nội dung nghiên cứu...................................................................................63 2.2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................63 2.3. NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM......................................................................72 2.3.1. Cơ sở thực nghiệm ......................................................................................72 2.3.2. Mục đích thực nghiệm ................................................................................74 2.3.3. Nội dung biện pháp thực nghiệm................................................................74 2.3.4. Tổ chức thực nghiệm ..................................................................................76 2.3.5. Phƣơng pháp đánh giá kết quả tác động thực nghiệm ................................78 2.4. TIÊU CHÍ VÀ THANG ĐÁNH GIÁ ................................................................78 2.4.1. Tiêu chí đánh giá ........................................................................................78 2.4.2. Thang đánh giá............................................................................................83 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2..........................................................................................87 iv Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN VỀ KĨ NĂNG ỨNG PHÓ VỚI STRESS TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TÍN CHỈ........88 CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ..............................................................88 3.1. THỰC TRẠNG MỨC ĐỘ STRESS Ở SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ....88 3.1.1. Tự đánh giá mức độ stress của SV ĐHSP ..................................................88 3.1.2. So sánh mức độ stress giữa các kết quả tích luỹ tín chỉ của SV ĐHSP ....... 89 3.2. THỰC TRẠNG KĨ NĂNG ỨNG PHÓ VỚI STRESS TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TÍN CHỈ CỦA SV ĐHSP ...............................................91 3.2.1. Nhóm kĩ năng nhận diện tác nhân gây stress và biểu hiện của stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ...........................................................................91 3.2.2. Nhóm kĩ năng xác định các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP.............................................................................101 3.2.3. Nhóm kĩ năng thực hiện các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP.............................................................................110 3.2.4. Tƣơng quan giữa các nhóm kĩ năng ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ..................................................................................121 3.2.5. Đánh giá chung thực trạng kĩ năng ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ..................................................................................124 3.3. MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN KĨ NĂNG ỨNG PHÓ VỚI STRESS TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO TÍN CHỈ CỦA SV ĐHSP ......125 3.3.1. Các yếu tố chủ quan ..................................................................................125 3.3.2. Các yếu tố khách quan ..............................................................................131 3.3.3. Tự đánh giá mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố chủ quan và khách quan đến KNƢP với stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ............134 3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM TÁC ĐỘNG......................................................135 3.4.1. Đặc điểm chung của khách thể thực nghiệm ............................................135 3.4.2. Kết quả thực nghiệm .................................................................................135 3.4.3. Phân tích trƣờng hợp điển hình trong thực nghiệm ..................................150 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3........................................................................................156 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT ..................................................................................157 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ...............161 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................163 PHỤ LỤC .............................................................................................................. 1PL v BẢNG CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CNH, HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá ĐHCT Đại học Cần Thơ ĐHĐT Đại học Đồng Tháp ĐHSP TP.HCM Đại học Sƣ phạm thành phố Hồ Chí Minh ĐLC Độ lệch chuẩn ĐTB Điểm trung bình GV Giảng viên HCTC Tín chỉ KN, ƢP, KNƢP Kĩ năng, ứng phó, kĩ năng ứng phó KSP Khoa Sƣ phạm SV, SVSP, HSSV Sinh viên, sinh viên sƣ phạm, học sinh sinh viên TB Trung bình THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TN Thực nghiệm VTN Vị thành niên vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Bảng 3.1: Bảng 3.2: Bảng 3.3: Bảng 3.4: Bảng 3.5: Bảng 3.6: Bảng 3.7: Bảng 3.8: Bảng 3.9: Bảng 3.10: Bảng 3.11: Bảng 3.12: Bảng 3.13: Bảng 3.14: Bảng 3.15: Bảng 3.16: Bảng 3.17: Bảng 3.18: Đặc điểm mẫu khách thể nghiên cứu thực trạng .................................62 Tự đánh giá của SV ĐHSP về mức độ stress của bản thân .................88 So sánh mức độ stress giữa các kết quả tích luỹ tín chỉ của SV ĐHSP ....90 Tự đánh giá mức độ kĩ năng nhận diện tác nhân gây stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP......................................91 Tự đánh giá mức độ thực hiện kĩ năng nhận diện biểu hiện của stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ...................................94 Mức độ kĩ năng nhận diện tác nhân gây stress và biểu hiện của stress trong học tập theo tín chỉ qua xử lý bài tập giả định .................96 Mức độ thực hiện kĩ năng nhận diện tác nhân gây stress và biểu hiện của stress trong học tập theo tín chỉ theo số năm theo học..........97 Mức độ thực hiện kĩ năng nhận diện tác nhân gây stress và biểu hiện của stress trong học tập theo tín chỉ theo số năm theo địa bàn ........98 So sánh mức độ thực hiện của SV ĐHSP giữa hai KN .......................99 Tƣơng quan giữa mức độ hiểu biết và mức độ thực hiện các kĩ năng trong nhóm kĩ năng nhận diện ....................................................99 Tự đánh giá mức độ kĩ năng huy động nguồn thông tin, tài liệu về các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ....................................................................................101 Tự đánh giá mức độ kĩ năng phân tích các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ...........................103 Tự đánh giá mức độ kĩ năng ra quyết định lựa chọn các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ........105 Mức độ kĩ năng xác định các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP qua bài tập tình huống ................106 Mức độ kĩ năng xác định các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo số năm SV đã học .........................................................107 Mức độ kĩ năng xác định các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo địa bàn ...........................................................................108 So sánh mức độ thực hiện từng cặp kĩ năng trong nhóm kĩ năng xác định các phƣơng án ứng phó với stress .......................................109 Tƣơng quan giữa mức độ hiểu biết và mức độ thực hiện của nhóm kĩ năng xác định các phƣơng án ứng phó với stress ................109 Tự đánh giá mức độ kĩ năng kiên định khi thực hiện các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ........111 vii Bảng 3.19: Tự đánh giá mức độ kĩ năng thực hiện các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ...........................113 Bảng 3.20: Tự đánh giá mức độ kĩ năng quản lý thời gian khi ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP .................................115 Bảng 3.21: Mức độ kĩ năng thực hiện các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP qua bài tập tình huống ......116 Bảng 3.22: Mức độ kĩ năng thực hiện các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo số năm SV đã học ................................................117 Bảng 3.23: Mức độ kĩ năng thực hiện các phƣơng án ứng phó với stress trong học tập theo địa bàn .................................................................118 Bảng 3.24: Tƣơng quan giữa từng nhóm kĩ năng trong kiểm định T-test ...........119 Bảng 3.25: Tƣơng quan giữa mức độ hiểu biết và mức độ thực hiện của nhóm kĩ năng thực hiện các phƣơng án ứng phó với stress của SV ĐHSP ...........................................................................................120 Bảng 3.26: KNƢP với stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ theo cố vấn học tập................................................................................................134 Bảng 3.27: Đặc điểm mẫu khách thể thực nghiệm ..............................................135 Bảng 3.28: Mức độ kĩ năng ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP nói chung trƣớc và sau thực nghiệm ................................136 Bảng 3.29: Mức độ thực hiện các kĩ năng ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP trƣớc và sau thực nghiệm .......................137 Bảng 3.30: Mức độ thực hiện các KNƢP với stress của SV ĐHSP qua bài tập tình huống trƣớc và sau thực nghiệm ..........................................141 Bảng 3.31: Kiểm định sự khác biệt giữa trƣớc và sau thực nghiệm về các kĩ năng ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ....142 Bảng 3.32: Kiểm định kết quả nghiên cứu về mức độ thực hiện kĩ năng thực hiện phƣơng án ứng phó “cố gắng tập trung giải quyết vấn đề” trƣớc và sau thực nghiệm ..................................................................145 Bảng 3.33: Mức độ biểu hiện stress của SV ĐHSP trong học tập theo tín chỉ theo kĩ năng thực hiện phƣơng án “cố gắng tập trung giải quyết vấn đề” ...............................................................................................148 Bảng 3.34: Mức độ thực hiện các kĩ năng ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV Th.B trƣớc và sau thực nghiệm..........................150 Bảng 3.35: Mức độ kĩ năng ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của em Th.B qua xử lý bài tập tình huống ...............................................154 viii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 3.1: So sánh các cặp kĩ năng trong nhóm kĩ năng thực hiện các phƣơng án ứng phó với stress ..........................................................120 Biểu đồ 3.2: Đánh giá chung mức độ kĩ năng ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP .........................................................124 Biểu đồ 3.3: KNƢP với stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ theo các mức độ hiểu biết của SVSP .............................................................126 Biểu đồ 3.4: Các mức độ KNƢP với stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ theo kinh nghiệm sống...............................................................128 Biểu đồ 3.5: KNƢP với stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ theo hứng thú học tập .......................................................................................129 Biểu đồ 3.6: Ảnh hƣởng khí chất đến mức độ KNƢP với stress trong hoạt động học tập theo ín chỉ của SV ĐHSP ..........................................130 Biểu đồ 3.7: Ảnh hƣởng của cách tổ chức đào tạo đến mức độ kĩ năng ứng phó với stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ của SVSP........131 Biểu đồ 3.8: Ảnh hƣởng từ vai trò của GV đến kĩ năng ứng phó của SV ĐHSP đối với stress trong học tập theo tín chỉ ...............................133 Biểu đồ 3.9: Các yếu tố ảnh hƣởng đến KNƢP với stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ của SVSP .........................................................135 Biểu đồ 3.10: Mức độ thực hiện các KNƢP với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP trƣớc và sau thực nghiệm ..................................141 Biểu đồ 3.11: Mức độ kĩ năng thực hiện phƣơng án “cố gắng tập trung giải quyết vấn đề” của SV ĐHSP trƣớc và sau thực nghiệm .................143 Biểu đồ 3.12: Mức độ thực hiện phƣơng án “cố gắng tập trung giải quyết vấn đề” khi ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ qua bài tập tình huống trƣớc và sau thực nghiệm ..............................................144 Biểu đồ 3.13: Mức độ stress của SV ĐHSP trƣớc và sau thực nghiệm .................146 Biểu đồ 3.14: Mức độ biểu hiện của stress ở SV ĐHSP trƣớc và sau thực nghiệm....147 Sơ đồ 1.1. Sơ đồ 3.1: Mô tả tóm tắt khung lý thuyết của luận án ........................................59 Tƣơng quan giữa các nhóm kĩ năng ứng phó với stress trong học tập theo tín chỉ của SV ĐHSP ..................................................122 1 MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU Học chế tín chỉ đã đƣợc triển khai áp dụng ở nhiều trƣờng đại học trên thế giới và Việt Nam. Trong chƣơng trình đào tạo theo học chế tín chỉ, ngƣời học đƣợc tôn trọng và đƣợc phát huy các năng lực của bản thân. Có thể nói, học chế tín chỉ đã đem lại nhiều mặt tích cực cho ngƣời học. Tuy nhiên, hình thức đào tạo này cũng đặt ra những yêu cầu cao cho cả ngƣời dạy và ngƣời học. Đối với ngƣời học: Họ phải hết sức tích cực, chủ động, biết cách tự học,... thì mới có thể đáp ứng đƣợc yêu cầu của chƣơng trình đào tạo theo tín chỉ. Chính các yêu cầu cao này đã tạo ra những áp lực, khó khăn cho sinh viên mà đòi hỏi sinh viên phải vƣợt qua, nhất là khi sinh viên vẫn có thói quen học thụ động ở phổ thông, quen với phƣơng thức đào tạo theo niên chế và chƣa có kĩ năng đƣơng đầu hay giải quyết các tình huống vƣợt quá sức chịu đựng của bản thân. Đây là nguyên nhân dẫn đến stress ở sinh viên. Có thể nói, stress là hiện tƣợng luôn xảy ra ở sinh viên bởi học tập về bản chất là lĩnh hội cái mới mà cái mới bao giờ cũng tiềm ẩn khả năng gây stress. Khả năng xuất hiện của stress càng cao khi hoạt động học tập theo học chế tín chỉ còn khá mới mẻ đối với sinh viên. Tuy nhiên, stress không xảy ra hoặc stress sẽ đƣợc giải tỏa khi SV có KNƢP. Do vậy, nghiên cứu về KNƢP với stress trong hoạt động học tập theo tín chỉ là vô cùng cần thiết. Tại sao? Về lí luận, KNƢP với stress trong hoạt động học tập đƣợc xem là kĩ năng sống, kĩ năng học tập quan trọng cần có ở mỗi ngƣời và ở một khía cạnh nào đó, khi một cá nhân có khả năng đƣơng đầu với stress thì stress lại có thể là một nhân tố tích cực bởi vì chính stress sẽ buộc cá nhân đó phải tập trung vào công việc của mình và ứng phó một cách thích hợp. Tuy nhiên, stress còn có một sức mạnh hủy diệt cuộc sống cá nhân nếu stress đó quá lớn và không giải tỏa nổi. Cụ thể, stress có ảnh hƣởng đến sức khỏe: khi bị stress, SV thƣờng có biểu hiện: nhức đầu, đau cổ, đau lƣng, tức ngực, khó thở, hoa mắt, chóng mặt, cảm giác choáng váng, khẩu vị thay đổi, chán ăn, rất mệt mỏi [32], [79] ; ảnh hƣởng đến kết quả học tập: stress có VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ !