-1-
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
Lêi nãi ®Çu
Trong nh÷ng n¨m qua thùc hiÖn ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, theo ®Þnh híng XHCN nÒn kinh tÕ
níc ta ®· cã sù biÕn ®æi s©u s¾c vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Trong bèi c¶nh ®ã c¸c
doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®ßi hái ph¶i ®æi míi, t¨ng cêng vµ n©ng
cao chÊt lîng c«ng t¸c qu¶n lý kinh doanh.
KÕ to¸n qu¶n trÞ lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña hÖ thèng c«ng cô
qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh, cã vai trß tÝch cùc trong viÖc qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ
kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Víi t c¸ch lµ c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh,
kÕ to¸n qu¶n trÞ lµ mét lÜnh vùc g¾n liÒn víi ho¹t ®éng kinh tÕ, tµi chÝnh, ®¶m
nhiÖm tæ chøc hÖ thèng th«ng tin cã Ých cho c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ. V× vËy, kÕ
to¸n qu¶n trÞ cã vai trß ®Æc biÖt quan träng kh«ng chØ víi ho¹t ®éng tµi chÝnh nhµ
níc, mµ cßn víi ho¹t ®éng tµi chÝnh cña mçi doanh nghiÖp.
ë níc ta, kÕ to¸n qu¶n trÞ míi chØ ®îc ®Ò cËp vµ øng dông trong thêi gian
gÇn ®©y. Do vËy, viÖc hiÓu ®Ó vËn dông cã hiÖu qu¶ kÕ to¸n qu¶n trÞ ë c¸c doanh
nghiÖp cã ý nghÜa lín lao ®Ó t¨ng cêng kh¶ n¨ng héi nhËp, t¹o nªn sù an t©m
cho nhµ qu¶n trÞ khi cã trong tay mét c«ng cô khoa häc hç trî cho qu¸ tr×nh qu¶n
lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp.
ChÝnh v× vËy, kÕ to¸n qu¶n trÞ lµ m«n häc rÊt quan träng ®èi víi sinh viªn
chuyªn ngµnh kinh tÕ nãi chung vµ chuyªn ngµnh kÕ to¸n nãi riªng. Nã cung cÊp
cho sinh viªn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n nhÊt mµ bÊt cø mét kÕ to¸n viªn cÇn ph¶i
n¾m ®îc.
Trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu m«n häc mçi sinh viªn ®Òu ®· n¾m
v÷ng ®îc nh÷ng nguyªn t¾c chung nhÊt cña kÕ to¸n qu¶n trÞ c¸c ho¹t ®éng cña
mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc thùc hiÖn ®å ¸n m«n häc lµ rÊt cÇn
thiÕt ®Ó sinh viªn cã thÓ tæng hîp l¹i kiÕn thøc ®· häc, ®µo s©u vµ n¾m v÷ng lý
thuyÕt kÕ to¸n vµ vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p kÕ to¸n vµo thùc hµnh c«ng t¸c kÕ
to¸n trong ho¹t ®éng thùc tiÔn cña c¸c doanh nghiÖp. Cïng víi viÖc gióp sinh
viªn n¾m ch¾c c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n cña m«n häc, ®å ¸n cßn rÌn luyÖn kü n¨ng
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
-2-
thùc hµnh vµ nhËn ra nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt, nh÷ng t duy sai lÖch trong qu¸
tr×nh häc tËp ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh söa ch÷a.
Trong ph¹m vi hÑp cña ®å ¸n m«n häc, em sÏ tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt c¬
b¶n nhÊt vµ chung nhÊt vÒ m«n häc “KÕ To¸n Qu¶n TrÞ” mµ em ®· ®îc häc.
Nhng do kiÕn thøc vÒ nghiÖp vô kÕ to¸n cßn h¹n hÑp vµ kinh nghiÖm thùc tÕ cßn
cha cã, cho nªn trong qu¸ tr×nh lµm ®å ¸n cßn nhiÒu sai sãt. Em rÊt mong ®îc
sù chØ b¶o cña c¸c thÇy c« gi¸o. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o Ph¹m ThÞ
Hång H¹nh ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®å ¸n m«n häc nµy. §å ¸n ®îc thùc hiÖn
trªn c¬ së d÷ liÖu mµ em ®· thu thËp th«ng qua ®ît thùc tËp nghiÖp vô kinh tÕ t¹i
C«ng ty than Mạo Khª - mét ®¬n vÞ trùc thuéc TËp ®oµn than vµ kho¸ng s¶n ViÖt
Nam.
§å ¸n cña em gåm 3 ch¬ng :
Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ .
Ch¬ng II : Ph©n tÝch biÕn ®éng chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp (c«ng ty than M¹o khª).
Ch¬ng III : Ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn vµ lùa chän ph¬ng ¸n kinh doanh
cña C«ng ty than M¹o Khª.
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
-3-
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
CH¦¥NG I:
C¥ Së Lý LUËN VÒ KÕ TO¸N QU¶N TRÞ
1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ
1.1.1. Kh¸i niÖm kÕ to¸n qu¶n trÞ
Nhµ qu¶n trÞ muèn th¾ng thÕ trªn thÞ trêng cÇn ph¶i biÕt râ t×nh h×nh kinh
tÕ tµi chÝnh thùc tÕ cña m×nh nh thÕ nµo, muèn vËy hä cÇn ph¶i sö dông hµng
lo¹t c«ng cô qu¶n lý, trong ®ã kÕ to¸n lµ mét c«ng cô quan träng bËc nhÊt, ®Æc
biÖt lµ kÕ to¸n qu¶n trÞ.
KÕ to¸n qu¶n trÞ lµ mét bé phËn cña h¹ch to¸n kÕ to¸n, lµm nhiÖm vô thu
thËp, xö lý, ph©n tÝch vµ cung cÊp th«ng tin vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
mét c¸ch cô thÓ, phôc vô cho c¸c nhµ qu¶n trÞ trong viÖc lËp kÕ ho¹ch, ®iÒu hµnh,
tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh trong néi bé
doanh nghiÖp. §ång thêi kÕ to¸n qu¶n trÞ cßn ®¸nh gi¸, theo dâi viÖc thùc hiÖn kÕ
ho¹ch ®Ó ®¶m b¶o sö dông cã hiÖu qu¶ vµ qu¶n lý chÆt chÏ tµi s¶n cña doanh
nghiÖp.
1.1.2. Vai trß, nhiÖm vô, chøc n¨ng cña kÕ to¸n qu¶n trÞ
a. Vai trß:
§Ó ®iÒu hµnh c¸c mÆt ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp nãi chung vµ
doanh nghiÖp má nãi riªng, tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ c¸c nhµ qu¶n trÞ c¸c cÊp trong
doanh nghiÖp ®ã. C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña qu¶n lý ho¹t ®éng doanh nghiÖp
nh»m ®¹t ®îc môc tiªu ®· ®Ò ra cã thÓ ®îc kh¸i qu¸t trong s¬ ®å sau ®©y:
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
-4-
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
LËp kÕ ho¹ch
§¸nh gi¸
Ra quyÕt ®Þnh
Thùc hiÖn
KiÓm tra
Qua s¬ ®å trªn ta thÊy sù liªn tôc cña ho¹t ®éng qu¶n lý tõ kh©u lËp kÕ
ho¹ch ®Õn thùc hiÖn, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ råi sau ®ã quay trë l¹i kh©u lËp kÕ ho¹ch
cho kú sau, tÊt c¶ ®Òu xoay quanh trôc ra quyÕt ®Þnh.
§Ó lµm tèt c¸c chøc n¨ng nµy ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i ®Ò ra nh÷ng
quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n nhÊt cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Muèn cã nh÷ng
quyÕt ®Þnh cã hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc, c¸c nhµ qu¶n trÞ cã yªu cÇu vÒ th«ng tin rÊt
lín. KÕ to¸n qu¶n trÞ lµ nguån chñ yÕu, dï kh«ng ph¶i lµ duy nhÊt, cung cÊp nhu
cÇu th«ng tin ®ã.
b. NhiÖm vô:
NhiÖm vô cña kÕ to¸n qu¶n trÞ lµ:
- TÝnh to¸n vµ ®a ra m« h×nh vÒ nhu cÇu vèn cho mét lo¹i s¶n phÈm, mét
thêi h¹n giao hµng, mét thêi h¹n gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò cô thÓ nµo ®ã.
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
-5-
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
- TÝnh to¸n, ®o lêng chi phÝ cho mét lo¹i s¶n phÈm, mét thêi h¹n giao
hµng, hay mét thêi h¹n gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò nµo ®ã.
- Gióp nhµ qu¶n lý cã nh÷ng gi¶i ph¸p t¸c ®éng lªn c¸c chi phÝ nµy, cÇn
ph¶i x¸c ®Þnh nguyªn nh©n g©y ra chi phÝ ®Ó cã thÓ can thiÖp, t¸c ®éng vµo c¸c
nghiÖp vô, c¸c ho¹t ®éng ph¸t sinh chi phÝ.
c. Chøc n¨ng:
- ChÝnh thøc ho¸ c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp thµnh c¸c chØ tiªu;
- LËp dù to¸n s¶n xuÊt kinh doanh;
- Thu thËp kÕt qu¶ thùc hiÖn;
- So¹n th¶o b¸o c¸o ®¸nh gi¸.
1.1.3. Ph©n biÖt kÕ to¸n qu¶n trÞ vµ kÕ to¸n tµi chÝnh
Tiªu thøc
KÕ to¸n tµi chÝnh
KÕ to¸n qu¶n trÞ
1. Môc ®Ých sö - Phôc vô cho viÖc lËp b¸o c¸o - Phôc vô cho nhµ qu¶n trÞ trong viÖc lËp
dông th«ng tin
tµi chÝnh trªn c¬ së sè liÖu thu kÕ ho¹ch vµ ®a ra ph¬ng ¸n kinh
thËp.
doanh.
2. §èi tîng sö - Chñ thÓ bªn trong vµ bªn - Chñ thÓ bªn trong doanh nghiÖp: nhµ
dông th«ng tin
ngoµi doanh nghiÖp: Nhµ qu¶n qu¶n trÞ – nh÷ng ngêi trùc tiÕp ®iÒu
trÞ, kh¸ch hµng, nhµ cung cÊp, hµnh doanh nghiÖp.
ng©n hµng, nhµ ®Çu t, nhµ
níc
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
3. §Æc
th«ng tin
-6-
®iÓm - Ph¶n ¸nh th«ng tin ®· x¶y ra - Ph¶n ¸nh th«ng tin dù b¸o trong t¬ng
råi, mang tÝnh lÞch sö.
lai.
- Lµ nh÷ng th«ng tin tæng qu¸t, - Lµ nh÷ng th«ng tin chi tiÕt, thÓ hiÖn c¶
chØ biÓu diÔn díi h×nh th¸i gi¸ chØ tiªu gi¸ trÞ, hiÖn vËt, thêi gian lao
trÞ.
®éng.
- Th«ng tin ph¶i tu©n thñ c¸c - Kh«ng tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c mµ x©y
nguyªn t¾c chuÈn mùc ®· quy dùng theo yªu cÇu nhµ qu¶n trÞ, miÔn lµ
®Þnh.
®¶m b¶o tÝnh linh ho¹t, kÞp thêi.
4. Nguyªn t¾c - Th«ng tin ph¶i chÝnh x¸c, - Th«ng tin ph¶i ®¶m b¶o tÝnh linh ho¹t,
cung cÊp th«ng chÆt chÏ.
kÞp thêi.
tin
5. Ph¹m vi cung
cÊp th«ng tin, tËp
hîp, nghiªn cøu
th«ng tin
- Toµn doanh nghiÖp.
- Cho tõng bé phËn, tõng lo¹i s¶n phÈm,
tõng qu¸ tr×nh cô thÓ.
6. Thêi gian b¸o - Theo ®Þnh kú: th¸ng, quý, - Theo yªu cÇu cña nhµ qu¶n trÞ (cã thÓ
c¸o
n¨m
thêng xuyªn hoÆc ®Þnh kú)
7. TÝnh ph¸p lý
- Cã tÝnh ph¸p lý.
8. Quan hÖ víi - Ýt h¬n.
c¸c lÜnh vùc
kh¸c, m«n khoa
häc kh¸c
Bïi §øc HiÕu
- Ýt hoÆc tÝnh ph¸p lý kh«ng cã tÝnh b¾t
buéc.
- NhiÒu h¬n: Thèng kª, kinh tÕ häc,
qu¶n lý ®Ó tæng hîp, ph©n tÝch vµ xö lý
th«ng tin thµnh d¹ng cã thÓ sö dông
®îc.
Líp kÕ to¸n A - 51
-7-
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
1.1.4. Vai trß, ý nghÜa cña kÕ to¸n qu¶n trÞ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kinh doanh
§Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cÇn thiÕt ph¶i cã c¸c yÕu tè
s¶n xuÊt c¬ b¶n, ®ã lµ t liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ søc lao ®éng. Trong
ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, nguyªn vËt liÖu lµ ®èi tîng lao ®éng, tµi
s¶n cè ®Þnh vµ c¸c c«ng cô dông cô kh¸c kh«ng ®ñ tiªu chuÈn tµi s¶n cè ®Þnh lµ
t liÖu lao ®éng, cßn lao ®éng cña con ngêi lµ yÕu tè søc lao ®éng
a. KÕ to¸n qu¶n trÞ vËt t, hµng ho¸:
KÕ to¸n qu¶n trÞ chñ yÕu phôc vô cho c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ®Ó ra
quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh do ®ã th«ng tin cÇn ph¶i cËp nhËt vµ liªn tôc.
§iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ c¸c t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån kho vËt t, hµng ho¸ c¶
chØ tiªu hiÖn vËt vµ chØ tiªu thµnh tiÒn theo tõng mÆt hµng, tõng nhãm, tõng lo¹i,
ë tõng n¬i b¶o qu¶n, sö dông ph¶i ®îc h¹ch to¸n chi tiÕt ®Ó s½n sµng phôc vô
cho yªu cÇu cña qu¶n trÞ. Muèn vËy c«ng t¸c h¹ch to¸n vËt t hµng ho¸ ph¶i ®¶m
b¶o c¸c yªu cÇu sau:
- Tæ chøc h¹ch to¸n chi tiÕt vËt t hµng ho¸ theo tõng kho, tõng bé phËn kÕ
to¸n doanh nghiÖp.
- Theo dâi liªn tôc hµng ngµy t×nh h×nh nhËp xuÊt tån kho cña tõng lo¹i,
nhãm mÆt hµng vËt t hµng ho¸ c¶ chØ tiªu hiÖn vËt vµ chØ tiªu thµnh tiÒn.
- §¶m b¶o ®èi chiÕu khíp vµ chÝnh x¸c t¬ng øng gi÷a c¸c sè liÖu cña kÕ
to¸n chi tiÕt víi sè liÖu h¹ch to¸n chi tiÕt t¹i kho, gi÷a sè liÖu cña kÕ to¸n chi tiÕt
víi sè liÖu cña kÕ to¸n tæng hîp vÒ t×nh h×nh vËt t, hµng ho¸.
- B¸o c¸o cung cÊp kÞp thêi c¸c th«ng tin cÇn thiÕt hµng ngµy, hµng tuÇn vÒ
t×nh h×nh vËt t hµng ho¸ theo yªu cÇu cña qu¶n trÞ doanh nghiÖp.
b. KÕ to¸n qu¶n trÞ tµi s¶n cè ®Þnh:
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
-8-
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
Trong qu¸ tr×nh sö dông TSC§ vµo s¶n xuÊt kinh doanh, gi¸ trÞ cña TSC§
bÞ hao mßn dÇn vµ chuyÓn dÞch tõng phÇn vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh.
Nhng TSC§ h÷u h×nh vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cho ®Õn khi h
háng. MÆt kh¸c TSC§ ®îc sö dông vµ b¶o qu¶n ë c¸c bé phËn kh¸c nhau trong
doanh nghiÖp. Bëi vËy kÕ to¸n chi tiÕt TSC§ ph¶i ph¶n ¸nh vµ kiÓm tra t×nh h×nh
t¨ng, gi¶m, hao mßn TSC§ cña toµn doanh nghiÖp vµ cña tõng n¬i b¶o qu¶n, sö
dông theo tõng ®èi tîng ghi TSC§. Ngoµi c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh nguån gèc, thêi
gian h×nh thµnh TSC§, c«ng suÊt thiÕt bÞ, sè hiÖu TSC§, kÕ to¸n ph¶i ph¶n ¸nh
nguyªn gi¸, gi¸ trÞ hao mßn, gi¸ trÞ cßn l¹i cña tõng ®èi tîng ghi TSC§ t¹i tõng
n¬i sö dông, b¶o qu¶n TSC§. ViÖc theo dâi TSC§ theo n¬i sö dông nh»m g¾n
tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n, sö dông tµi s¶n víi tõng bé phËn, tõ ®ã n©ng tr¸ch nhiÖm
vµ hiÖu qu¶ trong b¶o qu¶n sö dông TSC§ cña doanh nghiÖp
c. KÕ to¸n qu¶n trÞ lao ®éng vµ tiÒn l¬ng (tiÒn c«ng)
Lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Nãi
®Õn yÕu tè lao ®éng lµ nãi ®Õn lao ®éng sèng, tøc lµ sù hao phÝ cã môc ®Ých vÒ
thÓ lùc vµ trÝ lùc cña con ngêi ®Ó t¹o ra s¶n phÈm hoÆc thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh
doanh. §Ó bï l¹i phÇn hao phÝ ®ã cña lao ®éng, doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho hä
kho¶n tiÒn phï hîp víi sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng mµ hä ®ãng gãp. Sè tiÒn
nµy ®îc gäi lµ tiÒn l¬ng hay tiÒn c«ng.
KÕ to¸n qu¶n trÞ lao ®éng, tiÒn l¬ng ph¶i cung cÊp c¸c th«ng tin
vÒ sè lîng lao ®éng, thêi gian lao ®éng, kÕt qu¶ lao ®éng vµ quü l¬ng cho c¸c
nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Tõ nh÷ng th«ng tin nµy c¸c nhµ qu¶n trÞ ®a ra ®îc
ph¬ng ¸n tæ chøc qu¶n lý lao ®éng, bè trÝ hîp lý lùc lîng lao ®éng cña doanh
nghiÖp vµo tõng kh©u c«ng viÖc cô thÓ, nh»m ph¸t huy tèt nhÊt n¨ng lùc cña
ngêi lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ nh©n c«ng
trong chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh.
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
-9-
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
1.1.5. Vai trß, ý nghÜa cña kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ gi¸ thµnh
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh, doanh nghiÖp ph¶i lu«n lu«n quan
t©m ®Õn viÖc qu¶n lý chi phÝ, v× mçi ®ång chi phÝ bá ra ®Òu cã ¶nh hëng ®Õn lîi
nhuËn. V× vËy vÊn ®Ò quan träng ®îc ®Æt ra cho nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp lµ
ph¶i kiÓm so¸t chi phÝ cña doanh nghiÖp.
VÊn ®Ò chi phÝ kh«ng chØ lµ sù quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp mµ cßn lµ
mèi quan t©m cña ngêi tiªu dïng, cña x· héi nãi chung.
Theo kÕ to¸n tµi chÝnh, chi phÝ ®îc hiÓu lµ mét sè tiÒn hoÆc mét ph¬ng
tiÖn mµ doanh nghiÖp hoÆc c¸ nh©n bá ra ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých nµo ®ã. B¶n chÊt
cña chi phÝ lµ ph¶i mÊt ®i ®Ó ®æi lÊy mét sù thu vÒ, cã thÓ thu vÒ díi d¹ng vËt
chÊt, cã thÓ ®Þnh lîng ®îc nh sè lîng s¶n phÈm, tiÒn, hoÆc díi d¹ng tinh
thÇn, kiÕn thøc, dÞch vô ®îc phôc vô
1.1.6. Ph©n lo¹i chi phÝ
Chi phÝ ®îc nhµ qu¶n trÞ sö dông cho nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau. Do vËy,
chi phÝ ®îc ph©n lo¹i theo nhiÒu c¸ch, tuú theo môc ®Ých cña nhµ qu¶n trÞ trong
tõng quyÕt ®Þnh. NhËn ®Þnh vµ thÊu hiÓu c¸ch ph©n lo¹i vµ øng xö cña tõng lo¹i
chi phÝ lµ ch×a kho¸ cña viÖc ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong qu¸ tr×nh tæ
chøc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cña nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp.
a. Ph©n lo¹i chi phÝ theo chøc n¨ng ho¹t ®éng
* T¸c dông:
- Cho thÊy vÞ trÝ, chøc n¨ng ho¹t ®éng cña chi phÝ trong qu¸ tr×nh
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë doanh nghiÖp
- Lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh vµ tËp hîp chi phÝ.
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
- 10 -
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
- Cung cÊp th«ng tin cã hÖ thèng phôc vô cho viÖc lËp b¸o c¸o tµi
chÝnh.
* Theo tiªu thøc nµy chi phÝ ®îc ph©n lo¹i thµnh chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi
phÝ ngoµi s¶n xuÊt.
- Chi phÝ s¶n xuÊt: lµ toµn bé chi phÝ cã liªn quan ®Õn viÖc chÕ t¹o s¶n
phÈm hoÆc cung cÊp dÞch vô phôc vô trong mét kú nhÊt ®Þnh.
+ Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: lµ chi phÝ cña nh÷ng lo¹i nguyªn
vËt liÖu mµ cÊu t¹o thµnh thùc thÓ cña s¶n phÈm, cã gi¸ trÞ vµ cã thÓ x¸c ®Þnh
®îc mét c¸ch t¸ch biÖt râ rµng vµ cô thÓ cho tõng s¶n phÈm.
+ Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: lµ chi phÝ thanh to¸n cho c«ng nh©n
trùc tiÕp vËn hµnh d©y chuyÒn s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm hoÆc dÞch vô phôc vô.
+ Chi phÝ s¶n xuÊt chung: lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh ë
ph©n xëng mµ kh«ng thÓ ®a vµo chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n
c«ng trùc tiÕp.
- Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng liªn quan ®Õn viÖc
chÕ t¹o s¶n xuÊt s¶n phÈm, mµ nã tham gia vµo qu¸ tr×nh tiªu thô vµ qu¶n lý.
+ Chi phÝ b¸n hµng: lµ tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc x¸c
tiÕn tiªu thô s¶n phÈm.
+ Chi phÝ qu¶n lý: lµ nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc ®iÒu hµnh
qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp.
b. Ph©n lo¹i theo c¸ch øng xö cña chi phÝ
* T¸c dông: Nh»m môc ®Ých ®¸p øng yªu cÇu lËp kÕ ho¹ch, kiÓm so¸t vµ
chñ ®éng ®iÒu tiÕt chi phÝ ®èi víi lÜnh vùc qu¶n trÞ doanh nghiÖp; x¸c ®Þnh møc
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
- 11 -
®é biÕn ®éng cña chi phÝ so víi møc ®é biÕn ®éng cña khèi lîng s¶n phÈm s¶n
xuÊt ra.
* Theo tiªu thøc nµy chi phÝ ®îc ph©n lo¹i thµnh chi phÝ biÕn ®æi, chi phÝ
cè ®Þnh vµ chi phÝ hçn hîp.
- Chi phÝ biÕn ®æi: lµ toµn bé chi phÝ biÕn ®æi khi khèi lîng s¶n phÈm
biÕn ®èi vµ tØ lÖ thuËn víi khèi lîng s¶n phÈm. Chi phÝ biÕn ®æi tÝnh cho mét
®¬n vÞ s¶n phÈm kh«ng thay ®æi, CPBD b»ng 0 khi møc ®é ho¹t ®éng ho¹t ®éng
b»ng 0.
+ Chi phÝ biÕn ®æi tØ lÖ: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã quan hÖ tû lÖ
thuËn tuyÕn tÝnh víi møc ®é ho¹t ®éng.
+ Chi phÝ biÕn ®æi cÊp bËc: lµ nh÷ng kho¶n biÕn phÝ thay ®æi khi
møc ®é ho¹t ®éng thay ®æi nhiÒu vµ kh«ng thay ®æi khi møc ®é ho¹t ®éng thay
®æi Ýt.
- Chi phÝ cè ®Þnh: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng biÕn ®æi khi møc ®é ho¹t
®éng thay ®æi trong ph¹m vi phï hîp. §Þnh phÝ tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm tØ
lÖ nghÞch víi khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt. Nã kh«ng thÓ gi¶m ®i b»ng 0 khi
møc ®é ho¹t ®éng b»ng 0.
+ §Þnh phÝ b¾t buéc: lµ nh÷ng kho¶n ®Þnh phÝ kh«ng thÓ thay ®æi
mét c¸ch nhanh chãng theo quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n trÞ.
+ §Þnh phÝ tuú ý: lµ nh÷ng kho¶n ®Þnh phÝ cã kh¶ n¨ng thay ®æi
nhanh chãng theo quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n trÞ.
- Chi phÝ hçn hîp: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ mµ b¶n th©n nã bao gåm c¶ yÕu
tè biÕn ®æi, c¶ yÕu tè cè ®Þnh.
c. Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ víi s¶n phÈm
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
- 12 -
* T¸c dông: Xem xÐt nh÷ng kho¶n môc chi phÝ nµo ¶nh hëng trùc tiÕp
®Õn doanh thu cña kú mµ chóng ph¸t sinh, nh÷ng kho¶n môc chi phÝ nµo ¶nh
hëng ®Õn kú mµ s¶n phÈm ®îc ®em ®i tiªu thô, tõ ®ã cã nh÷ng kÕ ho¹ch s¶n
xuÊt vµ tiªu thô hîp lý.
* Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ ®îc ph©n lo¹i thµnh chi phÝ s¶n phÈm
vµ chi phÝ thêi kú:
- Chi phÝ s¶n phÈm: lµ toµn bé chi phÝ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n
phÈm vµ nã chØ ®îc thu håi khi s¶n phÈm ®îc ®em ®i tiªu thô. Cßn nÕu s¶n
phÈm cha ®îc tiªu thô th× nã n»m trªn gi¸ trÞ hµng tån kho. Chi phÝ s¶n phÈm
gåm: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n
xuÊt chung.
- Chi phÝ thêi kú: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong kú h¹ch to¸n. V×
thÕ chi phÝ thêi kú cã ¶nh hëng ®Õn lîi tøc cña kú mµ chóng ph¸t sinh. VËy chi
phÝ thêi kú bao gåm c¸c lo¹i chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
d. Ph©n lo¹i chi phÝ theo môc ®Ých ra quyÕt ®Þnh
* Chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp
- Chi phÝ trùc tiÕp: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã thÓ t¸ch biÖt cho tõng ®èi
tîng, tõng ho¹t ®éng cô thÓ vµ tù b¶n th©n nã hiÓn nhiªn ®îc chuyÓn th¼ng cho
tõng ho¹t ®éng cô thÓ.
- Chi phÝ gi¸n tiÕp: lµ nh÷ng chi phÝ cïng mét lóc ph¸t sinh liªn quan ®Õn
nhiÒu ®èi tîng vµ kh«ng thÓ t¸ch biÖt ®îc trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng. Do ®ã
nÕu muèn tÝnh chi phÝ gi¸n tiÕp cho tõng ®èi tîng th× ph¶i tiÕn hµnh ph©n bæ
theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh.
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
- 13 -
Tuy nhiªn cã nh÷ng kho¶n chi phÝ nÕu xÐt cho tõng ho¹t ®éng cô thÓ th× lµ
chi phÝ gi¸n tiÕp nhng nÕu xÐt cho tõng bé phËn hoÆc trong ph¹m vi toµn doanh
nghiÖp th× l¹i lµ chi phÝ trùc tiÕp.
* Chi phÝ kiÓm so¸t ®îc vµ chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®îc lµ nh÷ng kho¶n
môc chi phÝ ph¶n ¸nh ph¹m vi quyÒn h¹n cña c¸c nhµ qu¶n trÞ c¸c cÊp ®èi víi c¸c
lo¹i chi phÝ ®ã. Nh vËy, c¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp cao cã ph¹m vi quyÒn h¹n réng ®èi
víi chi phÝ h¬n.
* Chi phÝ thÝch hîp vµ chi phÝ kh«ng thÝch hîp
- Chi phÝ thÝch hîp: lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh cã sù chªnh lÖch gi÷a c¸c
ph¬ng ¸n xem xÐt.
- Chi phÝ kh«ng thÝch hîp lµ nh÷ng chi phÝ khi xem xÐt c¸c ph¬ng ¸n cã
thÓ bá qua.
+ Chi phÝ ch×m: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ khø vµ
kh«ng thÓ bÞ thay ®æi trong t¬ng lai cho dï doanh nghiÖp lùa chän ph¬ng ¸n
nµo.
+ Chi phÝ cè ®Þnh: lµ nh÷ng ®Þnh phÝ kh«ng thÝch hîp trong trêng
hîp kh«ng thay ®æi quy m«.
* Chi phÝ c¬ héi: lµ lîi nhuËn tiÒm Èn lín nhÊt mµ doanh nghiÖp bÞ mÊt ®i
khi lùa chän ph¬ng ¸n nµy thay cho ph¬ng ¸n kia.
e. Ph©n lo¹i chi phÝ trªn c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
- 14 -
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
B¶ng kª chi phÝ s¶n xuÊt trong kú
STT
ChØ tiªu
1
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
2
Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
3
Chi phÝ s¶n xuÊt chung
4
Tæng chi phÝ ph¸t sinh trong kú
5
Chi phÝ dë dang ®Çu kú
6
Chi phÝ dë dang cuèi kú
7
Gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh
8
Thµnh phÈm ®Çu kú
9
Thµnh phÈm cuèi kú
10
Gi¸ vèn
Gi¸ trÞ
B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh
STT
ChØ tiªu
1
Doanh thu thuÇn
2
Gi¸ vèn
3
Lîi nhuËn gép
4
Chi phÝ b¸n hµng
5
Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp
6
Lîi nhuËn thuÇn
Bïi §øc HiÕu
Gi¸ trÞ
Líp kÕ to¸n A - 51
- 15 -
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh
(Sö dông néi bé)
STT
ChØ tiªu
1
Doanh thu thuÇn
2
Chi phÝ biÕn ®æi
Gi¸ trÞ
- Chi phÝ s¶n xuÊt biÕn ®æi
+ Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
+ Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
+ Chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi
- Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt biÕn ®æi
+ Chi phÝ b¸n hµng biÕn ®æi
+ Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp biÕn ®æi
3
Sè d ®¶m phÝ
4
Chi phÝ cè ®Þnh
- Chi phÝ s¶n xuÊt cè ®Þnh
+ Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh
- Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt cè ®Þnh
+ Chi phÝ b¸n hµng cè ®Þnh
+ Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp cè ®Þnh
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
- 16 -
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
5
Lîi nhuËn
1.2. Ph©n tÝch mèi quan hÖ chi phÝ – khèi lîng – lîi nhuËn
1.2.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n trong ph©n tÝch mèi quan hÖ CP-KL-LN
a. Sè d ®¶m phÝ (l·i trªn biÕn phÝ)
* Tæng sè d ®¶m phÝ
- Tæng sè d ®¶m phÝ lµ sè d biÓu hiÖn b»ng sè tuyÖt ®èi cña tæng doanh
thu sau khi ®· trõ ®i tæng chi phÝ biÕn ®æi vµ phÇn cßn l¹i sÏ ®îc dïng ®Ó bï ®¾p
chi phÝ cè ®Þnh. C«ng thøc:
SD§P = DT – CPB§
* Sè d ®¶m phÝ ®¬n vÞ
- Lµ sè d biÓu hiÖn b»ng sè tuyÖt ®èi cña GB sau khi trõ ®i biÕn phÝ ® vÞ
- C«ng thøc:
SD§P®v = GB – CPB§®v
* Tû lÖ sè d ®¶m phÝ
- Tû lÖ sè d ®¶m phÝ lµ chØ tiªu thÓ hiÖn sè t¬ng ®èi gi÷a tæng sè d ®¶m
phÝ víi tæng doanh thu hoÆc gi÷a sè d ®¶m phÝ ®¬n vÞ víi gi¸ b¸n.
- C«ng thøc:
SD§P
Tû lÖ SD§P =
SD§P®v
=
DT
GB
b. KÕt cÊu cña chi phÝ
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
- 17 -
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
- Lµ chØ tiªu thÓ hiÖn sè t¬ng ®èi cña biÕn phÝ vµ ®Þnh phÝ so víi tæng chi
phÝ cña doanh nghiÖp.
- Nh÷ng doanh nghiÖp cã tû lÖ ®Þnh phÝ cao trong tæng chi phÝ th× lîi nhuËn
sÏ nh¹y c¶m víi biÕn ®éng cña doanh thu. §©y sÏ lµ ®iÓm thuËn lîi khi doanh
nghiÖp t¨ng doanh thu.
- Nh÷ng doanh nghiÖp cã tû lÖ ®Þnh phÝ thÊp trong tæng chi phÝ th× lîi
nhuËn sÏ Ýt nh¹y c¶m h¬n so víi biÕn ®éng cña doanh thu. §iÒu nµy sÏ lµm cho
doanh nghiÖp cã ®é an toµn cao h¬n khi lµm ¨n thÊt b¹i.
c. §ßn b¶y kinh doanh
- §ßn b¶y kinh doanh lµ mét chØ tiªu ph¶n ¸nh møc ®é t¨ng cña lîi nhuËn
so víi møc ®é t¨ng cña doanh thu hay ph¶n ¸nh møc ®é sö dông chi phÝ cè ®Þnh
trong doanh nghiÖp.
- C«ng thøc:
Tèc ®é t¨ng lîi nhuËn
§é lín cña §BKD
=
SD §P
=
Tèc ®é t¨ng doanh thu
Lîi nhuËn
1.2.2. Ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn
a. Kh¸i niÖm
- §iÓm hoµ vèn lµ ®iÓm t¹i ®ã doanh thu cña doanh nghiÖp võa ®ñ bï ®¾p
chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra.
Doanh thu
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
- 18 -
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
Tæng chi phÝ
BiÕn phÝ
Lîi nhuËn
§Þnh phÝ
BiÕn phÝ
Lîi nhuËn
Sè d ®¶m phÝ
M« h×nh biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ, doanh thu vµ lîi nhuËn
- Theo m« h×nh trªn ta cã kh¸i niÖm: §iÓm hoµ vèn lµ ®iÓm t¹i ®ã sè d
®¶m phÝ võa ®ñ bï ®¾p chi phÝ cè ®Þnh.
- Ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn gióp cho nhµ qu¶n trÞ xem xÐt qu¸ tr×nh kinh
doanh mét c¸ch chñ ®éng vµ tÝch cùc, x¸c ®Þnh râ rµng vµo lóc nµo trong kú kinh
doanh, hay ë møc s¶n xuÊt nµo vµ tiªu thô bao nhiªu th× ®¹t hoµ vèn. Tõ ®ã cã
biÖn ph¸p chØ ®¹o tÝch cùc ®Ó ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao.
b. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®iÓm hoµ vèn
* X¸c ®Þnh s¶n lîng hoµ vèn
- S¶n lîng hoµ vèn lµ møc s¶n lîng tiªu thô mµ doanh nghiÖp cã thÓ bï
®¾p ®îc chi phÝ bá ra. C«ng thøc:
CPC§
SLhv
=
CPC§
=
GB – CPB§®v
SD§P®v
* X¸c ®Þnh doanh thu hoµ vèn
- Doanh thu hoµ vèn lµ doanh thu cña møc tiªu thô hoµ vèn.
- C«ng thøc:
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
- 19 -
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
CPC§
DThv =
SLhv x GB
=
Tû lÖ SD§P
- Khi doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu s¶n phÈm th× cÇn ph¶i x¸c ®Þnh doanh thu
hoµ vèn cña toµn doanh nghiÖp sau ®ã c¨n cø vµo tû träng doanh thu cña
tõng lo¹i s¶n phÈm ®Ó x¸c ®Þnh DThv cho tõng lo¹i s¶n phÈm, sau ®ã míi
x¸c ®Þnh SLhv cña tõng lo¹i s¶n phÈm.
SD§Pi
Tû lÖ SD§Pbq =
= Tû träng DTi x Tû lÖ SD§Pi
DTi
CPC§
DThv =
Tû lÖ SD§Pbq
DThv =
Tû träng DTi x DThv
DThvi
SLhv =
GB
* Doanh thu an toµn: lµ phÇn chªnh lÖch cña doanh thu thùc hiÖn ®îc víi doanh
thu hoµ vèn. C«ng thøc:
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
- 20 -
§å ¸n m«n häc kÕ to¸n qu¶n trÞ
Møc DT an toµn = Møc DT thùc hiÖn – Møc DT hoµ vèn
Møc doanh thu an toµn
Tû lÖ doanh thu an toµn =
Møc doanh thu thùc hiÖn
- Doanh thu an toµn ph¶n ¸nh møc doanh thu thùc hiÖn ®îc ®· vît qu¸ møc
doanh thu hoµ vèn nh thÕ nµo. ChØ tiªu nµy cã gi¸ trÞ cµng lín cµng thÓ hiÖn tÝnh
an toµn cao cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc tÝnh rñi ro trong kinh doanh
cµng thÊp vµ ngîc l¹i.
c. §å thÞ hoµ vèn
y (sè tiÒn)
y=px
L·i
ytp = a + bx
SD§P
§Þnh phÝ
Lç
y®p = A
A
BiÕn phÝ
0
x0
x(møc h®)
H×nh 2: §å thÞ hoµ vèn
Bïi §øc HiÕu
Líp kÕ to¸n A - 51
- Xem thêm -
.PDF 
61 
145 
78 
