LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
ÑAËT VAÁN ÑEÀ
ÔÛ nöôùc ta, ngheà troàng luùa vaãn coøn laø moät ngheà quan troïng vì noù nuoâi soáng
khoaûng 80% daân soá caû nöôùc. Nhöõng naêm gaàn ñaây, vôùi söï thaâm canh taêng vuï vaø
tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät ñöôïc aùp duïng trong saûn xuaát luùa giuùp caûi tieán chaát löôïng,
naêng suaát luùa, cuï theå ôû Ñoàng baèng soâng Cöûu Long (ÑBSCL) trong hôn möôøi naêm
qua ñaõ mang laïi nhieàu lôïi ích, giuùp ñaûm baûo an ninh löông thöïc cho caû nöôùc ñoàng
thôøi giuùp naâng saûn löôïng luùa xuaát khaåu. Nhieàu nôi ñaõ saûn xuaát luùa lieân tuïc nhieàu
vuï trong naêm vaø canh taùc nhieàu naêm lieàn, chính ñieàu naøy ñaõ taïo ñieàu kieän cho söï
phaùt trieån cuûa caùc taùc nhaân gaây haïi, trong ñoù phaûi keå ñeán laø caùc loaøi coân truøng maø
raày naâu ñöôïc xeáp vaøo taùc nhaân nhoùm gaây haïi nhieàu nhaát.
Raày naâu laø moät trong nhöõng loaøi coân truøng gaây haïi phoå bieán treân caùc ruoäng
luùa baèng caùch chích huùt nhöïa caây laøm caây chaùy khoâ, truyeàn beänh vaøng luøn vaø luøn
xoaén laù. ÔÛ nöôùc ta trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhaát laø treân nhöõng caùnh ñoàng ôû
Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long ñaõ xuaát hieän nhöõng ñôït raày naâu raát lôùn gaây haïi treân
nhieàu caùnh ñoàng.
Maëc duø ngaøy nay ñaõ coù nhieàu thuoác ñaëc trò raày naâu nhö: Osin, Chess…
nhöng vieäc söû duïng caùc loaïi thuoác naøy coù theå daãn ñeán vieäc maát caân baèng sinh thaùi
trong khu vöïc, vaø ngaøy caøng taïo ñieàu kieän taêng khaû naêng khaùng thuoác. Maø raày naâu
loaøi coù khaû naêng khaùng thuoác raát nhanh. Ngoaøi ra, vieäc tieâu dieät loaøi naøy coù theå
laøm xuaát hieän caùc loaøi khaùc nguy hieåm hôn.
Do ñoù, vieäc söû duïng caùc loaøi thuoác phoøng ngöøa, caùc cheá phaåm sinh hoïc nhö:
cheá phaåm AIM laø cheá phaåm coù chöùa hoaït chaát Salicylic acid giuùp cho caây luùa coù
khaû naêng xua ñuoåi, phoøng traùnh ñöôïc nhöõng ñôït taán coâng cuûa raày naâu laø raát caàn
thieát. Noäi dung baøi baùo caùo nhaèm ñaùnh giaù khaû naêng xua ñuoåi raày naâu cuûa cheá
phaåm AIM.
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 1
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
1.1. GIÔÙI THIEÄU VEÀ CAÂY LUÙA HIEÄN NAY
1.1.1. Nguoàn goác vaø phaân loaïi
1.1.1.1 Nguoàn goác
Veà nguoán goác caây luùa, ñaõ coù nhieàu taùc giaû ñeà caäp tôùi nhöng cho tôùi nay vaãn
chöa coù nhöõng döõ lieäu chaéc chaén vaø thoáng nhaát.
Theo Makkey E. cho raèng veát tích caây luùa coå xöa nhaát ñöôïc tìm thaáy treân
caùc di chæ ñaøo ñöôïc ôû vuøng Penjab AÁn Ñoä cuûa caùc boä laïc soáng ôû vuøng naøy caùch ñaây
khoaûng 2000 naêm. Coøn theo Grist D.H caây luùa xuaát phaùt töø Ñoâng Nam AÙ, töø ñoù lan
daàn leân phía Baéc Gutcnghtchin, Ghose, Erughin vaø nhieàu taùc giaû khaùc thì cho raèng
Ñoâng Döông laø caùi noâi cuûa luùa troàng. De Candolle, Rojevich laïi quan nieäm raèng
AÁn Ñoä môùi laø nôi xuaát phaùt chính cuûa luùa troàng. Ñinh Dónh (Trung Quoác) döïa vaøo
lòch söû phaùt trieån luùa hoang ôû trong nöôùc cho raèng luùa troàng coù xuaát xöù töø Trung
Quoác. Moät soá nhaø nghieân cöùu Vieät Nam laïi cho raèng nguoàn goác caây luùa laø ôû Mieàn
Nam Vieät Nam vaø Campuchia. Nhöng theo T.T Chang (1976), laø nhaø di truyeàn
hoïc caây luùa cuûa Vieän Nghieân Cöùu luùa Quoác Teá (IRRI), ñaõ toång keát nhieàu taøi lieäu
khaùc nhau vaø cho raèng vieäc thuaàn hoùa luùa troàng coù theå ñaõ ñöôïc tieán haønh moät caùch
ñoäc laäp cuøng moät luùc ôû nhieàu nôi, doïc theo vaønh ñai traûi daøi töø ñoàng baèng soâng
Ganges döôùi chaân phía ñoâng cuûa daõy nuùi Hy-Maõ-Laïp-Sôn (Himalayas-AÁn Ñoä),
ngang qua Baéc Mieán Ñieän, Baéc Thaùi Lan, Laøo vaø Vieät Nam, ñeán Taây Nam vaø
Nam Trung Quoác. Ngoaøi ra, caên cöù vaøo caùc taøi lieäu lòch söû, di tích khaûo coå, ñaëc
ñieåm sinh thaùi hoïc cuûa caây luùa troàng vaø söï hieän dieän roäng raõi cuûa nhieàu loaøi luùa
hoang daïi trong khu vöïc, nhieàu ngöôøi ñoàng yù raèng nguoàn goác caây luùa laø vuøng ñaàm
laày Ñoâng Nam AÙ, roài töø ñoù lan daàn ñi caùc nôi. Theâm vaøo ñoù, söï kieän thöïc teá laø caây
luùa vaø ngheà troàng luùa ñaõ coù töø raát laâu ôû vuøng naøy, lòch söû vaø ñôøi soáng cuûa caùc daân
toäc Ñoâng Nam AÙ laïi gaén lieàn vôùi luùa gaïo ñaõ chöùng minh ñöôïc nguoàn goác cuûa luùa
troàng.
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 2
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Tuy coù nhieàu yù kieán chöa thoáng nhaát, nhöng coù moät ñieàu laø lòch söû caây luùa
ñaõ coù tö ø laâu vaø gaén lieàn vôùi lòch söû phaùt trieån cuûa nhaân daân caùc nöôùc Chaâu AÙ.
Hai loaøi luùa troàng hieän nay laø Oryza sativa L. ôû Chaâu AÙ vaø Oryza
glaberrima Steud. ôû Chaâu Phi. Ngöôøi ta cho raèng toå tieân cuûa chi luùa Oryza hieän nay
laø moät loaïi caây hoang daïi treân sieâu luïc ñòa Gondwana xuaát hieän caùch ñaây ít nhaát laø
130 trieäu naêm vaø phaùt taùn roäng khaép caùc chaâu luïc trong quaù trình troâi giaït luïc ñòa.
Loaøi caây hoang daïi naøy sau ñoù ñöôïc con ngöôøi choïn loïc vaø thuaàn hoaù taïo
thaønh caây luùa troàng nhö hieän nay. Caùc loaøi thuoäc chi Oryza ñeàu laø hoï haøng vôùi caây
luùa troàng ngaøy nay. Hieän nay chi Oryza coù khoaûng 21 loaøi, tuy nhieân soá löôïng loaøi
naøy khoâng ñoàng nhaát vaø thay ñoåi tuøy theo ngöôøi nghieân cöùu nhö 19 loaøi theo
Roschiwicz (1950), 23 loaøi theo Erygin P.S (1960), 25 loaøi theo Grist D. H (1960),
… Trong ñoù coù hai loaøi ñaõ ñöôïc thuaàn hoaù laø loaøi Oryza sativa (luùa chaâu AÙ) vaø loaøi
Oryza glaberrima (luùa chaâu Phi). Trong ñoù loaøi Oryza sativa laø ñöôïc troàng phoå
bieán.
1.1.1.2 Phaân Loaïi
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 3
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Vôùi kyõ thuaät choïn loïc, lai taïo gioáng, con ngöôøi ñaõ taïo ra ñöôïc raát nhieàu
gioáng luùa khaùc nhau. Vaø hieän nay vieäc phaân loaïi chuùng cuõng coù raát nhieàu hình
thöùc khaùc nhau.
a. Theo heä thoáng phaân loaïi thöïc vaät
Ñaây laø heä thoáng phaân loaïi chung cuûa taát caû caùc loaøi thöïc vaät. Theo ñoù thì
caây luùa ñöôïc phaân loaïi nhö sau:
Giôùi
: Plantae
Ngaønh : Angiospermae
Thöïc vaät.
Thöïc vaät coù hoa
Lôùp
: Monocotyledones Moät laø maàm (Liliopsida)
Boä
: Poales
Hoaø thaûo coù hoa.
Hoï
: Poaceae
Hoaø thaûo.
Chi
: Oryza
Luùa
Loaøi
: Oryza sativa
Luùa Chaâu AÙ.
Oryza glaberrima
Luùa Chaâu Phi.
Luùa laø caây haèng nieân coù toång soá nhieãm saéc theå 2n = 24. Veà phaân loaïi thöïc
vaät, chi Oryza coù khoaûng 20 loaøi, trong ñoù chæ coù 2 loaøi laø luùa troàng, coøn laïi laø luùa
hoang haèng nieân vaø ña nieân. Oryza sativa L laø loaøi luùa troàng quan troïng nhaát, thích
nghi roäng raõi nhaát vaø chieám ñaïi boä phaän dieän tích luùa theá giôùi.
Theo Tateoka (1963, 1964) (trong Oka,1988) phaân bieät 22 loaøi, trong ñoù 2
loaøi luùa troàng vaãn laø Oryza sativa L vaø Oryza glaberrima Steud. Vaø oâng boå sung
theâm 2 loaøi luùa môùi: O. longiglumis Jansen vaø O.angustifolia Hubbard.
b. Theo ñieàu kieän moâi tröôøng canh taùc:
Döïa vaøo ñieàu kieän moâi tröôøng canh taùc, ñaëc bieät laø nöôùc coù thöôøng xuyeân
ngaäp ruoäng hay khoâng, ngöôøi ta phaân bieät nhoùm luùa raãy (upland rice) hoaëc luùa
nöôùc (lowland rice).
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 4
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Tuy theo ñaëc tính thích nghi vôùi moâi tröôøng maø chia thaønh: luùa chòu pheøn,
luùa chòu uùng. Luùa chòu haïn, luùa chòu maën…
Tuøy theo cheá ñoä nhieät khaùc nhau, ngöôøi ta coøn phaân bieät luùa chòu laïnh vaø
luùa chòu nhieät.
Theo sinh thaùi ñòa lyù: ñöïôc chia thaønh 3 nhoùm laø Indica, Japonica vaø
janvanica.
c. Theo ñaëc tính sinh hoùa haït gaïo
Tuøy theo löôïng amylose trong tinh boät haït gaïo, ngöôøi ta phaân bieät luùa neáp
vaø luùa teû. Bieát raèng tinh boät coù 2 daïng laø amylose vaø amylapectin. Haøm löôïng
amylopectin trong thaønh phaàn tinh boät gaïo caøng cao, haøm löôïng amylose seõ thaáp
khi ñoù haït gaïo seõ caøng deûo. T.T Chang (1980) ñaõ phaân caáp gaïo döïa vaøo haøm löôïng
amylose nhö baûng sau:
Baûng 1.1 : Phaân loaïi gaïo döïa vaøo haøm löôïng amylose trong tinh boät
Caáp
Haøm löôïng Amylose (%)
Loaïi gaïo
0
< 3.0
Neáp
1
3,1 – 10
Raát thaáp (gaïo deõo)
3
10,1 – 15
Thaáp deõo
5
15,1 – 20
Trung bình (hôi deõo)
7
20,1 – 25
Cao – Trung bình
9
25,1 – 30
Cao
Nguoàn: Nguyeãn Ngoïc Ñeä, 2008
d. Theo ñaëc tính cuûa hình thaùi
Döïa vaøo ñaëc tính hình thaùi cuûa caây luùa, ngöôøi ta coøn phaân bieät theo:
Caây: cao (>120 cm) - trung bình (100 – 120 cm) – thaáp (döôùi 100 cm).
Laù: thaúng hoaëc cong ruû, baûn laù to hoaëc nhoû, daøy hoaëc moûng.
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 5
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Boâng: loaïi hình nhieàu boâng (nôû buïi maïnh) hoaëc to boâng (nhieàu haït), daïng
boâng tuùm hoaëc xoøe, coå boâng hôû hoaëc coå kính (tuøy theo ñoä troå cuûa boâng so vôùi coå laù
côø)…
Haït luùa: daøi, trung bình hoaëc troøn (döïa vaøo chieàu daøi vaø tæ leä daøi/ngang cuûa
haït luùa).
1.1.2. Ñaëc ñieåm hình thaùi vaø söï sinh tröôûng cuûa caây luùa
1.1.2.1 Ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa caây luùa
Haït luùa: Ñaây laø thaønh phaàn quan troïng nhaát cuûa caây luùa. Haït luùa bao goàm
voû traáu, maøy traáu, raâu, noäi nhuõ vaø phoâi. Noäi nhuõ (haït gaïo) laø nguoàn döï tröõ chaát
dinh döôõng cho maàm sau naøy.
Hình 1.1: Daïng toång quaùt cuûa caây luùa
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 6
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Caây maï: Caây maï hoaøn chænh goàm ba boä phaän laø laù, reã vaø thaân. Ñeå caây maï
taêng tröôûng toát thì caàn cung caáp ñaày ñuû chaát dinh döôõng, nöôùc, aùnh saùng vaø nhieät
o
ñoä (23 – 25 C) thích hôïp.
Laù: bao goàm caùc boä phaän laø phieán laù, beï laù, coå laù, tai laù vaø thìa laø. Ñaây laø
nôi dieãn ra quaù trình quang hôïp toång hôïp chaát höõu cô cho caây. Soá löôïng vaø maøu
saéc cuûa laù luùa thay ñoåi theo gioáng. Bình thöôøng cöù 7 ngaøy laø coù moät laù luùa hình
thaønh.
Reã luùa: Reã luùa coù daïng chuøm, giuùp cho luùa ñöùng vöõng trong moâi tröôøng, huùt
nöôùc vaø chaát dinh döôõng cung caáp cho caây.
Thaân luùa: Coù hai loaïi laø thaân giaû vaø thaân thaät. Thaân giaû do caùc beï laù keát laïi
taïo thaønh. Thaân thaät goàm caùc loùng thaân noái tieáp nhau qua caùc maét. Thöôøng moãi
caây luùa coù töø 4 ñeán 6 loùng.
Choài: Sau khi caáy khoaûng 10 ngaøy thì choài baét ñaàu xuaát hieän vaø soá choài ñaït
toái ña vaøo khoaûng 50 – 60 ngaøy sau caáy. Khaû naêng naûy choài thay ñoåi tuøy theo
gioáng luùa.
Boâng luùa: Ñaây laø cô quan taïo haït, ñöôïc hình thaønh ôû choùp treân cuøng cuûa
thaân. Boâng luùa goàm coù truïc boâng, gieù caáp 1, gieù caáp 2,… Moãi boâng luùa coù khoaûng
100 – 150 hoa, moät soá gioáng coù theå ñaït tôùi 600 hoa treân moät boâng. Sau khi boâng
luùa troå moät ngaøy thì bao phaán seõ nôû. Hoa luùa nôû roä nhaát vaøo khoaûng 9 – 10 giôø
saùng.
1.1.2.2 Söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa caây luùa
Trong suoát ñôøi soáng cuûa mình, caây luùa traûi qua ba giai ñoaïn khaùc nhau ñeå
hoaøn thaønh chu kyø phaùt trieån laø giai ñoaïn taêng tröôûng, giai ñoaïn sinh saûn vaø giai
ñoaïn chín.
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 7
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Söï khaùc bieät trong quaù trình sinh tröôûng cuûa caây luùa ñöôïc caên cöù vaøo soá
ngaøy trong giai ñoaïn taêng tröôûng. Giai ñoaïn sinh saûn vaø chín haàu nhö khoâng ñoåi ôû
taát caû caùc gioáng luùa, vôùi khoaûng 30 ngaøy trong giai ñoaïn sinh saûn vaø khoaûng 35
ngaøy trong giai ñoaïn chín.
a. Giai ñoaïn taêng tröôûng
Giai ñoaïn naøy ñöôïc chia laøm 4 giai ñoaïn nhoû laø: giai ñoaïn naåy maàm, giai
ñoaïn maï, giai ñoaïn ñeû nhaùnh vaø giai ñoaïn hình thaønh loùng. Thôøi gian cuûa giai
ñoaïn taêng tröôûng thay ñoåi tuøy theo gioáng luùa.
Giai ñoan naåy maàm
Ñôøi soáng caây luùa baét ñaàu baèng quaù trình naåy maàm. Maàm luùa phaùt trieån töø
phoâi trong haït. Caáu taïo cuûa phoâi goàm coù truïc phoâi, reã phoâi vaø maàm phoâi.
Quaù trình naåy maàm baét ñaàu khi haït luùa huùt nöôùc, ñoä aåm trong haït taêng, hoaït
ñoäng cuûa caùc men hoâ haáp vaø phaân giaûi cuõng taêng theo. Dieãn ra cuøng luùc vôùi noù laø
quaù trình chuyeån hoùa tinh boät thaønh glucoza, protein thaønh axit amin. Caùc chaát naøy
giuùp cho teá baøo phoâi phaân chia, lôùn leân, truïc phoâi tröông to, ñaåy maàm vaø reã ra khoûi
voû traáu, haït nöùt nanh roài naåy maàm.
Tieáp theo ñoù laø söï hình thaønh cuûa laù. Thôøi gian töø luùc haït naåy maàm ñeán khi
coù 3 laù thaät laø thôøi gian haït söû duïng chuû yeáu caùc chaát dinh döôõng trong haït.
Giai ñoaïn maï
Thôøi kyø maï daøi hay ngaén tuøy thuoäc vaøo gioáng luùa vaø muøa vuï. Thôøi kyø maï
ñöôïc chia thaønh hai thôøi kyø nhoû laø thôøi kyø maï non vaø thôøi kyø maï khoûe:
Thôøi kyø maï non: laø thôøi kyø töø luùc gieo ñeán khi ra ba laù thaät. Thôøi kyø naøy
thöôøng keùo daøi töø 7 – 10 ngaøy. Trong thôøi kyø naøy dinh döôõng cuûa caây maï chuû yeáu
döïa vaøo chaát döï tröõ trong haït.
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 8
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Thôøi kyø maï khoûe: tính töø luùc caây maï coù 4 laù thaät ñeán khi nhoå caáy. ÔÛ thôøi kyø
naøy, chieàu cao vaø kích thöôùc caây maï taêng roõ reät, coù theå ra ñöôïc 4 – 5 löùa reã neân
tính choáng chòu cuûa caây luùa cuõng taêng leân raát nhieàu.
Thôøi kyø ñeû nhaùnh
Sau khi caáy, caây luùa beùn reã hoài xanh roài böôùc vaøo thôøi kyø ñeû nhaùnh. ÔÛ thôøi
kyø ñeû nhaùnh caây luùa sinh tröôûng nhanh vaø maïnh. Trong thôøi kyø naøy caây luùa taäp
trung vaøo caùc quaù trình phaùt trieån cuûa boä reã, ra laù vaø ñeû nhaùnh.
Ñeû nhaùnh laø moät ñaëc tính sinh hoïc cuûa caây luùa, lieân quan chaët cheõ ñeán quaù
trình hình thaønh boâng vaø naêng suaát luùa. Moät soá keát quaû thí nghieäm cho thaáy trong
ñieàu kieän caáy 1 – 2 thöûa ruoäng vaø caáy thöa, caây luùa coù theå ñeû ñöôïc 20 – 30 nhaùnh.
Thôøi kyø laøm ñoát
Treân ñoàng ruoäng, sau khi ñeû ñaït soá nhaùnh toái ña, caây luùa seõ chuyeån sang
thôøi kyø laøm ñoát.
Thôøi gian cuûa quaù trình naøy daøi hay ngaén tuøy theo gioáng luùa, thöôøng laø töø 25
– 60 ngaøy. Thôøi gian naøy cuõng coù lieân quan ñeán soá loùng keùo daøi treân thaân nhieàu
hay ít.
b. Giai ñoaïn sinh saûn
Giai ñoaïn naøy baét ñaàu töø luùc töôïng ñoøng vaø chaám döùt khi luùa troå boâng. Giai
ñoaïn naøy keùo daøi khoaûng 35 ngaøy.
Giai ñoaïn sinh saûn laïi ñöôïc chia thaønh 3 giai ñoaïn nhoû laø laøm ñoøng, troå
boâng vaø nôû hoa. Khi boâng luùa chöa troå coøn naèm trong beï laù ñöôïc goïi laø ñoøng luùa.
Thôøi gian laøm ñoøng daøi hay ngaén cuõng phuï thuoäc vaøo gioáng luùa. Ñoái vôùi caùc gioáng
ngaén ngaøy thì thôøi gian naøy laø töø 25 – 30 ngaøy, gioáng daøi ngaøy laø khoaûng 40 – 45
ngaøy.
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 9
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Vaø khi ñoøng luùa thoaùt ra khoûi beï cuûa laù côø laø luùa baét ñaàu troå boâng. Thôøi gian
troå daøi hay ngaén tuøy theo gioáng luùa. Nhöõng gioáng luùa ngaén trung bình troå töø 5 – 7
ngaøy. Coøn nhöõng gioáng luùa daøi ngaøy coù khi troå keùo daøi töø 10 – 14 ngaøy.
c. Giai ñoaïn chín
Giai ñoaïn naøy baét ñaàu töø luùc troå boâng vaø keùo daøi trong khoaûng 30 ngaøy.
Trong giai ñoaïn naøy haït luùa baét ñaàu tích luõy tinh boät vaø hình thaønh phoâi.
Quaù trình chín cuûa haït laïi ñöôïc chia thaønh caùc giai ñoaïn laø chín söõa (chaát
dinh döôõng trong haït ôû daïng loûng, maøu traéng nhö söõa), chín saùp (chaát dòch trong
haït daàn ñaët laïi, haït cöùng daàn), chín hoaøn toaøn (haït chaéc cöùng, voû traáu töø maøu vaøng
chuyeån sang vaøng nhaït, troïng löôïng haït ñaït toái ña).
1.1.3. Ñaët ñieåm sinh thaùi cuûa caây luùa
1.1.3.1 Nhieät ñoä
Nhieät ñoä coù taùc duïng quyeát ñònh ñeán toác ñoä sinh tröôûng caây luùa nhanh hay
chaäm, toát hay xaáu. Trong phaïm vi giôùi haïn (200 – 300C), nhieät ñoä caùng taêng caây
luùa phaùt trieån caøng maïnh. Nhieät ñoä treân 400C hoaëc döôùi 170C, caây luùa taêng tröôûng
chaäm laïi. Döôùi 130C caây luùa ngöøng taêng tröôûng, neáu keùo daøi moät tuaàn leã caây luùa seõ
cheát. Phaïm vi nhieät ñoä maø caây luùa coù theå chòu ñöïng ñöôïc vaø nhieät ñoä toái haûo thay
ñoåi tuyø theo gioáng luùa, giai ñoaïn taêng tröôûng, thôøi gian bò aûnh höôûng laø tình traïng
sinh lyù cuûa caây luùa (xem baûng 1.2). Noùi chung, caùc gioáng luùa oân ñôùi chòu ñöïng
nhieät ñoä thaáp gioûi hôn caùc gioáng luùa nhieät ñôùi vaø ngöôïc laïi. Caây luùa giaø chòu ñöïng
gioûi hôn caây luùa non; thôøi gian bò aûnh höûong caøng daøi, caây luùa caøng suy yeáu thì khaû
naêng chòu ñöïng caøng keùm.
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 10
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Baûng 1.2: Yeâu caàu nhieät ñoä cho caùc giai ñoaïn sinh tröôûng cuûa caây luùa
Thôøi kyø
Nhieät ñoä (0C)
Toái thieåu
Toái thích
Toái ña
Naûy maàm
10 – 12
30 – 35
40
Maï
15
25 – 30
40
Ñeû nhaùnh, laøm ñoøng
16
25 – 30
40
Troå boâng, laøm haït
17
28 - 30
40
Nguoàn: Nguyeãn Ngoïc Ñeä, 2007
AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä thaáp coù theå xaûy ra ôû nôi coù vó ñoä cao vaø caû nhöõng
vuøng nhieät ñôùi trong muøa laïnh, khi nhieät ñoä trung bình ngaøy xuoáng döôùi 200C.
Nhieät ñoä thaáp laøm giaûm hoaëc ngöng haún söï naåy maàm cuûa haït, laøm maï chaäm phaùt
trieån, caây maï oám yeáu, luøn laïi, laù bò maát maøu, troå treã, boâng bò ngheïn, phaàn choùt
boâng bò thoaùi hoaù, söï thuï phaán bò ñình treä, khaû naêng baát thuï cao, haït leùp nhieàu vaø
chín keùo daøi baát thöôøng. Caùc gioáng luùa khaùc nhau phaûn öùng vôùi nhieät ñoä thaáp khaùc
nhau. Boùn phaân laân coù theå laøm giaûm thieät haïi do nhieät ñoä thaáp.
AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä cao thöôøng xaûy ra ôû vuøng nhieät ñôùi trong muøa naéng
vaøo giöõa tröa khi nhieät ñoä vöôït quaù 350C vaø keùo daøi hôn 1 giôø ñoàng hoà. ÔÛ nhieät ñoä
cao choùt laù bò khoâ traéng, treân laù coù nhöõng daõy vaø ñoám bò maát maøu, nôû buïi keùm,
chieàu cao giaûm, soá haït treân boâng giaûm, boâng luùa bò traéng, haït thoaùi hoaù nhieàu, haït
baát thuï cao, haït chaéc giaûm.
Noùi chung, nhieät ñoä thích hôïp nhaát cho caây luùa laø 26 – 280C, bieán ñoäng
nhieät ñoä giöõa ngaøy vaø ñeâm (bieân ñoä nhieät) töø 8 - 100C laø ñieàu kieän thuaän lôïi cho
quaù trình tích luyõ chaát khoâ trong caây, giuùp caây luùa phaùt trieån toát vaø cho naêng suaát
cao.
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 11
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
1.1.3.2 AÙnh Saùng
AÙnh saùng aûnh höôûng raát lôùn ñeán söï sinh tröôûng phaùt trieån vaø phaùt duïc cuûa
caây luùa treân 2 phöông dieän: cöôøng ñoä aùnh saùng vaø ñoä daøi chieáu saùng trong ngaøy
(quang kyø).
a. Cöôøng ñoä aùnh saùng
Cöôøng ñoä aùnh saùng aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söï quang hôïp cuûa caây luùa, theå
hieän chuû yeáu baèng naêng löôïng aùnh saùng maët trôøi chieáu treân ñôn vò dieän tích ñaát
(löôïng böùc xaï).
Thoâng thöôøng caây luùa chæ söû duïng ñöôïc khoaûng 65% naêng löôïng aùnh saùng
maët trôøi chieáu tôùi ruoäng luùa. Trong ñieàu kieän bình thöôøng, löôïng böùc xaï trung bình
töø 250 – 300 cal/cm2/ngaøy thì caây luùa sinh tröôûng toát. Neáu löôïng böùc xaï caøng cao
thì quaù quang hôïp xaûy ra caøng maïnh.
b. Quang kyø
Quang kyø laø khoaûng thôøi gian chieáu saùng trong ngaøy tính töø luùc bình minh
ñeán luùc hoaøng hoân. Giai ñoaïn caây luùa coøn non khoâng bò aûnh höôûng bôûi quang kyø.
Haàu heát ôû caùc gioáng luùa giai ñoïan naøy keùo daøi khoaûng 10 – 63 ngaøy.
1.1.3.3 Nöôùc
Caây luùa laø caây öa nöôùc ñieån hình. Ñaây laø thaønh phaàn chuû yeáu trong caây luùa,
giuùp cho caây luùa thöïc hieän caùc quaù trình sinh lyù trong caây, taïo ñieàu kieän cung caáp
chaát dinh döôõng cho caây moät caùch thuaän lôïi cuõng nhö laøm giaûm ñoä maën, ñoä chua,
coû daïi trong ñoàng ruoäng.
Nhu caàu nöôùc cuûa caây luùa cao hôn so vôùi moät soá caây troàng khaùc (ngoâ, luùa
mì, …) ñeå taïo moät ñôn vò thaân laù caây luùa caàn 400 – 450 ñôn vò nöôùc. Ñeå taïo moät
ñôn vò haït caàn 350 ñôn vò nöôùc.
Haït luùa naûy maàm toát khi aåm ñoä ñaït töø 25 – 28%.
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 12
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
1.1.3.4 Ñaát ñai
Ñaát troàng luùa caàn giaøu dinh döôõng, nhieàu höõu cô, tôi xoáp, thoaùng khí, khaû
naêng giöõ nöôùc, giöõ phaân toát, taàng canh taùc daøy ñeå boä reå aên saâu, baùm chaët vaøo ñaát
vaø huy ñoäng nhieàu dinh döôõng nuoâi caây.
Ñaát thòt hay ñaát thòt pha seùt, ít chua hoaëc trung tính (pH = 5.5 – 7.5) laø thích
hôïp vôùi caây luùa. Tuy nhieân, ñeå troàng luùa ñaït naêng suaát cao, ñaát ruoäng caàn baèng
phaúng vaø chuû ñoäng nöôùc.
1.1.3.5 Gioù
Gioù lôùn laøm caây luùa ñoå ngaõ, thaân laù baàm daäp, taïo ñieàu kieän cho caùc maàm
beänh xaâm nhaäp, nhaát laø beänh chaùy bìa laù (Xanthomonas oryzae).
ÔÛ giai ñoaïn laøm ñoøng vaø troå, gioù maïnh aûnh höôûng xaáu ñeán quaù trình hình
thaønh vaø phaùt trieån cuûa ñoøng luùa, söï troå boâng, söï thuï phaán, thuï tinh vaø söï tích luõy
chaát khoâ trong haït bò trôû ngaïi laøm taêng tæ leä haït leùp, haït löûng (haït khoâng ñaày voû
traáu) laøm giaûm naêng xuaát luùa.
Tuy nhieân, gioù nheï giuùp cho quaù trình trao ñoåi khoâng khí trong quaàn theå
ruoäng luùa toát hôn, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho quaù trình quang hôïp vaø hoâ haáp cuûa
ruoäng luùa.
1.1.4. Ñaëc ñieåm sinh lyù cuûa caây luùa
1.1.4.2 Quang hôïp vaø hoâ haáp
a. Quang hôïp
Quang hôïp laø moät chöùc naêng quan troïng cuûa caây xanh. Döôùi taùc duïng cuûa
aùnh saùng maët trôøi, nhôø coù dieäp luïc caây xanh ñoàng hoùa CO2 vaø nöôùc ñeå taïo thaønh
caùc hôïp chaát höõu cô cung caáp cho moïi hoaït ñoäng cuûa chuùng.
Phöông trình cuûa quaù trình quang hôïp:
6CO2 + 12H2O → C6H12O6 + 6O2 ↑ + 6H2O
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 13
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Quang hôïp laø moät quaù trình phöùc taïp, coù theå ñöôïc khaùi quaù thaønh 3 böôùc sau
ñaây:
- Quaù trình khueách taùn cuûa khí CO2 ñeán luïc laïp: CO2 trong khoâng khí ñöôïc
khueách taùn qua khí khoång ñeán luïc laïp.
- Phaûn öùng saùng: Caây xanh söû duïng naêng löôïng aùnh saùng maët trôøi ñeå phaân
giaûi nöôùc, taïo ra phaân töû oxy (O2), chaát khöû Nicotinamid adenin dinucleotid
phosphate (NADPH) vaø Adenosin triphosphate (ATP).
- Phaûn öùng toái: NADPH vaø ATP bò khöû ôû ngoaøi aùnh saùng, ñöôïc duøng ñeå khöû
CO2 thaønh carbonhydrate vaø caùc hôïp chaát khaùc. Phaûn öùng naøy khoâng ñoøi hoûi aùnh
saùng neân goïi laø phaûn öùng toái.
- Caây luùa laø caây quang hôïp theo con ñöôøng C3. Do ñoù luùa coù ñieåm buø CO2
cao vaø coù quaù trình quang hoâ haáp. Nhieät ñoä toái thích cho quang hôïp ôû gioáng luùa
Indica laø khoaûng 25 – 350C. Cöôøng ñoä quang hôïp cuûa laù luùa laø khoaûng 40 – 50
mgCO2/dm2/h.
Ñieåm baûo hoøa aùnh saùng trong quang hôïp cuûa caây luùa laø khoaûng 50klux,
cöôøng ñoä quang hôïp ñaït toái ña trong khoaûng 40 – 60klux.
Khi ñaày ñuû aùnh saùng thì nhieät ñoä thích hôïp nhaát cho quang hôïp laø khoaûng
18 – 340C.
Ngoaøi ra, caùc yeáu toá nhö noàng ñoä CO2, caùc yeáu toá dinh döôõng ñaïm, laân, kali
cuõng aûnh höôûng ñeán quaù trình quang hôïp cuûa caây luùa.
Quang hôïp laø hoaït ñoäng chuû yeáu quyeát ñònh quaù trình sinh tröôûng vaø naêng
suaát luùa. Muoán taêng naêng suaát luùa thì caàn taïo ñieàu kieän cho hoaït ñoäng quang hôïp
dieãn ra thuaän lôi.
b. Hoâ haáp
Hoâ haáp laø quaù trình oxy hoùa, phaân giaûi caùc chaát höõu cô ñeå cung caáp naêng
löôïng cho hoaït ñoäng soáng cuûa caây troàng: duy trì vaø phaùt trieån. Quùa trình naøy söû
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 14
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
duïng caùc chaát höõu cô taïo ra töø quang hôïp ñeå cung caáp naêng löôïng vaø caùc hôïp chaát
höõu cô caàn thieát cho quaù trình sinh toång hôïp caùc chaát trong caây.
Nhieät ñoä caøng cao, quang hôïp vaø hoâ haáp caøng maïnh, vaät chaát saûn sinh ra
caøng nhieàu caây sinh tröôûng caøng khoûe.
1.1.4.3 Dinh döôõng khoaùng cuûa caây luùa
a. Chaát ñaïm
Ñaïm laø chaát taïo hình caây luùa, laø thaønh phaàn chuû yeáu cuûa protein vaø chaát
dieäp luïc laøm cho laù xanh toát, gia taêng chieàu cao caây, soá choài vaø kích thöôùc laù thaân.
Ñaïm ñöôïc chuyeån töø reå vaøo caây luùa roài töø ñoù keát hôïp vôùi caùc acid höõu cô taïo thaønh
acid amin toång hôïp neân protit. ÔÛ caùc giai ñoaïn sinh tröôûng ban ñaàu, ñaïm ñöôïc tích
luõy chuû yeáu trong thaân laù, khi luùa troå khoaûng 48 – 71% ñaïm ñöôïc ñöa leân boâng.
Caây luùa coù theå haáp thuï vaø söû duïng caû hai daïng ñaïm nitrat (NO3-) vaø
ammonium (NH4+), maø chuû yeáu laø ñaïm ammonium.
Thöïc teá, löôïng ñaïm caây luùa haáp thu ñöôïc chæ chieám khoaûng 35 – 50%
löôïng ñaïm boùn vaøo. Do ñoù, neáu boùn thieáu ñaïm caây luùa seõ thaáp, nôû buïi ít, choài nhoû
laù ngaén heïp trôû neân vaøng vaø ruïi sôùm, caây luùa coøi coïc khoâng phaùt trieån. Neáu trong
giai ñoaïn sinh saûn thieáu ñaïm caây luùa seõ cho boâng ngaén, ít haït, haït nhoû vaø coù nhieàu
haït thoái hoùa. Ngöôïc laïi, neáu boùn thöøa ñaïm cuõng khoâng toát, caây luùa seõ phaùt trieån
thaân laù quaù möùc, moâ non meàm, seõ deã ñoå ngaõ, taùn laù raäm raïp, löôïng ñaïm töï do
trong caây cao, neân caây deã nhieãm beänh laøm giaûm naêng suaát raát lôùn.
b. Chaát laân
Laân chieám khoaûng 0.1 – 0.5% chaát khoâ cuûa caây luùa. Laân laø chaát sinh naêng
(taïo naêng löôïng), laø thaønh phaàn cuûa ATP, NADP… Thuùc ñaåy vieäc söû duïng vaø toång
hôïp chaát ñaïm trong caây, kích thích reå phaùt trieån, giuùp caây luùa mau laïi söùc sau khi
caáy, nôû buïi maïnh, keát nhieàu haït chaát, giuùp luùa chín sôùm vaø ñoàng loaït hôn.
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 15
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Laân coøn laø thaønh phaàn caáu taïo acid nhaân, thöôøng taäp chung nhieàu nhaát trong
haït. Caây luùa caàn laân ôû giai ñoaïn ñaàu cao hôn ôû caùc giai ñoaïn cuoái, do laân caàn thieát
cho söï nôû buïi cuûa caây luùa, neân caàn phaûi boùn loùt tröôùc khi saï caáy.
Nhu caàu toång soá laân cuûa caây luùa ít hôn ñaïm. Do ñoù, hieän töôïng thieáu chæ
thöôøng xaûy ra ôû nhöõng vuøng ñaát pheøn. Khi thieáu laân caây luùa bò luøn, ñeû nhaùnh ít,
quaù trình troå boâng vaø chín bò chaäm laïi vaø keùo daøi, soá löôïng luùa leùp taêng laøm naêng
suaát giaûm roõ reät.
c. Chaát kali
Kali coøn goïi laø boà taït (potassium). Kali (K) xuùc tieán quaù trình vaän chuyeån
vaø toång hôïp caùc chaát trong caây, duy trì söùc tröông cuûa teá baøo, giuùp caây cöùng caùp,
choáng ngaõ ñoå, chòu haïn vaø laïnh khoûe hôn, taêng soá haït chaéc treân boâng vaø laøm haït
no ñaày hôn.
Kali thöôøng taäp trung chuû yeáu trong rôm raï, chæ khoaûng 6 -20% ôû treân boâng.
Khi thieáu kali caây luùa coù chieàu cao vaø soá choài gaàn nhö bình thöôøng, laù vaãn xanh
nhöng meàm ruõ, yeáu ôùt, deã ñoå ngaõ…
d. Chaát Silic
Caây luùa haáp thu Silic nhieàu hôn baát kyø chaát dinh döôõng naøo (töø 890 –
1018kg/ha/vuï). Silic coù vai troø quan troïng trong caây, silic laøm taêng beà daøy cuûa
vaùch teá baøo, giuùp caây luùa cöùng caùp, laøm laù thaúng ñöùng, giaûm thoaùt hôi nöôùc giuùp
caây chòu haïn khoûe hôn.
Silic cuõng taêng löïc oxi hoùa cuûa reå vaø ngaên caûn söï haáp thu Fe vaø Mn quaù
möùc.
e. Chaát saét
Saét laø thaønh phaàn caáu taïo cuûa Chlorophyll (dieäp luïc toá) vaø moät soá phaân hoùa
toá trong caây. Caây luùa cuõng caàn saét nhöng chæ vôùi moät löôïng nhoû. Noàng ñoä Fe2+
trong laù döôùi 70ppm caây luùa coù trieäu chöùng thieáu saét. Tuy nhieân, ôû noàng ñoä Fe2+
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 16
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
cao (treân 300ppm) laù bò ngoä ñoäc saét. Trieäu chöùng ngoä ñoäc saét ôû caây luùa laø xuaát
hieän nhöõng ñoám ræ maøu naâu ñoû töø choùp laù vaø lan daàn doïc theo gaân laù xuoáng caùc
phaàn beân döôùi laøm caû laù bò ñoû, buïi laù coøi coïc, reå khoâng phaùt trieån, maøu vaøng naâu.
Noàng ñoä Fe2+ cao ôû ñaát pheøn laøm boä reå bò hö haïi, söï haáp thuï döôõng chaát, nhaát laø
laân vaø kali neân aûnh höôûng ñeán caây luùa caøng traàm troïng hôn. Ngoä ñoäc saét thöôøng
xaûy ra ôû caùc vuøng ñaát coù pH thaáp neân coøn goïi laø luùa bò pheøn. Do ñoù, caàn ñaøo
möông thoaùt nöôùc, boùn voâi ñeå caûi taïo ñaát, ñoàng thôøi boùn theâm laân vaø kali cho caây
luùa.
1.1.5 Giaù trò kinh teá cuûa caây luùa
Luùa laø caây troáng thaân thieát, laâu ñôøi nhaát cuûa nhaân daân ta vaø nhieàu daân toäc
khaùc treân theá giôùi, ñaët bieät laø caùc daân toäc Chaâu AÙ. Luùa gaïo laø loaïi löông thöïc chính
cuûa ngöôøi daân Chaâu AÙ, cuõng nhö baép cuûa daân Nam Myõ, haït keâ cuûa daân Chaâu Phi
hoaëc luùa mì cuûa daân Chaâu AÂu vaø Baéc Myõ. Tuy nhieân coù theå noùi, treân khaép theá
giôùi, ôû ñaâu cuõng coù duøng ñeán luùa gaïo hoaëc caùc saûn phaåm töø luùa gaïo. Khoaûng 40%
daân soá treân theá giôùi laáy luùa gaïo laøm caùc möùc ñoä khaùc nhau. Löôïng luùa ñöôïc saûn
xuaát ra vaø möùc tieâu thuï gaïo cao taäp trung ôû khu vöïc Chaâu AÙ. Con soá naøy theo öôùc
ñoaùn ñaõ taêng leân gaàn gaáp ñoâi. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi naøy, luùa gaïo laø nguoàn naêng
löôïng chính cho cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa hoï.
Ñaëc bieät ñoái vôùi daân ngheøo: gaïo laø nguoàn thöùc aên chuû yeáu. Caùc nöôùc ngheøo
thöôøng duøng gaïo laø nguoàn löông thöïc chính, khi thu nhaäp taêng leân möùc tieâu thuï
gaïo coù xu höôùng giaûm xuoáng, thay theá baèng caùc loaïi thöùc aên cung caáp nhieàu
protein vaø vitamin hôn laø naêng löôïng.
ÔÛ Vieät Nam hieän nay möùc tieâu thuï gaïo bình quaân vaãn coøn ôû möùc cao,
khoaûng 120 kg/ngöôøi/naêm. Theo soá lieäu cuûa Boä Noâng Nghieäp Myõ (USDA, 2007),
toång nhu caàu tieâu thu gaïo trung bình haøng naêm cuûa caû theá giôùi öôùc khoaûng töø 410
trieäu taán (2004 – 2005), ñaõ taêng leân ñeán khoaûng 424,5 trieäu taán (2007), trong khi
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 17
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
toång löôïng gaïo saûn xuaát cuûa caû theá giôùi luoân thaáp hôn nhu caàu naøy. Cuõng theo cô
quan naøy, haøng naêm theá giôùi thieáu khoaûng 2 – 4 trieäu taán gaïo, ñaëc bieät naêm 2003 2004 söï thieáu huït naøy leân ñeán 21 trieäu taán.
Ñoái vôùi caùc quoác gia nhö Vieät Nam, Thaùi Lan, Mieán Ñieän (Myanmar), Ai
Caäp luùa gaïo chieám moät vò trí quan troïng trong neàn kinh teá quoác daân, khoâng phaûi
chæ laø nguoàn löông thöïc maø coøn laø nguoàn thu ngoaïi teä ñeå ñoåi laáy thieát bò, vaät tö caàn
thieát cho söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc.
1.1.6 Tình hình saûn xuaát luùa gaïo hieän nay
1.1.6.1 Treân theá giôùi
Caây luùa coù nguoàn goác nhieät ñôùi, vuøng phaân boá töông ñoái roäng vaø khaû naêng
thích nghi töông ñoái toát vôùi moâi tröôøng. Tuy nhieân vieäc saûn xuaát luùa phuø hôïp nhaát
laø ôû khu vöïc coù chi phí nhaân coâng thaáp vaø löôïng möa lôùn. Vì nhöõng ñieàu naøy neân
coù theå noùi chaâu AÙ laø nôi phuø hôïp nhaát cho vieäc troàng luùa (chieám khoaûng 90%). Keå
töø naêm 1955 ñeán 1980 dieän tích troáng luùa treân theá giôùi ñaõ gia taêng roõ reät, taêng bình
quaân 1,36 trieäu ha/naêm. Nhöng töø naêm 1980, dieän tích saûn xuaát luùa taêng chaäm laïi
vaø ñaït cao nhaát vaøo naêm 1999 (ñaït 156,77 trieäu ha). Töø naêm 2000 trôû ñi dieän tích
troàng luùa treân theá giôùi laïi coù nhieàu bieán ñoäng vaø coù xu höôùng giaûm daàn, ñeán naêm
2005 coøn ôû möùc 152,9 trieäu ha.
Caùc nöôùc coù dieän tích saûn xuaát luùa lôùn nhaát theo thöù töï phaûi keå laø AÁn Ñoä,
Trung Quoác, Indonesia, Bangladesh, Thaùi Lan. Vieät Nam ñöùng haøng thöù 6 tröôùc
Mieán Ñieän (baûng 1.3).
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 18
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
Baûng 1.3: Caùc quoác gia coù dieän tích saûn xuaát luùa lôùn nhaát theá giôùi (trieäu taán)
TT
Quoác gia
1990
2000
2001
2002
2003
2005
1
AÁn Ñoä
42.69
44.71
44.9
41.2
42.5
42.1
2
Trung Quoác 33.52
30.3
29.14
27.51
26.78
28.62
3
Inñonesia
11.79
11.5
11.52
11.48
11.92
4
Bangladesh 10.44
10.8
10.66
10.77
10.73
10.25
5
Thaùi Lan
8.79
9.89
10.13
9.999
9.51
9.87
6
Vieät Nam
6.04
7.67
7.49
7.5
7.45
7.45
7
Myanma
4.76
6.3
6.41
6.38
6.53
6.86
8
Philippines
3.32
4.4
4.07
4.05
4.01
7.13
9
Brzazil
3.95
3.66
33.14
3.15
3.18
3.73
10
Pakistan
2.11
2.38
2.11
2.23
2.46
2.52
11
Nigeria
1.21
2.2
2.12
2.19
2.21
2.35
12
Nhaät Baûn
2.07
1.77
1.71
1.69
1.67
1.70
10.5
Nguoàn: Nguyeãn Ngoïc Ñeä, 2008
Trong voøng 30 naêm keå töø naêm 1955 ñeán 1985, naêng suaát luùa bình quaân treân
theá giôùi cuõng taêng khoaûng 1.3 taán/ha. Ñaëc bieät vaøo nhöõng naêm 1965 – 1970, söï ra
ñôøi cuûa caùc gioáng luùa thaáp caây, ngaén ngaøy, khoâng quang caûm nhö gioáng luùa IR5,
TR8. Caùc gioáng luùa naøy coù yeâu caàu kyõ thuaät cao hôn, taïo ñieàu kieän cho caùc nöôùc
phaùt trieån taêng nhanh saûn löôïng luùa baèng con ñöôøng taêng naêng suaát nhôø coù ñieàu
kieän phaùt trieån heä thoáng thuûy lôïi hoaøn chænh vaø ñaàu tö phaân boùn, kyõ thuaät cao. Do
ñoù ñeán naêm 1990, daãn ñaàu naêng suaát luùa theá giôùi laø caùc nöôùc Trieàu Tieân, Uùc, Myõ,
Nhaät Baûn, Taây Bang Nha (IRRI,1990). Trong ñoù, Nhaät Baûn vaø Taây Ban Nha coù
naêng suaát luùa daãn ñaàu theá giôùi trong nhieàu naêm. Trong khi caùc nöôùc coù dieän tích
luùa lôùn, ñieàu kieän töï nhieân khaét nghieät, thieáu ñieàu kieän ñaàu tö, caûi taïo moâi tröôøng
canh taùc vaø khoâng theå ñaàu tö vaøo noâng nghieäp cao, neân naêng suaát luùa vaãn coøn raát
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 19
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
GVHD: KS. HÖÙA QUYEÁT CHIEÁN
thaáp vaø taêng chaäm. Do ñoù naêng suaát luùa bình quaân treân theá giôùi ñeán nay vaãn coøn ôû
khoaûng 4.0 – 4.1 taán/ha, chæ baèng ½ naêng suaát luùa ôû caùc nöôùc phaùt trieån. Ñeán naêm
2005, theo thoáng keâ cuûa FAO (2006), daãn ñaàu naêng suaát luùa laø Myõ, roài ñeán Hy
Laïp, El Salvador, Taây Ban Nha vôùi treân 7 taán/ha. Trong ñoù, El Salvador coù möùc
taêng naêng suaát raát nhanh trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Nhaät Baûn, Haøn Quoác vaø YÙ coù
naêng suaát luùa töông ñoái cao vaø oån ñònh nhaát. Vieät Nam ñöôïc xeáp vaøo nhoùm 20
nöôùc coù naêng suaát cao, ñaëc bieät laø vöôït troäi trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ nhôø thuûy
lôïi ñöôïc caûi thieän ñaùng keå vaø aùp duïng nhanh caùc tieán boä kyõ thuaät veà gioáng, phaân
boùn vaø baûo veä thöïc vaät. Naêng suaát luùa cao taäp trung ôû caùc quoác gia aù nhieät
ñôùi
hoaëc oân ñôùi coù khí haäu oân hoøa hôn, cheânh leäch nhieät ñoä ngaøy vaø ñeâm cao hôn vaø
trình ñoä canh taùc phaùt trieån toát hôn. Caùc nöôùc nhieät ñôùi coù naêng suaát bình quaân
thaáp do cheá ñoä nhieät vaø aåm ñoä cao, saâu beänh phaùt trieån maïnh vaø trình ñoä canh taùc
haïn cheá. Maëc duø laø naêng suaát luùa ôû caùc nöôùc Chaâu AÙ coøn thaáp nhöng do dieän tích
saûn xuaát lôùn neân Chaâu AÙ vaãn laø nguoàn ñoùng goùp raát quan troïng cho saûn löôïng luùa
treân theá giôùi, coù ñeán 85% saûn löôïng luùa treân theá giôùi taäp trung ôû 8 nöôùc, ñeàu naèm ôû
khu vöïc chaâu AÙ (Trung Quoác, AÁn Ñoä, Indonesia, Bangladesh, Vieät Nam, Thaùi
Lan, Myanmar vaø Nhaät).
SVTH: PHAN THÒ LEÄ CHI
Trang 20
- Xem thêm -
.PDF 
73 
39 
105 
