Tài liệu Khái niệm kiến trúc thượng tầng xã hội

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu ViÖt Nam trong sù ph¸t triÓn cña §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸, hay nãi réng h¬n lµ vßng cung Ch©u ¸-Th¸i B×nh D-¬ng, hiªn nay ®ang thu hót ®-îc nhiÒu ng-êi trong giíi l·nh ®¹o vµ giíi kinh doanh trªn thÕ giíi. V× sao ViÖt Nam cã sù chó ý ®ã? ch¾c ch¾n lµ do ViÖt Nam ®· vµ ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn vµ ngµy cµng s©u s¾c vÒ c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn chóc th-îng tÇng x· héi. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng x· héi ë n-íc ta, cÇn vËn dông vµ qu¸n triÖt quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng. C¬ së h¹ tÇng lµ kÕt cÊu kinh tÕ ®a thµnh phÇn trong ®ã cã thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, tËp thÓ vµ nhiÒu thµnh kinh tÕ kh¸c nhau. TÝnh chÊt ®an xen - qu¸ ®é vÒ kÕt cÊu cña c¬ së 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kinh tÕ võa lµm cho nÒn kinh tÕ s«i ®éng, phong phó, võa mang t×nh phøc t¹p trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Þnh h-íng x· héi. §©y lµ mét kÕt cÊu kinh tÕ n¨ng ®éng, phong phó ®-îc ph¶n chiÕu trªn nÒn kiÕn tróc th-îng tÇng vµ ®Æt ra ®ßi hái kh¸ch quan lµ nÒn kiÕn tróc th-îng tÇng còng ph¶i ®æi míi ®Ó ®¸p øng ®ßi hái cña c¬ së kinh tÕ. Nh- vËy kiÕn tróc th-îng tÇng míi cã søc m¹nh ®¸p øng ®ß hái cña c¬ së h¹ tÇng. §· cã rÊt nhiÒu v¨n kiÖn trÝnh trÞ vµ luËn v¨n khoa häc ®Ò cËp s©u s¾c vÒ c«ng cuéc ®æi míi nµy. V× vËy, víi t- c¸ch lµ mét sinh viªn cßn trªn gi¶ng ®-êng, em chØ mong bµi viÕt nµy cã thÓ nªu mét sè vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt kh¸i qu¸t vÒ c«ng cuéc ®æi míi nµy ë ViÖt Nam. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h-íng dÉn cña thÇy gi¸o. Ng-êi ®· tËn t×nh gióp em hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy. Do thêi gian s-u tÇm tµi liÖu kh«ng nhiÒu vµ tr×nh ®é nhËn thøc cña em cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt vµ bÊt cËp, em rÊt mong nhËn ®-îc sù nhËn xÐt 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cña thÇy, vµ ®ãng gãp cña c¸c b¹n ®Ó bµi tiÓu luËn cña em ®-îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Néi dung A. giíi thiÖu ®Ò tµi TriÕt häc lµ mét trong nh÷ng h×nh th¸i ý thøc x· héi, xÐt cho cïng ®Òu bÞ c¸c quan hÖ cña kinh tÕ qui ®Þnh. Dï ë x· héi nµo, triÕt häc bao giê còng bao gåm hai yÕu tè: YÕu tè nhËn thøc ®· lµ sù hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi sung quanh trong ®ã con ng-êi lµ yÕu tè nhËn ®Þnh lµ sù ®¸nh gi¸ vÒ mÆt ®¹o lý. §Ó phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp ë c¸c giai ®o¹n ®Çu tiªn cña lÞch sö loµi ng-êi, triÕt häc ra ®êi víi tÝnh c¸ch lµ mét khoa häc tæng hîp c¸c tri thøc cña con ng-êi vÒ hiÖn thùc xung quanh vµ b¶n th©n m×nh. Sau ®ã, do sù ph¸t triÓn cña x· héi triÕt häc ®· t¸ch ra khái thµnh khoa häc ®éc lËp, triÕt häc víi tÝnh c¸ch lµ khoa häc, nªn nã cã ®èi t-îng vµ nhiÖm vô nhËn thøc riªng cña m×nh, nã lµ hÖ thèng nh÷ng quan niÖm, quan ®iÓm cã tÝnh chÊt chÝnh thÓ vÒ thÕ giíi, vÒ c¸c qu¸ tr×nh 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vËt chÊt, tinh thÇn vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng, vÒ nhËn thøc vµ c¶i biªn thÕ giíi. Do vËy, triÕt häc nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò: tduy, x· héi vµ tù nhiªn.Trong ®ã vÊn ®Ò x· héi lµ vÊn ®Ò mang tÝnh h×nh th¸i kinh tÕ, ph¶n ¸nh ®éng lùc sù ph¸t triÓn x· héi th«ng qua lùc l-îng s¶n xuÊt. §Ó cã c¬ chÕ, c¸ch thøc trong sù ph¸t triÓn x· héi th× cÇn ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng. Do vËy c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng lµ mét vÊn ®Ò ®Æc biÖt ph¶i quan t©m tíi. C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, lµ c¬ së thÕ giíi quan vµ ph-¬ng ph¸p luËn khoa häc trong nhËn thøc vµ c¶i t¹o x· héi. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 B. Néi dung chÝnh: I. C¬ së h¹ tÇng. 1. Kh¸i niÖm: C¬ së h¹ tÇng lµ tæng hîp nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi nhÊt ®Þnh. Dùa vµo kh¸i niÖm ®ã, nã ®· ph¶n ¸nh chøc n¨ng x· héi cña c¸c quan hÖ x· héi cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt víi t- c¸ch lµ c¬ së kinh tÕ cña c¸c hiÖn t-îng x· héi. §óng vËy, mçi mét h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cã mét kÕt cÊu kinh tÕ ®Æc tr-ng lµ c¬ së hiÖn thùc cña x· héi, h×nh thµnh mét c¸ch quan trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt x· héi. Nã bao gåm kh«ng chØ nh÷ng quan hÖ trùc tiÕp gi÷a ng-êi víi ng-êi trong s¶n xuÊt vËt chÊt mµ nã cßn bao gåm c¶ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ, trao ®æi trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ra ®êi sèng vËt chÊt cña con ng-êi. 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2. §Æc ®iÓm, tÝnh chÊt: C¬ së h¹ tÇng cña mét x· héi cô thÓ th-êng bao gåm: kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ trong nÒn kinh tÕ. §ång thêi trong mçi c¬ së h¹ tÇng x· héi cßn cã nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c nh-: dÊu vÕt, tµn tr÷ quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ mÇm mèng, tiÒn ®Ò cña quan hÖ s¶n xuÊt míi. Cuéc sèng cña x· héi cô thÓ ®-îc ®Æt trong tr-íc hÕt bëi kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ tiªu biÓu cho cuéc sèng Êy vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt qu¸ ®é, hay nh÷ng tµn d- cò, mÇm mèng míi cã vai trß nhÊt ®Þnh gi÷a chóng tuy cã kh¸c nhau nh-ng kh«ng t¸ch rêi nhau võa ®Êu tranh víi nhau, võa liªn hÖ víi nhau vµ h×nh thµnh c¬ së h¹ tÇng cña mçi x· héi cô thÓ ë mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lÞch sö. VÝ dô nh-: Trong x· héi phong kiÕn ngoµi quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ, nã cßn cã quan hÖ s¶n xuÊt tµn d- cña x· héi chiÕm h÷u n« lÖ, mÇm mèng cña quan 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hÖ s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa vµ chÝnh 3 yÕu tè ®ã cÊu thµnh nªn c¬ së h¹ tÇng phong kiÕn. §Æc tr-ng cho tÝnh chÊt cña mét c¬ së h¹ tÇng lµ do quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ quy ®Þnh. Quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ qui ®Þnh vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn xu h-íng chung cña toµn bé ®êi sång kinh tÕ - x· héi. Qui ®Þnh tÝnh chÊt c¬ b¶n cña toµn bé c¬ së h¹ tÇng x· héi ®-¬ng thêi mÆc dï quan hÖ tµn d-, mÇm mèng cã vÞ trÝ kh«ng ®¸ng kÓ trong x· héi cã nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn ®· tr-ëng thµnh, nh-ng l¹i cã vÞ trÝ quan träng trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cña x· héi ®ang ë giai ®o¹n mang tÝnh chÊt qu¸ ®é. C¬ së h¹ tÇng mang tÝnh chÊt ®èi kh¸ng tån t¹i trong x· héi mµ dùa trªn c¬ së chiÕm h÷u t- nh©n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt. TÝnh chÊt ®èi kh¸ng cña c¬ së h¹ tÇng ®-îc b¾t nguån tõ nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®-îc trong c¬ së h¹ tÇng ®ã vµ do b¶n chÊt cña kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 quy ®Þnh. §ã lµ sù biÓu hiÖn cña sù ®èi lËp vÒ lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c tËp ®oµn ng-êi trong x· héi. Nh- vËy, c¬ së h¹ tÇng lµ tæng thÓ vµ m©u thuÉn rÊt phøc t¹p, lµ quan hÖ vËt chÊt tån t¹i kh¸ch quan ®éc lËp víi ý thøc con ng-êi. Nã ®-îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt vµ trùc tiÕp biÕn ®æi theo sù t¸c ®éng vµ ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. II. KH¸I NIÖM KIÕN TRóC TH¦îNG TÇNG X· HéI: 1. Kh¸i niÖm: KiÕn tróc th-îng tÇng lµ toµn bé nh÷ng quan ®iÓm: chÝnh trÞ, ph¸p quyÒn, ®¹o ®øc, triÕt häc, t«n gi¸o, nghÖ thuËt... víi nh÷ng thÓ chÕ t-¬ng øng: nhµ n-íc, ®¶ng ph¸i, gi¸o héi, c¸c ®oµn thÓ... ®-îc h×nh thµnh trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh. Bëi vËy, kiÕn tróc th-îng tÇng lµ nh÷ng hiÖn t-îng x· héi, biÓu hiÖn tËp trung ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi, lµ bé mÆt tinh thÇn t- t-ëng cña h×nh th¸i kinh tÕ -x· héi. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nã ®ãng vai trß quan träng cïng c¸c bé phËn kh¸c trong x· héi hîp thµnh c¬ cÊu hoµn chØnh cña h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi. 2. §Æc ®iÓm, tÝnh chÊt: Nh- vËy, c¸c bé phËn kh¸c nhau cña kiÕn truc th-îng tÇng ®Òu ra ®êi vµ cã vai trß nhÊt ®Þnh trong viÖc t¹o nªn bé mÆt tinh thÇn, t- t-ëng cña x· ph¸t triÓn trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh, lµ ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng. Song kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c yÕu tè cña kiÕn tróc th-îng tÇng ®Òu liªn quan nh- nhau víi c¬ së h¹ tÇng cña nã. Mµ trong x· héi cã giai cÊp, t- t-ëng chÝnh trÞ, t- t-ëng ph¸p quyÒn cïng nh÷ng tæ chøc t-¬ng øng nh- chÝnh ®¶ng, nhµ n-íc lµ nh÷ng bé phËn quan träng nhÊt, m¹nh mÏ nhÊt vµ lµ thµnh phÇn chÝnh cña kiÕn tróc th-îng tÇng, tiªu biÓu cho chÕ ®é chÝnh trÞ, x· héi Êy. Ngoµi ra cßn cã c¸c yÕu tè kh¸c ®èi lËp víi nh÷ng t- t-ëng quan ®iÓm, tæ chøc chÝnh trÞ cña c¸c giai c¸p bÞ trÞ. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 KiÕn tróc th-îng tÇng cña x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp mang tÝnh giai cÊp s©u s¾c. TÝnh giai cÊp cña kiÕn tróc th-îng tÇng biÓu hiÖn ë sù ®èi ®Þch vÒ quan ®iÓm, t- t-ëng vµ c¸c cuéc ®Êu tranh vÒ t- t-ëng cña c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng. Bé phËn cã quyÒn lùc m¹nh nhÊt cña kiÕn tróc th-îng tÇng cña x· héi cã tÝnh chÊt ®èi kh¸ng giai c¸ap lµ nhµ n-íc-§©y lµ c«ng cô cña giai cÊp thèng trÞ tiªu biÓu cho x· héi vÒ mÆt ph¸p lý- chÝnh trÞ. Thêi kú qu¸ ®é tõ CNTB lªn CNCS, nh÷ng tµn d- t- t-ëng cña c¸c giai cÊp thèng trÞ bãc lét vÉn cßn tån t¹i trong kiÕn tróc th-îng tÇng. V× vËy, trong kiÕn tróc th-îng tÇng cña c¸c n-íc x· héi chñ nghÜa ë thêi kú nµy vÉn cßn sù ®Êu tranh gi÷a t- t-ëng x· héi chñ nghÜa víi nh÷ng tµn d- t- t-ëng kh¸c. ChØ ®Õn chñ nghÜa céng s¶n, tÝnh giai cÊp cña giai cÊp cña giai cÊp th-îng tÇng míi bÞ xo¸ bá. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 III. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng x· héi. Theo nh- quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy t©m th× nhµ n-íc vµ ph¸p luËt quyÕt ®Þnh quan hÖ kinh tÕ, ý thøc t- t-ëng quyÕt ®Þnh tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. Theo chñ nghÜa duy vËt, kinh tÕ lµ yÕu tè duy nhÊt quyÕt ®Þnh cßn ý thøc t- t-ëng, chÝnh trÞ kh«ng cã vai trß g× ®èi víi tiÕn bé x· héi. Nh-ng theo chñ nghÜa M¸c- Lª nin, ®· kh¼ng ®Þnh: C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng cã quan hÖ biÖn chøng kh«ng t¸ch rêi nhau, trong ®ã cã c¬ së h¹ tÇng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th-îng tÇng. Cßn kiÕn tróc th-îng tÇng lµ ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng, nh-ng nã cã vai trß t¸c ®éng trë l¹i to lín ®èi víi c¬ së h¹ tÇng ®· sinh ra nã. Trong sù thèng nhÊt biÖn chøng nµy, sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng ®ãng vai trß víi kiÕn tróc th-îng tÇng. KiÕn tróc th-îng tÇng ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c¬ së h¹ tÇng hay c¬ së h¹ tÇng nµo th× kiÕn tróc th-îng tÇng Êy. Sù biÕn ®æi gi÷a hai yÕu tè nµy còng tu©n theo mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a chÊt vµ l-îng diÔn ra theo hai h-íng : Mét lµ: sù ph¸t triÓn ho¹c gi¶m ®i vÒ l-îng dÉn ®Õn sù biÕn ®æi ngay vÒ chÊt. Hai lµ: sù t¨ng hay gi¶m vÒ l-îng kh«ng lµm cho chÊt thay ®æi ngay mµ thay ®æi dÇn dÇn tõng phÇn tõng b-íc . Theo quy luËt nµy th× qu¸ tr×nh biÕn ®æi gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng diÔn ra nh- sau: Khi c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é giíi h¹n nµo ®ã gäi lµ ®iÓm nót, th× nã ®ßi hái ph¶i kÐo theo sù thay ®æi vÒ kiÕn tróc th-îng tÇng. Qu¸ tr×nh nµy kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù biÕn mét hay nhiÒu bé phËn mµ lµ sù chuyÓn ®æi c¶ mét h×nh th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ vµ h×nh th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ -u thÕ sÏ chiÕm gi÷ giai ®o¹n lÞch sö nµy: trong giai ®o¹n h×nh th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ ®ã chiÕm gi÷ th× c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tÇng cã sù dung hoµ víi nhau hay ®¹t ®-îc giíi h¹n ®é.T¹i ®©y, c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng t¸c ®éng biÖn chøng víi nhau theo c¸ch thøc b¾t ®Çu sù thay ®æi tuÇn tù vÒ c¬ së h¹ tÇng (t¨ng hoÆc gi¶m dÇn) nh-ng t¹i ®©y kiÕn tróc th-îng tÇng ch-a cã sù thay ®æi. C¬ së h¹ tÇng ë mçi giai ®o¹n lÞch sö l¹i m©u thuÉn phñ ®Þnh lÉn nhau dÉn ®Õn qu¸ tr×nh ®µo th¶i. M¸c nãi: ” nÕu kh«ng cã phñ ®Þnh nh÷ng h×nh thøc tån t¹i ®· cã tr-íc th× kh«ng thÓ cã sù ph¸t triÓn trong bÊt cø lÜnh vùc nµo” . ChÝnh v× c¬ së h¹ tÇng cò ®-îc thay thÕ b»ng c¬ së h¹ tÇng míi bao hµm nh÷ng mÆt tÝch cùc tiÕn bé cña c¸i cò ®· ®-îc c¶i t¹o ®i trªn nh÷ng nÊc thang míi. ChÝnh v× c¬ së h¹ tÇng th-êng xuyªn vËn ®éng nh- vËy nªn kiÕn tróc th-îng tÇng lu«n lu«n thay ®æi nh»m ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng. a.Vai trß quÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi kiÕn tróc th-îng tÇng x· héi: Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cã c¬ së h¹ tÇng, vµ kiÕn tróc th-îng tÇng cña nã. Do ®ã, c¬ së h¹ tÇng vµ 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kiÕn tróc th-îng tÇng mang tÝnh lÞch sö cô thÓ, gi÷a chóng cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau, vµ c¬ së h¹ tÇng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi kiÕn tróc th-îng tÇng. Vai trß quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng thÓ hiÖn tr-íc hÕt lµ ë chç: C¬ së h¹ tÇng lµ nh÷ng quan hÖ vËt chÊt kh¸ch quan quy ®Þnh mäi quan hÖ kh¸c: VÒ chÝnh trÞ, tinh thÇn, t- t-ëng cña x· héi. C¬ së h¹ tÇng nµo sinh ra kiÕn tróc th-îng tÇng Êy, nãi c¸ch kh¸c c¬ së h¹ tÇng ®· sinh ra kiÕn tróc th-îng tÇng, vµ kiÕn tróc th-îng tÇng bao giê còng ph¶n ¸nh mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh, kh«nh cã kiÕn tróc th-îng tÇng chung cho mäi x· héi. C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th-îng tÇng vÒ tÝnh chÊt, néi dung vµ kÕt cÊu: TÝnh chÊt cña kiÕn tróc th-îng tÇng ®èi kh¸ng hay kh«ng ®èi kh¸ng, néi dung cña kiÕn tróc th-îng tÇng nghÌo nµn hay ®a d¹ng, phong phó vµ h×nh thøc cña kiÕn tróc th-îng tÇng gän nhÑ hay phøc t¹p do c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Vai trß quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi kiÕn tróc th-îng tÇng cßn thÓ hiÖn ë chç nh÷ng biÕn ®æi c¨n b¶n trong c¬ së h¹ tÇng dÉn ®Õn sù biÕn ®æi c¨n b¶n trong kiÕn tróc th-îng tÇng. M¸c viÕt: ” C¬ së kinh tÕ thay ®æi th× tÊt c¶ tÊt c¶ c¸c kiÕn tróc th-îng tÇng ®å sé còng bÞ thay ®æi Ýt nhiÒu nhanh chãng” . Sù biÕn ®æi cña kiÕn tróc th-îng tÇng diÔn ra râ rÖt khi c¬ së h¹ tÇng nµy thay thÕ c¬ së h¹ tÇng kh¸c. NghÜa lµ, khi c¸ch m¹ng x· héi ®-a ®Õn sù thñ tiªu c¬ së h¹ tÇng cò bÞ xo¸ bá vµ thay thÕ c¬ së h¹ tÇng míi th× sù thèng trÞ cò bÞ xo¸ bá vµ thay thÕ b»ng sù thèng trÞ cña giai cÊp míi. Qua ®ã mµ chÝnh trÞ cña giai cÊp thay ®æi, bé m¸y nhµ n-íc míi thµnh lËp thay thÕ nhµ n-íc cò, ý thøc x· héi còng biÕn ®æi. Trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp, sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng diÔn ra do kÕt qu¶ cña cuéc ®Êu tranh gay go phøc t¹p gi÷a c¸c giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ, mµ ®Ønh cao lµ c¸ch m¹ng x· héi. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nh÷ng biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng xÐt cho cïng lµ do sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Nh-ng lùc lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp g©y ra sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng vµ sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng ®Õn l-ît nã l¹i lµm cho kiÕn tróc th-îng tÇng biÕn ®æi. Trong sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng, kh«ng ph¶i cø c¬ së h¹ tÇng míi xuÊt hiÖn th× kiÕn tróc th-îng tÇng míi mÊt ®i ngay mµ cã bé phËn thay ®æi dÇn dÇn chËm ch¹p. V× trong cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi, nh÷ng tµn d- cña c¸i cò cßn tån t¹i rÊt l©u. MÆt kh¸c còng cã nh÷ng yÕu tè, nh÷ng h×nh thøc kh«ng c¬ b¶n nµo ®ã cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng cò ®-îc giai cÊp míi gi÷ l¹i, c¶i t¹o ®Ó phôc vô cho yªu cÇu ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng míi. Nh- vËy, chóng ta cã thÓ thÊy c¬ së h¹ tÇng cã quyÕt ®Þnh to lín ®èi víi kiÕn tróc th-îng tÇng, do ®ã trong c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa viÖc x©y dùng c¬ së chñ nghÜa cã t¸c dông v« 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cïng to lín ®èi víi cuéc sèng cña x· héi. ChÝnh v× tÇm quan träng cña nã mµ khi xem xÐt, c¶i t¹o mét bé phËn nµo ®ã cña kiÕn tróc th-îng tÇng ph¶i xem xÐt c¶i t¹o tõ c¬ së h¹ tÇng x· héi. vµ tÝnh quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi víi kiÕn tróc th-îng tÇng diÔn ra rÊt phøc t¹p trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ mét h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi kh¸c. Tuy vËy, nh÷ng quan hÖ tinh thÇn, t- t-ëng cña x· héi ®ã lµ kiÕn tróc th-îng tÇng, còng kh«ng hoµn toµn thô ®éng, nã cã vai trß t¸c ®éng trë l¹i to lín ®èi víi c¬ së h¹ tÇng sinh ra nã. b. Sù t¸c ®éng trë l¹i cña kiÕn tróc th-îng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng . Trong mèi quan hÖ víi c¬ së h¹ tÇng, kiÕn tróc th-îng tÇng ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng biÓu hiÖn tËp trung ®êi sèng tinh thÇn x· héi, do ®ã cã vai trß t¸c ®éng to lín trë l¹i víi c¬ së h¹ tÇng. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lµ mét bé phËn cÊu thµnh h×nh thµnh kinh tÕ x· héi, ®-îc sinh ra vµ ph¸t triÓn trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh, cho nªn sù t¸c ®éng tÝch cùc cña kiÕn tróc th-îng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng ®-îc thÓ hiÖn ë chøc n¨ng x· héi cña kiÕn tróc th-îng tÇng lµ lu«n lu«n b¶o vÖ duy tr×, cñng cè vµ hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng sinh ra nã, ®Êu tranh xo¸ bá c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng ®· lçi thêi l¹c hËu. KiÕn tróc th-îng tÇng t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó xo¸ bá nh÷ng tµn d- cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng cò, ng¨n chÆn nh÷ng mÇm mèng tù ph¸t cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng míi n¶y sinh trong x· héi Êy. Thùc chÊt trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, kiÕn tróc th-îng tÇng b¶o ®¶m sù thèng trÞ chÝnh trÞ vµ t- t-ëng cña giai cÊp gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ trong kinh tÕ. NÕu giai cÊp thèng trÞ kh«ng x¸c lËp ®-îc sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ vµ t-ëng, c¬ së kinh tÕ cña nã kh«ng thÓ ®øng v÷ng ®-îc. V× vËy, kiÕn tróc th-îng tÇng thùc sù trë 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thµnh c«ng cô, ph-¬ng tiÖn ®Ó duy tr×, b¶o vÖ ®Þa vÞ thèng trÞ vÒ kinh tÕ cña giai cÊp thèng trÞ cña x· héi. Trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn kiÕn tróc th-îng tÇng, nhµ n-íc gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng vµ cã t¸c dông to lín ®èi víi c¬ së h¹ tÇng v×, nã lµ mét l-îng vËt chÊt tËp trung søc m¹nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña giai cÊp thèng trÞ . Nhµ n-íc kh«ng chØ dùa trªn hÖ t-ëng, mµ cßn dùa trªn nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh cña viÖc kiÓm so¸t x· héi, sö dông b¹o lùc, bao gåm c¸c yÕu tè vËt chÊt: qu©n ®éi, c¶nh s¸t, toµ ¸n, nhµ tï... ®Ó t¨ng c-êng søc m¹nh kinh tÕ cña giai cÊp thèng trÞ, cñng cè ®Þa vÞ cña quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ. Trong x· héi cã giai cÊp, c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng ®Êu tranh víi nhau giµnh chÝnh quyÒn vÒ tay m×nh, còng chÝnh lµ t¹o cho m×nh søc m¹nh kinh tÕ. Sö dông quyÒn lùc nhµ n-íc, giai cÊp thèng trÞ sÏ kh«ng ngõng më réng ¶nh h-ëng kinh tÕ trªn toµn x· héi. Kinh tÕ v÷ng m¹nh lµm cho nhµ n-íc ®-îc t¨ng c-êng. Nhµ n-íc ®-îc t¨ng c-êng l¹i t¹o thªm ph-¬ng tiÖn vËt chÊt 20