Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Khoá luận tốt nghiệp hiện thực chiến tranh và hình tượng người chiến sĩ trong ti...

Tài liệu Khoá luận tốt nghiệp hiện thực chiến tranh và hình tượng người chiến sĩ trong tiểu thuyết tuổi thơ dữ dội của phùng quán

.PDF
82
422
127

Mô tả:

TRƯỜNG ĐẠI HỌC sư PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC NGUYỄN THU HIỀN HIỆN THựC CHIẾN TRANH VÀ HÌNH TƯỢNG NGƯỜI CHIẾN Sĩ TRONG TIỂU THUYẾT TU ÔI THƠDỮDỘI CỦA PHÙNG QUÁN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Văn học thiếu nhỉ HÀ NỘI-2016 TRƯỜNG ĐẠI HỌC sư PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC NGUYỄN THU HIỀN HỆN THựC CHIẾN TRANH VÀ HÌNH TƯỢNG NGƯỜI CHIẾN Sĩ TRONG TIỂU THUYẾT TU ÔI THƠDỮDỘI CỦA PHÙNG QUÁN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Văn học thiếu nhỉ Ngưòi hướng dẫn khoa học ThS. TRẦN THỊ MINH HÀ NỘI - 2016 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận này, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc, lòi cảm ơn chân thành tới Thạc sĩ Tràn Thị Minh - người đã trực tiếp tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trinh tìm hiểu, nghiên cứu đề tài này. Đồng thời, em xin gửi lời cảm ơn tới các thầy cô trong khoa Giáo dục Tiểu học - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã tạo điều kiện cho em hoàn thành khóa luận này. Bước đầu đi vào thực tế, tìm hiểu về lĩnh vực sáng tạo trong nghiên cứu khoa học, kiến thức của em còn nhiều hạn chế và bỡ ngỡ. Do vậy, khóa luận không tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót, em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quí báu của quý thầy cô để kiến thức của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 5 năm 2016 Sinh viên LỜI CAM ĐOAN Nguyễn Thu Hiền Em xin cam đoan, dưới sự hướng dẫn của ThS. Trần Thị Minh, khóa luận tốt nghiệp Hiện thực chiến tranh và hình tượng người chiến sĩ trong tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán là của riêng em, không trùng với kết quả nghiên cứu của các tác giả khác. Hà Nội, tháng 5 năm 2016 Sinh viên Nguyễn Thu Hiền MUC LUC •• MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.......................................................................... 2 3. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 5 4. ........................................................................................................... Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 6 6. Cấu trúc của khóa luận ................................................................................. 6 NỘI DƯNG ........................................................................................................ 7 Chương 1 ............................................................................................................ 7 HIỆN THỰC CHIẾN TRANH TRONG TUỒI THƠ DỮ DỘI ....................... 7 1.1. Phùng Quán và tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội............................................ 7 1.1.1. Tiểu sử và sự nghiệp ............................................................................... 7 1.1.2. Tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội - một hiện tượng văn học thiếu nhỉ thời kì đỗi mới.......................................................................................................... 11 1.2. Hiện thực những năm tháng chiến tranh ác liệt trên mảnh đất cổ đô 13 1.2.1. Huế - những ngày đầu kháng chiến ................................................... 13 1.2.1.1. ................................................................................................... Xứ Huế mộng mơ, yên bình trong thời chiến ................................................... 13 1.2.1.2. ................................................................................................... Xứ Huế bị tàn phá đau thương ......................................................................... 18 1.2.1.3. Chiến tranh và sự thử thách ............................................................. 22 1.2.2. Những phát hiện mới về đòi sống kháng chiến ................................ 29 1.2.2.1. ................................................................................................... Đời sổng kháng chiến gian khổ “nếm mật nằm gai”....................................... 29 1.2.2.2. Vẻ đẹp của đời sống kháng chiến ..................................................... 37 Chương 2 .......................................................................................................... 44 HÌNH TƯỢNG NGƯỜI CHIẾN sĩ TRONG TUỒI THƠ DỮ DỘI................. 44 r ĩ 2.1. Hoàn cảnh gia nhập Vệ Quôc Đoàn của những thiêu niên trinh sát Trung đoàn Trần Cao Vân........................................................................................... 44 2.2. Những ước mơ, khát vọng của tuổi thơ...............................................52 2.3. Chân dung người lính trẻ...................................................................... 57 2.3.1. Trong đài sống tập thể với đồng đội ...................................................57 2.3.2. Trong chiến đẩu với kẻ thù .................................................................62 2.3.3. Mãi mãi tuổi mười ba .......................................................................... 70 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 76 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Văn học viết về đề tài chiến tranh từ lâu đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận trong văn chương. Hiện tượng ấy bắt nguồn từ chính lịch sử dựng nước và giữ nước oai hùng của dân tộc ta. Hiện thực Việt Nam giai đoạn 1945 -1975, do hoàn cảnh đặc biệt của nó, đã xuất hiện một đội ngũ nhà văn trẻ với nhiều tiếng nói, nhiều giọng điệu khác nhau đã đưa đề tài chiến tranh lên làm trung tâm, đáp ứng những đòi hỏi bức thiết của lịch sử, sáng tạo nên cảm hứng lớn của thời đại và có vị trí xứng đáng ừong tiến trình văn học dân tộc. Nhà văn Phùng Quán là một trong những nhà văn trẻ tiêu biểu ấy. Trong những sáng tác của mình, Phùng Quán đã gây được sự chú ý ở độc giả, đặc biệt là ở thể loại tiểu thuyết. 1.2. Là một bộ phận không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại, văn học thiếu nhi trải qua mấy chục năm phát triển và trưởng thành, đã đạt được nhiều thành tựu vô cùng to lớn. Trong số những cây bút quen thuộc của bạn đọc nhỏ tuổi, Phùng Quán cũng là gương mặt tiêu biểu. Sinh ra và trưởng thành trong chiến tranh, với tư cách là nhà văn người lính, Phùng Quán đã thực sự khẳng định được vai trò, vị trí đặc biệt không thể thiếu của ông ở mảng văn học viết về đề tài chiến tranh trong văn học Việt Nam nói chung và văn học thiếu nhi nói riêng. Nhắc đến Phùng Quán, chúng ta không thể không kể đến tiểu thuyết lớn nhất của ông: Tuổi thơ dữ dội. Tác phẩm được viết trong thời kỳ gian nan, cực nhọc nhất của Phùng Quán, viết trong kí ức, trong nỗi day dứt buồn đau, bởi thế, tác phẩm này như lòi bộc bạch chân thành của nhà văn. Tuổi thơ dữ dội là cái nhìn đầy cảm phục của tác giả trước sự chiến đấu, dũng cảm quên mình của đội Vệ Quốc Đoàn con nít, là một thứ tình cảm đầy xót xa ẩn sau cái nhìn ấy. Xót xa về mất mát, xót xa về sự hi sinh của tuổi thơ. 1 Sự hi sinh nào cíõng là đau đớn, nhưng sự hi sinh của tuổi thơ càng đau đớn đến bội phần. Tuổi thơ dữ dội là một tác phẩm xuất sắc, có ý nghĩa lớn đối với nền văn học Việt Nam, đặc biệt khi tập trung khắc họa hình ảnh đội thiếu niên trinh sát Trần Cao Vân trong bức tranh toàn cảnh Huế - Thừa Thiên những ngày kháng chiến ác liệt. Thế giới nhân vật trẻ thơ hết sức phong phú, mỗi nhân vật lại mang một cá tính, đặc điểm riêng không thể lẫn, mang theo những ham muốn phi thường, mang theo tư tưởng mà nhà văn gửi gắm, đã gặp những tình huống đầy éo le làm chúng thêm gắn kết. Những tháng năm hùng tráng ẩn sau đó là bao sự thật đau thương đầy nghiệt ngã. Cả một thế hệ trẻ thơ hi sinh tuổi thơ của mình cho Huế trở về mộng mơ, cho “đất nước đứng lên”. Chính điều này làm nên giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc nhưng không kém phần mói mẻ cho tác phẩm trong nền văn học đương đại Việt Nam. Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi quyết định lựa chọn đề tài: Hiện thực chiến tranh và hình tượng người chiến sĩ trong tiểu thuyết “Tuổi thơ dữ dội” của Phùng Quán. Thực hiện đề tài này, người viết hi vọng sẽ đóng góp một góc nhìn mới về tác phẩm xuất sắc này. Qua đó, có cái nhìn toàn diện hơn về hiện thực chiến tranh được tái hiện trong văn học, đồng thời, khẳng định vị trí của Phùng Quán và tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội trong nền văn học thiếu nhi nước nhà. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Có một cây bút rất lạ kì trong nền văn học Việt Nam, cây bút ấy chẳng ai khác chính là Phùng Quán - một nhà văn đã từng đi qua chiến hanh với tư cách là một người lính, một con người với cuộc đời “ba chìm bảy nổi” từ những ngày tham gia Vệ Quốc Đoàn. Những tưởng ông sẽ đem gọn những hờn tủi của cuộc đời vào trang văn, nhưng không, sự thật hoàn toàn ngược lại, không oán trách, không vì đau khổ riêng mà “đốt cháy những cái mình tôn thờ và tôn thờ những gì mình từng đốt cháy”, ông đã âm thầm thai nghén tác phẩm lớn nhất của cuộc 2 đời mình - Tuổi thơ dữ dội. Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán là một tác phẩm đặc biệt ừong văn xuôi thời kì đổi mới. Bức tranh hiện thực về những tháng năm chiến tranh được ông kể bằng giọng điệu lãng mạn, trữ tình về tình bạn, tình mẹ con, tình đồng đội... đầy thi vị nhưng không kém phần hào hùng của những em bé trưởng thành ừong bom đạn. Tuồi thơ dữ dội ra đòi đã mang lại một diện mạo mới, một cái nhìn mới làm phong phú thêm đề tài chiến tranh trong văn học sau 1975. Tiểu thuyết đã thu hút được sự chú ý của nhiều thế hệ độc giả, tuy nhiên cho đến nay chưa có nhiều công trình nghiên cứu về tác phẩm này. Nhân sự kiện tác phẩm Tuổi thơ dữ dội được ba nhà xuất bản ấn hành, tác giả Trần Cương đã viết: “Đó là kết quả quan trọng của gần 20 năm hoạt động của tác giả từ khi khởi thảo cho đến khi hoàn thành tác phẩm. Trong thời điểm hiện nay, khi đòi sống khó khăn, khi hàng loạt sách hay của thế giới được dịch mà cuốn tiểu thuyết trong nước, dày tới hơn 800 trang in trên giấy xấu, vẫn thu hút bạn đọc mà gợi lên những ý tưởng tốt đẹp thì đó là những điều đáng mừng” [Xem 4]. Trong chuyên luận Truyện viết cho thiếu nhi sau 1975, nhà nghiên cứu Lã Thị Bắc Lý dành nhiều trang đánh giá về Tuổi thơ dữ dội trên cả phương diện nội dung và nghệ thuật, coi đây như minh chứng về những đổi mới của truyện viết cho thiếu nhi sau 1975. Nhà nghiên cứu cho rằng: “Tác giả có cái nhìn cảm phục trước sự chiến đấu dũng cảm quên mình của đội Vệ Quốc Đoàn con nít, nhưng ừong chiều sâu của cái nhìn ấy có sự xót xa về mất mát, hi sinh, đau đớn gấp bội phần. Hình ảnh đội thiếu niên trinh sát Trung đoàn Trần Cao Vân được lồng trong bức tranh toàn cảnh những ngày Huế - Thừa Thiên kháng chiến. Những nhân vật nhỏ tuổi ở đây với những ham muốn phi thường đã gặp nhiều tình huống éo le, bị thúc đẩy, dồn nén, gắn bó với nhau... Đời sống lịch sử được cảm nhận qua cuộc kháng chiến hết sức hùng tráng nhưng cũng đầy nghiệt ngã. 3 Cả một thế hệ trẻ thơ đã hi sinh tuổi thơ của mình cho đất nước đứng lên” [Xem 16]. Nhà văn Nguyễn Khắc Phê trong bài Sự thật ngòi bút Phùng Quán nhấn mạnh: “Ngay cả trong những tác phẩm nổi tiếng như Vượt Côn Đảo và Tuổi thơ dữ dội, mặc dù tiểu thuyết là một thể loại văn học cho phép nhà văn thỏa sức tưởng tượng và hư cấu, Phùng Quán vẫn tận dụng tối đa nhân vật, những chi tiết có thật ngoài đời” [Xem 19]. Nhà văn Việt Linh viết: “Tôi đọc Tuổi thơ dữ dội và những năm đầu thập kỷ 60, từ khi tác phẩm còn là những trang tư liệu của Phùng Quán. Suốt nghìn trang sách, khắc sâu vào trong lòng tôi hai chữ trung hiếu. Một nỗi đau xé lòng khi ta nhắc đến lời trăng ừối cuối cùng của Mừng, nhân vật trong truyện, trước lúc em đi vào cõi vĩnh hằng” [Xem 13]. Nhà thơ, nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo nhận định: Tuổi thơ dữ dội không phải là một câu chuyện cổ tích, mà là một câu chuyện có thật ở chốn trần gian, ở đó những con người tuổi nhỏ đã tham gia vào cuộc kháng chiến chống xâm lược bảo vệ Tổ quốc với một chuỗi những chiến công đầy ắp ly kỳ và hấp dẫn. Đọc Tuổi thơ dữ dội chính là đọc lại một phần lịch sử tuổi thơ Việt, thấm đẫm xúc động, cảm phục và tự hào...” [Xem 25]. Tác giả của thiên bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông - Hoàng Phủ Ngọc Tường đã dùng những mĩ từ để nhận xét: “Có một viên ngọc quý thời gian dành riêng để ban tặng con người, đó là tuổi thơ. Viên ngọc màu nhiệm, trong sáng nhưng quá mong manh, không thể tìm thấy lần thứ hai trong đời. Và có một thế hệ người Việt chưa bao giờ được cầm viên ngọc trên tay, Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán được viết cho thế hệ đó. Hãy đọc để nhớ lại, để tự hào, và để càu nguyện cho những tuổi thơ sắp ra đời...” [Xem 13]. Nhà văn hóa Nguyễn Khắc Viện - người dành sự quan tâm lớn đến vấn đề giáo dục nhân cách cho thế hệ trẻ thơ Việt Nam cũng đánh giá cao Tuổi thơ dữ 4 dội: “Với một Ga - vơ - rốt, Victo Huygô đã viết lên những trang bất hủ. Trẻ em của chúng ta đã anh dũng, hồn nhiên tham gia cuộc đấu tranh trường kì gian khổ cùng với cha anh không kém gì những Ga - vơ - rốt trên chiến lũy cách mạng Pháp. Thế mà những sách vở viết về những mặt này còn quá ít. Nhà văn Việt nam còn mắc nợ các em quá nhiều. Với Tuổi thơ dữ dội, Phùng Quán đã bắt đầu ừả nợ một cách chính đáng. Sách dày 800 trang mà người đọc không bao giờ muốn ngừng lại, bị lôi cuốn bởi những nhân vật ngây thơ có, khôn ranh có, anh hùng có, vì những sự việc khi thì hài hước, khi thì gây xúc động đến ứa nước mắt... Tôi chỉ mong làm sao cho tất cả các em thiếu nhi Việt Nam được đọc sách này” [Xem 12]. Tác giả Lê Thị Huế “đã khóc khi lần đầu tiên nghe kể chuyện này”, bà viết: ‘TMổỉ thơ dữ dội, đúng như cái tên của truyện, những chi tiết trong ấy thực sự dữ dội khi mà đọc xong, gấp sách lại vẫn thấy những đợt sóng cảm xúc dào dạt trào dâng đến dữ dội nhưng trong sự dữ dội ấy là những tia sáng pha lê chiếu sáng lòng độc giả cũng đến dữ dội” [Xem 10]. Qua những nhận xét khái quát trên, có thể thấy rằng tác phẩm Tuổi thơ dữ dội đã được đón nhận, đánh giá như một hiện tượng văn học, được đánh giá cao cả về nội dung và giá trị nghệ thuật. Tuy nhiên, cho đến nay gần như chưa có công trình nào đi sâu tìm hiểu một cách đầy đủ toàn diện và độc lập hiện thực chiến tranh những ngày đầu kháng chiến trong tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán. Nhung những ý kiến đó là một điểm tựa, những gợi ý bổ ích mang tính chất định hướng cho chúng tôi ừong quá trình hình thành khóa luận. 3. Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu bức tranh hiện thực thành phố Huế và hình tượng người chiến sĩ những năm kháng chiến chống Pháp trong tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán. - Có được cái nhìn phong phú, toàn cảnh về hiện thực thành phố Huế nói 5 riêng cũng như hiện thực xã hội Việt Nam trong giai đoạn lịch sử đương thời nói chung và vẻ đẹp anh dũng của một thế hệ trẻ thơ trong chiến tranh. 4. Đổi tượng và phạm vi nghiên cứu -Đối tượng nghiên cứu: Hiện thực chiến tranh và hình tượng người chiến sĩ trong tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán. - Phạm vi nghiên cứu: Tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán do Nhà xuất bản Kim Đồng ấn hành năm 2006. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp tiếp cận hệ thống - Phương pháp phân tích tác phẩm văn học - Phương pháp so sánh văn học 6. Cấu trúc của khóa luận Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, phần Nội dung chính khóa luận được triển khai trong hai chương sau: Chương 1: Hiện thực chiến tranh trong Tuổi thơ dữ dội Chương 2: Hình tượng người chiến sĩ trong Tuổi thơ dữ dội 6 NỘI DUNG Chương 1 HIỆN THựC CHIẾN TRANH TRONG TUỒI THƠ DỮ DỘI 1.1. Phùng Quán và tiểu thuyết Tuồi thơ dữ dội 1.1.1. Tiểu sử và sự nghiệp Phùng Quán (1932-1995) là một nhà văn, nhà thơ Việt Nam. Ông sinh ra tại làng Thanh Thủy Thượng, Tổng Dạ Lễ (Nay thuộc xã Thủy Dương, huyện Hương Thủy, Tỉnh Thừa Thiên Huế). Nhà nghèo, cha lại mất sớm khi còn nhỏ. Là con một - hũ mắm treo đầu giàn nhưng từ khi còn rất nhỏ, ông đã phải lang thang ở hết vói chủ này đến chủ khác ừong làng để kiếm miếng cơm, manh áo. Suốt ngày quần quật với việc giữ em, nấu cơm, chăn trâu, cắt cỏ nên lúc nào cũng trong bộ dạng đen nhẻm, mặt mũi lấm lem bùn đất. Và cũng chính vì gia đình quá nghèo nên Phùng Quán phải bỏ học từ rất sớm. Sinh thời, Phùng Quán là một chú bé thông minh, nghịch ngợm nên thường xuyên bị đòn quằn đít. Biệt danh mọi người thường đặt cho cậu được gọi bằng cái tên gân gũi: Bê. Cách mạng tháng Tám nổ ra rồi cuộc kháng chiến trường kỳ lại tiếp tục khi Bê mới 13 tuổi, sống trong những năm tháng sục sôi ấy đã thôi thúc cậu bé Phùng Quán, hòa cùng khí thế dân tộc, giấu gia đình nhảy lên tàu đi kháng chiến chính thức trở thành một chiến sĩ tí hon của Trung đoàn Trần Cao Vân. Những tháng ngày anh hùng với bao chuyện vui, buồn, bi tráng về thời kỳ sục sôi ấy, sau này đã được Phùng Quán kể lại trong cuốn tiểu thuyết tâm huyết của mình Tuổi thơ dữ dội. Nếu như câu chuyện Phùng Quán trở thành chiến sĩ tự nhiên như qui luật thì chuyện ông trở thành một nhà văn thật ly kì. Ông đến với nghề cầm bút không phải từ sách vở, từ lý luận, từ vốn kiến thức thu thập được từ qua trường lớp mà từ chính thực tế cuộc sống của nhân dân lao động và từ chính bản thân mình, từ con đường tự học mà nên. Cuộc đời của Phùng Quán không phải là 7 những trang sách màu hồng và cũng chẳng hề nên thơ như những áng văn thơ, cuộc đòi chẳng vẽ cho ông một con đường bằng phẳng, tuổi thơ dữ dội qua đi, Phùng Quán bước vào tuổi trưởng thành đầy cực nhọc, gian nan và cay đắng. Nhắc đến Phùng Quán, khó ai có thể quên được sự nghiệt ngã sau vụ Nhân văn - Giai phẩm khiến ông phải “treo bút” suốt ba mươi năm ròng, ba mươi năm trời chịu bao cay đắng, gian khổ, ba mươi năm sống trong cảnh “cá ưộm, cơm chịu, văn chui” vói hàng loạt các tác phẩm lấy bằng nhiều bút danh khác nhau, nhưng trước sau, ông vẫn là một nhà văn tâm huyết với đòi, là một kiện tướng không biết mệt mỏi trong việc giữ gìn nhân cách của người cầm bút. Cuộc sống nặng nhọc, trầm uất cứ như thế cho đến thời kỳ đổi mới, Phùng Quán mới được viết văn, làm thơ dưới cái tên đích thực của mình. Ông là nhà văn để lại nhiều dấu ấn khó phai trong lịch sử văn học Cách mạng Việt Nam từ nửa sau thế kỷ XX. Dù phải vượt qua vô vàn tai ương đau khổ suốt ba mươi năm, thế nhưng, ông không hề thù oán hay trách móc bất cứ một ai, vẫn cặm cụi viết, “viết ngay, viết thẳng từ dòng đấu đến dòng cuối”, luôn xưng tụng đất nước, xưng tụng nhân dân, cách mạng, xưng tụng tình yêu bằng những tác phẩm văn chương cuốn hút, thiết tha và nhân bản. Phùng Quán đã để lại trong lòng bạn bè, đồng nghiệp một nhân cách cao cả, một lòng tin yêu đồng đội và nhân văn sâu sắc, một tấm gương lao động hết mình,... với gàn trăm tác phẩm thơ, trường ca, tiểu thuyết, truyện tranh,... được nhiều thế hệ bạn đọc mến mộ. Từ sau cuộc sống trầm uất, nặng nhọc, khi được phục hồi hội tịch, ông đã viết để xả bớt nỗi đau, viết để tuôn ra những điều bấy lâu nay bị kiềm chế, viết để để lại bản di chúc của đời mình và Tuổi thơ dữ dội là cuốn sách đầu tiên mà ông được trả lại tên. Trong hàng trăm tác phẩm được sáng tác trong cuộc đời của Phùng Quán, cuốn tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội được coi là bản di chúc chiến sĩ của người cộng sản, là một phần của cuộc đời ông. Sinh ra trong hoàn cảnh éo le, giữa lúc đất nước bị đô hộ, lớn lên với tuổi 8 thơ dữ dội và trưởng thành trong quân đội, Phùng Quán là người lính kiên cường, dũng cảm trên cả hai lĩnh vực quân sự và văn học. Ông là hiện thân của lòng nhân hậu, độ lượng, suốt đòi nguyện làm một người lính thường, không lụy hư danh, đau cái đau của người bất hạnh, vui cái vui của những người chiến thắng. Nhưng tiếc thay, niềm vui chưa hưởng trọn, ông đã đi xa! Vào một buổi chiều tháng Chạp lạnh buốt, ngày 22/01/1995, căn bệnh hiểm nghèo đã mang ông đi khỏi cõi đòi trần thế, đem ông rời xa căn gác lộng gió bên Hồ Tây. Thế là “Tết không vào nhà tôi - Tết đi qua trước ngõ”, Phùng Quán đã đi một chuyến “chơi xa”, về với đất mẹ, theo chuyến tàu cuối cùng đến cõi vĩnh hằng của mình. Trong giai đoạn đầu, các sáng tác của Phùng Quán rất hồn hiên, tự nhiên với mục đích là muốn bày tỏ nỗi lòng, ca ngợi con người, quê hương, đất nước và cuộc sống thường nhật. Năm 22 tuổi, Phùng Quán nổi danh với cuốn tiểu thuyết Vượt Côn Đảo (1954). Đây được coi là cuốn sách gối đàu giường của hầu hết các thế hệ thanh niên ngày ấy. Vượt Côn Đảo đã được tái bản năm lần, đoạt giải thưởng của Hội Văn học Việt Nam năm 1955 và được nhà xuất bản Văn học thiếu nhi Liên Xô dịch năm 1956. Không chỉ thuần là một nhà văn, Phùng Quán còn là một nhà thơ tài ba với nhiều sáng tác sục sôi, tràn đày nhiệt huyết với đất nước, với nhân dân. Thơ của ông được coi như là trái “bom nguyên tử”. Có thể kể đến một số bài thơ như: Tiếng hát trên địa ngục Côn Đảo (1954), Tôi tự hào chế độ nước tôi (1955), Tôi muốn mời đến Tổ quốc tôi (1955), Chổng tham ô lãng phí (1956) bài thơ bộc lộ rõ nét tính cách và nhân cách tác giả, Lời mẹ dặn (1957),... Phùng Quán không chỉ viết bằng mực mà ông còn viết bằng chính bằng máu thịt của mình. Nhưng bi kịch thay, hai tác phẩm thơ Lời mẹ dặn và Chổng tham ố lãng phí đã đẩy ông tới bước ngoặt đau thương của cuộc đòi, bị kết là Nhân văn - Giai phẩm, là làm phản, bị tước quyền xuất bản tác phẩm. 9 Ba mươi năm bị ừeo bút nhưng không ngày nào ông không sáng tác. Trong thòi gian này, Phùng Quán còn viết cả truyện tranh. Những câu chuyện từ thực tế cuộc sống được ông mang vào trong văn, trong thơ. Là một người viết truyện đa năng, Phùng Quán viết khoảng 60 truyện tranh cho thiếu nhi ở tất cả các đề tài. Với đề tài chiến đấu nơi biên giói xa xôi, nổi lên các tác phẩm: Vàng A Sìn kể chuyện đánh giặc, Tên thám báo và hai em bé,... Với đề tài chống Pháp có: Thiên tình sử Điện Biên, Tiếng đàn trong đêm khuya, Dòng sông mất tích,... Đồ tài lịch sử có: Tiếng chuông Thiên Mụ, Người cầm cờ lệnh vua Quang Trung,... Truyện cổ tích bằng thơ có: Chàng Ná, Bắn anh em tài giỏi,... Nhiều tác phẩm của ông được dịch ra tiếng Nga, Trung Quốc,... Ngoài ra, Phùng Quán còn có nhiều tác phẩm khác viết về nghệ thuật sáng tác và diễn tấu, nhiều bài báo cảm động in trên các báo Văn nghệ, Người Hà Nội, Tiền Phong,... Ông còn vô cùng thành công ở thể loại truyện ngắn với nhiều tác phẩm được giải thưởng trong và ngoài nước dưới nhiều bút danh khác nhau như: Con cò vàng trong cổ tích, Cuộc đời một đôi dép cao su, Thạch Sanh cháu Bác Hồ, Dũng sỹ chép còm, Người du kích hỏi đầu, Tiếng đàn trong rừng thẳm,... Với thể loại vãn xuôi, Phùng Quán đã để lại những áng văn bất hủ cho đời. Văn xuôi Phùng Quán là những trang văn được chắt ra từ mồ hôi, nước mắt, từ sự trải nghiệm của bản thân và viết bằng cả tấm lòng, sự say mê, tâm huyết vói con người, với cuộc đời. Sẽ là vô cùng thiếu sót khi ta nhắc đến Phùng Quán mà không nói đến Tuổi thơ dữ dội, bởi đó là tác phẩm thanh minh cho sự trong sạch của ông, tác phẩm được thực hiện trong những khổ khăn, vất vả cả về vật chất lần tinh thần, và ra đòi trong sự quyết tâm cao, trong niềm tin và nước mắt, là tác phẩm để đời của Phùng Quán. Ngoài tiểu thuyết, thơ, văn xuôi, Phùng Quán còn là một cây viết ký xuất sắc. Người bạn lính cùng tiểu đội, Ba phút sự thật,... là những thiên ký sự tài 10 hoa, những áng văn với giọng tự sự pha hài rất chuyên nghiệp, lão luyện, kết cấu đày kịch tính, dẫn người đọc đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác. Có thể nói, Phùng Quán là một nhà văn đa tài, các sáng tác mà ông để lại là những đóng góp vô cùng to lớn cho kho tàng văn học Việt Nam, và sẽ là không thể hoàn hảo nếu văn học Việt Nam thiếu đi cái tên Phùng Quán. 1.1.2. Tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dôi - môt hiên tương văn hoc thiếu nhỉ thời kì đổi mới Xuất hiện 32 năm sau vụ Nhân văn - Giai phẩm, Tuổi thơ dữ dội đã khẳng định tài năng và nhân cách của Phùng Quán. Tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội được Phùng Quán gọi là bản di chúc chiến sĩ của cuộc đời tôi. Đây là một tác phẩm tiêu biểu viết về đề tài kháng chiến, được chắt ra từ mồ hôi, công sức, nước mắt, từ xương thịt, từ tâm hồn cao đẹp và từ tất cả sự say mê, tâm huyết của nhà văn. Tác phẩm được hoàn thành năm 1986 và ấn hành năm 1988, được tái bản chín lần với số lượng khá lớn, minh chứng cho một điều: tác phẩm được độc giả nhiều thế hệ đón nhận nồng nhiệt, đó không chỉ là tác phẩm dành cho trẻ thơ mà nó là cuốn sách cho mọi thế hệ bạn đọc. Tuổi thơ dữ dội được viết bằng toàn bộ ký ức tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán với vãn phong độc đáo, khác lạ tạo nên dấu ấn riêng cho tác giả. Đây cũng chính là tác phẩm văn xuôi thảnh công nhất của Phùng Quán, thể hiện rõ nhất năng lực văn chương và con người ông. Tác phẩm là kết quả gần 20 năm lao động miệt mài từ khi được khỏi thảo bên bờ Hồ Tây năm 1968 đến lúc hoàn thành trong lều cỏ giữa hồ Tịnh Tâm năm 1986. Tuổi thơ dữ dội được xuất bản năm 1988 đã nhanh chóng đạt được nhiều thành công vang dội: được nhận giải thưởng Văn học thiếu nhi của Hội nhà văn Việt Nam và hai năm sau đó, cuốn sách được chuyển thể thành phim. Tác phẩm xây dựng thành công bức ữanh hoành tráng về cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, là một hồi ký tự truyện kể lại quá trình tham gia 11 kháng chiến chống Pháp giành độc lập của những người lính trinh sát tuổi mười ba. Đó cũng chính là một phần đòi của tác giả. Phùng Quán đã dồn tất cả tinh thần vào sáng tác ở khắp mọi nơi, viết trong hồi tưởng, trong hoài niệm, ữong nỗi day dứt, niềm thương yêu, kiêu hãnh với tất cả tâm sức và bút lực của một nhà văn. Tuổi thơ dữ dội ra đời là một trong ba dự định lớn nhất suốt cuộc đòi vất vả, khó nhọc của Phùng Quán. Tác phẩm là một trong những thành công lớn nhất của Phùng Quán và là một trong những tác phẩm tiêu biểu viết cho thiếu nhi về đề tài kháng chiến trong thời kỳ đổi mới, là cuốn sách đầu tiên công khai bằng tên của mình sau ba mươi năm viết chui. Tác giả đã khẳng định một cách chính xác, vững vàng tên tuổi của mình ữên văn đàn văn học Việt Nam đương thòi. Từ đề tài đã trở nên quen thuộc trong văn xuôi Việt Nam, đến lượt Phùng Quán, cũng từ chính đề tài chiến tranh ấy, ông đã xác lập một cái nhìn hoàn toàn mới về hiện thực lịch sử, thể hiện sự tôn trọng, niềm tự hào dân tộc, tinh thần đấu tranh về lịch sử oai hùng của dân tộc một cách hoàn toàn độc đáo. Chiến tranh không chỉ được khai thác ở phương diện hào hùng với tinh thần đề cao chủ nghĩa anh hùng Cách mạng mà còn được nhìn nhận ở cả những bi kịch, mất mát, đau thương, chấp nhận sự thật và vượt lên trên nó chứ không hề né tránh, sợ sệt. Ở đây, trẻ em không được nhìn nhận như một người lớn thu nhỏ nữa mà được đặt vào trung tâm của tác phẩm, thể hiện cái nhìn cảm phục đội Vệ Quốc Đoàn con nít trước sự dũng cảm, kiên cường, chiến đấu quên mình, nhưng sâu thẳm của cái nhìn ấy còn có cả sự xót xa về những mất mát, hi sinh của tuổi thơ trong kháng chiến. Chiến ừanh là nơi con người bộc lộ hết bản chất tàn bạo của mình nhưng cũng chiến ừanh đã tạo điều kiện cho con người tỏa sáng. Chính từ hiện thực chiến tranh, bằng sự tâm huyết của mình, Phùng Quán đã mang vào mỗi nhân 12 vật của mình một số phận, một tính cách, tâm hồn khác nhau, nhưng trên hết, đó là những ý nghĩa nhân văn cao cả. Chính những yếu tố đó đã tạo nên sự đặc biệt của những nhân vật trẻ thơ trong thòi chiến, trong Tuổi thơ dữ dội. Đọc Tuổi Thơ dữ dội, người đọc không bao giờ muốn ngừng lại, bị lôi cuốn vì những nhân vật ngây thơ có, khôn ranh có, anh hùng có, vì những sự việc khi thì ly kỳ, khi thì hài hước, khi thì gây xúc động đến ứa nước mắt. Cuốn truyện xoay quanh cuộc sống chiến đấu và hy sinh của những thiếu niên mười ba, mười bốn tuổi trong hàng ngũ Đội thiếu niên trinh sát của Trung đoàn Tràn Cao Vân. Những Lượm, Mừng, Quỳnh sơn ca, Hòa đen, Bồng da rắn, Vịnh sưa, Tư dát,... mỗi người một hoàn cảnh song đều chung quyết tâm, nhiệt huyết và lòng yêu nước, đã tham gia chiến đấu hết mình và hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ. Tuổi thơ dữ dội là tác phẩm minh chứng của bao sự trải nghiệm trên đường đời đầy chông gai, cơ cực của một tay nghề đã chm, ngôn ngữ, bút pháp cũng như nghệ thuật kết cấu, của sự tiến bộ vượt bậc và đầy triết lý nhân sinh của tác giả. Có lẽ, không phải bây giờ mà còn lâu về sau, chiến tranh vẫn là một đề tài lớn, nhưng Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán sẽ bất chấp biến động của thời cuộc, vẫn mang lại giá trị lịch sử, có ý nghĩa to lớn đối với các thế hệ độc giả. 1.2. Hiện thực những năm tháng chiến tranh ác liệt trên mảnh đất cố đô 1.2.1. Huế - những ngày đầu kháng chiến 1.2.1.1. Xứ Huế mộng mơ, yên bình trong thời chiến Xứ Huế mộng mơ là nơi đã sinh ra và nuôi dưỡng tâm hồn nhà văn Phùng Quán. Chính vì lẽ đó, trong hoài niệm của ông luôn in đậm hình ảnh quê hương trong những ngày đàu kháng chiến. Một miền quê đã đi vào thơ ca vói vẻ đẹp của sông Hương, núi Ngự. Một miền quê đã khắc ghi dấu ấn của bao thời đại huy hoàng với những thành quách, lăng tẩm,... Và Huế cứ mộng mơ, yên bình như thế. Bước vào chiến tranh, Yẻ đẹp của Huế những ngày đàu kháng chiến vẫn 13
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan