Tài liệu Khảo sát các bệnh thường gặp trên chó tại trạm thú y quận 7 tp hcm

MỤC LỤC Trang PHẦN I. MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 1 1.1 Đặt Vấn Đề ............................................................................................................... 1 1.2 Mục Đích .................................................................................................................. 1 1.3 Yêu Cầu .................................................................................................................... 1 PHẦN II. TỔNG QUAN...................................................................................... 2 2.1 Nguồn gốc chó nhà ................................................................................................... 2 2.2 Một số chỉ tiêu sinh lý trên chó ................................................................................ 3 2.3 Phương pháp xác định tuổi trên chó ......................................................................... 4 2.3.1. Nha thức của chó ......................................................................................... 4 2.3.2. Sự mọc răng ở chó ....................................................................................... 4 2.4 Phương pháp cầm cột chó để khám.......................................................................... 4 2.4.1. Buộc mõm ................................................................................................... 4 2.4.2. Banh miệng .................................................................................................. 4 2.4.3. Giữ chặt gáy ................................................................................................. 5 2.4.4. Vòng đeo cổ ................................................................................................. 5 2.4.5. Cách cầm cột chó trên bàn mổ ..................................................................... 5 2.5 Các phương pháp chẩn đoán bệnh trên chó.............................................................. 5 2.5.1. Đăng ký hỏi bệnh ......................................................................................... 5 2.5.2.Chẩn đoán lâm sàng ...................................................................................... 5 2.5.3. Chẩn đoán phi lâm sàng .............................................................................. 6 2.5.4. Các chẩn đoán đặc biệt khác ........................................................................ 6 2.6 Các liệu pháp điều trị bệnh trên chó ........................................................................ 7 2.6.1. Điều trị theo nguyên nhân gây bệnh ............................................................ 7 2.6.2. Điều trị theo cơ chế sinh bệnh ..................................................................... 7 2.6.3. Điều trị theo triệu chứng .............................................................................. 7 2.6.4. Liệu pháp hổ trợ ........................................................................................... 7 2.7 Một số bệnh truyền nhiễm thường gặp trên chó....................................................... v 7 2.7.1. Bệnh Dại...................................................................................................... 7 2.7.2. Bệnh Carré.................................................................................................... 8 2.7.3. Bệnh do Parvovirus.................................................................................... 10 2.7.4. Bệnh do Leptospira .................................................................................... 11 2.7.5. Bệnh viêm gan truyền nhiễm ..................................................................... 12 2.7.6. Bệnh giun tim ............................................................................................. 13 2.7.7.Bệnh do Ký Sinh Trùng ............................................................................. 14 2.7.7.1. Bệnh Ngoài da do Demodex canis .................................................. 14 2.7.7.2. Bệnh do Sarcoptex ......................................................................... 14 2.7.7.3. Bệnh do giun đũa ............................................................................ 15 2.7.7.4. Bệnh giun móc ................................................................................ 16 2.7.7.5 Bệnh nấm lông trên chó .................................................................. 16 2.7.8 Bệnh do dinh dưỡng và chăm sóc ............................................................... 17 2.7.8.1. Bệnh do dinh dưỡng........................................................................ 17 2.7.8.2. Tiêu chảy do dinh dưỡng và chăm sóc ........................................... 17 2.8 Các nghiên cứu trước đây....................................................................................... 18 PHẦN III. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH ............................ 19 3.1 Thời Gian - Địa Điểm............................................................................................. 19 3.2 Điều kiện khảo sát ................................................................................................. 19 3.2.1. Thú khảo sát ............................................................................................... 19 3.2.2. Phòng khám và điều trị .............................................................................. 19 3.2.3. Phòng phẫu thuật........................................................................................ 19 3.3 Phương pháp thực hiện ........................................................................................... 19 3.3.1. Cách xác định tuổi trên chó........................................................................ 19 3.3.2. Các phương pháp chẩn đoán lâm sàng....................................................... 19 3.3.3. Các dụng cụ để chẩn đoán lâm sàng ......................................................... 19 3.3.4. Một số thuốc sát trùng, hoá chất và các loại thuốc sử dụng trong công tác chẩn đoán và điều trị .................................................................................. 20 3.4 Điều trị bệnh ........................................................................................................... 20 3.5 Phân loại bệnh ........................................................................................................ 20 vi 3.6 Phần ghi nhận số liệu.............................................................................................. 20 3.7 Chỉ tiêu theo dõi và cách tính ................................................................................. 21 3.8 Phân tích so sánh kết quả........................................................................................ 21 PHẦN IV. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .......................................................... 4.1. Bệnh truyền nhiễm trên chó ................................................................................. 23 23 4.1.1. Bệnh Carré ................................................................................................. 24 4.1.2. Bệnh do Parvovirus.................................................................................... 28 4.1.3. Bệnh Viêm Gan truyền nhiễm.................................................................... 30 4.1.4. Bệnh do Leptospira ................................................................................... .32 4.2. Bệnh trên hệ thống tiêu hoá................................................................................... 34 4.2.1. Bệnh viêm dạ dày ruột .............................................................................. 34 4.2.1.1 Bệnh viêm dạ dày ........................................................................... 35 4.2.1.2 Bệnh Viêm Ruột .............................................................................. 36 4.2.2 Bệnh do Giun Sán ....................................................................................... 37 4.2.2.1. Bệnh do Giun móc .......................................................................... 38 4.2.2.2. Bệnh do Giun đũa ........................................................................... 38 4.3 Bệnh ở hệ thống hô hấp .......................................................................................... 39 4.3.1. Bệnh viêm phổi .......................................................................................... 41 4.3.2. Bệnh viêm thanh khí quản.......................................................................... 41 4.4 Bệnh ở Da .............................................................................................................. 42 4.4.1. Bệnh do Demodex ..................................................................................... 43 4.4.2. Bệnh do Sarcoptex ..................................................................................... 43 4.5 Bệnh ở mắt.............................................................................................................. 44 4.6 Các bệnh khác ........................................................................................................ 45 4.6.1. Ngộ độc ..................................................................................................... 46 4.6.2. Bệnh do dinh dưỡng ................................................................................... 46 4.6.3. Bệnh ngoại khoa......................................................................................... 47 4.6.4. Sốt không rõ nguyên nhân ....................................................................... 48 vii PHẦN V. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ................................................................ 49 5.1. Kết luận.................................................................................................................. 49 5.2. Đề nghị .................................................................................................................. 50 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 51 PHỤ LỤC .................................................................................................................... 52 viii DANH SÁCH CÁC BẢNG Trang Bảng 4.1. Số lượng và tỉ lệ (%) các nhóm bệnh được khám và điều trị....................... 22 Bảng 4.2. Tỉ lệ(%)điều trị khỏi bệnh truyền nhiễm trên chó........................................ 23 Bảng 4.3. Tỉ lệ(%)chó nhiễm bệnh Carré theo lứa tuổi, nhóm giống và phái tính ...... 24 Bảng 4.4. Tỉ lệ(%)chó nhiễm bệnh Parvovirus theo lứa tuổi, nhóm giống và phái tính ... 28 Bảng 4.5. Tỉ lệ(%)chó nhiễm bệnh viêm gan theo lứa tuổi, nhóm giống và phái tính ...... 30 Bảng 4.6. Tỉ lệ(%)chó nhiễm bệnh Lepto theo lứa tuổi, nhóm giống và phái tính ...... 32 Bảng 4.7. Tỉ lệ(%)chó nhiễm bệnh trên đường tiêu hóa ............................................ Bảng 4.8. Tỉ lệ(%)chó bệnh viêm dạ dày ruột theo lứa tuổi, nhóm giống và phái tính ..... 34 35 Bảng 4.9. Tỉ lệ(%)chó nhiễm bệnh giun sán theo lứa tuổi, nhóm giống và phái tính...37 Bảng 4.10. Tỉ lệ(%)chó bệnh trên đường hô hấp ......................................................... 39 Bảng 4.11. Tỉ lệ(%)chó nhiễm bệnh hô hấp theo lứa tuổi, phái tính và nhóm giống ...40 Bảng 4.12. Tỉ lệ(%)chó bệnh ở da theo lứa tuổi, nhóm giống và phái tính ................. 42 Bảng 4.13 Tỉ lệ(%)chó nhiễm bệnh ở da theo nhóm bệnh .......................................... 43 Bảng 4.14. Tỉ lệ(%)điều trị khỏi bệnh về mắt trên chó ................................................ Bảng 4.15. Số lượng và tỉ lệ(%)chó nhiễm bệnh khác ................................................. 45 45 ix DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 4.1: so sánh các loại bệnh thường gặp trên chó .............................................. 23 Biểu đồ 4.2: Tỉ lệ các bệnh nghi truyền nhiễm trên chó ............................................ 24 Biểu đồ 4.3: so sánh bệnh Carré theo lứa tuổi ............................................................. 25 Biểu đồ 4.4: so sánh bệnh Parvo theo lứa tuổi ............................................................. 28 Biểu đồ 4.5: so sánh bệnh Viêm Gan theo lứa tuổi ...................................................... 30 Biểu đồ 4.6: so sánh bệnh Lepto theo lứa tuổi ............................................................. 33 Biểu đồ 4.7: so sánh tỉ lệ bệnh trên hệ thống tiêu hoá.................................................. 34 Biểu đồ 4.8: so sánh bệnh Viêm Dạ Dày ruột theo lứa tuổi......................................... 35 Biểu đồ 4.9: so sánh tỉ lệ bệnh Giun Sán theo lứa tuổi ................................................ 38 Biểu đồ 4.10: so sánh tỉ lệ bệnh trên đường hô hấp ..................................................... 39 Biểu đồ 4.11: so sánh tỉ lệ bệnh trên đường hô hấp theo lứa tuổi .............................. 40 Biểu đồ 4.12: so sánh tỉ lệ bệnh ở da theo lứa tuổi....................................................... 42 Biểu đồ 4.13: so sánh tỉ lệ các bệnh khác..................................................................... 46 DANH SÁCH CÁC HÌNH Trang Hình : Chó bị nhiễm trùng da do demodex .................................................................. 43 x TÓM TẮT LUẬN VĂN Đề Tài: “KHẢO SÁT CÁC BỆNH THƯỜNG GẶP TRÊN CHÓ TẠI TRẠM THÚ Y QUẬN 7 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ”. *Thời gian thực hiện đề tài từ ngày 27/02/2007 đến ngày 27/05/2007. Chúng tôi ghi nhận và điều trị 530 ca bệnh. Trong đó số ca khỏi bệnh là 427 ca chiếm tỉ lệ 80,57%. Dựa trên triệu chứng lâm sàng chúng tôi chia ra được các loại bệnh như sau: -Về nhóm bệnh nghi truyền nhiễm thì Carré chiếm tỉ lệ cao nhất 72,55%, kế đến là bệnh do Parvovirus 10,78%. Tiếp theo là bệnh do Leptospira 9,80%. Cuối cùng là bệnh Viêm Gan 6,86%. -Về nhóm bệnh trên hệ thống tiêu hoá: bệnh Viêm Dạ Dày ruột chiếm tỉ lệ cao nhất 68,42%. Kế đến là bệnh do giun sán chiếm tỉ lệ cũng khá cao 31,58% - Về nhóm bệnh trên đường hô hấp: bệnh Viêm Thanh Khí Quản chiếm tỉ lệ khá cao 72,46%. Tiếp đến là bệnh viêm phổi chếm tỉ lệ 27,54%. - Về nhóm bệnh ở Da: bệnh do Sarcoptex chiếm tỉ lệ khá cao 82,67%. Trong khi bệnh Demodex chỉ chiếm 17,33%. - Bệnh ở mắt chỉ có 2 trường hợp trong tổng số 530 ca chiếm tỉ lệ 0,38%. Có 7 trường hợp chó bị ngộ độc chiếm tỉ lệ 9,59%. Ngoài ra còn có 19 ca thiếu Ca làm chó bị suy dinh dưỡng, què chân và suy nhược nặng chiếm tỉ lệ 26,03%. Bên cạnh đó, sốt không rõ nguyên nhân là 38 con chiếm tỉ lệ khá cao 52,05% trong nhóm các bệnh khác. Bệnh ngoại khoa như: gãy xương, chấn thương phần mềm do xe cán là 9 ca chiếm tỉ lệ 1,70% - Tỉ lệ chữa khỏi dao động trong khoảng 34,31% cho đến 100%. Bệnh có tỉ lệ chữa khỏi cao nhất là nhóm bệnh ở da như Ghẻ do Demodex và Sarcoptex, bệnh hệ thống tiêu hoá như: bệnh do giun sán và viêm dạ dày ruột., bệnh ở hệ thống hô hấp như bệnh viêm thanh khí quản, bệnh viêm phổi, sốt không rõ nguyên nhân. Bệnh có tỉ lệ chữa khỏi thấp nhất là bệnh do Parvovirus, Carré, ngộ độc và bệnh giun tim. xi 1 PHẦN I. MỞ ĐẦU 1.1.Đặt Vấn Đề: Con người đã thuần hoá loài chó từ hàng ngàn năm nay, là loài vật được đem về nuôi đầu tiên từ chó sói hoang dã và sống chung với con người. Hiện nay chó được nuôi khắp nơi trên thế giới, hầu như nơi nào con người sinh sống đều có loài chó sống bên cạnh. Vì loài chó có nhiều đặc tính tốt mà con người rất yêu quý, ngoài việc canh giữ nhà cửa cho chủ, chó còn phụ trách việc chăn dắt gia súc ở các nông trại, giữ hoa màu, tìm dấu vết tội phạm, tìm ma túy, vũ khí, vật liệu nổ nhờ khứu giác nhạy bén. Những năm gần đây, trên đà phát triển kinh tế của đất nước, mức sống của người dân ở TP Hồ Chí Minh đã được nâng lên rất cao. Vì thế nhu cầu nuôi chó phát triển. Ngoài các giống chó nội có sẵn, người dân còn nhập các giống chó ngoại từ khắp nơi trên thế giới về nuôi làm cho số lượng, chủng loại giống chó ở thành phố gia tăng. Đồng thời các bệnh thường gặp trên chó cũng xảy ra, gây thiệt hại cho chủ nuôi. Việc nắm rõ tình hình dịch bệnh xảy ra trên chó là điều rất cần thiết nhằm giúp nhà chăn nuôi chó lẫn bác sỹ thú y có biện pháp quản lý và phòng bệnh tốt hơn, đem lại hiệu quả cao trong công việc nuôi chó, giúp chúng khoẻ mạnh. Để tìm hiểu một cách khoa học vấn đề trên và được sự phân công của Khoa Chăn Nuôi Thú Y cùng với sự hướng dẫn của Thầy Phan Quang Bá, chúng tôi thực hiện đề tài: “Khảo sát một số các bệnh thường gặp trên chó tại trạm thú y quận 7 thành phố Hồ Chí Minh”. 1.2. Mục Đích -Xác định số ca mắc bệnh, loại bệnh, phác đồ điều trị và tỉ lệ thành công trên chó nội và chó ngoại ở các nhóm tuổi khác nhau. Qua đó giúp chủ nuôi có biện pháp phòng chống bệnh hiệu quả hơn. 1.3. Yêu Cầu -Điều tra các bệnh trên chó ở các nhóm tuổi khác nhau do chủ nuôi đem đến khám tại Trạm Xá Thú Y Quận 7. -So sánh các bệnh thường xảy ra trên các nhóm tuổi của chó ngoại và chó nội. -Ghi nhận, theo dõi cách điều trị và hiệu quả điều trị chó. 2 PHẦN II. TỔNG QUAN 2.1. Nguồn gốc chó nhà (Miller, 1979) Cách đây 70 triệu năm Canivora xuất hiện khắp nơi trên thế giới vào kỷ phấn trắng. Loài ăn thịt xuất hiện trễ hơn khoảng 40 triệu năm. Tổ tiên đầu tiên của loài có răng nanh đã hình thành 2 nhánh Canoidea và Feloidea. Họ Canoidea gồm các loài chó, gấu, sư tử biển, hải mã, chồn, hải cẩu, gấu trúc Mỹ. Họ Feloidea gồm loài mèo, cầy hương và linh cẩu. Các giống chó nhà thuộc bộ Canivora, họ Canidae, giống Canis, loài familiaris. Dựa vào đặc điểm cơ thể học cấu tạo bộ sương, hộp sọ và nha thức người ta nhận biết có 4 giống lớn thuộc chó là chó sói, chó rừng, sói đồng cỏ và chó nhà. Theo Van Gelder (1978) công nhận có 8 loài trong phân giống chó là chó sói, sói đồng cỏ, chó rừng lông vàng, chó rừng có sọc bên hông, chó rừng lông đen và chó rừng Ethiopia. Chó nuôi ở nhà được thuần hoá khắp nơi trên thế giới từ 10.000-1000 năm trước công nguyên, Hagg (1948), Epstein (1971). Hiện nay ở nước ta có 3 giống chó nội có nguồn gốc từ chó sói lớn hiện còn sống ở nước ta: chó vàng, chó mèo, chó lào. Những năm qua, vì các mục đích khác nhau để phục vụ nhu cầu bảo vệ an ninh quốc phòng, người ta đã nhập các giống chó Berger từ Nga, Đức. Nhiều giống chó được du nhập với mục đích làm cảnh, đi săn, bảo vệ, làm xiếc như Fox, Peking, Cocker Spaniel, Rock weller… 2.2. Một số chỉ tiêu sinh lý trên chó (Nuôi dưỡng, chăm sóc chó và phòng trị bệnh chó mèo, Nguyễn Phước Trung, 2002) 0 0 -Thân nhiệt bình thường của chó: 38,5 C-39 C. 0 0 0 -Chó non thân nhiệt 35,6 C-36,5 C lúc sơ sinh, sau 1 tuần tăng lên 37,8 C. -Tần số hô hấp: +Chó non 18-20 lần/phút. +Chó trưởng thành 16-18 lần/phút. +Chó già 14-16 lần/phút. -Nhịp tim: +Chó non 110-120 lần/phút. +Chó trưởng thành 90-100/phút. 3 +Chó già 70-80/ phút. Răng sữa Răng vĩnh viễn 2( Di = 3/3 – Dc = 1/1 – Dp = 3/3 ) = 28 2(I = 3/3 – C = 1/1 – P = 4/4 – M 2/3 ) = 42 -Tuổi trưởng thành sinh dục: +Chó đực 8-10 tháng tuổi. +Chó cái 6-15 tháng tuổi (tuỳ theo giống và cá thể). -Chu kỳ lên giống: 2 lần/năm. -Thời gian động dục trung bình 12-21 ngày. -Thời gian phối giống có hiệu quả: ngày thứ 9 & 13 của chu kỳ động dục. -Thời gian mang thai: 58-63 ngày. (Nguồn R.Moraillon và cộng sự) -Số con trong một lứa đẻ: tùy từng giống chó, thông thường là 3-15 con/lứa. Trung Bình Đơn Vị cầu 5,5 - 8,5 Hemoglobin 12 - 18 Triệu / mm g% Hematocrit 37 - 55 ml/100ml Bạch Cầu 6 - 18 ngàn/mm Neutrophile 45 - 70 % Lymphocyte 30 - 60 % Monocyte 2-7 % Eosinophil 2 - 10 % Basophile 0-1 % Calcium 0,4 - 12,2 mg/dl Magnesium 1,8 - 2,5 mg/dl Phosphore 4-8 mg/dl Ure 0,2 - 0,5 Chỉ Tiêu Hồng Bách Phân Bạch Cầu -Chó mẹ có độ tuổi từ 2-3,5 năm tuổi có số con đẻ ra và nuôi sống tốt nhất. -Tuổi cai sữa của chó con khoảng 8 tuần kể từ khi được sinh ra. g/l 3 3 * Một số chỉ tiêu về hằng số sinh lý, sinh hóa máu trên chó 2.3. Phương pháp xác định tuổi trên chó 2.3.1. Nha thức của chó (Phan Quang Bá, 1998) Di: decidui incivisi(răng cửa sữa) I: incivisi(răng hàm) Dc: decidui canini(răng nanh sữa) C: canini(răng nanh) Dp: decidui praemolares(răng tiền hàm sữa) M: Morales(răng hàm) 2.3.2. Sự mọc răng ở chó (trích dẫn Minh Huyền, 1997) Có thể xem răng cửa để đoán tuổi trên chó. Răng cửa gồm: hai răng trung tâm, hai răng giữa và hai răng gốc. Trên chó răng sữa khá nhỏ, vành răng chia làm 3 thùy khá tách biệt còn vành răng vĩnh viễn có ba thùy dính liền nhau hình hoa huệ. Chó mới sinh chưa mở mắt, đôi khi đã có vài răng sữa. Từ ngày sinh đến ngày thứ 12-15 chó con mở mắt. Từ tuần thứ 2-3 các răng cửa sữa, răng nanh sữa hàm trên mọc. Tuần thứ tư tất cả các răng cửa sữa đều mọc hết. Hai tháng tuổi các răng cửa bắt đầu mòn. Đến 2,5 tháng răng sữa hàm dưới mòn. Từ 3 đến 3,5 tháng răng sữa kề hàm dưới mòn bằng. Tháng thứ tư các răng ngoài hàm dưới mòn bằng. Trong thời kỳ này các răng khác cũng mọc hết. Đến tháng thứ 5 và 6 các răng sữa đều được thay thế bằng các răng vĩnh viễn. Tháng thứ 7 các răng vĩnh viễn mọc cao bằng nhau. 2.4. Phương pháp cầm cột chó để khám 2.4.1. Buộc mõm Dùng một sợi dây mềm với một nút giữ chặt được đưa vào trong mõm chó, để nút cột nằm trên mũi của chó. Đưa hai đầu dây xuống hàm dưới và cột thêm một nút đơn giản ở phía dưới cằm chó, sau đó đưa hai đầu sợi dây lên cổ xuống phía sau tai rồi cột cố định lại. Phương pháp này áp dụng cho chó hung dữ, khi khám và điều trị (Lê Văn Thọ, 1998). 2.4.2. Banh miệng Dùng một dụng cụ đặc biệt để banh miệng chó, khi cần để khám kiểm tra vùng xoang miệng hay cho uống thuốc. Thông thường chó kháng cự lại khi đưa dụng cụ vào miệng chó, nên việc dùng thuốc an thần hay thuốc mê là cần thiết (Lê Văn Thọ, 1998). 5 2.4.3. Giữ chặt gáy Thực hiện trong lúc khám và điều trị như đo nhiệt độ, nghe, sờ nắn, chích thuốc… 2.4.4. Vòng đeo cổ Vòng được thực hiện bằng một tấm bìa cứng, hình nón, ở giữa làm thành một vòng vừa cổ chó. Có dây buộc một vòng quanh chân trước và cố định hai đầu dây trên tấm bìa, tác dụng ngăn ngừa không cho chó liếm vùng có vết thương sau phẫu thuật hay vùng có bôi thuốc điều trị ngoại ký sinh trên cơ thể (Lê Văn Thọ, 1998). 2.4.5. Cách cầm cột chó trên bàn mổ Tùy vào mục đích, yêu cầu và vị trí của ca phẫu thuật mà người ta có nhiều phương pháp cầm cột khác nhau: nằm nghiêng, nằm ngửa hay nằm sấp (Lê Văn Thọ, 1998). 2.5. Các phương pháp chẩn đoán bệnh trên chó (Nguyễn Văn Phát, 1998) Khi chẩn đoán bệnh thường kết hợp các phương pháp sau để xác định nguyên nhân gây bệnh nằm có biện pháp điều trị và chăm sóc thích hợp nhất. 2.5.1. Đăng ký hỏi bệnh -Ghi rõ tên thú, tên chủ, địa chỉ, giống, phái tính, trọng lượng, độ tuổi, thời gian xảy ra bệnh cách đó bao lâu… -Hỏi về nguồn gốc, điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng, các triệu chứng đã xảy ra trước đó, các biện pháp và thuốc đã điều trị trước đó. 2.5.2. Chẩn đoán lâm sàng -Khám chung. -Kiểm tra than nhiệt và quan sát thể trạng thú. -Khám niêm mạc. -Khám hạch bạch huyết. -Khám lông, da: kiểm tra độ đàn hồi da, quan sát đánh giá sự mất nước. -Khám hệ tim mạch: nghe nhịp tim, đánh giá tiếng tim. -Khám hệ hô hấp: +Kiểm tra tần số hô hấp, các thể thở của thú. +Đánh giá tính chất âm của hô hấp. +Sờ nắn vùng phổi xem phản ứng đau của thú. +Quan sát đánh giá mũi, dịch mũi, gương mũi thú. 6 -Khám mắt, hệ cơ xương, hệ niệu dục và các phản xạ thần kinh để biết thêm về sức khoẻ của thú. -Khám hệ tiêu hóa: +Khám miệng, răng lưỡi, nướu răng ở miệng, các rối loạn nhai, nuốt ói… +Quan sát, sờ nắn vùng bụng xem các phản ứng đau của thú, xem thú có bị đầy hơi, ăn không tiêu, báng nước hay táo nón không? +Quan sát, sờ nắn vùng thực quản xem thú có phản ứng đau do sưng hay tắc thực quản do ngoại vật. +Kiểm tra màu sắc, tính chất đặc hay lỏng, mùi phân cũng như các tính chất khác của chất nôn. 2.5.3. Chẩn đoán phi lâm sàng (Nguyễn Tất Toàn, 2001) *Kiểm tra máu: -Lập công thức hồng cầu, bạch cầu. -Làm các phản ứng huyết thanh học, thường được áp dụng để chẩn đoán bệnh do Leptospira. -Kiểm tra một số chỉ tiêu sinh hóa máu như đường huyết, hematocrit, hemoglobin, bilirubin, creatinine, urea, protein, phosphate kiềm… *Kiểm tra nước tiểu: đo tỷ trọng, độ pH, màu sắc, xét nghiệm vi sinh, sự có mặt của bạch cầu, đo bilirubin, urobilinugen, nitrite, glucose, urea… *Kiểm tra phân: -Kiểm tra các tính chất màu sắc, mùi, độ đặc lỏng của phân, xác định sự hiện diện của máu, chất nhày, niêm mạc ruột… -Kiểm tra trứng ký sinh trùng bằng phương pháp lắng gạn hay phù nổi. 2.5.4. Các chẩn đoán đặc biệt khác: Ngoài ra trong một số trường hợp đặc biệt phải sử dụng các máy móc hay dụng cụ chuyên dùng để hỗ trợ cho chẩn đoán lâm sang như: -X-Quang xác định dị vật hay gãy xương… -Siêu âm xem nội quang, chẩn đoán có thai… -Sử dụng các loại kính, đèn soi (kiểm tra sự co giãn của đồng tử trong các ca ngộ độc hay dùng để khám tai và miệng). 7 2.6. Các liệu pháp điều trị bệnh trên chó (Nguyễn Như Pho, 1995) Sau khi chẩn đoán việc điều trị sẽ được thực hiện ngay, các liệu pháp điều trị thường được sử dụng gồm: 2.6.1. Điều trị theo nguyên nhân gây bệnh Liệu pháp này có hiệu quả điều trị cao nhưng cần phải xác định đúng nguyên nhân gây bệnh. 2.6.2. Điều trị theo cơ chế sinh bệnh (Nguyễn Như Pho, 1995) Từ khi mầm bệnh xâm nhập cơ thể cho đến khi gây bệnh, quá trình này xảy ra nhiều giai đoạn. Việc điều trị theo cơ chế sinh bệnh là dùng biện pháp cắt đứt cơn bệnh ở một khâu nào đó, nhằm ngăn chặn hậu quả kế tiếp xảy ra. 2.6.3. Điều trị theo triệu chứng Liệu pháp này áp dụng trong điều trị, nhằm ngăn chặn các triệu chứng nghiêm trọng có khả năng đe dọa đến mạng sống của thú bệnh. 2.6.4. Liệu pháp hổ trợ Đây là liệu pháp hết sức quan trọng trong công tác điều trị bệnh, đặc biệt là bệnh do virus gây ra nhằm nâng cao sức đề kháng và tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp thú lướt qua cơn bệnh. Thực hiện tốt liệu pháp này là đảm bảo chăm sóc tốt, giữ thú ở nơi ẩm áp, thông thoáng, cho ăn thức ăn dễ tiêu, đầy đủ chất dinh dưỡng, ngon miệng đồng thời bổ sung thêm vitamin để tăng sức đề kháng chi thú bệnh. Theo Clarence M.Fraser và cộng tác viên (1986) thì hầu hết các bệnh đều cần liệu pháp hỗ trợ. Trên thực tế để điều trị một cách có hiệu quả các bệnh cần phải phối hợp nhiều liệu pháp cùng một lúc. 2.7. Một số bệnh truyền nhiễm thường gặp trên chó 2.7.1. Bệnh Dại Là bệnh truyền nhiễm chung cho người và thú (hầu hết các loài hữu nhũ) do Rhadovirus hướng thần kinh; virus dại thuộc họ Rhadovirus, giống Lyssavirus. * Triệu chứng Thời gian ủ bệnh trung bình từ 15-60 ngày, có thể vài tháng đến vài năm. Người ta chia làm hai thể bệnh là: dại điên cuồng và dại bại liệt. 8 - Dại điên cuồng: thú thay đổi thói quen thông thường, biến loạn cảm giác và cơ năng, biến đổi tiếng sủa, có biểu hiện kích động, tấn công vật lạ, liệt hàm dưới, liệt cơ quản, hô hấp khó khăn, suy nhược hoàn toàn và chết. Sự phát triển bệnh từ hai đến 4 ngày, nhưng thường từ 4 đến 7 ngày. - Dại bại liệt: triệu chứng chủ yếu là bại liệt nhẹ, pha kích thích thì rất ngắn, đôi khi không có. Bại liệt ở vùng cơ đầu và ót. Thú có biểu hiện khó nuốt, liệt tứ chi và chết. Bệnh phát triển từ 1 đến 11 ngày. * Chẩn đoán - Chẩn đoán lâm sàng thường khó và cho kết quả không chính xác. - Chẩn đoán phòng thí nghiệm bằng phản ứng miễn dịch huỳnh quang trực tiếp, nuôi cấy trong môi trường tế bào, test ELISA, quan sát bệnh tích mô học tìm thể Nergi ở tế bào thần kinh. Chẩn đoán phân biệt với các bệnh: Carré, Aujeszky, bệnh Tetanos, ngộ độc. * Điều trị Cho đến nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. * Phòng bệnh Phòng bệnh bằng vaccin đối với tất cả chó từ 3 tháng tuổi trở lên. Mỗi năm tiêm một lần bằng vaccin Rabisin. Vệ sinh phòng bệnh: giết bỏ những thú bị chó dại cắn hay tiếp xúc với chó dại. Đối với những thú có miễn dịch chống dại ngay tại thời điểm bị cắn và người ta có thể kiểm soát trực tiếp những thú này ở những thời điểm sau đó thì có thể tiêm nhắc lại và lưu giữ thú (Trần Thanh Phong, 1996). Đối với người bị chó dại cắn cần tiêm ngay huyết thanh kháng dại. 2.7.2. Bệnh Carré (Canine Distemper) Là bệnh truyền nhiễm do virus thuộc họ Paramyxoviridae, giống Morbilivirus, gây chết với tử số cao trên chó, đặc biệt là chó con. * Triệu chứng (Trần Thanh Phong, 1996) Thời gian ủ bệnh 3 đến 8 ngày. - Trong thể cấp tính: thường biểu hiện bằng sốt hai pha, sốt cao xảy ra vào ngày thứ 3 đến ngày thứ 6 sau khi cảm nhiễm và kéo dài trong 2 ngày, sau đó sốt giảm và 9 ngày sau xuất hiện pha sốt thứ hai kéo dài cho đến chết. Một vài chó có biểu hiện xáo trộn hô hấp, một số khác có biểu hiện xáo trộn tiêu hóa hoặc những biểu hiện viêm não, nổi mụn mủ ở da. - Trong thể bán cấp tính: những biểu hiện hô hấp và tiêu hóa có thể thầm lặng, kéo dài hai ba tuần trước khi xuất hiện trên chó có sừng hóa gan bàn chân. * Chẩn đoán Việc chẩn đoán luôn gặp khó khăn do triệu chứng luôn biến đổi. Theo Trần Thanh Phong (1996) chẩn đoán cần chú ý đến sáu triệu chứng sau: - Chảy nhiều chất tiết ở mắt và mũi (93% trường hợp). - Xáo trộn hô hấp cùng với ho (81% trường hợp). - Tiêu chảy máu tươi hay máu có màu chocolate (74% trường hợp). - Xáo trộn thần kinh (45% trường hợp). - Sừng hóa mõm và gan bàn chân (24% trường hợp). - Bệnh kéo dài hơn ba tuần (60% trường hợp). Chẩn đoán phân biệt với các bệnh: viêm gan truyền nhiễm, bệnh do Parvovirus, Leptospira, bệnh dại, viêm dạ dày ruột… * Điều trị Không có chữa trị chuyên biệt nào. Chăm sóc tốt và cẩn thận là căn bản nhất. Việc điều trị chỉ nhằm giới hạn sự phát triển của vi trùng phụ nhiễm, cung cấp chất điện giải và kiểm soát những triệu chứng thần kinh. Bao gồm: - Dùng kháng huyết thanh homoserum nhưng phải điều trị sớm mới có hiệu quả. Liều: 5ml/kg. Lặp lại 3-4 ngày sau đó. - Dùng kháng sinh để chống phụ nhiễm: ampicilline, norfloxacine, multibio: 1ml/10kg thể trọng, tiêm bắp, ngày tiêm một lần (có thể dùng dexamethasone tiêm trực tiếp vào tĩnh mạch). - Truyền dịch lactate ringer: 50ml/kg thể trọng/24 giờ. - Bảo vệ niêm mạc dạ dày và ruột bằng vitamin K. - Chống ói, cầm tiêu chảy bằng altropyl và primperan. - Chống khó thở bằng eucalyptol: 1ml/5kg thể trọng. 10 - Trợ sức bằng B.complex 1 ml/10kg thể trọng, vitamin C 1ml/5kg thể trọng. * Phòng bệnh Dùng vaccin phòng bệnh cho chó từ 6-8 tuần tuổi, tái chủng khoảng một tháng sau. Cách ly chó khỏe với chó bệnh. Ngoài ra vấn đề vệ sinh môi trường tốt, điều kiện nuôi dưỡng phù hợp sẽ giúp cho việc ngừa bệnh đạt hiệu quả hơn. 2.7.3. Bệnh do Parvovirus Bệnh do Parvovirus là một bệnh truyền nhiễm gây ra viêm dạ dày–ruột cấp tính ở chó. Triệu chứng phổ biến nhất là ói mửa, giai đoạn đầu tiêu chảy phân có màu xám hoặc vàng, về sau có lẫn máu và có mùi hôi tanh, những trường hợp bệnh nặng có máu tươi, bệnh thường xảy ra ở chó con 2-3 tháng tuổi và gây chết rất nhanh ở chó con. Có khi bệnh kết hợp với kí sinh trùng hoặc bệnh Carré. Phân biệt với bệnh Carré: ở bệnh Carré cũng có tiêu chảy, nhưng thường kèm theo viêm phổi, có thể có những mụn mủ dưới bụng, sừng hóa gan bàn chân và có biểu hiện rối loạn thần kinh vận động. * Triệu chứng -Thể đường ruột: Thời gian nung bệnh 3-5 ngày, chó sốt nhẹ, bỏ ăn, ói, tiêu chảy, bệnh tiến triển rất nhanh gây mất nước nghiêm trọng, thân nhiệt giảm khi chó kiệt sức. Phân lỏng thối, lúc đầu có màu vàng hay xám sau đó có màu hồng hoặc đỏ tươi tùy vào vị trí tổn thương ruột, trong phân có niêm mạc ruột mùi tanh rất đặc trưng. Trên chó con còn bú mất nước nhanh, suy nhược nặng, sốt cao, chết đột ngột trong vài giờ. Ngoài ra theo Trần Thanh Phong (1996) trên chó trưởng thành có thể thầm lặng không biểu hiện triệu chứng, chỉ có thể phát hiện bệnh bằng test huyết thanh học. -Thể viêm cơ tim: Thường gặp trên chó 1-2 tháng tuổi, thú có biểu hiện thở khó, rên rỉ, kiệt sức, chó có thể chết trong vài giờ. * Chẩn đoán Chẩn đoán dựa vào triệu chứng lâm sàng: sốt, viêm dạ dày ruột xuất huyết, tiêu chảy phân xanh chết nhanh. 11 Chẩn đoán phòng thí nghiệm: số lượng bạch cầu giảm trong 4-6 ngày sau khi nhiễm bệnh, chẩn đoán huyết thanh học và dùng test ELISA. Chẩn đoán phân biệt với các bệnh: bệnh do Coronavirus, bệnh Carré… * Điều trị Do thú bị viêm dạ dày-ruột nặng, tiêu chảy nhiều và mất nước nhiều, vì thế phải cho thú nhịn ăn hoàn toàn trong 1-2 ngày và cấp dịch truyền để bù lượng nước đã bị mất. Dùng dung dịch glucose 5% và lactate ringer để truyền vào tĩnh mạch với liều 50ml/kg thể trọng/24 giờ. Nếu không cấp được bằng đường tĩnh mạch thì tiêm dưới da cho chó.  Dùng kháng sinh để phòng những vi trùng thứ phát: ampicolistin, septotrim, ampicoli-D, norfloxacine, multibio: 1ml/10kg thể trọng, tiêm bắp.  Cầm máu bằng một trong những loại thuốc sau: adrenoxyl, dicynone, hoặc transamin: 1 ống/ ngày.  Kháng viêm với dexamethasone với liều 0,025-0,05/kg thể trọng/ngày.  Chống ói mửa với thuốc atropin sulfate với liều 0,1mg/kg thể trọng, tiêm dưới da hoặc primperan với liều 0,5mg/kg thể trọng/ngày.  Chống loét niêm mạc dạ dày với phosphalugel hoặc smecta 1-2 gói/con/ngày.  Trợ sức trợ lực bằng vitamin C, B.complex. * Phòng ngừa: thời gian điều trị từ 5-7 ngày. Trong thời gian điều trị chỉ cho thú ăn thức ăn lỏng dể tiêu hóa, đặc biệt trong thức ăn không nên có mỡ. Tiêm phòng bằng vaccin đa giá. 2.7.4. Bệnh do Leptospira Là bệnh truyền nhiễm chung giữa người và thú do Leptospira interrogan gây ra * Triệu chứng Thời gian nung bệnh 5-6 ngày thời kỳ đầu thú sốt cao, bỏ ăn. - Thể thương hàn: thân nhiệt giảm, thú mất nước, viêm kết mạc mắt, xuất huyết đỏ niêm mạc và da, ói mửa, phân sậm màu có máu, thú thở có mùi hôi do niêm mạc miệng bị lở loét, chết trong 2-4 ngày. - Thể hoàng đản: thú bị viêm kết mạc mắt, vàng da và niêm mạc, nước tiểu sậm màu, thở khó, ăn ít, ói…giai đoạn cuối nhiệt độ tăng cao, tiêu chảy có máu. Thú chết trong khoảng 5-8 ngày. 12 - Thể bán cấp tính và mãn tính: đa niệu, uống nhiều nước, ói và tiêu chảy. Sau một thời gian chó hôn mê và chết do hội chứng urê huyết kết hợp với viêm gan, thận, viêm cơ (Trần Thanh Phong, 1996). * Chẩn đoán - Dựa vào triệu chứng, chủ yếu là dấu hiệu vàng da và niêm mạc. -Chẩn đoán phòng thí nghiệm: lấy bệnh phẩm là máu hoặc nước tiểu xem dưới kính hiển vi nền đen. -Xét nghiệm máu, xét nghiệm bằng phản ứng MAT (Miroscopi Agglutination Test), ELISA. -Chẩn đoán phân biệt với các bệnh: viêm gan truyền nhiễm, trúng độc do aflatoxin (thể hoàng đản), bệnh do Parvovirus, Carré (thể thương hàn). * Điều trị - Shotapen L.A: liều lượng 1ml/10kg thể trọng, tiêm bắp. Tiêm lặp lại sau 72 giờ. - Truyền dịch và bổ sung vitamin C, B-complex. - Trong trường hợp có loét ở miệng, có thể dùng các chất sát trùng như thuốc tím, blue methylen. 2.7.5. Bệnh viêm gan truyền nhiễm Là bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, lây lan rất mạnh chủ yếu là ở chó con. Bệnh chỉ xảy ra trên chó do Adenovirus type 1 gây ra. * Triệu chứng Thời gian nung bệnh 2-10 ngày gồm 3 thể: - Quá cấp tính: chó non thường chết mà không có triệu chứng hoặc chỉ có triệu chứng 3-4 giờ trước khi chết. - Cấp tính: chó bệnh có thể bị chết, sốt, suy yếu, giảm ngon miệng, ói mửa, khát nước, tiêu chảy vấy máu, xuất huyết điểm ở lợi, niêm mạc nhợt nhạt, đôi khi vàng nhẹ. Viêm hạch amydale, viêm hầu họng, đau vùng bụng. Nhiễm trùng mắt, đục giác mạc. - Mãn tính: viêm gan mãn tính, viêm gan sợi huyết. * Chẩn đoán - Dựa vào các triệu chứng lâm sàng. 13 - Chẩn đoán phòng thí nghiệm: tìm kháng nguyên bằng phản ứng miễn dịch huỳnh quang, tìm kháng thể bằng phản ứng ELISA, HI, trung hòa. - Chẩn đoán phân biệt với các bệnh: Leptospira, Carré. * Điều trị - Dùng kháng sinh tetracycline. - Truyền dịch lactate ringer và glucose 5%. - Cung cấp vitamin nhóm B để tạo máu. - Việc truyền máu là cần thiết đối với những chó bị bệnh nặng. - Việc chữa trị đục giác mạc thường không có hiệu quả. 2.7.6. Bệnh giun tim Bệnh do Dirofilaria immitis gây ra, ký sinh ở động mạch phổi, động mạch chủ và tim của chó. Để gây bệnh, cần có vật chủ trung gian là muỗi, ve và bọ chét. Muỗi hút máu hút cả ấu trùng (Microfilaria) vào ống Malpigi, sau 10 ngày trở thành ấu trùng cảm nhiễm (L3), sau đó chuyển lên vòi của muỗi và khi hút máu con khác, ấu trùng sẽ vào theo và chuyển về tim, động mạch phổi sau 85-120 ngày, sau đó phát triển thành giun trưởng thành mất 8-9 tháng. Giun có thể sống trong cơ thể chó 3-5 năm (Lương Văn Huấn và Lê Hữu Khương, 1997). * Triệu chứng Khi nhiễm nặng chó khó thở, kiệt sức, thiếu máu, viêm thận, viêm bàng quang, nước tiểu có máu. Phù thủng và rối loạn hoạt động của tim. * Chẩn đoán - Chẩn đoán lâm sàng: chủ yếu dựa vào độ tuổi (chưa gây bệnh ở chó nhỏ hơn 8 tháng tuổi) và triệu chứng lâm sàng kết hợp với lấy máu tươi soi tìm ấu trùng. - Chẩn đoán phòng thí nghiệm: xét nghiệm máu tìm ấu trùng theo phương pháp tập trung, Witness HW, X-quang, ELISA. * Điều trị Theo Nguyễn Như Pho (2005), cho chó uống aspirin 10mg/kg P/ngày, liên tục trong 10 ngày để chống tắc mạch. Sau đó cho uống levamisol 25-30mg/kg P/ngày, uống liên tục trong 10-20 ngày. 14 Trị ấu trùng cảm nhiễm dùng ivermectin 0,05 mg/kg P (theo Nguyễn Văn Biện, 2001). 2.7.7.Bệnh do Ký Sinh Trùng 2.7.7.1. Bệnh Ngoài da do Demodex Canis Thuộc họ Demodicidae, Demodex ký sinh ở tuyến nhờn bao lông của chó. Việc truyền lây bệnh qua tiếp xúc. * Triệu chứng Trên chó thường thấy những đám loang lổ nhỏ không mọc lông như xung quanh mắt hay toàn bộ cơ thể. Dạng cục bộ tổn thương phân bố từng vùng nhỏ trên mặt, chân trước hay cả hai mắt, tổn thương cục bộ là trạng thái nhẹ thường không phát triển thành dạng viêm mủ kế phát. Dạng tổn thương toàn thân với biểu hiện da đỏ với nhiều dịch rỉ máu và huyết thanh. * Phòng trị Theo Lương Văn Huấn và Lê Hữu Khương (1997), dạng toàn thân điều trị ít kết quả. Dùng kháng sinh nếu ở chó có viêm nhiễm kế phát. Thoa amitraz, rotonone, benzyn, benzoate. Ivermectin tiêm dưới da. Theo Richard G.Harvey và Patric J.Mc Keeger, 1998, khi điều trị dứt bệnh một vài chó có thể tái nhiễm, nên tiếp tục liệu trình điều trị bằng ivermectin cho đến khi cạo da xem tươi trên kính có kết quả âm tính. Khi đó nên duy trì ivermectin điều trị với liều 0,6mg/kg, uống 3 tuần một lần, chó sẽ không tái phát bệnh. 2.7.7.2. Bệnh do Sarcoptex Do ký sinh trùng trên da, rất ngứa và lây lan gây ra bởi Sarcoptex scabies var canis. * Triệu chứng Thường thấy vết thương ở ngực, bụng, các chi. Tai và cùi chỏ ở chó thường bị phổ