Tài liệu Khảo sát một số đặc điểm di truyền của cá bình tích

TR NG I H C C N TH KHOA THU S N PH M TR NG NGH A KH O SÁT M T S C M DI TRUY N A CÁ BÌNH TÍCH (Poecilidae latipinna) LU N V N T T NGHI P IH C NGÀNH NUÔI TR NG TH Y S N 2009 TR NG I H C C N TH KHOA THU S N PH M TR NG NGH A KH O SÁT M T S C M DI TRUY N A CÁ BÌNH TÍCH (Poecilidae latipinna) LU N V N T T NGHI P IH C NGÀNH NUÔI TR NG TH Y S N CÁN B H NG D N Ts. BÙI MINH TÂM 2009 IC M N Sau m t h c k th c hi n tài, ngoài s n l c c a b n thân, tôi còn nh n c r t nhi u s quan tâm giúp c a quý Th y, Cô, b n bè, nay tài ã hoàn t t. Tôi xin g i l i c m n chân thành n th y Bùi Minh Tâm ã h ng d n t t n tình và t o u ki n giúp tôi hoàn t t tài này. Chân thành c m n quý Th y, Cô B môn N c ng t – khoa Th y S n ã truy n t ki n th c, nh ng kinh nghi m th c t th t b ích, t o u ki n thu n i cho tôi hoàn thành ch ng trình i h c và ng d ng th c t trong công vi c. m n t p th l p Nuôi tr ng Th y S n K31, các b n sinh viên khoa Th y S n và t t c các b n sinh viên cùng khóa 31 ã quan tâm giúp tôi r t nhi u trong su t quá trình th c hi n tài. Kính chúc quý Th y, Cô, t t c các b n c nhi u s c kh e và luôn thành công trong cu c s ng. t l n n a xin chân thành c m n! Trân tr ng kính chào! n Th , Ngày 08 tháng 07 n m 2009 Sinh viên th c hi n Ph m Tr ng Ngh a i TÓM T T Cá bình tích là loài cá p, r ti n, phù h p v i h u h t nh ng ng i ch i cá c nh. Tuy nhiên do giá tr kinh t không cao nên Vi t Nam ch a có nghiên u nào th c s nghiên c u sâu v chúng. Chính vì v y nghiên c u c ti n hành có c nh ng hi u bi t ban u v nh ng c m di truy n c a chúng. a theo tham kh o nh ng nghiên c u tr c ây v m t s c m di truy n c a cá bình tích và m t s loài thu c h Poeciliidae tài ti n hành nghiên c u c m di truy n v tính tr ng màu s c và ki u hình vây uôi c a cá bình tích. t qu thu nh n c k t h p v i nh ng nghiên c u tr c ây ã ch ng th c c m di truy n s c t en c a cá bình tích là do hai c p gen quy nh và di truy n theo ki u t ng tác c ng g p. Quy nh m t s ki u hình và ki u gen nh sau: - Ki u hình en hoàn toàn (khi tr ng thành) có ki u gen: NNMM, NNMm, NnMM. - Ki u hình l m m nhi u có ki u gen: NNmm, NnMm, nnMM. - Ki u hình l m m ít có ki u gen: Nnmm, nnMm. - Ki u hình hoàn toàn không có s c t en có ki u gen: nnmm. - Ki u hình khi còn nh có b ng tr ng, nh ng khi tr ng thành thì hoàn toàn en có ki u gen: NNMm, NnMM. c m di truy n c a tính tr ng hình d ng vây uôi là do m t c p gen quy d nh ng th i có s tác ng c a c p gen quy nh s c t en d n n làm xu t hi n ki u hình t vân. Và trong các ki u gen quy nh tính tr ng hình d ng vây uôi không xu t hi n ki u gen ng h p t tr i. Quy nh m t s ki u hình và ki u gen nh sau: - Ki u hình t vân ( uôi d ng àn lia, vây h u môn kéo dài) có ki u gen: MMLyly - Ki u hình uôi én ( uôi d ng àn lia, vây h u môn không kéo dài) có ki u gen: MmLyly, mmLyly. - Ki u hình vây uôi bình th ng có ki u gen: MMlyly, Mmlyly, mmlyly ii C C I C M N ................................................................................................................i TÓM T T.................................................................................................................... ii C C .................................................................................................................. iii DANH SÁCH B NG...................................................................................................iv DANH SÁCH HÌNH.....................................................................................................v CH NG I TV N ..........................................................................................1 1. Gi i thi u ...........................................................................................................1 2. c tiêu tài....................................................................................................2 3. i dung tài ...................................................................................................2 CH NG II T NG QUAN TÀI LI U........................................................................3 1. Tên khoa h c ......................................................................................................3 2. Môi tr ng s ng: ................................................................................................3 3. c m chung ..................................................................................................4 4. Ch m sóc s c kh e .............................................................................................7 5. Di truy n tính tr ng s c t en trong nhóm cá molly ...........................................9 6. Di truy n tính tr ng vây uôi và vây l ng .........................................................11 CH NG III ..............................................................................................................14 T LI U VÀ PH NG PHÁP THÍ NGHI M........................................................14 1. t li u nghiên c u...........................................................................................14 2. Ph ng pháp b trí thí nghi m ..........................................................................14 a. trí thí nghi m...........................................................................................14 b. Qu n lý ch m sóc..........................................................................................19 3. Các ch tiêu theo dõi .........................................................................................19 4. Các ch tiêu nghiên c u.....................................................................................19 CH NG IV K T QU TH O LU N ....................................................................20 1. Thí nghi m 1: cho lai t o các ki u hình c a tính tr ng màu s c. ........................20 a. Nghi m th c 1: .............................................................................................20 b. Nghi m th c 2: .............................................................................................21 c. Nghi m th c 3: .............................................................................................21 d. Nghi m th c 4: .............................................................................................23 e. Nghi m th c 5: .............................................................................................24 f. Nghi m th c 6: .............................................................................................25 2. Thí nghi m 2: cho lai t o gi a các ki u hình c a tính tr ng hình d ng vây uôi.32 a. Nghi m th c 1..............................................................................................32 b. Nghi m th c 2..............................................................................................32 c. Nghi m th c 3..............................................................................................34 d. Nghi m th c 4..............................................................................................34 e. Nghi m th c 5..............................................................................................34 f. Nghi m th c 6..............................................................................................35 g. Nghi m th c 7..............................................................................................36 h. Nghi m th c 8: .............................................................................................39 i. Nghi m th c 9..............................................................................................40 CH NG V K T LU N VÀ XU T ..................................................................47 1. t lu n: ...........................................................................................................47 2. xu t .............................................................................................................47 TÀI LI U THAM KH O ...........................................................................................48 iii DANH SÁCH B NG ng 1: k t qu nghi m th c 1 c a thí nghi m 1..........................................................20 ng 2: k t qu nghi m th c 2 c a thí nghi m 1..........................................................21 ng 3: k t qu nghi m th c 3 c a thí nghi m 1..........................................................22 ng 4: k t qu nghi m th c 4 c a thí nghi m 1..........................................................23 ng 5: k t qu nghi m th c 5 c a thí nghi m 1..........................................................24 ng 6: k t qu nghi m th c 6 c a thí nghi m 1..........................................................25 ng 7: k t qu nghi m th c 2 c a thí nghi m 2..........................................................33 ng 8: k t qu nghi m th c 5 c a thí nghi m 2..........................................................34 ng 9: k t qu nghi m th c 6 c a thí nghi m 2..........................................................35 ng 10: k t qu nghi m th c 6 c a thí nghi m 2........................................................36 ng 11: k t qu nghi m th c 7 c a thí nghi m 2........................................................37 ng 12: k t qu nghi m th c 7 c a thí nghi m 2........................................................38 ng 13: k t qu nghi m th c 8 c a thí nghi m 2........................................................39 ng 14: k t qu nghi m th c 8 c a thí nghi m 2........................................................40 ng 15: k t qu nghi m th c 9 c a thí nghi m 2........................................................40 iv DANH SÁCH HÌNH Hình 1: Cá c ..............................................................................................................5 Hình 2: cá cái ................................................................................................................5 Hình 3: k t qu lai t o c a cá nhóm IV ........................................................................10 Hình 4:k t qu lai t o c a cá nhóm IIIb (NnMm) l n nhau .........................................11 Hình 5: k t qu lai t o c a cá t vân hoàn toàn en và cá có vây uôi bình th ng hoàn toàn không en ............................................................................................................12 Hình 6: ki u hình en hoàn toàn ..................................................................................14 Hình 7: ki u hình tr ng l m m nhi u........................................................................15 Hình 8: Ki u hình tr ng hoàn toàn...............................................................................15 Hình 9: Ki u hình vàng l m m ít..............................................................................15 Hình 10: ki u hình vàng hoàn toàn ..............................................................................16 Hình 11: ki u hình tr ng l m m ít ............................................................................16 Hình 12: ki u hình t vân, en hoàn toàn.....................................................................17 Hình 13: ki u hình vây uôi bình th ng, ch m l m m nhi u ..................................17 Hình 14: ki u hình vây uôi bình th ng, en hoàn toàn .............................................17 Hình 15: ki u hình uôi én, vàng hoàn toàn.................................................................18 Hình 16: ki u hình uôi én, tr ng hoàn toàn.................................................................18 Hình 17: ki u hình uôi én, ch m l m m nhi u. .......................................................18 v CH NG I TV N 1. Gi i thi u Cá c nh c phát tri n t r t s m b t u t Trung Qu c v i m c ích n thu n là làm cá c nh. Ngoài ra trong m t s nhà còn dùng h cá trong vi c trình bày phong th y. không ch là thú vui, nhi u ng i còn tin r ng nuôi cá c nh trong nhà s em l i nhi u u may m n và s an lành, th nh v ng cho gia ch u thu n theo phong th y. T c là s p x p th nào cho trong nhà có nhi u ánh sáng, khí tr i, màu xanh cây c i, có c n c, l a và làm sao kho ng cách di chuy n tho i mái, c a ra vào thông thoáng, m i ng i ti p xúc v i nhau tránh va ch m, lan truy n b nh t t…Theo ó có r t nhi u cá v i nhi u màu s c t ng tr ng cho nh ng th khác nhau. Ví d nh : màu en t ng tr ng cho an lành, màu vàng t ng tr ng cho may m n… hay ch n gi n là là trong m t b cá nh thì nên có nhi u màu s c hài hòa, khung c nh p s cùng n i b trí thích p s khi n cho ngôi nhà thêm ph n hài hòa. Theo s li u ch a y , n m qua, xu t kh u cá c nh t kho ng 3 tri u USD (trong ó m t ph n là cá c nh bi n) sang châu Âu, M , Nh t và các n c trong khu v c châu Á tái xu t i các th tr ng khác. So v i các n c trong khu v c nh Hong Kong, Singapore, ài Loan, Philippines, Thái Lan, Indonesia… (ch riêng Singapore cá c nh xu t kh u t hang tr m tri u USD) thì nh v c xu t kh u cá c nh c a Vi t Nam còn r t nh . con gi ng: các gi ng cá c nh quý hi n có VN ph n l n trong tay các ngh nhân nuôi cá c nh Tp. HCM nh : Cá d a (Simphysodon Discus) g m có các lo i Blue Turquoise, green turqoise, pigeon blood, bluediamond, green diamond, Snake skin, m t vài loài có trên th gi i hi n nay không còn th y xu t hi n nh cá d a vàng (Brown Discus), cá d a ma (Ghost discus). Cá ông tiên (Pterophyllum scalare) ph bi n là lo i cá ông tiên vàng, cá ông tiên b c , cá ông tiên c m th ch r t n u m t s gi ng tr c kia nay ã mai m t: Cá ông tiên ma, cá ông tiên tr ng en, cá ông tiên en tuy n (có 3 lo i cho m i màu: uôi nh , uôi to và uôi ph ng). Cá thu c h TETRA: ch còn m t s ít không nhi u nh tr c kia, g m các loài: H ng nhung, Neon Tetra, zebra, còn các lo i: Rasbora, Tetra, Diamond tetra... không còn th y xu t hi n nh tr c. Các lo i Platy ch còn vài màu r t n u (so v i hàng tr m màu hi n có trên th gi i). 1 Các lo i cá chép Nh t (KOI CARP) cá gi ng tiêu chu n nuôi làm c nh r t hi m. Các lo i cá Xiêm, Ph n (Betta splenden) ch có m t s ít màu s c thua kém r t xa so v i các n c trong khu v c. Molly en, cá ki m (sword tail) các lo i khác nh Ph ng hoàng (Ramines) các lo i thu c h cá s c (Gourami),b y màu (Guppy)... là lo i r t ph bi n hi n nay c ng không còn nhi u. Tóm l i v gi ng: ngo i tr cá d a là có t ng i y có th nhân ra nhi u. Các lo i khác u không c nh p kh u làm gi ng s thua xa các n c trong khu v c. Th i gian qua các nhà buôn cá c nh ch em vào VN các lo i cá theo th hi u c a ng i VN ch không nh p vào VN gi ng xu t cho khách hàng châu Âu, M ... ó d n n Vi t Nam l n qu n vài ch c lo i cá ã l i th i không còn áp ng th hi u hi n nay. Cá bình tích là m t loài cá c nh có giá ti n h p lý, phù h p v i u h t nh ng ng i ch i cá c nh. Có th th chung v i nhi u loài cá khác. ng th i v i b ngoài d th ng và nhi u màu s c s c s , d nuôi, là l a ch n t t khi ch n cá nuôi. Chính vì v y nh m góp ph n t o c các gi ng loài m i, thêm ph n a d ng cho ngu n gi ng c a ngh nuôi cá c nh Vi t Nam ( c bi t dòng cá bình tích), tài c ti n hành. 2. c tiêu tài tài th c hi n vi c lai t o gi a các dòng cá bình tích. Thông qua vi c thu th p k t qu sau khi hoàn thành thí nghi m, ta có th thi t l p cs lai a chúng. Qua ó ta có th d oán c th h cá con thong qua ki u hình c a cá b m . T ó làm c s cho vi c lai t o ra các dòng cá bình tích v i các màu mong mu n. 3. i dung tài Thi t l p s lai c a các dòng cá bình tích: - Màu s c: ( en hoàn toàn, tr ng hoàn toàn, vàng hoàn toàn, tr ng ít, vàng m ít, tr ng m nhi u, vàng m nhi u) - Vây uôi: (d ng vây t vân, d ng uôi én, d ng vây bình th ng) 2 m CH NG II NG QUAN TÀI LI U 1. Tên khoa h c Ngành Chordata p Actinopterygii Dòng Cyprinodontiformes Poeciliidae Gi ng Poecilia http://www.catalogueoflife.org/show_species_details.php?record_id=5352303 2. Môi tr ng s ng: pH : 7.5 - 8.5 Nhi t : 21°C - 28°C c ng : 10° to 25° dH, pH ( phèn) là m t trong nh ng ch tiêu quan tr ng i v i môi tr ng s ng c a cá c nh. M i loài cá c nh, tùy thu c c tính sinh h c, vùng phân b , sinh s ng, giai n tu i, th i ti t, khí h u, s thích ng v i pH khác nhau. Khi nuôi, t ng giai n: tr ng thành, sinh s n, lên màu, t o dáng…s thích ng v i m t ng ng pH phù h p. pH còn nh h ng n s hô h p c a cá. N u n c b chua nhi u s tác ng lên ch t nh n c a cá và da cá, ng n c n hô h p có th làm cá ch t, ng c l i n u n c có ki m cao thì ch t ki m ng phá h y mang và da cá. Khi pH gi m xu ng, kh n ng v n chuy n oxy c a hemoglobin gi m. Mang cá ti t ra nhi u ch t nh y, da và ph n bên ngoài c th ti t ra nhi u nh t, cá s ch t d n cho n h t b y. Khi pH t ng cao, cá t ng c ng trao i ch t, tiêu hao nhi u n ng l ng, làm cá ch m l n, hao h t nhi u.(Lý nh Ph c, 2009) Ch s pH liên quan n c ng và k m c a n c. Khi c ng và m n nh, pH ít thay i. pH nh h ng r t nhi u n s phát tri n c a cá c nh, n b nh t t, n vi c t o màu s c… i v i nh ng loài cá c nh, trong giai n sinh s n, s thay i pH, dù m c nh , s làm t n th ng r t l n n quá trình sinh s n. Tr c ti p tác ng n các s n ph m sinh s n nh tr ng b thoái hóa, kéo dài th i gian t o noãn hoàng c a các noãn bào, ch m quá trình chuy n giai n c a tr ng . Các t bào sinh d c l n l t b h y di t, làm cho vi c sinh s n không thành công. n nh pH, tr c tiên c n n nh ng và k m c a n c. Bi n pháp hi n nay là dùng vôi nông nghi p (CaCO3) ho c vôi en Dolomite (CaMgCO3) xu ng h nuôi v i li u l ng 10-20g/m3. 3 Khi bón hai lo i vôi trên, pH trong h nuôi s c c i thi n áng k , c nâng lên cho phù h p v i các loài cá c nh. Gi m pH xu ng có th dùng acid phosphoric ho c dùng ng cát bón xu ng ao, t ng c ng s ho t ng c a h vi sinh v t có l i phân hu mùn bã h u c , s n sinh ra khí CO2, kéo pH gi m xu ng. L ng acid phosphoric dùng 2.5ml/100 lít n c, s h pH xu ng 1 . iv i ng n dùng 1-2 g/m3 n c. M t s ngh nhân s n xu t, nuôi cá nh hi n nay, ã bi t ng d ng k thu t nâng, h pH theo h ng ch ng, kích thích cá c nh trong sinh s n. K thu t này r t hi u qu , tuy nhiên, vi c l a ch n th i m ti n hành òi h i ng i th c hi n ph i có kinh nghi m. Trong giai n sinh s n các loài cá c nh, vi c n nh pH s góp ph n t ng hi u qu sinh s n, n nh quá trình sinh s n, nâng cao ch t l ng s n ph m sinh s n. Các u t môi tr ng nói chung, pH nói riêng, khi thay i, có nh h ng tr c ti p n sinh s n. Do v y, nên ch ng u ti t pH, tránh có nh ng tác ng u i v i các loài cá c nh. (Lý V nh Ph c,2009) 3. c m chung Nhóm này có h n 19 loài phân b trong các th y v c t nhiên. Poecilia amazonica Garman, 1895. Poecilia boesemani Poeser, 2003. Pacific molly, Poecilia butleri Jordan, 1889. Catemaco molly, Poecilia catemaconis Miller, 1975. Cauca molly, Poecilia caucana (Steindachner, 1880). Poecilia caudofasciata (Regan, 1913). Dwarf molly, Poecilia chica Miller, 1975. Poecilia dauli Meyer & Radda, 2000. Elegant molly, Poecilia elegans (Trewavas, 1948). Amazon molly, Poecilia formosa (Girard, 1859). Poecilia gillii (Kner, 1863). Hispaniola molly, Poecilia hispaniolana Rivas, 1978. Poecilia koperi Poeser, 2003. Poecilia kykesis Poeser, 2002. Sailfin molly, Poecilia latipinna (Lesueur, 1821). Broadspotted molly, Poecilia latipunctata Meek, 1904. Poecilia marcellinoi Poeser, 1995. Balsas molly, Poecilia maylandi Meyer, 1983. Poecilia mechthildae Bork, Etzel & Meyer, 2002. Shortfin molly, Poecilia mexicana Steindachner, 1863. 4 Poecilia nicholsi (Myers, 1931). Mangrove molly, Poecilia orri Fowler, 1943. Peten molly, Poecilia petenensis Günther, 1866. Guppy, Poecilia reticulata Peters, 1859. Poecilia rositae Meyer, Radda, Schartl, Schneider & Wilde, 2004.[3] Poecilia salvatoris Regan, 1907. Molly, black molly Poecilia sphenops Valenciennes , 1846. Sulphur molly, Poecilia sulphuraria (Alvarez, 1948). Mountain molly, Poecilia teresae Greenfield, 1990. Poecilia vandepolli Van Lidth de Jeude, 1887. Yucatan molly, Poecilia velifera (Regan, 1914). Poecilia vivipara Bloch & Schneider, 1801. Poecilia wandae Poeser, 2003. Endler's livebearer, Poecilia wingei Isbrücker, Kempkes & Poeser, 2005 Mollies thu c loài cá con. Th tinh trong, phôi phát tri n và n trong ng d n tr ng. Con c có gai giao c u c hình thành t vây h u môn. Hình 1: hình d ng cá bình tích c Hình 2: hình d ng cá bình tích cái 5 Kh i tinh có c tính r t c bi t: m t vài tinh trùng s tan ra và th tinh cho b t k tr ng nào trong ng d n tr ng. kh i còn l i s ông l i, dính vào trong thành c a ng d n tr ng và th tinh cho l a tr ng chín k ti p. Trong nh ng loài cá con, phôi ph i tr i qua s phát tri n trong kh i tr ng nh túi thai. Chúng ti p xúc tr c ti p v i c th m và c u t o c a phôi nh túi tim có tác d ng trao i ch t dinh d ng..(Bùi Minh Tâm, 2008) Mollies có kh n ng s n l i cá con. ng n ch n u này, khi nuôi nên d ng m t b riêng nuôi cá con. M t các t t là nhi u rong hay th c v t th y sinh cá con cò ch n n p. v Poecilliinae (nhóm cá n mu i) Hi n nay Poeciliinae g m có h n 19 loài c tìm th y. Vì v y khi nói v chúng thì chúng ta chia chúng ra: cá b n a và cá c du nh p. Loài này c tìm th y kh p th gi i ngo i tr châu Nam C c. Nh tên g i c a nó cho bi t, loài này ã c s d ng ki m soát mu i và s lây lan c a b nh s t rét. Nh ng v n là loài này khá hung hãn, nó s c n các vây c a cá khác, cho n khi mà chúng b th ng d n n nhi m trùng và cu i cùng ch t. Vì v y, kh n ng ki m soát mu i c a loài này có th là áng k , nh ng vi c s d ng chúng ph i có ki m soát, không c các loài cá b n a b nh h ng. Chúng c s d ng ng r i trong vi c ki m soát mu i trong các a bàn c a con ng i, nh trong tr ng h p c a Mexico s d ng c a các Saifin Molly (Poeciliopsis latipinna). (John Dawes, 1991) v Poeciliidae Poeciliidae hi n nay bao g m ba phân h ; các viviparous Poeciliinae (v i m t ngo i l , Tomeurus gracilis), noãn sinh Fluviphylacinae và Aplocheilichthyinae (m t èn). Parenti và Rauchenberger d a trên phân lo i, v các m i quan h trong nhóm. M t trong nh ng k t qu c a vi c áp d ng ph ng pháp ti p c n này là hai lo i chính viviparity c tìm th y trong Poeciliines ph i c công nh n. Vì v y, Tomeurus gracilis ph i c tách ra kh i trong h . Poeciliinae coi nh là m t phân h , nó có th phân lo i theo hai cách, m t theo Tomeurus và còn l i dành cho các loài và gi ng. Nh ng nh ng th i m này l i có nh ng v n m i n y sinh. Ví d , trong chính nhóm Poeciliines, phân nhóm khác nhau có th c xác nh, ch ng h n nh m t trong nh ng k t h p các Mollies, Limias và Guppy, m t s khác g m nh ng c m t ng t nh Gambusias, các loài Brachyraphis là g n nh t,. Th c t ch là Mollies, Limias, các Guppy và nh ng loài g n nh t, c xem nh là m t phân nhóm có ngh a là 6 phân nhóm chính nó có th c chia vào ít nh t ba nhóm c a loài. Cùng m t i có th c áp d ng cho h u nh t t c các Poeciliinae. (John Dawes, 1991) v Poecilia sphenops Các mollies phát tri n t t khi c cung c p n c h i m n. Trong khi nuôi nên b sung thêm m t chút mu i s t t h n.N u ch m t l ng nh mu i có th c s d ng n c ph i c làm cho t ng thêm c ng b ng cách b sung canxi barbonat. Cát san hô ho c v sò c ng có th làm cho n c c ng, có l i cho các molly. Màu s c cho các bi n th có m c dù chúng th ng c lai gi ng gi a molly gi ng và khác. (www.e-aquarium.com.au/black_mollies.htm) 4. Ch m sóc s c kh e Khi u ki n b nuôi t t và cá c cung c p v i m t ch t dinh d ng, các ch n u ng cân b ng, chúng s r t kh e m nh. Hi n nay, trên th c t , h u t các b nh t t s c phòng m t cách d dàng b ng vi c qu n lý môi tr ng nuôi th t t t. Ng c l i, ít u ki n, ch n u ng không thích h p ho c s qu n lý không t t s gây ra stress, và t t c các v n liên quan, có th gây t n i nhi u nh t là phát sinh b nh cho cá. Có r t nhi u loài trong nhóm cá con có th ch ng l i các u ki n kh c nghi t. Tuy nhiên phòng b nh h n ch a b nh. Nh ng không ph i 100% là khi qu n lý u ki n nuôi t thì cá s tránh c b nh.. Vì v y, ch c ch n không m thì mu n, s n y sinh v n v s c kh e. Trong u ki n nuôi chung, cá có th b b nh ng lo t ho c b riêng l . v nh m tr ng: th c a cá ph y nh ng n t nh màu tr ng m c kh p mình cá và lan truy n ra c vây. S nhi m b nh theo chu k . Ký sinh v t Ichthyophthirius multifilius s r i c th cá t o màng làm thành nang nh t r i xu ng áy c a . Trong nang này, ký sinh v t ti m sinh v n phân chia và t o ra nhi u cá th con. n lúc màng ngoài c a nang n t ra, các cá th con thoát ra, b i l i t do i tìm m t v t ch khác. Có th di t chúng vào giai n này b ng ph ng pháp thích h p. Vì b nh có th lây cho cá khác trong b , do ó ph i u tr toàn b nuôi. Ng i ta ã tìm c thu c ch a b nh này. C ng có th u tr b ng cánh nâng nhi t n c lên 32-35 C trong 4-6 ngày. Pha vào trong n c thu c tím theo t l 1g cho 1 lít n c. (http://forum.po-tay.com/Default.aspx ?g=posts&m=210). 7 v nh n m m c n c: nh này gây ra b i các loài n m th y mi hay m c n c Saprolegnia, m t lo i phát ban d ng túm nh là bông xu t hi n trên c th c a cá, có khi c ph t màng m ng n m d ng s i hay b t. Cách u tr có hi u qu là ngâm cá trong m t ch u n c t m m n. Ng i ta hòa tan mu i t nhiên trong n c ng t. ng cho m t l n ngâm nh v y v i th i gian ng n (t 15-30 phút) là 15-30g trong m t lít. Mu n u tr dài ngày, c n dùng 7g/lít. Có m t s phép ch a c bi t khác. (http://forum.po-tay.com/Default.aspx?g=posts&m=210) v m thân, n m mi ng: m mi ng không liên quan n n m thân, do m t lo i vi khu n là Chondrococcus gây ra. B nh x y ra t i vùng mi ng gây ra nh ng v t sùi. Không dùng thu c tr n m c mà ph i dùng thu c kháng sinh, có th tìm các th y thu c thú y. (http://forum.po-tay.com/Default.aspx?g=posts&m=210) v nh phù: th c a cá phù lên m t m kéo theo s xù lên c a các v y. Nguyên nhân là do s tích t c a ch t l ng trong khoang b ng nh ng ch a rõ úng là do cái gì gây nên. Ph n ông các nhà nuôi cá g i m t cách không ch c ch n là b nh phù th ng. Khó có thu c u tr c hi u, nh ng c ng có th ti n hành rút n c th a trong c th cá b ng m t ng tiêm d i da. Nh ng b nh này có th lây, nên t nh t là b t riêng cá b nh cho t i khi có d u hi u kh i b nh m i cho cá vào b nuôi. (http://forum.po-tay.com/Default.aspx?g=posts&m=210) v nh th i vây, uôi: thoái hóa c a các mô n m gi a các tia c a vây do s nhi m khu n th ng x y ra d dàng h n n u ph m ch t c a n c x u. Vây cá c ng có th b thi t h i do nh ng khi b t cá b ng tay không khéo léo ho c do các cá khác c n vây, khi n cho s nhi m khu n có ch phát sinh trên nh ng ph n b th ng. u tr , ph i làm sao cho n c c hoàn toàn trong s ch, luôn luôn xem xét n các u ki n b o qu n và v n hành c a b . N u b nh phá ho i ph n uôi c a cá, s tr b nh r t t n kém. Có th dùng các cách u tr trên c s c a Acriflavin và c a Phenoxethol thay cho các ph ng pháp ph u thu t. (http://forum.po-tay.com/Default.aspx?g=posts&m=210) 8 v nh giun hay Gyrodactylite: Ng i ta th y có khi các cá b b nh gãi mình vào á và cây c , tri u ch ng này th ng kèm theo s th g p c a cá. Các mang há ra và có th th y b s ng. Các cá này b các lo i giun nh Dactylogyrus hay Gyrodactylus ký sinh; chúng bám và xâm nh p vào da và t p trung các màng m m c a m i cá. Gyrodactylus làm cá y u i và làm bi n màu cá. Chúng th ng n m phía ngoài b m t c a cá. Có khi chúng xâm nh p vào mang c a cá t o ra b nh giun mang. Ng i ta có th lo i tr các loài giun này b ng cách cho cá t m trong các dung d ch l ng c a xanh methylen, formol (pha loãng và ti n hành th n tr ng vì là m t ch t c) và aciflavin. Xanh methylen pha loãng 1%. Ngâm lâu cá trong dung d ch 0,4-0,8cc m i lít. Acriflavin pha loãng 10/mg/lít. Ngâm lâu, dùng 2,2cc m i lít. Formol. m c formaldehyd 47%. Ngâm ng n (45-50 phút) 0,25cc m i lít, ho c ngâm lâu 0,066cc m i lít. n chú ý là m c c a các s n ph m thích h p thay i tùy theo ng n i, t ng khu v c khác nhau. Các loài ký sinh không th s ng n u không có v t ch . N u ta l y h t cá nh ra u tr m t th i gian b ng xanh metylen, thì các loài ký sinh t nó ng b hu di t n u không còn có v t ch . ng có tr ng h p cá ph p ph ng b i m t n c không h n là cá ã nhi m b nh ký sinh. Có th chúng i tìm oxy th trong tr ng h p b nuôi d th a cacbonic. Trong tr ng h p này, ta t ng c ng không khí có oxy cho cá hô h p, nh ng cách gi i quy t t t nh t là ph i t ch c t t b nuôi. (http://forum.po-tay.com/Default.aspx?g=posts&m=210) 5. Di truy n tính tr ng s c t en trong nhóm cá molly Nh ng cá molly en c tìm th y nh m t s bi n d ng c bi t, chúng en toàn thân k c vây. Ngoài ki u hình en này c ng có nh ng con nhu m màu xám (Poecilia sphenops). ây là m t s bi n i, và trong t nhiên ng i ta c ng tìm th y molly có ch m en. Molly có ba màu khác nhau có th lai chéo cho nahu mà không x y ra b t k v n nào. B ng cách này chúng ta có th phân tích s di truy n tính tr ng en c a chúng. K t qu c a nh n l n lai t o nh v y cho thêm hai ki u hình m i: cá có nhi u m và cá có ít m. n m màu này c ký hi u là I, II, IIIa, IIIb, IV. Nhóm I là nh ng con cá không có chút màu en nào. Nhóm IV là nh ng con toàn b màu en. Nhóm II là nh ng con cá có ít m, nhóm III là nh ng con có nhi u m. IIIa là nh ng con cá có m c 9 sinh ra b i b m cùng màu, còn IIIb thì ng c l i. Tuy nhiên c ng th y s bi n i màu nhóm IV. Cá b m t t c u màu den nh ng khi sinh con thì có th toàn thân màu en hay ch có m t ph n en (xu t hi n sau vài tu n u tiên). Nh ng molly t ng th en có th ng h p t (trong tr ng h p này cho t t c cá con u màu en), hay d h p t . n u chúng ta cho lai gi a các cá en d h p t n nhau thì cho th h con là 75% cá con hoàn toàn en và 25% nhóm IIIa. (Johannes Horst Shroder, 1976) Hình 3: k t qu lai t o c a cá nhóm IV Ký hi u cho nh ng c p gien quy nh tính tr ng en là NN MM. Vì th nh ng con cá có t ng th en hoàn toàn có th c t o ra, 2 c p gien tr i c a nh ng gien mà tính c ng h p c a chúng quy t nh s c t en. Có ngh a là m i nhân t di truy n riêng l ph i quy t nh n tính tr ng màu rõ ràng (màu hay m m). Nh ng con cá ch có 3 nhân t di truy n tr i (NnMM hay NNMm) khi sinh ra thì có vùng b ng tr ng hay có m t màu en nh nh ng khi tr ng thành s có màu en hoàn toàn. Nh ng con cá thu c nhóm III ch có 2 gien màu tr i (NNmm hay nnMM, màu c a nhóm IIIa) ng h p t ho c (NnMm, màu 10 a nhóm IIIb) d h p. nh ng con không có gien tr i nào (nnmm) khi tr ng thành v n không có chút s c t en nào.(Johannes Horst Shroder, 1976) Chúng ta b t u b ng vi c lai t o gi a con cái (NNmm) v i con c ch m l m m c a nhóm IIIa (NNmm). M i con cháu thu c v nhóm II, l m m ít. Tuy nhiên, n u chúng ta bây gi chéo qua nh ng con cá có v gi ng nh ng h p t này v i nhau, trong th h th ba, t l phân ly ki u hình g m phân lo i IIIa, II, và I xu t hi n l i t l 1:2:1. Ti p theo chúng ta gây gi ng m t con c en ng h p t và molly cái không s c t en. Toàn b s phát sinh m i thu c v nhóm IIIb, l m m nhi u. Tuy nhiên cái này ch áp d ng, n u m i con cá cha m là màu en ng h p t cái v i m t con c không s c t den, ch ng n, con cái có m nhi u (IIIb) và ít m (II)t i m t t l 1:1. N u chúng ta bây gi lai con cá IIIb (NnMm) l n nhau, thì th h th 3 xu t hi n c 5 l p v i l phân ly ki u hình IV:III:II:I=5:6:4:1(Johannes Horst Shroder, 1976) Hình 4:k t qu lai t o c a cá nhóm IIIb (NnMm) l n nhau 6. Di truy n tính tr ng vây uôi và vây l ng Trong loài Poecilidae có nh ng gi ng có 8 - 11 tia vi trong vây l ng. ng cách này, chúng ta có th d dàng phân bi t t cá cánh bu m (vây l ng dài) trong ó có 12 n 14 tia trong các vây l ng. S khác bi t này là quan tr ng khi chúng tôi c ng nh n c t nh ng cá th en c a cá cánh bu m. N u chúng tôi lai m t cá cánh bu m, ngoài ra còn ph i có vây kéo dài và m t vây uôi d ng lia, v i m t ph n ng d ng xám c a P.sphenops, các cá th i con h i m có 11 màu s c c a l p II, nh ng m t n a có các vây kéo dài, trong khi ph n còn l i là bình th ng. u này có th ch c s n xu t b ng th tinh nhân t o. Chúng tôi có th gi nh có ch có m t c p gen quy nh màu s c en c a P.latipinna chi ph i. phân bi t nó ra các M màu gene c a P.shenops, chúng tôi s d ng các vi t t t lat khi gi i thi u n gene này. (Johannes Horst Shroder, 1976) Hình 5: k t qu lai t o c a cá t vân hoàn toàn en và cá có vây uôi bình th ng hoàn toàn không en. Theo s bao quát c a di truy n mà nói, có cb tk ng h p t cá là vi c hoàn toàn có th x y ra. Tuy nhiên vi c lai t o l p l i không cho k t qu nh mong mu n, ch th y d h p t th h con. V n t ng t nh các y u t lyre trong Poecilia latipinna ã c p, các c m c a cá uôi ki m, Xiphophorus helleri, và liên k t gi i tính gen v màu s c Fu (t ti ng Latin fuligonosus = en), Xiphohorus maculatus. (Johannes Horst Shroder, 1976) Các gene vây Ly (y u t lyre; ti ng Latinh: lyra = lyre àn lia) và Da (trong trong ti ng Latinh: pinna dorsalis alta = vây l ng cao) gây ra s kéo dài a các vây, không t ng s tia vây nh ng làm cho chúng phát tri n dài h n và r nhánh nhi u h n so v i các lo i bình th ng hoang dã(Johannes Horst Shroder, 1976) 12 Cá mang nhân t di truy n uôi d ng lia và d ng m ng, ch có vây l ng, và th nh tho ng là vây h u môn c kéo dài. S kéo dài c a vây h u môn c a cá c làm cho chúng không phù h p cho vi c chuy n tinh trùng vào c quan sinh c c a cá cái. u ó làm cho không th xu t hi n vi c sinh s n t nhiên c a cá c có vi h u môn kéo dài. N u mu n th c hi n vi c sinh s n v i s tham gia a cá c có vi h u môn kéo dài thì ch còn cách là l y tinh d ch c a cá c và cho th c hi n sinh s n nhân t o. (Johannes Horst Shroder, 1976) Nh ng t i sao l i không t n t i cá có ng h p t Da; Fu và Ly? Hình nh , s th tinh c a tr ng có ch a nh ng y u t c bi t át ch tinh trùng ch a gene gi ng v i nó không t n t i.Trong nhi u gi thuy t khác, tr ng Fu có th không c th tinh c a tinh trùng Fu, tr ng Da không c th tinh b i tinh trùng Da và tr ng Ly không c th tinh b i tinh trùng Ly. Không có b ng ch ng khoa h c cho th y lý do t i sao l i nh v y, và chúng tôi ch có th oán. Có l m t s hormon kích thích các tinh trùng ho t ng tìm ra các qu tr ng chín có th c ho c không c s n xu t t t c ho c thi u sót v m s s ng ho c ch t l ng nào ó. Trong nh ng tr ng h p nh v y chúng tôi g i là "s không t ng ng c a phôi" (Johannes Horst Shroder, 1976) 13