Tài liệu Khảo sát ảnh hưởng của việc bổ sung chế phẩm vitamin e selenium đến màu sắc và khả năng giữ nước của quầy thịt heo

ÑAÏI HOÏC NOÂNG LAÂM TP. HCM KHOA CHAÊN NUOÂI THUÙ Y LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP KHAÛO SAÙT AÛNH HÖÔÛNG CUÛA VIEÄC BOÅ SUNG CHEÁ PHAÅM VITAMIN E - SELENIUM ÑEÁN MAØU SAÉC VAØ KHAÛ NAÊNG GIÖÕ NÖÔÙC CUÛA QUAÀY THÒT HEO Giaùo vieân höôùng daãn: Sinh vieân thöïc hieän: TS DÖÔNG DUY ÑOÀNG ÑAØM ÑÌNH HIEÁN - 2004 - LÔØI CAÛM TAÏ  Em xin chaân thaønh bieát ôn - BAN GIAÙM HIEÄU TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NOÂNG LAÂM TP. HOÀ CHÍ MINH - BAN CHUÛ NHIEÄM KHOA CHAÊN NUOÂI THUÙ Y - Toaøn theå QUYÙ THAÀY COÂ tröôøng ñaïi hoïc Noâng Laâm TP. Hoà Chí Minh Ñaõ truyeàn ñaït nhieàu kieán thöùc cho chuùng em trong suoát quaù trình hoïc taäp taïi tröôøng, nhaát laø thaày DÖÔNG DUY ÑOÀNG vôùi söï taän tuïy Thaày ñaõ taän tình giuùp ñôõ vaø höôùng daãn em hoaøn thaønh luaän vaên toát nghieäp naøy.  Em xin chaân thaønh caûm ôn ban giaùm ñoác traïi chaên nuoâi heo PIGFARM TRÍ COÂNG, cuøng toaøn theå caùc Anh Chò trong traïi chaên nuoâi ñaõ taïo moïi ñieàu kieän thuaän lôïi cho em trong suoát thôøi gian thöïc taäp taïi traïi.  Caûm ôn taát caû caùc baïn trong lôùp thuù y 16 ñaõ giuùp ñôõ vaø ñoäng vieân toâi trong suoát quaù trình hoïc taäp. Moät laàn nöõa em xin ghi nhaän nôi ñaây loøng bieát ôn saâu saéc vôùi taát caû nhöõng coâng ôn cuûa quyù THAÀY COÂ tröôøng ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.Hoà Chí Minh vaø ban giaùm ñoác cuøng toaøn theå caùc Anh Chò trong traïi chaên nuoâi heo PIGFARM TRÍ COÂNG. MUÏC LUÏC Trang PHAÀN I. MÔÛ ÑAÀU................................................................................................. 01 1.1. Ñaët vaán ñeà......................................................................................... 01 1.2. Muïc ñích vaø yeâu caàu......................................................................... 02 PHAÀN II. TOÅNG QUAN....................................................................................... 03 2.1. Vitamin E........................................................................................... 03 2.1.1. Khaùi nieäm....................................................................................... 03 2.1.2. Coâng thöùc caáu taïo........................................................................... 03 2.1.3. Vai troø sinh hoïc vaø caùc trieäu chöùng thieáu.......................................03 2.1.4. Ñôn vò quoác teá cuûa vitamin E......................................................... 05 2.1.5. Söï haáp thu vaø tieâu hoùa vitamin E.................................................... 05 2.1.6. Nhu caàu vitamin E vaø nguoàn cung caáp............................................. 06 2.2. Selenium............................................................................................ 9 2.2.1. Khaùi nieäm....................................................................................... 9 2.2.2. Vai troø sinh hoïc............................................................................. 9 2.2.3. AÛnh höôûng cuûa Selenium trong thöùc aên chaên nuoâi ñeán chaát löôïng saûn phaåm thòt........................................................................................................ 11 2.2.4. Caùc trieäu chöùng thieáu Selenium....................................................... 11 2.2.5. Nhu caàu Selenium............................................................................. 11 2.2.6. Söï töông taùc cuûa vitamin E vaø Selenium.......................................... 12 PHAÀN III. NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP THÍ NGHIEÄM..............................13 3.1. Thôøi gian vaø ñòa ñieåm thöïc hieän ñeà taøi................................................ 13 3.2. Noäi dung thí nghieäm............................................................................ 13 3.2.1. Ñieàu kieän chuoàng traïi thí nghieäm..................................................... 16 3.2.2. Chaêm soùc vaø nuoâi döôõng.................................................................. 17 3.3. Caùc chæ tieâu vaø phöông phaùp theo doõi................................................. 17 3.3.1. Maøu saéc cuûa quaày thòt....................................................................... 17 3.3.2. Ñoä giöõ nöôùc cuûa quaày thòt................................................................... 17 3.3.3. Khaû naêng taêng troïng........................................................................... 17 3.3.4. Thöùc aên tieâu thuï.................................................................................. 18 3.3.5. Heä soá chuyeån bieán thöùc aên.................................................................19 3.3.6. Tieâu chaûy............................................................................................. 19 3.4. Tính hieäu quûa kinh teá sô boä................................................................... 19 3.5. Xöû lyù soá lieäu.......................................................................................... 19 PHAÀN IV. KEÁT QUÛA VAØ NHAÄN XEÙT.................................................................20 4.1. Maøu saéc cuûa quaày thòt............................................................................ 20 4.2. Ñoä giöõ nöôùc cuûa quaày thòt..................................................................... 23 4.3. Taêng troïng............................................................................................. 25 4.4. Thöùc aên tieâu thuï..................................................................................... 27 4.5. Heä soá chuyeån bieán thöùc aên..................................................................... 28 4.6. Tieâu chaûy............................................................................................... 29 4.7. Tính hieäu quûa kinh teá sô boä...................................................................29 PHAÀN V. KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ NGHÒ.................................................................... 32 5.1. Keát luaän.................................................................................................. 32 5.2. Toàn taïi.................................................................................................... 33 5.3. Ñeà nghò................................................................................................... 33 PHAÀN VI. PHUÏ LUÏC.............................................................................................. 34 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO......................................................................................... 36 BAÛNG BIEÅU trang Baûng 1. Nhu caàu vitamin E cuûa moät soá loaøi.............................................................07 Baûng 2. Nhu caàu vitamin E cuûa heo ñang voã beùo....................................................07 Baûng 3. Löôïng vitamin E thöôøng ñöôïc chæ ñònh duøng cho caùc ñoái töôïng.................08 Baûng 4. Nguoàn vitamin E töï nhieân...........................................................................09 Baûng 5. Sô ñoà boá trí thí nghieäm...............................................................................14 Baûng 6. Thaønh phaàn caùc thöïc lieäu cuûa thöùc aên cô baûn giaønh cho heo thòt...............15 Baûng 7. Thaønh phaàn hoùa hoïc vaø giaù trò dinh döôõng cuûa thöùc aên cho heo thòt...........16 Baûng 8. Tyû leä hao huït troïng löôïng thòt (%) trung bình..............................................24 Baûng 9. Troïng löôïng bình quaân (kg) cuûa heo thí nghieäm 30 ngaøy...........................25 Baûng 10. Troïng löôïng bình quaân (kg) cuûa heo thí nghieäm 15 ngaøy.........................26 Baûng11. Möùc taêng troïng bình quaân (kg/con) giöõa caùc loâ thí nghieäm.........................26 Baûng 12. Taêng troïng tuyeät ñoái (kg/con/ngaøy)..........................................................27 Baûng 13. Thöùc aên tieâu thuï (kg/con/ngaøy) suoát thôøi gian thí nghieäm........................27 Baûng 14. Heä soá chuyeån bieán thöùc aên (kgTAÊ/kg taêng troïng)....................................28 Baûng 15. Ñôn giaù 1 kg thöùc aên (ñoàng/kg) cuûa caùc loâ thí nghieäm.............................29 Baûng 16. Chi phí thöùc aên cho 1kg taêng troïng cuûa caùc loâ thí nghieäm.......................30 Hình 3.1: caân heo.....................................................................................................18 Hình 4.1: loâ 1 ñoái chöùng...........................................................................................20 Hình 4.2: loâ 2 boå sung 100 mg vit E – 0,2 mg Se.....................................................21 Hình 4.3: loâ 3 boå sung 150 mg vit E – 0,2 mg Se.....................................................21 Hình 4.4: loâ 4 ñoái chöùng...........................................................................................22 Hình 4.5: loâ 5 boå sung 100 mg vit E – 0,2 mg Se.....................................................22 Hình 4.6: loâ 6 boå sung 150 mg vit E – 0,2 mg Se.....................................................23 TOÙM TAÉT LUAÄN VAÊN KHAÛO SAÙT AÛNH HÖÔÛNG CUÛA VIEÄC BOÅ SUNG CHEÁ PHAÅM VITAMIN E SELENIUM ÑEÁN MAØU SAÉC VAØ KHAÛ NAÊNG GIÖÕ NÖÔÙC CUÛA QUAÀY THÒT HEO Thí nghieäm ñöôïc thöïc hieän töø ngaøy 5/6/2004 ñeán 5/7/2004 taïi traïi chaên nuoâi heo PIGFARM TRÍ COÂNG. Tieán haønh treân 175 heo thòt ôû 105 vaø 120 ngaøy tuoåi, chia laøm 5 loâ moãõi loâ 35 heo, giöõa caùc loâ coù söï ñoàng ñeàu veà khoái löôïng, löùa tuoåi, giôùi tính. Moät nhoùm 105 heo thòt 105 ngaøy tuoåi (30 ngaøy tröôùc xuaát chuoàng) ñöôïc phaân vaøo 3 loâ goàm loâ 1 ñoái chöùng söû duïng thöùc aên thoâng thöôøng cuûa traïi; loâ 2 thöùc aên ñoái chöùng + 100 mg vitamin E vaø 0,2 mg Selen/kg; loâ 3 thöùc aên ñoái chöùng + 150 mg vitamin E vaø 0,2 mg Selen/kg. Nhoùm thöù hai goàm 70 heo thòt 135 ngaøy tuoåi (15 ngaøy tröôùc khi xuaát chuoàng) ñöôïc phaân vaøo 2 loâ laø loâ 5 thöùc aên ñoái chöùng + 100 mg vitamin E vaø 0,2 mg Selen/kg vaø loâ 6 thöùc aên ñoái chöùng + 150 mg vitamin E vaø 0,2 mg Selen/kg. Cuøng luùc naøy thì heo ôû loâ 1 cuõng ñöôïc caân laïi ñeå laøm ñoái chöùng so vôùi loâ 5 vaø loâ 6. Loâ 1 luùc naøy ñöôïc goïi laø loâ 4. Keát quûa thu ñöôïc cho thaáy vieäc boå sung cheá phaåm vit E – Se vaøo thöùc aên ñaõ laøm maøu thòt ñoû hôn loâ ñoái chöùng roõ reät coù theå nhaän thaáy baèng maét thöôøng; Vieäc boå sung cheá phaåm vit E – Se vaøo thöùc aên ñaõ laøm cho quaày thòt coù khaû naêng giöõ nöôùc toát hôn loâ ñoái chöùng moät caùch roõ raøng; Vieäc boå sung cheá phaåm vit E – Se vaøo thöùc aên laøm cho heo coù xu höôùng aên nhieàu hôn, nhöng laïi khoâng laøm taêng khaû naêng taêng troïng neân heä soá chuyeån bieán thöùc aên taêng leân so vôùi loâ ñoái chöùng vaø vì vaäy boå sung cheá phaåm vit E – Se vaøo thöùc aên ñaõ laøm cho chi phí thöùc aên cho 1 kg taêng troïng cuûa caùc loâ boå sung cheá phaåm cao hôn loâ ñoái chöùng. Download» Agriviet.com PHAÀN I. MÔÛ ÑAÀU 1.1. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Ngaøy nay, ngaønh chaên nuoâi ñöùng tröôùc nhu caàu veà thöïc phaåm thòt, caù, tröùng, söõa … ngaøy caøng taêng cuûa xaõ hoäi. Con ngöôøi luoân ñoøi hoûi caùc saûn phaåm ñoù phaûi luoân ñaït ñöôïc caùc chæ tieâu veà saûn löôïng vaø phaåm chaát. Ngaønh chaên nuoâi chieám moät vò trí raát quan troïng trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Noù cuõng ñaõ ñaït ñöôïc söï phaùt trieån vöôït baäc, ñoàng thôøi vieäc chaên nuoâi coøn goùp phaàn laøm taêng thu nhaäp cho ngöôøi daân, caûi thieän giaù trò dinh döôõng trong böõa aên gia ñình vaø naâng cao söùc khoûe coäng ñoàng. Vì vaäy caùc nhaø chaên nuoâi ñaõ vaø ñang thöïc hieän caùc bieän phaùp ñeå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù. Hoï khoâng ngöøng tìm toøi caùc phöông caùch môùi ñeå ñaït ñöôïc saûn löôïng vaø phaåm chaát saûn phaåm cao nhaát trong thôøi gian ngaén nhaát vôùi möùc chi phí thaáp nhaát ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû kinh teá. Chaát löôïng thòt heo chòu söï aûnh höôûng phöùc taïp cuaû nhieàu thaønh phaàn lieân quan ñeán dinh döôõng, ñoäc toá thöùc aên, kyõ thuaät vaø caûm tính ngöôøi tieâu duøng. Hôn nöõa nhieàu caùi taùc ñoäng ñeán chaát löôïng coù theå bò aûnh höôûng bôûi caùc yeáu toá phöùc hôïp lieân quan ñeán heo. Töø traïi nuoâi cho ñeán nôi gieát moå cuõng aûnh höôûng ñeán chaát löôïng thòt vaø caùc giai ñoaïn cho ñeán khi tieâu thuï. Moät soá taøi lieäu cho bieát vieäc boå sung cheá phaåm vitamin E - selenium vaøo khaåu phaàn seõ baûo veä ñöôïc maøu saéc ñoû hoàng cho cô, ñoàng thôøi caûi thieän ñöôïc phaåm chaát vaø khaû naêng giöõ nöôùc cuûa quaày thòt, ñaùp öùng ñöôïc thò hieáu cuûa ngöôøi tieâu duøng. Töø thöïc teá treân ñöôïc söï ñoàng yù cuûa khoa Chaên nuoâi Thuù y, boä moân Dinh Döôõng, giaùm ñoác traïi chaên nuoâi heo PIGFARM TRÍ COÂNG vaø söï höôùng daãn taän tình cuûa TS. DÖÔNG DUY ÑOÀNG, chuùng toâi thöïc hieän ñeà taøi: “KHAÛO SAÙT AÛNH HÖÔÛNG CUÛA VIEÄC BOÅ SUNG CHEÁ PHAÅM VITAMIN E - SELENIUM ÑEÁN MAØU SAÉC VAØ KHAÛ NAÊNG GIÖÕ NÖÔÙC CUÛA QUAÀY THÒT HEO”. 1.2. MUÏC ÑÍCH VAØ YEÂU CAÀU 1.2.1. Muïc ñích Khaûo saùt vaø ñaùnh giaù nhöõng taùc ñoäng cuûa cheá phaåm vitamin E - selenium ñeán maøu saéc vaø khaû naêng giöõ nöôùc cuûa quaày thòt. 1.2.2. Yeâu caàu Tieán haønh thí nghieäm treân heo thôøi gian 30 ngaøy vaø 15 ngaøy tröôùc khi xuaát chuoàng vôùi vieäc boå sung cheá phaåm vitamin E - selenium trong thöùc aên. Thu thaäp soá lieäu ôû töøng giai ñoaïn thí nghieäm, xöû lyù soá lieäu theo phöông phaùp thoáng keâ sinh hoïc. Tính hieäu quûa kinh teá sô boä. PHAÀN II. TOÅNG QUAN 2.1. Vitamin E 2.1.1. Khaùi nieäm Vaøo naêm 1922 Evans vaø Bishop ñaõ chöùng minh raèng trong thöïc vaät coù chöùa moät loaïi vitamin raát caàn thieát cho quaù trình sinh saûn bình thöôøng ôû chuoät. Evans vaø Emerson ñaõ tìm thaáy vitamin E trong daàu luùa maïch coù taùc duïng chöõa trò chöùng voâ sinh cho luõ chuoät vaøo naêm 1936. Naêm 1938 nhaø hoaù hoïc P. Karrer ñaõ ñieàu cheá ñöôïc vitamin E baèng phöông phaùp toång hôïp. Vitamin E bao goàm 8 phaân töû tocopherol töï nhieân coù tính chaát chung gioáng nhau trong ñoù chaát α - tocopherol laø daïng hoaït ñoäng maïnh nhaát ñöôïc tìm thaáy coù coâng thöùc C25H2502 ñaây laø moät alcolhol. 2.1.2. Coâng thöùc caáu taïo Vò trí carbon soá 6 treân voøng tocopherol bò oxy hoùa thaønh daïng –OH. Hôïp chaát naøy raát nhaïy caûm deã daøng maát hydro ñeå trôû thaønh lieân keát O= vôùi voøng. Nhôø taùc duïng naøy maø noù trôû thaønh chaát choáng oxy hoùa, khi ñoù tocopherol khoâng coøn taùc duïng cuûa vitamin nöõa. Muoán cho vitamin naøy trôû neân beàn vöõng ta cho nhoùm –OH naøy hoùa ester vôùi acid acetic hoaëc palmitic ñeå bieán thaønh tocopherol acetat hay tocopherol palmitat. Chaát naøy coù hoaït tính vitamin E nhöng trong thöùc aên noù khoâng coøn taùc duïng choáng oxy hoùa nöõa. Khi vaøo cô theå noù ñöôïc thuûy phaân thaønh α – tocopherol coù taùc duïng nhö moät chaát choáng oxy hoùa trôû laïi (Döông Thanh Lieâm Buøi Huy Nhö Phuùc – Döông Duy Ñoàng, 2002). Vitamin E ñöôïc goïi laø chaát choáng oxy hoùa nhöng chính noù laïi deã bò oxy huûy hoaïi vaø chæ beàn vôùi nhieät ñoä ôû moâi tröôøng thieáu oxy vaø aùnh saùng. 2.1.3. Vai troø sinh hoïc vaø caùc trieäu tröùng thieáu Ngöôøi ta ñaõ bieát raát roõ vai troø cuûa vitamin E. - Laø moät chaát choáng voâ sinh: vai troø naøy ñaõ ñöôïc bieát töø laâu, nhöng noù ñöôïc laøm saùng toû trong vaøi thaäp kyû trôû laïi ñaây. - Laø moät chaát choáng oxy hoùa trong thöùc aên: vitamin E ñöôïc coi laø moät chaát choáng oxy hoùa ngaên chaën söï hình thaønh caùc peroxyd vaø baûo veä caùc acid beùo chöa no ñaëc bieät laø acid linoleic, linolenic, arachidonic. Neáu thieáu vitamin E thì caùc peroxyd hình thaønh taán coâng gaây beänh tích treân tieåu naõo, goïi laø beänh vieâm nhuõn naõo, gaây beänh tích treân cô, goïi laø beänh traéng cô. Veà chöùc naêng naøy thì trong chöøng möïc nhaát ñònh, caùc chaát choáng oxy hoùa nhaân taïo coù theå thay theá ñöôïc. Ví duï nhö caùc chaát EMQ, BHT, BHA, xanh metyl, propigallat vv… Neáu thieáu taùc duïng choáng oxy hoùa cuûa vitamin E thì heo con raát nhaïy caûm 2+ vôùi saét vì khi thieáu vitamin E thì Fe raát deã bieán thaønh Fe 3+ laøm hö haïi chöùc naêng hoàng caàu. ÔÛ boø thì bò thoaùi hoùa cô khi cho khaåu phaàn coù nhieàu acid linoleic. - Laø chaát choáng oxy hoùa sinh hoïc trong cô theå: vitamin E coù lieân quan ñeán caùc lipoid caáu truùc maøng teá baøo neân ta coi noù laø chaát choáng oxy hoùa trong pha “lipoid”. Coøn Selenium tham gia caáu taïo hoaït ñoäng cuûa men Glutathione – peroxydase coù nhieäm vuï phaù huûy caùc peroxyd trong moâi tröôøng nöôùc coøn goïi laø pha “nöôùc”. Vì vaäy ta goïi vitamin E laø apolaris antioxydants coøn selenium laø polaris antioxydants. Vì vaäy maø hai yeáu toá treân boå khuyeát taùc duïng töông hoã laãn nhau trong vieäc choáng oxy hoùa tröïc tieáp ñeå baûo veä quaù trình oxy hoùa khöû xaûy ra lieân tuïc trong teá baøo. Ngoaøi ra vitamin E coøn laøm taêng khaû naêng giöõ nöôùc vaø söï chuyeån hoùa creatine, chuyeån hoùa cô vaø caân baèng glycogen. Ñieàu chænh chöùc naêng vaø söï phaùt trieån cuûa tuyeán sinh duïc, ñieàu chænh söï chuyeån hoùa hormone cuûa thuøy tröôùc tuyeán yeân. Vitamin E naâng ñôõ khaû naêng sinh saûn ôû chuoät, gia caàm, heo. Ngaên ngöøa loaïn döôõng cô ôû moät soá loaøi gia suùc, vieâm nhuõn naõo ôû gia caàm, vieâm moâ môõ ôû heo, choàn, meøo (Traàn Vaên Thuaän, 1995). Vitamin E coù khaû naêng ñieàu trò chöùng suy taïo tinh truøng, caàn thieát cho söï phaùt trieån vaø hoaït ñoäng bình thöôøng ôû heä sinh duïc thuù ñöïc vaø thuù caùi. Theo Nguyeãn Nhö Pho (1995): - Neáu thieáu vitamin E khaû naêng sinh saûn cuûa thuù caùi vaø thuù ñöïc ñeàu giaûm. ÔÛ thuù ñöïc gaây ra beänh thoaùi hoùa tinh hoaøn, tinh truøng kyø hình, keùm hoaït löïc. Treân thuù caùi buoàng tröùng vaãn phaùt trieån bình thöôøng, nhöng gaây cheát thai, xaåy thai. ÔÛ gaø, vòt thieáu vitamin E gaây cheáât phoâi sau khi aáp 5 -7 ngaøy. - Thieáu vitamin E gaây caùc toån thöông treân cô baép nhö teo cô, hoaïi töû teá baøo cô vaø gaây toån thöông teá baøo thaàn kinh cô daãn ñeán baïi lieät. - Söï thieáu vitamin E coøn coù khaû naêng naëng theâm caùc tröôøng hôïp toan huyeát do theå keto gaây neân. Noùi toùm laïi trieäu chöùng thieáu vitamin E ñöôïc toång keát goàm: thuù maát khaû naêng sinh saûn; vieâm nhuõn naõo Encephalomalacia; tích nöôùc ngoaøi moâ Exudative diathesis; vaø hoaïi töû thoaùi hoùa cô Distrophy musculus coøn goïi laø white disease. 2.1.4. Ñôn vò quoác teá cuûa vitamin E Hoaït tính cuûa β - tocopherol = 1/3 α - tocopherol Gama - tocopherol =1/10 α - tocopherol Tocopherol toång hôïp coù hai daïng ñoàng phaân D vaø L. Hoaït tính sinh hoïc cuûa α - tocopherol toång hôïp (DL- α - tocopherol) nhoû hôn 30% so vôùi daïng tìm thaáy trong töï nhieân(D - α - tocopherol). Vì vaäy ñôn vò quoác teá cuûa daïng α - tocopherol ñöôïc tính nhö sau: 1mg DL- α - tocopherol acetat = 1,00 UI 1mg DL- α - tocopherol = 1,00 UI 1mg D - α - tocopherol = 1,00 UI Treân thò tröôøng hieän nay löu haønh vitamin E ôû daïng boät söû duïng troän trong thöùc aên, daïng daàu, thöôøng duøng ñeå tieâm, chích; hoaëc daïng hoãn hôïp vitamin E vaø selenium 2.1.5. Söï haáp thu vaø tieâu hoùa vitamin E Söï tieâu hoùa vitamin E tuøy thuoäc vaøo töøng loaïi thuù, thaønh phaàn thöùc aên, giôùi tính, ñoä tuoåi, möùc ñoä laøm vieäc, tình traïng söùc khoûe… . Tuy coù nhieàu thoâng tin veà α - tocopherol nhöng cô cheá taùc ñoäng cuûa noù coøn chöa ñöôïc bieát roõ. Gan coù chöùa nhieàu vitamin tan trong môõ nhö A, D, E, K. Vì vaäy söï tieâu hoùa vitamin E coù söï phuï thuoäc vaøo chöùc naêng vaø tình traïng cuûa gan. Neân söï coù maët chaát beùo trong thöùc aên giuùp cô theå haáp thu vitamin E ñöôïc deã daøng hôn. Ñoàng thôøi do tính tan trong chaát beùo neân noù khoù tôùi ñöôïc phoâi qua nhau thai. 2.1.6. Nhu caàu vitamin E vaø nguoàn cung caáp 2.1.6.1. Nhu caàu Söï khuyeán caùo veà nhu caàu vitamin E coù söï khaùc nhau raát nhieàu giöõa caùc taøi lieäu. Möùc bình quaân treân heo vaøo khoaûng 15 UI vitamin E/kg thöùc aên. Treân gia caàm vaøo khoaûng gaáp ñoâi möùc naøy: 30 UI vitamin E/kg thöùc aên. Moät ñieàu raát roõ laø trong thöùc aên coù nhieàu acid beùo chöa no, thieáu chaát baûo veä choáng oxy hoùa thì caøng laøm taêng nhu caàu vitamin E. Ngoaøi ra ñeå coù khaùng theå cao khi chuûng ngöøa cho gia caàm coù theå cho lieàu cao vitamin E (150mg/kgTAÊ) vaøi ba ngaøy tröôùc chuûng ngöøa. Nhu caàu caàn ñöôïc boå sung vitamin E cuûa moãi ngöôøi phuï thuoäc vaøo giôùi tính, ñoä tuoåi vaø chaát löôïng thöïc phaåm tieâu thuï moãi ngaøy. Tuy nhieân ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñang trò beänh thì löôïng vitamin E caàn duøng theâm phaûi cao hôn. Nhu caàu vitamin E chòu söï taùc ñoäng cuûa nhieàu yeáu toá nhö: - Thaønh phaàn cuûa thöùc aên, löôïng amino acid chöùa löu huyønh trong thöùc aên. - Ñaëc bieät soá löôïng vaø chaát löôïng chaát beùo theâm vaøo thöùc aên vaø löôïng acid beùo chöa no coù aûnh höôûng quyeát ñònh ñeán nhu caàu vitamin E. - Loaïi thuù khaùc nhau thì cuõng coù nhu caàu vitamin E khaùc nhau. Theo BASF (2002) boå sung vitamin E lieàu cao vaø treân möùc nhu caàu dinh döôõng thì caûi thieän ñöôïc thôøi gian döï tröõ quaày thòt vaø saûn phaåm thòt. Vitamin E chæ coù taùc ñoäng gaây ñoäc khi ôû lieàu raát cao. Noù khoâng bò baøi thaûi ra ngoaøi sau khi coù söï taêng lieàu löôïng. Ngöôøi ta nhaän thaáy ôû gaø, söï haáp thu 1000 mg vitamin E/kg theå troïng maø khoâng gaây aûnh höôûng gì. Baûng 1. Nhu caàu vitamin E cuûa moät soá loaøi (mg/con/ngaøy) Heo con taäp aên 100 -150 Heo con Heo choai Heo thòt Heo naùi gioáng 60 - 80 Heo ñöïc gioáng 140 – 160 80 -120 60 -80 40 -60 Gaø con Gaø gioø Gaø maùi ñeû Gaø maùi gioáng Gaø thòt 20 - 30 40 - 60 30 – 50 Vòt/ngoãng ñoäng vaät nuoâi thòt 40 - 60 40 - 60 20 – 30 Beâ Boø söõa Deâ, cöøu Boø caùi gioáng 80 -120 500 - 1000 50 - 80 Boø ñöïc gioáng 200 -300 Choù Meøo Thoû Caùo 80 -120 100 -150 30 -50 80 -120 100 -150 Ngöïa(cho100 kg/ ngaøy ) 100 -120 Theo Bayer (2003) tyû leä boå sung cho heo ñang taêng tröôûng laø 20 mg vitamin E/kg thöùc aên, töùc laø vaøo khoaûng 40 – 60 mg vitamin E/con/ngaøy Theo NRC (1998) nhu caàu veà löôïng vitamin E cho heo ñang voã beùo ñöôïc trình baøy trong baûng sau: Baûng 2. Nhu caàu vitamin E cuûa heo ñang voã beùo Theo NRC (1998) Soá löôïng vit E mg/kg TAÊ Khaåu phaàn ít beùo 11 -15 Vôùi 3% daàu ñaäu naønh trong thöùc aên thì tyû leä vit E troän theâm laø 36 mg (khoaûng 18g acid beùo chöa no * 2 mg vit E) Gia taêng söùc ñeà khaùng vaø baûo veä choáng laïi söï nhieãm truøng Giaûm stress coù lieân quan ñeán tyû leä töû vong 47 -51 Gia taêng thôøi gian döï tröõ cuûa quaày thòt vaø saûn phaåm thòt 150 - 200 200 - 250 100 - 150 Baûng 3. Löôïng vitamin E thöôøng ñöôïc chæ ñònh duøng cho caùc ñoái töôïng tính theo ñôn vò quoác teá (1 UI = 1mg vitamin E toång hôïp) Ñoái töôïng Lieàu löôïng UI/ngaøy Treû em sô sinh 4 Treû em töø 1-3 tuoåi 7 Treû em 4-9 tuoåi 10 Treû em 10-12 tuoåi 15 Ngöôøi lôùn, phuï nöõ mang thai hoaëc cho con buù 18 2.1.6.2. Nguoàn thöùc aên cung caáp vitamin E Haàu heát caùc loaïi rau coû xanh, trong laù caây, trong maàm haït, ñoït non ñeàu coù chöùa nhieàu vitamin E trong maàm, phoâi cuûa caùc loaïi haït coù raát nhieàu tocopherol ñeå choáng laïi söï oxy hoùa nhaèm baûo veä phoâi cuûa haït. Khi xay laù coû khoâ vaø xay nghieàn haït ra khoâng bao laâu tocopherol seõ bò phaù huûy. Tuøy theo loaïi haït maø tyû leä α tocopherol so vôùi tocopherol toång soá coù khaùc nhau.Ví duï trong maàm haït luùa mì tyû leä α - tocopherol chieám 50% nhöng trong maàm ñaïi maïch vaø maàm baép tyû leä α tocopherol chæ chieám 10 -15% so vôùi tocopherol toång soá. Löôïng α - tocopherol giaûm ñi ñaùng keå trong suoát thôøi gian naûy maàm cuûa haït baép. Trong thöïc teá α – tocophenyl acetate ñöôïc söû duïng trong dinh döôõng ñoäng vaät thay theá cho α - tocopherol vì α - tocopherol coù ñoä nhaïy moät caùch ñaëc bieät vôùi oxy. Haøm löôïng vitamin E trong thöùc aên raát bieán ñoäng do kyõ thuaät thu caét, döï tröõ, cheá bieán. Chính vì vaäy maø thöùc aên hoãn hôïp ñöôïc ngöôøi ta troän chaát choáng oxy hoùa vaø boå sung ñuû nhu caàu vitamin E baèng vitamin E toång hôïp (DL- α - tocopherol acetate). Vì nhu caàu vitamin E taêng leân khi coù nhieàu acid beùo chöa no thieát yeáu neân ta coi acid linoleic, acid linolenic laø yeáu toá ñoái khaùng cuûa vitamin E. Baûng 4. Nguoàn vitamin E töï nhieân Thöïc phaåm caùc loaïi mg vitamin E /kg Chaát beùo ôû maàm luùa 1330 Bô magarin 280 Daàu coï 256 Daàu baép 113 Daàu ñaäu naønh 101 Bô 15-20 Baép 10-50 Thòt ñoû 5-16 Caù 6-10 Tröùng 7-16 Rau xanh 1-2 2.2. Selenium 2.2.1. Khaùi nieäm Selenium laø moät nguyeân toá ñöôïc khaùm phaù naêm 1917 do nhaø hoùa hoïc Thuïy Ñieån laø Berze Line. Luùc ñaàu selenium ñöôïc coi laø moät nguyeân toá ñoäc vôùi gia suùc, ñeán naêm 1957 ngöôøi ta chöùng minh ñöôïc raèng vôùi lieàu thaáp noù laø moät nguyeân toá thieát yeáu vôùi ñoäng vaät. Ñaëc bieät laø khaû naêng choáng laïi caùc goác töï do. 2.2.2. Vai troø sinh hoïc Selenium caàn thieát cho söï sinh tröôûng vaø thuï tinh. Nhieàu taùc giaû ghi nhaän tröôøng hôïp beänh lyù treân ñoäng vaät thí nghieäm ñöôïc nuoâi baèng khaåu phaàn thieáu selenium nhö hoaïi töû gan treân chuoät, thoaùi hoùa cô vaø gan treân heo cuõng nhö beänh traéng cô treân boø. Caùc trieäu chöùng naøy ñöôïc phoøng ngöøa vaø ñieàu trò baèng caùc hôïp chaát chöùa selenium. Selenium laø thaønh phaàn quan troïng cuûa enzyme Glutathione peroxydase. Enzyme naøy ñöôïc tinh khieát hoùa töø hoàng caàu cöøu, phaân töû laø moät töù hôïp coù troïng löôïng phaân töû khoaûng 84000 vaø moãi ñôn vò protein coù chöùa 0,34% Selenium. Phaûn öùng hoùa hoïc vôùi söï xuùc taùc cuûa Glutathione peroxydase vaø cô chaát laø peroxyd hydro xaûy ra nhö sau: 2 G-SH + H202 2 G-SH + R00H G-S-S-G + H20 G-S-S-G + R0H + H20 Vôùi cô cheá phaûn öùng hoùa hoïc naøy Glutathione ôû daïng khöû baûo veä ñöôïc maøng lipid vaø caùc thaønh phaàn khaùc cuûa teá baøo nhö baûo veä Hemoglobin khoûi bò taùc ñoäng huûy hoaïi cuûa peroxyd hydro. Glutathione ôû daïng oxy hoùa ñöôïc phuïc hoài laïi daïng khöû nhö sau: Glutathione reductase G-S-S-G 2G-SH + NADP+ H NADP + Ngoaøi ra selenium coøn tham gia vaøo quaù trình sinh hoùa khaùc nhö cô cheá mieãn dòch, sinh toång hôïp ubiquinone vaø sinh toång hôïp ATP trong ty theå cuûa teá baøo ñoäng vaät. Selenium coù moái töông quan vôùi vitamin E. Neáu vitamin E coù taùc duïng ngaên ngöøa söï thaønh laäp caùc peroxyd hydro töø caùc acid beùo vaø tham gia vaøo quùa trình bieán döôõng cuûa acid amin chöùa löu huyønh (nhö cysteine tieàn chaát cuûa Glutathione) thì selenium coù taùc duïng phaù huûy peroxyd hydro. Chính vì theá selenium cuøng vôùi vitamin E laøm giaûm thaáp söï hieän dieän cuûa peroxyd hydro trong moâ baøo ñoäng vaät. Selenium tham gia caáu taïo enzyme Glutathione peroxydase ñeå phaù huûy caùc peroxyd sinh ra trong cô theå. Vì vaäy noù baûo veä ñöôïc teá baøo thaønh maïch maùu traùnh ñöôïc söï oxy hoùa tröïc tieáp. Vì theá khi thieáu selenium thì laøm cho caùc trieäu chöùng thieáu vitamin E trôû neân caøng traàm troïng hôn. Tuy nhieân noù khoâng theå thay theá cho nhau trong caùc chöùc naêng sinh hoïc. 2.2.3. AÛnh höôûng cuûa selenium trong thöùc aên chaên nuoâi ñeán chaát löôïng saûn phaåm thòt Ñaõ coù nhieàu nghieân cöùu treân theá giôùi cho thaáy haøm löôïng selenium trong thöïc phaåm cho ngöôøi khoâng ñaùp öùng ñuû. Vì vaäy thòt gia suùc ñöôïc nuoâi vôùi khaåu phaàn giaøu selen coù maøu saéc toát hôn vaø caûi thieäïn ñaùng keå haøm löôïng Se trong thòt. Ñoàng thôøi caûi thieän ñöôïc muøi höông cuûa thòt. 2.2.4. Caùc trieäu chöùng thieáu selenium Khi thieáu selenium gaây ra trieäu chöùng hoaïi töû thoaùi hoùa cô (distrophy musculus), treân cô öùc, ñuøi, tim coù nhöõng noát hoaëc veát hoaïi töû maøu traéng baïc do sôïi cô bò cheát ñi. Vì beänh tích naøy maø ngöôøi ta goïi laø beänh traéng cô (white disease). Gaây trieäu chöùng tích nöôùc ngoaøi moâ, coøn goïi laø theå taïng tieát dòch (exudative diathesis). Trong xoang buïng, bao tim tích ñaày dòch nhôøn. Do huyeát töông thaåm xuaát xuyeân qua mao maïch vaøo trong caùc xoang cô theå. Treân gia caàm söï thieáu selenium coù theå laøm giaûm tyû leä ñeû vaø aáp nôû. Gaø con nôû ra raát yeáu ôùt. ÔÛ ngöôøi söï thieáu selenium thöôøng daãn tôùi caùc beänh veà tim maïch. Caùc teá baøo seõ mau bò oxy hoùa hay noùi caùch khaùc laø quùa trình laõo hoùa cô theå xaûy ra nhanh hôn. 2.2.5. Nhu caàu selenium Vôùi haøm löôïng döôùi 0,3 ppm selenium trong khaåu phaàn coù taùc duïng kích thích taêng tröôûng vaø taêng khaû naêng choáng ñôõ beänh taät cuûa ñoäng vaät. Vôùi haøm löôïng cao treân 5 ppm seõ gaây ngoâï ñoäc cho cô theå. Theo Nguyeãn Ngoïc Tuaân (2002) khi ngoä ñoäc caáp tính do selenium: tuï maùu, hoaïi töû vaø caùc veát loeùt treân oáng tieâu hoùa, phoåi, gan, thaän; xuaát huyeát ñieåm treân maøng bao tim. Tröôøng hôïp kinh nieân: beà maët khôùp cuûa caùc xöông daøi bò aên moøn; gan hoùa thôù vaø baát döôõng; vieâm daï daøy ruoät; vieâm thaän, cô tim baát döôõng. 2.2.6. Söï töông taùc cuûa vitamin E vaø selenium Söï phoái hôïp giöõa vitamin E vaø selenium laøm taêng hieäu quûa ñeà khaùng beänh leân raát nhieàu cuûa heä thoáng khaùng theå. Neáu thieáu vitamin E hay selenium thì ñaùp öùng mieãn dòch seõ giaûm ñi, neáu thieáu caû hai thì ñaùp öùng mieãn dòch seõ raát keùm. Caû hai chaát naøy ñeàu coù taùc ñoäng hoã trôï laãn nhau trong taùc duïng choáng oxy hoùa. Vitamin E ngaên ngöøa söï thaønh laäp peroxyd, selenium phaù huûy caùc peroxyd. PHAÀN III. NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP THÍ NGHIEÄM 3.1. Thôøi gian vaø ñòa ñieåm thöïc hieän ñeà taøi Thí nghieäm (TN) ñöôïc tieán haønh ngaøy 5/6/2004 ñeán ngaøy 5/7/2004 taïi traïi chaên nuoâi heo PIGFARM TRÍ COÂNG. Traïi coù ñòa chæ: 74A ñöôøng Ñoaøn Vaên Cöø, AÁp Vaøm, Xaõ Thieän Taân, Huyeän Vónh Cöûu, Tænh Ñoàng Nai. Nhieäm vuï chính cuûa traïi laø saûn xuaát heo thòt. 3.2. Noäi dung thí nghieäm Goàm 2 thí nghieäm. Thí nghieäm ñöôïc boá trí hoaøn toaøn ngaãu nhieân, moät yeáu toá. Trong thí nghieäm 1 heo ñöôïc chia laøm 3 loâ, moãi loâ coù 35 heo. Heo giöõa caùc loâ töông ñoái ñoàng ñeàu veà troïng löôïng, gioáng, giôùi tính, ngaøy tuoåi. Heo thí nghieäm baét ñaàu töø 105 ngaøy tuoåi vaø keùo daøi trong 30 ngaøy cho ñeán khi xuaát chuoàng (heo ñöôïc 135 ngaøy tuoåi)  Loâ1: ñoái chöùng, söû duïng khaåu phaàn thoâng thöôøng cuûa traïi.  Loâ2: boå sung cheá phaåm vitamin E - selenium vaøo khaåu phaàn vôùi möùc 100 mg vit E – 0,2 mg Se/kg thöùc aên.  Loâ 3: boå sung cheá phaåm vitamin E - selenium vaøo khaåu phaàn vôùi möùc 150 mg vit E - 0,2 mg Se/kg thöùc aên. Thí nghieäm 2 coù noäi dung töông töï thí nghieäm 1 nhöng chæ keùo daøi trong 15 ngaøy vôùi heo 120 ngaøy tuoåi vaø keát thuùc ôû 135 ngaøy tuoåi.  Loâ 4: ñoái chöùng, söû duïng khaåu phaàn thoâng thöôøng cuûa traïi.  Loâ 5: boå sung cheá phaåm vitamin E - selenium vaøo khaåu phaàn vôùi möùc 100 mg vit E – 0,2 mg Se/kg thöùc aên.  Loâ 6: boå sung cheá phaåm vitamin E - selenium vaøo khaåu phaàn vôùi möùc 150 mg vit E – 0,2 mg Se/kg thöùc aên. Sô ñoà boá trí thí nghieäm ñöôïc trình baøy trong baûng 5, trang beân. Baûng 5. Sô ñoà boá trí thí nghieäm Thôøi gian TN 30 ngaøy Loâ 1 Cheá ñoä boå sung /kg thöùc aên 15 ngaøy Loâ 2 Loâ 3 150 mg vit E 0.2 mg Se 35 Ñoái chöùng Loâ 5 Loâ 6 100 mg vit E 0.2 mg Se 35 150 mg vit E 0.2 mg Se 35 Toång soá heo 35 100 mg vit E 0.2 mg Se 35 Ñöïc 17 17 17 17 17 Caùi 18 18 18 18 18 59,17 ± 4,20 60,34± 42,20 60,34 ± 5,41 74,08 ± 7,64 73,40± 2,40 Troïng löôïng trung bình 105 ngaøy tuoåi Troïng löôïng trung bình 120 ngaøy tuoåi Ñoái chöùng Loâ 4 72,06 ± 6,83 Vieäc boå sung cheá phaåm vitamin E - selenium ñöôïc thöïc hieän ngay taïi traïi. Cheá phaåm vitamin E - selenium ñöôïc troän ñeàu vôùi 3 - 5 kg thöùc aên thoâng thöôøng cuûa traïi. Sau ñoù troän ñeàu vôùi 100 kg thöùc aên baèng coái quay maùy trong 5 phuùt, löôïng thöùc aên naøy vöøa ñuû aên 1 ngaøy. Thöùc aên thí nghieäm: - Thöùc aên cung caáp naêng löôïng: baép, taáâm, caùm gaïo….. - Thöùc aên cung caáp protein: boät caù, boät thòt, boät ñaäu naønh …. Baûng thaønh phaàn caùc thöïc lieäu cuûa thöùc aên cô baûn giaønh cho heo thòt ñöôïc trình baøy ôû trang beân.