Tài liệu Kĩ năng rèn đọc trong phân môn tập đọc lớp 1

Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 PHẦN I: MỞ ĐẦU I. Đặt vấn đề 1. Lý do chọn đề tài Nhƣ chúng ta đã biết, từ xƣa đến nay giáo dục là một vấn đề rất quan trọng trong xã hội hiện nay, một xã hội công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đặc biệt là thời kỳ hội nhập với thế giới. Nó đòi hỏi con ngƣời toàn diện có tri thức, đạo đức. Muốn có một thế hệ con ngƣời nhƣ vậy thì ngay bậc Tiểu học của giáo dục phải quan tâm chú trọng giáo dục con ngƣời phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản góp phần hình thành nhân cách con ngƣời Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Bƣớc đầu xây dựng tƣ cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học Trung học cơ sở. Chính vì vậy bậc Tiểu học đƣợc coi là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, mà lớp 1 là viên gạch đầu tiên để có một nền móng vững chắc đó. Để có lớp ngƣời nhƣ vậy là nhờ một phần lớn do sự giáo dục ở trƣờng Tiểu học. Nó đòi hỏi đội ngũ ngƣời thầy phải có đủ trình độ hiểu biết, có lòng say mê với nghề nghiệp. Từ đó mới giúp các em hình thành những cơ sở ban đầu về nhân cách cũng nhƣ ngôn ngữ giao tiếp, kiến thức cơ bản để sau này vững bƣớc lên các lớp trên. Nhận thấy trách nhiệm lớn lao đó mà các cấp quản lý giáo dục và các nhà trƣờng đã có nhiều biện pháp chỉ đạo, thực hiện nhằm nâng cao chất lƣợng lớp 1 trên toàn quốc. Bƣớc đầu đã thu đƣợc kết quả tốt ở một số nơi nhất là các trƣờng tiên tiến, các trƣờng xuất sắc và trƣờng có công tác quản lý tốt. Cụ thể là nhiều Lớp 1 lên lớp thực chất 100%, làm cho tỷ lệ chất lƣợng thực chất ở các lớp sau cũng ngày càng cao. Tuy vậy nói đến lớp 1 , cũng còn có nhiều vấn đề cần giải quyết, có thể nói chất lƣợng lớp 1 là “ Điểm nóng”. Một số nơi lớp 1 chƣa đƣợc xem là lớp quan trọng nhất của bậc Tiểu học. Chính vì thế nên các môn học của lớp 1 thƣờng đƣợc xem nhẹ. Khi học lớp 1các em phải đọc thông viết thạo biết đọc bằng giọng đọc của Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 mình một cách tự nhiên, thái độ vui buồn, dí dỏm, trang nghiêm… Từ đó học sinh biết bộc lộ tình cảm thái độ của mình một cách đúng mực trong mọi hoàn cảnh khác nhau. Là giáo viên trực tiếp giảng dạy tôi xét thấy việc rèn đọc cho học sinh là rất quan trọng. Việc dạy đọc cho học sinh đã có từ lâu và cũng có rất nhiều tài liệu đề cập đến. Song trong đề tài này tôi vẫn nói tới vì tôi xét thấy trong thực tế học sinh lớp tôi nói riêng, học sinh trƣờng tôi nói chung đọc ngọng và còn sai nhiều. Xuất phát từ thực tiễn đó tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Kĩ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc Lớp 1”. 2. Cơ sở lí luận : Trên cơ sở nhận thức đƣợc tầm quan trọng của việc nghiên khoa học giáo dục và nhiệm vụ của ngƣời giáo viên giảng dạy Lớp 1. Tôi muốn tìm tòi, tự phát hiện để rút ra những kinh nhiệm, giảng dạy về cách rèn nghe, đọc, cho học sinh sao cho đạt hiệu qủa cao nhất . Thành ngữ có câu “Lời nói ngàn vàng” Việc rèn đọc đúng, đọc hay, đọc diễn cảm cho học sinh Tiểu học nói chung mà đặc biệt cho học sinh Lớp 1 nói riêng là điều hết sức quan trọng và cần thiết .Vì rèn cho học sinh không những nhằm nâng cao chất lƣợng môn Tiếng Việt, mà nó còn quan trọng cho các môn học khác. Góp phần rèn luyện một trong những kĩ năng hàng đầu của môn tiếng Việt trong nhà trƣờng, đó là kĩ năng nghe, đọc. Học sinh có nghe đúng thì mới đọc đúng, đọc rõ ràng, đọc lƣu loát có nhƣ vậy sau này học sinh mới viết tốt đƣợc. Nhờ vậy kết quả học tập sẽ tốt hơn, cao hơn. Ngƣợc lại học sinh đọc sai, đọc chậm sẽ ảnh hƣởng ngay đến việc hiểu sai, viết sai, kiến thức sẽ sai lệch và sẽ ảnh hƣởng trực tiếp đến kết quả học tập của các em. Mặt khác, do đặc điểm tâm lí của học sinh Tiểu học. Do đặc điểm của địa phƣơng nói riêng còn rất ngọng các phụ âm l /n, r/ d /gi, ch /tr, s/x và các cặp từ khác. Các em đọc tốt còn giúp các em nghe để viết chính tả. Việc rèn đọc cho học sinh có thói quen nghe Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 đúng, để phát âm đúng, đọc đúng là việc làm đòi hỏi tính kiên trì và sự liên kết chặt chẽ với các môn: Toán, Đạo đức, Hát nhạc, TNXH…Nhƣng có liên quan và mật thiết hơn cả đó là các phân môn trong Tiếng Việt nhƣ Học vần , Tập đọc. Việc rèn cho học sinh có thói quen nghe, đọc đúng góp phần rất lớn đối với việc thực hiện phong trào dạy tiếng Việt trong trƣờng Tiểu học. Từ đó giúp cho học sinh phải đọc đúng, đọc hay, học sinh có đọc đúng mới dẫn đến học sinh viết đúng, hiểu đƣợc nghĩa của từ, giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Giúp học sinh nghe đúng, phát âm đúng, đọc hay cho học sinh Tiểu học là nhiệm vụ quan trọng của mỗi ngƣời giáo viên trong việc rèn cho học sinh kĩ năng nghe, đọc viết đúng. Bên cạnh đó còn giúp cho học sinh hiểu nghĩa của các từ và tự phân biệt đƣợc cặp từ có phụ âm đầu dễ lẫn nhƣ n/l, r/d/gi, s/x, ch/ tr . Từ kĩ năng phân biệt nghe, đọc đúng các phụ âm dễ lẫn đó dựa trên các hoạt động, các biểu tƣợng trên vốn sống của trẻ hay nói một cách đúng hơn là giúp học sinh Tiểu học hiểu đƣợc cái trìu tƣợng, dựa trên cái cụ thể mà vốn từ vựng ít ỏi . Để rèn cho học sinh có kĩ năng nghe, đọc, nói đúng đòi hỏi ngƣời giáo viên phải nắm đƣợc các kĩ năng phát âm, nói viết và vốn từ vựng của giáo viên phải đƣợc trau chuốt giàu hình ảnh và phải tuyện đối chính xác . 3. Cơ sở thực tiễn: - Năm học 2009 -2010, tôi đƣợc nhà trƣờng phân công chủ nhiệm lớp 1A - Tổng số học sinh có : 34 em. Trong đó: nữ : 14em, nam: 20 em Qua kinh nhiệm rèn đọc cho học sinh Lớp 1 trong nhiều năm học qua và qua nghiên cứu các bài dạy trực tiếp của mình trong môn tiếng Việt cụ thể là trong phân môn Tập đọc. Bản thân tôi luôn nghiên cứu về vị trí, nội dung của môn Tập đọc lớp 1. nghiên cứu các tài liệu nhƣ thông tin giáo dục Tiểu học, các loại tập san, tài liệu có liên quan đến vấn đề này để từ đó tìm ra những phƣơng pháp hay, những cách dạy tốt để giúp các em học tốt môn học này. Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Bên cạnh đó tôi thƣờng xuyên thăm lớp dự giờ học hỏi những đồng nghiệp có chuyên môn vững, nghiên cứu kỹ bài dạy. Chuẩn bị đồ dùng trực quan lựa chọn các phƣơng pháp thích hợp để bài giảng dạy thêm sinh động. Do đặc điểm của địa phƣơng nhƣ tôi đã nói ở trên và các em học sinh chƣa thực sự hiếu học. Là ngƣời giáo viên trực tiếp giảng dạy tôi tích cực sửa chữa, góp ý cho đồng nghiệp giảng dạy cho học sinh đọc đúng và chuẩn. Vì học sinh đọc không đúng và không chuẩn dẫn đến ngƣời nghe sẽ hiểu sai về nội dung văn bản và hiểu sang ý khác. Chính vì vậy, việc rèn đọc cho học sinh đọc đúng là rất quan trọng, nó gớp phần vào việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, cho nên tôi đã chọn đề tài này để nghiên cứu. II. Mục đích nghiên cứu Theo Lê Nin thì “ Ngôn ngữ là phƣơng tiện giao tiếp quan trọng nhất của loài ngƣời”, luận điểm này không chỉ đơn thuần khẳng định ngôn ngữ là phƣơng tiện giao tiếp quan trọng nhất mà còn là phƣơng tiện giao tiếp đặc tƣrng của loài ngƣời, không có ngôn ngữ thì xã hội không thể tồn tại. Mục đích nghiên cứu trong nhà trƣờng phải là học sinh có thể sử dụng ngôn ngữ làm phƣơng tiện sắc bén để giao tiếp.Vì vậy phát triển lời nói là nhiệm vụ quan trọng nhất của dạy học tiếng Việt trong Nhà trƣờng, tất cả các giờ Tập đọc phải đi theo khuynh hƣớng này. Mục đích nghiên cứu phƣơng pháp dạy học Tập đọc là tìm kiếm những kiến thức mới đáng tin cậy. Về bản chất dạy học môn Tập đọc làm rõ quy luật khách quan, những mối quan hệ giữa động lực của nó để điều khiển quá trình này một cách có ý thức, cụ thể là thiết kế và ứng dụng những phƣơng pháp, những hình thức và phƣơng tiện dạy học có hiệu quả, tạo điều kiện cho sự phát triển nhận thức và kỹ năng bền vững. Mục đích của đề tài này nhằm góp phần hỗ trợ cho việc dạy học về việc rèn đọc cho học sinh Lớp 1. III. Nhiệm vụ nghiên cứu Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Giúp học sinh có thói quen và ý thức đọc đúng ở tất cả các phân môn cũng nhƣ nói đúng khi giao tiếp. Nâng cao chất lƣợng toàn diện Giúp học sinh luôn ý thức giữ gìn và phát huy vốn trong sáng của tiếng Việt. IV. Đối tƣợng nghiên cứu Giáo viên và học sinh Trƣờng tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên V. Thời gian địa điểm nghiên cứu : Tháng 9 năm 2008 đăng ký tên sáng kiến kinh nghiệm. Tháng 10 năm 2008 xây dựng đề cƣơng. Tháng 1/2010 - tháng 3/2010 nghiên cứu. Tháng 4 năm 2009 Viết tay và vi tính. Đầu tháng 5 năm 2010 nộp sáng kiến kinh nghiệm PHẦN II: NỘI DUNG Chƣơng 1 - Tổng quan I. Những vấn đề có liên quan đến đề tài: Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Cở sở khoa học và tâm lí của trẻ: Học sinh Tiểu học ở độ tuổi 6 - 12tuổi là giai đoạn phát triển của trẻ có những đặc điểm riêng đó là tri giác của các em còn mang tính trực quan cụ thể, vì kinh nghiêm sống của trẻ còn hạn chế. Vì thế trẻ còn thƣờng lẫn khi phát âm, tiếng từ na ná giống nhau, không phân biệt đƣợc thế nào đúng, thế nào sai. Ở lứa tuổi này các em chủ yếu là học và chơi, đây là giai đoạn hai hoạt động chủ đạo đan xen vào nhau. Trẻ em mang đậm tính hồn nhiên, thơ ngây trong sáng. Các em rất dễ tin và nghe lời thầy cô, tin vào khả năng học tập chính của bản thân, các em tin vào những điều mà nhà trƣờng, gia đình và xã hội đã dạy dỗ các em nên ngƣời. Cũng ở lứa tuổi này, tâm lí của các em rất thích đƣợc khen, đƣợc khích lệ động viên hơn là chê, cho nên khi các em đã đọc đƣợc tốt, đạt điểm cao đƣợc thầy cô khen, bạn bè quí mến thì các em có sự hƣng phấn, tự tin lên rất nhiều. Vì vậy, ngƣời giáo viên Tiểu học chúng ta phải nắm chắc đƣợc đặc điểm tâm lí này của trẻ . Do vậy khi nghiên cứu đề tài này, tôi dùng phƣơng pháp rèn đọc ở phần Tập đọc Lớp 1 là rất phù hợp với đặc điểm tâm lí của trẻ, góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện cho học sinh Tiểu học. II. Điều tra thực trạng việc dạy và học môn Tập đọc ở địa phƣơng: * Giáo viên: Tôi đã tiến hành điều tra ở trƣờng tiểu học Thống Nhất, phƣơng thức điều tra giáo viên bằng phiếu thăm dò, đánh dấu x vào ô trống theo đồng chí là đúng, là thƣờng thực hiện dạy Tập đọc hoặc nêu những hình thức mà giáo viên thƣờng làm. Câu 1: Đồng chí cho biết trong một giờ Tập đọc ở Lớp 1 đồng chí đã rèn đọc cho học sinh nhƣ thế nào? Hãy kể cụ thể ? Câu 2: Trong 1 giờ Tập đọc đồng chí đã chú ý đến những đối tƣợng học sinh nào ? - Học sinh khá, giỏi, học sinh trung bình. - Học sinh yếu kém. - Cả ba đối tƣợng trên Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Câu 3: Trong số những hình thức dạy học sau đây đồng chí thƣờng lựa chọn những hình thức nào ? Hãy chọn ý mà đồng chí cho là đúng: Dạy học cá nhân Dạy học theo nhóm Dạy học cả lớp Cả 3 hình thức trên Câu 4: Đồng chí hãy kể tên những phƣơng pháp đồng chí đã vận dụng để dạy một giờ Tập đọc cho học sinh Lớp 1. a.Ưu điểm: Thực tế cho thấy việc dạy học ở Trƣờng tiểu học Thống Nhất, giáo viên đã tìm hiểu kỹ bài dạy và truyền đạt đầy đủ kiến thức cơ bản theo yêu cầu sách giáo khoa và với việc phát huy tính tích cực của học sinh kết hợp nhiều phƣơng pháp dạy học, giảng giải, trực quan, vấn đáp, gợi mở để dẫn dắt học sinh tìm ra kiến thức. Giáo viên có sự chuẩn bị đồ dùng trực quan tốt. Ví dụ: khi dạy bài “ Hoa Ngọc Lan” giáo viên đã chuẩn bị tranh ảnh về Hoa ngọc lan, Hoa hồng, Hoa đồng tiền, Hoa cúc... Một số giáo viên đã tạo điều kiện tốt cho học sinh làm quen với phƣơng thức dạy theo hƣớng đổi mới. - HS trả lời các câu hỏi: ( Nụ hoa lan màu gì ? )….Hƣơng hoa lan thơm nhƣ thế nào ? - HS hiểu đƣợc Hoa ngọc lan vừa đẹp vừa thơm nên rất có ích cho cuộc sống con ngƣời .Những cây hoa nhƣ vậy cần đƣợc chúng ta giữ gìn bảo vệ môi trƣờng xanh - sạch - đẹp. b. Một số tồn tại: Khi dạy một tiết Tập đọc giáo viên chƣa thực sự chú ý rèn đọc cho học sinh, sửa sai cho học sinh chƣa triệt để, còn hời hợt. Một số ít giáo viên chƣa chú ý tới việc luyện cách đọc một câu văn dài, do đó học sinh đọc còn gặp nhiều khó khăn. Một số tiết dạy cô sử dụng hình thức trực quan nhƣng còn sơ sài, tranh còn kém về hình thức. Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Điều này chƣa gây đƣợc hứng thú cho học sinh. Do tập tục địa phƣơng nên học sinh còn hay đọc ngọng phụ âm l/ n, tr/ch, s/ x, r/d/gi... Mặt khác số ít giáo viên chƣa chú ý cho học sinh cách đọc đúng nhịp thơ, đọc ngắt ngữ những câu văn dài, trong khi tìm hiểu nội dung bài một số giáo viên giành nhiều thời gian giảng giải (nói nhiều).Vì vậy thời gian để số đông học sinh đƣợc luyện đọc và sửa sai còn ít. c. Nguyên nhân: Giáo viên chƣa nghiên cứu kỹ nội dung ý đồ của sách giáo khoa và sách hƣớng dẫn nên chƣa chọn đƣợc phƣơng pháp, nội dung dạy học một cách thích hợp nhất. Chƣa kết hợp đƣợc nhịp nhàng giữa phƣơng pháp dạy học truyền thống và phƣơng pháp dạy học hiện đại nên vẫn còn hạn chế khả năng tích cực hoạt động của học sinh. * Thực trạng học sinh: - Phương thức điều tra 1 Tôi đã tiến hành khảo sát học sinh lớp 1A, 1B Trƣờng tiểu học Thống Nhất. Lớp 1A :Tổng số học sinh là: 34 em. Lớp 1B Tổng số có: 35em Câu 1: Em hãy điền s hoặc x vào chỗ trống …a mạc, phù…a, …..a xôi Câu 2: Điền vào chỗ trống l hay n. ăn…..o, ……. o sợ, riêng…….ẻ Câu 3: điền vào chỗ trống ch hay tr. …….ên….. ời mây…….ắng nh bông ở giữa cánh đồng bông……ắng nh mây. Kết quả điều tra: Câu 1: 75 % học sinh trả lời đúng. Câu 2: 65 % học sinh trả lời đúng. Câu 3: 80 % học sinh trả lời đúng. Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Từ kết quả điều tra trên tôi nhận thấy học sinh đọc sai nhiều nhất là âm l, n, s, x hai phụ âm này học sinh hay đọc sai, trong đó một phần lỗi là do giáo viên chƣa chú ý để sửa cho học sinh thƣờng xuyên. - Phương thức điều tra 2 Tôi tiến hành khảo sát cụ thể qua việc đọc của học sinh hai lớp: Lớp 1A và Lớp 1B: Bài: “ Cái nhãn vở ”. Thống kê kết quả nhƣ sau: Lớp Sĩ số Đọc chuẩn Đọc đúng 1A 34 10 12 1B 35 12 13 Đọc không đúng 9 8 Đọc ngọng 4 2 Qua điều tra khảo sát thực tế việc đọc của học sinh tôi nhận thấy thực trạng học sinh của trƣờng tôi có ƣu, nhƣợc điểm sau: Về ưu điểm: Nói chung đa số học sinh đọc đƣợc nội dung bài, một số bƣớc đầu có kỹ năng đọc chuẩn, đọc đúng, một số em biết vận dụng trong một số giờ học ngoại khóa. Một số em đã biết đọc diễn cảm, ý thức học tốt, hăng hái xây dựng bài. Về hạn chế: Một số em chƣa thực sự hiếu học, chƣa chuẩn bị bài đầy đủ trƣớc khi đến lớp, học sinh đọc còn yếu, vừa đọc vừa đánh vần, đọc thành tiếng xong chƣa liền mạch, ngắt nghỉ chƣa đúng, còn đọc ngọng nhiều. Chƣơng II - Nội dung cơ bản vấn để nghiên cứu I. Nghiên cứu đối tƣợng : Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Môn Tập đọc là môn học chính ở trƣờng Tiểu học. Môn Tập đọc nó vừa là đối tƣợng nghiên cứu, vừa là công cụ để học tất cả các môn học khác. Ngôn ngữ là phƣơng tiện giao tiếp quan trọng nhất của loài ngƣời ( Lê Nin). Ngôn ngữ là thực hiện trực tiếp của tƣ tƣởng ( Mác ), chức năng quan trọng của ngôn ngữ đã quy định sự cần thiết nghiên cứu sâu sắc tiếng mẹ đẻ trong Nhà trƣờng. Trẻ em đi vào đời sống tinh thần của mọi ngƣời xung quanh duy nhất thông qua phƣơng tiện tiếng mẹ đẻ và ngƣợc lại. Thế giới bao quanh đứa trẻ đƣợc phản ánh trong nó chỉ thông qua công cụ này. Tiếng mẹ đẻ có vai trò to lớn trong việc hình thành những phẩm chất quan trọng nhất của con ngƣời, trong việc thực hiện nhiệm vụ của hệ thống giáo dục quốc dân, không có khoa học nào là ngƣời học sinh sẽ nghiên cứu trong tƣơng lai, không có một phạm vi hoạt động xã hội nào mà không đòi hỏi sự hiểu biết về tiếng mẹ đẻ. Chính vì vậy tiếng mẹ đẻ là một môn học trung tâm ở trƣờng Tiểu học. Môn Tập đọc bƣớc đầu dạy cho học sinh nhận biết đƣợc đọc đúng và đọc ngắt, nghỉ đúng dấu câu, biết đọc diễn cảm theo nội dung bài. Rèn cho học sinh đọc dúng các phụ âm, tiếng, câu, đoạn văn, đọc đƣợc cả bài tập đọc lƣu loát. Trên cơ sở đó rèn luyện khả năng nghe, đọc, viết giúp học sinh sử dụng đúng tiếng Việt có hiệu quả cao trong giao tiếp. Dạy Tập đọc rèn cho học sinh đọc đúng nhằm phát triển nhân lực, trí tuệ và phát huy tính tích cực hoạt động của học sinh. Qua việc rèn đọc còn gợi mở cho học sinh những cái hay, cái đẹp của bài văn, bài thơ, cũng qua việc rèn đọc bồi dƣỡng cho học sinh có những tình cảm với gia đình, tình thầy trò, tình bạn keo sơn gắn bó, tình yêu thƣơng đất nƣớc con ngƣời. Đồng thời hình thành cho các em phẩm chất tốt đẹp, những thói quen học tập tự giác. * Yêu cầu của phân môn: Môn Tiếng Việt bắt đầu dạy cho học sinh nhận biết đƣợc những tri thức đơn giản nhất cần thiết bao gồm âm, vần, tiếng, từ trên cơ sở đó rèn luyện kỹ Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 năng ngôn ngữ nghe, nói, đọc. Nhằm giúp học sinh dùng tiếng Việt có hiệu quả trong suy nghĩ và trong giao tiếp. Dạy môn Tập đọc nhằm phát triển các năng lực trí tuệ và phát huy tính tích cực hoạt động của học sinh. Thông qua môn Tập đọc, dạy cho học sinh những thao tác tƣ duy cơ bản, dạy cách học tập và rèn luyện những thói quen cần có ở học sinh Lớp 1. Yêu cầu cơ bản của tiếng mẹ đẻ với tƣ cách một môn học ở trƣờng Tiểu học là ở chỗ: nó vừa là đối tƣợng nghiên cứu vừa là công cụ để học tập tất cả các môn học khác. Kỹ năng nghe, nói, đọc là điều kiện, là phƣơng tiện cần thiết của lao động và học tập của học sinh. Nói cách khác trẻ em muốn nắm kỹ năng học tập trƣớc hết cần phải nghiên cứu tiếng mẹ đẻ của mình, nó là chìa khoá nhận thức của sự nhận thức học vấn, của sự trí tuệ đúng đắn. Thiếu ngôn ngữ và đọc không đúng, không chuẩn xác thì con ngƣời không thể tham gia vào cuộc sống hiện đại và sản xuất hiện đại cùng với sự phát triển văn hoá nghệ thuật. Môn Tập đọc còn gợi mở cho học sinh cảm nhận cái hay, cái đẹp của ngôn từ tiếng Việt và hiểu đƣợc phần nào cuộc sống xung quanh. Môn Tập đọc còn bồi dƣỡng cho học sinh những tình cảm chân chính lành mạnh, đồng thời hình thành và phát triển ở học sinh những phẩm chất tốt đẹp. Nhất là đối với học sinh Lớp 1lớp học đầu cấp Tiểu học. * Về học sinh: Sau khi học xong Lớp 1, các em phải biết đọc, đọc đúng, đọc trôi chảy, có thể đọc diễn cảm một số bài văn, bài thơ đã học theo cảm nhận của mình. Có kỹ năng nghe, nói, đọc đúng. Để các em từ đó biết truyền đạt tƣ tƣởng, hiểu biết của mình một cách đúng đắn, chính xác và biểu cảm. Muốn đạt đƣợc những yêu cầu trên, trƣớc hết ngƣời học sinh phải có thái độ học tập đúng đắn, chuẩn bị chu đáo các bài học trƣớc khi đến lớp, có kế hoạch học tập cho từng ngày, phân bố thời gian biểu cho hợp lý. * Đối với giáo viên: Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Hoạt động của ngƣời thầy giáo là chủ thể của giảng dạy. Dạy là sự tổ chức điều khiển hoạt động học, hoạt động nhận thức của ngƣời học sinh, điều khiển học sinh chiếm lĩnh nội dung dạy học. Bằng cách đó mà học sinh phát triển và hình thành nhân cách, thầy cô giáo thƣờng lựa chọn những phƣơng pháp tích cực, thích hợp để tổ chức công việc cho học sinh, giúp đỡ các em trong quá trình tiếp thu kiến thức và quá trình nắm tài liệu mới. Thầy kiểm tra việc nắm tri thức kỹ năng của học sinh, giúp đỡ học sinh yếu bằng cách tăng cƣờng kiểm tra học tập ở nhà, chú ý tới trong giờ giảng bài mới, sắp xếp, bồi dỡng học sinh giỏi ngay trong giờ học. Giáo viên giúp học sinh tích cực tự giác chiếm lĩnh nội dung dạy học để hình thành phát triển nhân cách dƣới sự điều khiển sƣ phạm của giáo viên trong quá trình dạy học. Học sinh là nhân tố quan trọng nhất, bởi vì học sinh là đối tƣợng của quá trình giáo dục. Mục đích dạy học là học sinh, sự phát triển của các em những lợi ích của các em, mặt khác xét trong sự hình thành của từng cá thể thì thầy cô giáo là ngƣời có trƣớc. Chính sự có mặt của trò quyết định sự tồn tại với tƣ cách là thầy đích thực của ngƣời thầy giáo cụ thể. Vì vậy thiếu trò thì các nhân tố khác không có ý nghĩa. Cũng chính vì vậy các chiến lƣợc dạy học tiến bộ đều hƣớng đến ngƣời học hay còn gọi là dạy học lấy học sinh là trung, tâm, lấy lợi ích của các em làm cái đích và tổ chức quy trình dạy học sao cho để học sinh tự “ tìm ra kiến thức”. Ngoài việc dạy ở trên lớp, giáo viên phải chú ý đến các hoạt động khác của học sinh. Cụ thể là: chuẩn bị các hoạt động trong giờ học, tự học ở nhà, hoạt động ngoại khoá phải sát sao, nghiên cứu xem trò tiếp nhận tài liệu học tập nhƣ thế nào ? các em làm ra sao ? hoạt động trí tuệ diễn ra nhƣ thế nào ? các em mắc những khó khăn gì ? mắc những lỗi gì và tại sao ? các em hứng thú cái gì và cái gì không gây hứng thú, số lƣợng, chất lƣợng, kiến thức kỹ năng, kỹ xảo tiếng Việt của các em nhƣ thế nào ? Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Hoạt động của trò đƣợc tiến hành dƣới sự điều khiển của thầy, hiệu quả hoạt động của trò là tri thức kỹ năng, kỹ xảo, phẩm chất đạo đức mà các em đạt đƣợc. * Chương trình sách giáo khoa: a. Chương trình: Phân môn Tập đọc đƣợc học từ tuần 25 ( học kỳ II ) trong sách Tiếng việt 1 tập 2 gồm có: 36 bài, bao gồm ( Truyện, văn miêu tả, văn bản… và một số tác phẩm văn học có nội dung về ngƣời nƣớc ngoài ) đƣợc chia đều trong 11 tuần theo các chủ điểm: Nhà trƣờng, Gia đình, Thiên nhiên đất nƣớc. b. Sách giáo khoa: Sách giáo khoa là nơi cụ thể hoá những đơn vị kiến thức đã quy định trong chƣơng trình. Nội dung bám sát các chủ điểm, nội dung bài Tập đọc phản ánh nhiều lĩnh vực khác nhau từ gia đình, nhà trƣờng, quê hƣơng, các vùng miền và các dân tộc anh em trên đất nƣớc ta, đến các hoạt động văn hoá, khoa học, thể thao và các vấn đề lớn của xã hội nhƣ bảo vệ hoà bình, phát triển tình hữu nghị, sự hợp tác giữa các dân tộc, bảo vệ môi trƣờng sống.... II. Biện pháp thực hiện 1. Gây hứng thú học tập cho học sinh Do đặc điểm tâm sinh lý học sinh Tiểu học và nhất là học sinh Lớp 1. Còn mải chơi, thích chơi hơn học. Muốn học sinh có một tâm lý tốt, có hứng thú trong học tập thì giáo viên phải tạo đƣợc mối quan hệ gần gũi với các em, phải dạy các em bằng cả tâm hồn, trách nhiệm lƣơng tâm và năng lực nghề nghiệp của mình. Nắm vững đƣợc đặc điểm này, khi dạy học lúc vào bài tôi luôn tìm tình huống mở ngây sự tò mò ở các em, tìm những trò chơi đơn giản nhƣng hiệu quả. Khi có một học sinh nào thất bại trƣớc một vấn đề khó khăn nào đấy, tôi sẽ đến bên trực tiếp giúp đỡ động viên, khuyến khích các em kịp thời, để việc làm của các em đạt mục đích chung. Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 2. Nắm chắc việc đổi mới phương pháp Muốn nâng cao đƣợc chất lƣợng đọc đúng cho học sinh, ngƣời giáo viên phải hiểu rõ về đổi mới phƣơng pháp dạy học, phải phân biệt rõ phƣơng pháp mới, phƣơng pháp cũ. Trong phƣơng pháp dạy học mới, giáo viên thực sự chỉ là ngƣời tổ chức hoạt động cho học sinh. Mỗi học sinh đều đƣợc hoạt động, đều đƣợc bộc lộ mình và đƣợc phát triển một cách tích cực. Giáo viên biết vận dụng một cách linh hoạt giữa phƣơng pháp dạy học truyền thống và phƣơng pháp dạy học mới. Tìm ra các phƣơng pháp dạy học phù hợp nhất để vận dụng với học sinh lớp mình. Về hình thức tổ chức: Tuỳ từng bài, từng nhiệm vụ cụ thể, giáo viên có thể cho học sinh làm việc độc lập, làm theo nhóm, theo cặp sau đó đại diện nhóm trình bày, nhóm khác nhận xét bổ sung. ( Học sinh trao đổi để tìm ra từ khó, tìm ra cách đọc 1 số từ khó. Giáo viên chỉ là ngƣời cố vấn, kiểm tra, uốn nắn sửa sai kịp thời, đặc biệt là học sinh yếu kém, tạo cho các em niềm tin trong học tập và kỹ năng làm việc). 3. Rèn kỹ năng đọc đúng, phát âm chuẩn Giáo viên lƣu ý hƣớng dẫn học sinh đọc đúng các âm, vần, tiếng, từ ngay từ phần học âm, học vần. Hƣớng dẫn học sinh đọc rõ tiếng, đọc đúng cụm từ và câu. Các phụ âm đầu dễ lẫn do khu vực địa phƣơng hoặc do một số em còn ngọng: n – l, ăn – anh, ƣu – iu, ƣơn – ƣơng. Các tiếng dễ lẫn: hƣơu – hiêu, cừu – cìu….. Tôi không chỉ quan tâm rèn và sửa sai cho các em trong giờ Tập đọc mà kết hợp rèn ở tất cả mọi phân môn khác trong mọi giờ học. Để rèn kỹ năng này, tôi thƣờng cho học sinh mắc lỗi đọc trƣớc sau đó cho học sinh khác phát hiện cái sai để đọc cho đúng. Trong khi học sinh đọc, giáo viên cần theo dõi để phát hiện các dạng lỗi của học sinh để kịp thời uốn nắn. ( Nhƣng phải đảm bảo nguyên tắc đọc hết đoạn hoặc khổ thơ mới sửa ) Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Ví dụ: Khi học sinh đọc: Bố cho Giang một quyển vở mới. Giữa trang bìa là một chiếc nhãn vở trang trí rất đẹp. Giang lấy bút nắn nót viết tên trƣờng, tên lớp, họ và tên của em vào nhãn vở. Có những học sinh còn đọc ngọng nắn nót -> lắn lót (1); trƣờng -> chƣờng (2). Ở dạng (1) tôi cho học sinh phát âm (n) thật chuẩn sau đó mới ghép tiếng – từ. Với dạng (2): Tôi yêu cầu học sinh phát âm chuẩn ch/tr sau đó ghép thành tiếng và luyện đọc cho chuẩn. 4. Rèn kỹ năng đọc thầm Việc đọc thầm của học sinh Tiểu học là rất quan trọng, nhất là với học sinh Lớp 1 vẫn quen đọc thành tiếng. Đọc thầm là đọc “Bằng mắt” học sinh có kỹ năng này để thực sự chăm chú theo dõi bạn đọc, qua đọc thầm có thể đọc tiếp lời bạn hay phát hiện cái sai để sửa giúp bạn. Đƣợc đọc thầm nhiều lần học sinh sẽ tìm ra cách đọc và trả lời đƣợc nội dung bài tránh làm mất trật tự gây ồn ào trong giờ và nhƣ thế sẽ tiết kiệm đƣợc thời gian trong giờ luyện đọc. 5. Khuyến khích và hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm. Học sinh Lớp 1 bƣớc đầu làm quen với môn Tập đọc. Vì vậy, giáo viên cũng cần phải khuyến khích các em đọc hay và đƣợc đọc mẫu ngay từ đầu giờ. Đối với những bài văn: Tôi hƣớng cho các em biết cách đọc từng đoạn và nhấn giọng ở những từ ngữ miêu tả : Ví dụ: Bài “Chú công” Đoạn 1: Lúc mới chào đời, chú công nhỏ chỉ có bộ lông tơ màu nâu gạch Đoạn 2: Sau hai ba năm đuôi công trống lớn thành một thứ xiêm áo rực rỡ sắc màu. Khi giƣơng rộng đuôi xoè tròn nhƣ một cái quạt khổng lồ có đính hàng trăm viên ngọc lóng lánh Đối với những câu chuyện, tôi chú ý cho học sinh phát hiện cách thể hiện giọng đọc của từng nhân vật. Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Ví dụ: Bài “ Vẽ ngựa” ( bài đọc thêm ) Toàn bài đọc với giọng nhẹ nhàng hóm hỉnh. - Lời của cậu em: Hồn nhiên ngộ nghĩnh “Chị ơi bà cha trông thấy con ngựa bao giờ đâu” - Lời của chị: Ngạc nhiên “sao em biết” - Lời ngƣời dẫn chuyện: Vui vẻ, chậm rãi. - Tôi hƣớng dẫn và chốt cách đọc sau đó cho học sinh thi đọc theo từng nhóm bằng cách phân vai câu chuyện. Điều quan trọng nhất là giáo viên phải hƣớng dẫn để học sinh biết phát hiện, nhận xét để không mắc lỗi và có khen chê động viên ghi điểm kịp thời. 6. Tổ chức các trò chơi học tập. - Có thể tổ chức trò chơi để củng cố bài qua phần ôn vần. Ví dụ: Thi nói nhanh câu có vần iêu Hay khi đọc đến một số bài thơ hay có các hình ảnh, nhân vật gần gũi các em. Ví dụ: Ở bài thơ “Ngôi nhà” Em thích khổ thơ nào nhất ? Vì sao? Ở bài: “Mƣu chú sẻ” Em thích nhân vật nào nhất ? Vì sao? 7. Tổ chức và tham gia vào các hội thi đọc đúng- nói đúng. - Phát động phong trào đọc đúng, nói đúng ngay từ đầu năm học. Ngoài ra giáo viên phải là tấm gƣơng mẫu mực trong đọc đúng, nói đúng. Phải rèn bằng đƣợc bản thân mình trong lời ăn tiếng nói nhất là trƣớc học sinh. - Khuyến khích học sinh luyện tập trong nhóm, tổ để thi tại lớp. Chọn lọc học sinh xuất sắc để làm tấm gƣơng tôt cho các bạn học tập. - Học sinh phải tự giác và hiểu đúng về tác dụng của đọc đúng và biết thực hiện trong mọi giờ học cũng nhƣ khi giao tiếp. Theo tôi, luyện đọc đúng phải rèn cho học sinh thể hiện chính xác các âm tiếng Việt. Có ý thức phân biệt để không đọc sai, các phụ âm đầu, các vần dễ lẫn. Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Ví dụ: s -> x, Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 n -> l, con cừu -> con cìu mua rƣợu-> mua riệu… 8. Tổ chức phong trào đọc sách báo cho học sinh Ngoài việc luyện cho học sinh đọc các từ khó, tiếng khó trong giờ Tập đọc giáo viên cần tổ chức cho các em đọc truyện thiếu nhi, báo nhi đồng... Phong trào này giúp học sinh rất nhiều trong việc rèn đọc đúng, nói đúng tiếng Việt. Qua đó các em đƣợc làm quen với nhiều từ ngữ, có thêm sự hiểu biết về cấu tạo hệ thống sự liên kết giữa các thành phần trong câu để từ đó rèn cho mình thói quen đọc đúng, nói đúng tiếng Việt ngày một tốt hơn. Lời ăn tiếng nói cũng là một góc con ngƣời, chúng ta phải luôn rèn rũa để “cái góc ấy” luôn đúng, luôn đẹp. Trên đây là những kinh nghiệm thuần tuý mà bản thân tôi đã đúc rút đƣợc sau khi dạy và dự giờ các đồng nghiệp và đã áp dụng trong năm học 2009 –2010 nhằm góp phần chung vào đổi mới phƣơng pháp dạy học đem lại hiệu quả cao hơn trong giờ dạy Tập đọc Lớp 1. CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU – KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU I. Phƣơng pháp nghiên cứu 1. Phương pháp trực quan Là phƣơng pháp đòi hỏi học sinh phải đƣợc quan sát vật thật, tranh ảnh, mô hình. Tác dụng: phƣơng pháp này đƣợc sử dụng trong bƣớc giới thiệu bài, bƣớc giải nghĩa từ giúp các em tiếp thu kiến thức nhanh hơn. Giáo viên tiết kiệm lời giảng mà giờ dạy vẫn sinh động. 2. Phương pháp đàm thoại Phƣơng pháp này đƣợc tiến hành trên cơ sở các câu hỏi của thầy và sự trả lời của trò. Của trò với trò để cùng tìm ra tri thức mới. Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 Tác dụng: Giúp học sinh tham gia vào tìm hiểu bài mới một cách tự giác, tích cực chủ động. Nhờ đó các em dễ thuộc bài, hào hứng học tập , lớp học sinh động. Giáo viên nắm chắc đƣợc đối tƣợng học sinh. Từ đó phân loại học sinh để có phƣơng pháp điều chỉnh phù hợp. .3. Phương pháp luyện tập thực hành Là phƣơng pháp đa kiến thức từ đơn giản đến phức tạp dƣới sự chỉ đạo của giáo viên. Học sinh vận dụng trí thức đã học rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo và cung cấp kiến thức. Tác dụng: Giúp học sinh khắc sâu kiến thức vừa học, góp phần hình thành kỹ năng đọc và viết cho học sinh khi đọc không mắc lỗi và đọc trơn một cách thành thạo. 4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Là phƣơng pháp nghiên cứu bám sát thực tiễn và dạy học Tập đọc. 5. Phương pháp thực nghiệm. Là phƣơng pháp nghiên cứu phổ biến nhất hiện nay trong phƣơng pháp dạy học môn Tiếng Việt. Đặc trƣng của phƣơng pháp này là quá trình dạy học sẽ diễn ra dƣới sự điều khiển của ngƣời nghiên cứu. II. Kết quả nghiên cứu Dạy thực nghiệm ở 2 lớp 1A – 1B bài “ Bàn tay mẹ ” Kết quả thu đƣợc nhƣ sau: Lớp Sĩ số Đọc chuẩn Đọc đúng 1A 34 18 12 1B 35 15 10 Đọc không đúng 2 6 Đọc ngọng 2 4 - Lớp 1A là lớp thực nghiệm. Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 - Lớp 1B là lớp đối chứng So sánh đối chứng giữa kết quả thu đƣợc ở 2 lớp 1A và 1B thì chất lƣợng của lớp thực nghiệm cao hơn. Tỉ lệ học sinh đọc đúng, đọc chuẩn nhiều hơn. Với kết quả trên tuy nhiên phần nào còn hạn chế, song so với yêu cầu thực tế thì kết quả đáng mừng đối với lớp tôi. Đặc biệt trong giờ Tập đọc học sinh không những không còn sợ sệt, nhút nhát mà các em còn biểu hiện đƣợc sự tự tin vào bản thân, các em cảm thấy thích mỗi khi đƣợc tham gia vào việc rèn đọc và thi đọc cùng các bạn một cách tự nhiên. Để việc rèn đọc đạt đƣợc kết quả cao, thì công việc soạn giảng cũng là điều rất quan trọng, bài soạn khoa học thể hiện đƣợc đầy đủ nội dung công việc của thầy và trò, hệ thống các câu hỏi phải linh hoạt, khoa học phù hợp đối tƣợng học sinh của mình và phải thật dễ hiểu. Dƣới đây tôi xin trình bày một tiết dạy mà tôi thấy tâm đắc và đạt hiệu quả cao nhất: . Môn: Tập đọc Mời vào A. Mục tiêu 1. Đọc: - Học sinh đọc trơn cả bài. Đọc đúng các từ ngữ: kiễng chân, sửa soạn, buồm thuyền, nai, gạc. - Nghỉ hơi đúng theo dòng thơ. 2. Ôn các vần : ong, oong Tìm đƣợc tiếng trong bài, ngoài bài có vần ong, oong 3. Hiểu các từ ngữ : kiễng chân, buồm thuyền Hiểu nội dung bài : chủ nhà hiếu khách, niềm nở đón những ngƣời bạn đến chơi. 4. Học sinh nói về : Những con vật mà em yêu thích. B. Chuẩn bị Bảng phụ, bộ chữ C. Hoạt động dạy và học Tiết 1 HOẠT ĐỘNG CỦA GV I. Ổn định tổ chức: HOẠT ĐỘNG CỦA HS Hát tập thể Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28 Sáng kiến kinh nghiệm Kỹ năng rèn đọc trong phân môn Tập đọc lớp 1 II. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra 5 em học sinh 3 HS đọc bài và trả lời câu hỏi Hƣơng sen trong bài đƣợc tả nhƣ thế nào? 2 HS viết: xanh mát, thanh khiết - Nhận xét đánh giá và ghi điểm III. Bài mới 1. Giới thiệu bài ( trực tiếp ) 2 HS đọc đầu bài 2. Hƣớng dẫn học sinh luyện đọc a. GV đọc mẫu lần 1 - Lắng nghe - Hƣớng dẫn cách đọc bài b. Luyện đọc: * Luyện đọc tiếng, từ Giải thích từ: Kiễng chân Buồm thuyền - Đọc CN, ĐT tiếng từ: . kiễng chân . soạn sửa * Luyện đọc từng dòng thơ . buồm thuyền . nai, gạc - Đọc nối tiếp từng dòng thơ * Luyện đọc đoạn thơ, bài thơ 3. Ôn các vần ong. oong ? Tìm tiếng trong bài có vần: ong ? Tìm tiếng ngoài bài có vần: ong ? Tìm tiếng từ có vần: oong coong - Đọc nối tiếp từng đoạn thơ - Đọc từng bàn nối tiếp - 5 HS đọc cả bài - Đọc đồng thanh - Tiếng trong bài có vần ong: trong - Thi 3 tổ cùng lên bảng viết theo kiểu tiếp sức. VD : song cửa, dong biển, cõng bạn cái võng - cải xoong, long coong, coong VD: - Bạn Lan nhìn qua song cửa - Con rất thích nằm võng - Nhà em trồng rau cải xoong - 1 h/s đọc toàn bài ? Nói thành câu có từ em vừa tìm đƣợc - Nhận xét tiết học Phạm Thị Linh – Trường tiểu học Thống Nhất – TP Thái Nguyên 28