Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
LỜI MỞ ĐẦU
Cùng với quá trình toàn cầu hóa của xu thế thế giới, nền kinh tế Việt Nam
ngày càng phát triển vững mạnh. Hội nhập vào nền kinh tế thế giới, Việt Nam cũng
xây dựng đầy đủ các thị trường của nền kinh tế thị trường, trước nhu cầu phát triển
đó hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam giữ một vai trò rất quan trọng trong
lĩnh vực tài chính, tiền tệ, đảm bảo sự vân hành có hiệu quả của nền kinh tế nhât là
trong giai đoạn nền kính tế toàn cầu đang suy thoái như hiện nay.
Trước tình hình khủng hoảng tài chính thế giới đang diễn ra ngày càng sâu
rộng, nền kinh tế Việt Nam ít nhiều cũng có ảnh hưởng và tình hình tài chính trong
nước đang được đặt trong tình trạng kiểm soát chặt chẽ. Trong nửa đầu năm là tình
trạng lạm phát tăng cao, giá cả các mặt hàng trên thị trường tăng mạnh, đến nửa
cuối năm thì nền kinh tế lại rơi vào tình trạng thiểu phát. Các biện pháp thắt chặt
tiền tệ vừa được áp dụng và bước đầu có hiệu quả thì ngay lập tức đã phải chuyển
sang các biện pháp nới lỏng tiền tệ. Gần như tất cả các thành phần kinh tế đều chịu
ảnh hưởng từ suy thoái.Tuy nhiên, hệ thống ngân hàng và nền tài chính là chịu ảnh
hưởng rõ nét nhất.
Do rất yêu thích kinh doanh và luôn luôn muốn biết, tìm hiểu những biến đổi,
sự thay đổi của nền kinh tế thế giới cũng như nước nhà, nhất là lĩnh vực ngân hàng.
Vì vậy em đã chọn đề tài: “SUY THOÁI KINH TẾ VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NÓ
ĐẾN HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM.” để viết đề án
môn học. Em mong rằng qua đó em cỏ thể có thể có thêm nhiều kiến thức về nền
kinh tế thế giới cũng như Việt Nam nhất là trong giai đoạn có nhiều biến đổi như
hiện nay.
Đề tài này được thực hiện dưới sự hướng dẫn của Th.S CẤN ANH TUẤN.
Em xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn tận tình của thầy để em có thể hoàn thành
đề án này.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
NỘI DUNG
PHẦN I : NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ SUY THOÁI KINH TẾ
VÀ THỰC TRẠNG NỀN KINH TẾ VIỆT NAM
I.SUY THOÁI KINH TẾ
1. Khái niệm và nguyên nhân suy thoái
Chúng ta có thể đến với một cách hiểu khá đơn giản về Suy thoái kinh
tế: “Suy thoái kinh tế là sự suy giảm các hoạt động kinh tế kéo dài.” Suy thoái
kinh tế bao gồm những xu hướng:
* Xu hướng suy giảm tỷ suất lợi nhuận. Tích tụ tư bản gắn liền xu hướng
chung của mức độ tập trung tư bản. Điều này tự nó làm giảm tỷ suất lợi nhuận
rồi kìm hãm chủ nghĩa tư bản và có thể đưa đến khủng hoảng.
* Tiêu thụ dưới mức. Nếu giai cấp tư sản thắng thế trong cuộc đấu tranh
giai cấp với mục đích cắt giảm tiền lương và bóc lột thêm lao động, nhờ đó
tăng tỷ suất giá trị thặng dư, khi đó nền kinh tế tư bản đối mặt với vấn đề
thường xuyên là nhu cầu tiêu dùng không tương xứng với quy mô sản xuất và
tổng cầu không tương xứng với tổng cung.
* Sức ép lợi nhuận từ lao động. Tích tụ tư bản có thể đẩy nhu cầu thuê
mướn tăng lên và làm tăng tiền lương. Nếu tiền lương tăng cao sẽ ảnh hưởng
đến tỷ suất lợi nhuận và khi đạt đến một mức độ nhất định sẽ gây ra suy thoái
kinh tế.
Nguyên nhân trực tiếp và rõ ràng nhất của cuộc khủng hoảng tài chính lần này
là sự suy sụp của thị trường bất động sản. Ở Mỹ, gần như hầu hết người dân khi
mua nhà là phải vay tiền ngân hàng và trả lại lãi lẫn vốn trong một thời gian dài sau
đó. Do đó, có một sự liên hệ rất chặt chẽ giữa tình hình lãi suất và tình trạng của thị
trường bất động sản. Khi lãi suất thấp và dễ vay mượn thì người ta đổ xô đi mua
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
nhà, đẩy giá nhà cửa lên cao; khi lãi suất cao thì thị trường giậm chân, người bán
nhiều hơn người mua, đẩy giá nhà xuống thấp.
Có ba yếu tố chính đã khởi tạo nên bong bóng trong thị trường bất động sản:
Thứ nhất, bắt đầu từ năm 2001, để giúp nền kinh tế thoát khỏi trì trệ, Cục Dự
trữ liên bang Mỹ (Fed) đã liên tục hạ thấp lãi suất, dẫn đến việc các ngân hàng cũng
hạ lãi suất cho vay tiền mua bất động sản (mặc dù những loại lãi suất cho vay tiền
mua nhà do các ngân hàng thương mại ấn định bao giờ cũng cao hơn nhiều so với
lãi suất cơ bản của Fed, nhưng mức độ cao hay thấp của chúng bao giờ cũng phụ
thuộc vào lãi suất cơ bản). Vào giữa năm 2000 thì lãi suất cơ bản của Fed là trên 6%
nhưng sau đó lãi suất này liên tục được cắt giảm, cho đến giữa năm 2003 thì chỉ còn
1%.
Thứ hai, về phương diện sở hữu nhà cửa, chính sách chung của chính phủ lúc
bấy giờ là khuyến khích và tạo điều kiện cho dân nghèo và các nhóm dân da màu
được vay tiền dễ dàng hơn để mua nhà. Việc này phần lớn được thực hiện thông qua
hai công ty được bảo trợ bởi chính phủ là Fannie Mae và Freddie Mac.
Hai công ty này giúp đổ vốn vào thị trường bất động sản bằng cách mua lại
các khoản cho vay của các ngân hàng thương mại, biến chúng thành các loại chứng
từ được bảo đảm bằng các khoản vay thế chấp (mortgage-backed securities - MBS)
- ( chú thích MBS ở dưới ), rồi bán lại cho các nhà đầu tư ở Phố Wall, đặc biệt là
các ngân hàng đầu tư khổng lồ như Bear Stearns và Merrill Lynch.
Thứ ba, như đã trình bày ở trên, bởi vì có sự biến đổi các khoản cho vay thành
các công cụ đầu tư cho nên thị trường tín dụng để phục vụ cho thị trường bất động
sản không còn là sân chơi duy nhất của các ngân hàng thương mại hoặc các công ty
chuyên cho vay thế chấp bất động sản nữa. Nó đã trở nên một sân chơi mới cho các
nhà đầu tư, có khả năng huy động dòng vốn từ khắp nơi đổ vào, kể cả dòng vốn
ngoại quốc.
MBS : Điểm đặc biệt ở đây là bởi vì việc hình thành, mua bán, và bảo hiểm
MBS là vô cùng phức tạp cho nên nó diễn ra gần như là ngoài tầm kiểm soát thông
thường của chính phủ. Bởi vì thiếu sự kiểm soát cần thiết cho nên lòng tham và tính
mạo hiểm đã trở nên phổ biến ở các nhà đầu tư. Bên cạnh đó, bởi vì có thể bán lại
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
phần lớn các khoản vay để các công ty khác biến chúng thành MBS, các ngân hàng
thương mại đã trở nên mạo hiểm hơn trong việc cho vay, bất chấp khả năng trả nợ
của người vay.
2. Diễn biến của suy thoái
Trước tiên, chúng ta sẽ bắt đầu từ tháng 6/2007: Hai quỹ phòng hộ (hedge
fund - một loại quỹ có tính đại chúng thấp và không bị quản chế quá chặt) của Bear
Stearns - ngân hàng đầu tư lớn thứ 5 của Mỹ - quỵ ngã sau khi đánh cược vào các
chứng khoán được đảm bảo bằng các khoản cho vay bất động sản dưới chuẩn ở Mỹ.
* Tháng 7 - Tháng 9/2007: Ngân hàng IKB của Đức trở thành ngân hàng đầu
tiên tại châu Âu chịu ảnh hưởng bởi những khoản đầu tư xấu trên thị trường cho vay
dưới chuẩn ở Mỹ. Trong khi đó, Ngân hàng SachsenLB của Đức phải nhận sự cứu
trợ từ chính phủ.
* Ngày 14/9/2007: Lần đầu tiên trong hơn 1 thế kỷ, khách hàng ùn ùn kéo đến
bủa vây để đòi rút tiền ở một ngân hàng lớn tại Anh - Ngân hàng cho vay thế chấp
Northern Rock - ngân hàng lớn thứ 5 tại Anh.
* Ngày 15/10/2007: Citigroup - Tập đoàn ngân hàng hàng đầu nước Mỹ công bố lợi nhuận Quý 3 bất ngờ giảm 57% do các khoản thua lỗ và trích lập dự
phòng lên tới 6,5 tỷ USD. Giám đốc điều hành Citigroup Charles Prince từ chức
vào ngày 4/11.
* Ngày 17/12/2007: Cuộc khủng hoảng tín dụng đã lan sang châu Úc với nạn
nhân là Tập đoàn Centro Properties, một chủ sở hữu của các phố buôn bán lớn ở Mỹ
tại Úc sau khi tập đoàn này đưa ra cảnh báo lợi nhuận giảm. Cổ phiếu Centro
Properties đã tụt giá 70% tại các giao dịch ở Sydney
* Ngày 11/1/2008: Bank of America - ngân hàng lớn nhất nước Mỹ về tiền gửi
và vốn hoá thị trường - đã bỏ ra 4 tỉ USD để mua lại Countrywide Financial sau khi
ngân hàng cho vay thế chấp địa ốc này thông báo phá sản do các khoản cho vay khó
đòi quá lớn.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
* 30/1/2008: Ngân hàng lớn nhất Thuỵ Sĩ UBS công bố trích lập dự phòng 4
tỷ USD, nâng tổng số tiền trích lập dự phòng lên 18,4 tỷ USD do những thất thoát
quan đến cuộc khủng hoảng cho vay cầm cố.
* 17/2/2008: Anh quốc hữu hóa Ngân hàng Northern Rock.
* 28/2/2008: Ngân hàng DZ Bank của Đức được đưa vào danh sách các nạn
nhân của cuộc khủng hoảng cho vay dưới chuẩn với tổng giá trị tài sản mất giá là
1,36 tỷ euro.
* 16-17/3/2008: Bear Stearns được bán cho Ngân hàng Đầu tư Mỹ JP Morgan
Chase với giá 2 đôla một cổ phiếu.
* 29/4/2008: Deutsche Bank lần đầu tiên trong năm năm công bố một khoản
thua lỗ trước thuế sau khi buộc phải trích lập dự phòng 4,2 tỷ USD cho các khoản
nợ xấu và các chứng khoán được đảm bảo bởi các khoản thế thấp bất động sản.
* 11/7/2008: Chính quyền liên bang Mỹ đoạt quyền kiểm soát Ngân hàng
IndyMac Bancorp. Đây là một trong những vụ đóng cửa ngân hàng lớn nhất từ
trước tới nay sau khi những người gửi tiền đã rút ra hơn 1,3 tỷ USD trong vòng 11
ngày.
* 31/7/2008: Deutsche Bank công bố khoản trích lập dự phòng tiếp theo là 3,6
tỷ USD, nâng tổng số tiền ngân hàng này mất lên 11 tỷ USD. Deutsche Bank trở
thành một trong 10 nạn nhân lớn nhất của cuộc khủng hoảng tín dụng toàn cầu.
* 7/9/2008: Cục Dự trữ Liên bang (Fed) và Bộ Tài chính Mỹ đoạt quyền kiểm soát
hai tập đoàn chuyên cho vay thế chấp Fannie Mae và Freddie Mac nhằm hỗ trợ thị
trường nhà đất Mỹ.
* 11/9/2008: Lehman Brothers tuyên bố đang nỗ lực tìm kiếm đối tác để bán
lại chính mình. Cổ phiếu của ngân hàng đầu tư này tụt giảm 45%.
* 14/9/208: Bank of America cho biết sẽ mua Merrill Lynch với giá 29
USD/cp sau khi từ chối đề nghị mua lại của Lehman Brothers.
* 15/9/2008: Đây là ngày tồi tệ nhất tại Phố Wall kể từ khi thị trường này mở
cửa trở lại sau vụ khủng bố 2 toà tháp đôi tại Mỹ vào Tháng 9 năm 2001. Lehman
Brothers sụp đổ đánh dấu vụ phá sản lớn nhất tại Mỹ; Merrill Lynch bị Bank of
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
America Corp thâu tóm; American International Group - tập đoàn bảo hiểm lớn
nhất thế giới mất khả năng thanh toán do những khoản thua lỗ liên quan tới nợ cầm
cố.
* 16/9/2008: Ngân hàng trung ương các nước trên thế giới đã đổ hàng tỉ USD
vào các thị trường tiền tệ với nỗ lực hạ nhiệt tình trạng căng thẳng và ngăn chặn sự
đóng băng của hệ thống tài chính toàn cầu. Cổ phiếu AIG giảm gần một nửa. Fed
công bố kế hoạch bơm 85 tỷ USD vào AIG và nắm giữ 80% cổ phần. Ngân hàng
Barclays của Anh mua lại một phần tài sản tại Bắc Mỹ của Lehman với trị giá 1,75
tỷ USD.
* 17/9/2008: Cổ phiếu của Goldman Sachs và Morgan Stanley giảm mạnh;
Tập đoàn Lloyds TSB của Anh mua lại đối thủ HBOS; Uỷ ban Chứng khoán Mỹ
kiềm chế tình trạng bán khống.
* 19/9/2008: Các thị trường chứng khoán thế giới tăng vọt sau khi Mỹ công bố
kế hoạch mua lại tài sản của các tập đoàn tài chính đang gặp khó khăn, giúp làm
thanh sạch hệ thống tài chính.
* 20-21/9/2008: Công bố các chi tiết bản kế hoạch giải cứu 700 tỷ USD. Hai
ngân hàng Goldman Sachs và Morgan Stanley được chuyển đổi thành tập đoàn
ngân hàng đa năng, đánh dấu sự kết thúc mô hình ngân hàng đầu tư tại Phố Wall.
* 22/9/2008: Tập đoàn Nomura Holdings của Nhật trả 525 triệu USD để thâu
tóm hoạt động của Lehman tại châu Á. Sau đó, Nomura cũng mua lại Lehman tại
châu Âu và Trung Đông. Mitsubishi UFJ Financial đồng ý mua 20% cổ phần
Morgan Stanley.
* 23/9/2008: Warren Buffett trả 5 tỷ USD mua 9% cổ phần Goldman Sachs;
Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI) điều tra Fannie, Freddie, AIG và Lehman vì nghi
ngờ có sự gian lận trong cuộc khủng hoảng tài chính tại Mỹ.
* 25/9/2008: Washington Mutual Inc. (WaMu), một trong những ngân hàng
lớn nhất Mỹ đã sụp đổ cũng do đã đánh cược rất lớn vào thị trường cho vay thế
chấp. Cơ quan Bảo hiểm tiền gửi liên bang Mỹ (FDIC) đã đoạt quyền kiểm soát
WaMu và sau đó bán các tài sản của ngân hàng tiết kiệm lớn nhất Mỹ cho
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
JPMorgan Chase & Co. với giá 1,9 tỷ USD. Với 307 tỷ USD tổng tài sản, WaMu đã
trở thành ngân hàng bị phá sản lớn nhất trong lịch sử Mỹ.
Trong khi đó tại Washington D.C., các thành viên chủ chốt trong quốc hội đã
đồng ý về những điều khoản chính trong kế hoạch giải cứu 700 tỷ USD.
* 29/9/2008: Hạ viện bất ngờ không thông qua kế hoạch giải cứu thị trường tài
chính Mỹ. Phản ứng ngay lập tức với quyết định trên, chỉ số công nghiệp Dow
Jones tụt giảm gần 780 điểm - mức giảm trong một ngày mạnh nhất từ trước tới
nay.
* 1/10/2008: Thượng viện Mỹ thông qua bản kế hoạch giải cứu 700 tỷ USD
(tỷ lệ 74-25) với một số điểm đã được thay đổi, bao gồm: gia hạn đạo luật cắt giảm
thuế thu nhập cho doanh nghiệp và cá nhân (tính sẽ làm ngân sách thất thu 149 tỷ
USD); tăng hạn mức bảo hiểm tiền gửi tại Cơ quan Bảo hiểm tiền gửi Liên bang từ
100.000 USD lên 250.000 USD.
* 3/10/2008: Sau 3 giờ thảo luận và thuyết phục nhau, Hạ viện Mỹ đã bỏ phiếu
lần thứ hai và thông qua dự luật giải cứu với tỷ lệ phiếu 262-171. Không đầy 2 giờ
sau đó, Tổng thống Mỹ đặt bút ký để chính thức chuyển kế hoạch thành đạo luật.
* Ngày 4/10/2008: Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy đã triệu tập cuộc họp
thượng đỉnh khẩn cấp với lãnh đạo 4 nước lớn nhất trong Liên minh Châu Âu là
Anh, Pháp, Đức và Ý. Phiên họp kết thúc với tuyên bố hợp tác xử lý khủng hoảng,
nhưng không thống nhất được một gói giải pháp tổng thể theo mô hình của Mỹ.
* Ngày 5/10/2008: Mặc dù Thủ tướng Đức Angela Merkel đã chỉ trích quyết
định của Ireland tuần trước về bảo hiểm toàn bộ các tài khoản ngân hàng tại Ireland,
ngày Chủ nhật 5/10 Bộ trưởng Tài chính Đức đã thông báo tất cả các tài khoản tiền
gửi ngân hàng tại Đức sẽ được bảo hiểm không có giới hạn.
* Ngày 6/10/2008: Trong đêm Chủ nhật 5/10, ngân hàng BNP Paribas SA của
Pháp gửi email thông báo đã thỏa thuận chi 14,5 tỷ Euro (tương đương 19,8 tỷ
USD) để mua lại ngân hàng Fortis, trong đó có 9 tỷ Euro bằng cổ phiếu và 5,5 tỷ
Euro bằng tiền mặt. BNP sẽ sở hữu 75% Fortis tại Bỉ, 67% Fortis tại Luxembourg,
và toàn bộ mảng bảo hiểm của Fortis tại Bỉ.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
* Ngày 8/10/2008: Trong một nỗ lực phối hợp chưa từng có tiền lệ, Cục dự trữ
liên bang Mỹ (Fed), Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và 4 ngân hàng trung
ương các nước khác đã đồng loạt cắt giảm lãi suất nhằm giảm ảnh hưởng nghiêm
trọng của cuộc khủng hoảng tài chính tồi tệ nhất kể từ cuộc Đại suy thoái năm 1930.
* Ngày 10/10/2008: Tập đoàn bảo hiểm có lịch sử hoạt động 98 năm tại Nhật
là Yamato Life Insurance Co. chính thức đệ đơn xin được bảo hộ phá sản do các
khoản nợ đã vượt tài sàn 11,5 tỷ yen (tương đương 116 triệu USD). Đây được coi là
mốc đánh dấu cuộc khủng hoảng đã lan sang châu Á.
* Ngày 13/10/2008: Giải Nobel Kinh tế 2008 được công bố thuộc về Giáo sư
Paul Krugman. Ngoài thành tích xây dựng mô hình ứng dụng thương mại toàn cầu,
ông cũng là người chỉ trích kịch liệt Chính phủ của Tổng thống Bush, và là người
vạch ra những hiểm họa của tự do thị trường thiếu sự giám sát của Chính phủ.
* Ngày 14/10/1008: Chính phủ Mỹ công bố dành 250 tỉ USD trong gói giải
cứu 700 tỉ USD để rót vào các ngân hàng lớn, đổi lại sẽ nhận được cổ phiếu ưu đãi
của các ngân hàng này. Đây là bước thay đổi lớn trong chiến lược giải cứu, vì trong
kế hoạch ban đầu, Chính phủ vẫn hướng đến giải pháp mua lại nợ xấu ngân hàng,
không mua cổ phần .
Chúng ta biết rằng, ở Mỹ "gần như hầu hết người dân khi mua nhà là phải vay
tiền ngân hàng và trả cả lãi lẫn vốn trong một thời gian dài sau đó. Do đó, có một sự
liên hệ rất chặt chẽ giữa tình hình lãi suất và tình trạng của thị trường bất động sản.
Khi lãi suất thấp và dễ vay mượn thì người ta đổ xô đi mua nhà, đẩy giá nhà cửa lên
cao, khi lãi suất cao thì thị trường giậm chân, người bán nhiều hơn người mua, đẩy
giá nhà xuống thấp. Bắt đầu từ năm 2001, để giúp nền kinh tế thoát khỏi trì trệ - nền
kinh tế lúc này quả thật đang trì trệ, mục đích giảm lãi suất một phần cũng để khôi
phục nền kinh tế, tuy nhiên đằng sau vẫn còn một nguyên nhân khác nữa, cục dự trữ
liên bang Mỹ ( FED) đã liên tục hạ thấp lãi suất, dẫn đến việc các ngân hàng cũng
hạ lãi suất cho vay tiền mua bất động sản (mặc dù những loại lãi suất cho vay tiền
mua nhà do các ngân hàng thương mại ấn định bao giờ cũng cao hơn nhiều so với
lãi suất cơ bản của FED, nhưng mức độ cao hay thấp của chúng bao giờ cũng phụ
thuộc vào lãi suất cơ bản). Vào giữa năm 2000 thì lãi suất cơ bản của FED là trên
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
6% nhưng sau đó, lãi suất này liên tục được cắt giảm, cho đến giữa năm 2003 thì
chỉ còn 1%." (Báo Thanh niên, 16/10/2008, trang 19). Việc cắt giảm lãi suất liên tục
đã làm cho lạm phát gia tăng. Do lo lắng về diễn biến lạm phát, FED bắt đầu tăng
dần lãi suất, dẫn đến việc thị trường bất động sản bắt đầu chững lại vào đầu năm
2006. Trong khi vào giữa năm 2003 lãi suất căn bản của FED chỉ có 1% thì vào
giữa năm 2006 nó đã tăng lên đến 5,25%, bắt buộc các ngân hàng thương mại phải
đẩy lãi suất cho vay tiền mua nhà lên cao hơn nhiều nữa. Tình hình lãi suất cao đã
khiến cường độ vay để mua nhà giảm lại. Giá nhà bắt đầu trượt dốc vì cung vượt
cầu. Nhiều người mua nhà giá cao trước đây bắt đầu thấy giá thị trường của căn nhà
đang sở hữu thấp hơn khoảng nợ mà mình đang vay. Bên cạnh đó, rất nhiều người
trong nhóm vay tiền với lãi suất dưới chuẩn bắt đầu mất khả năng trả nợ khi lãi suất
của họ bị điều chỉnh trở lại theo lãi suất mới hiện hành khá cao. Họ muốn bán nhà
để trả nợ cũng không được vì giá nhà thấp hơn khoản nợ do thị trường tụt dốc. Hệ
quả là họ đành bỏ nhà cho ngân hàng trưng thu lại." (Báo Thanh niên, 17/10/2008,
trang 13, chữ nghiêng là do tôi viết). Cuối cùng là khủng hoảng. Còn việc nó lan
sang lĩnh vực tài chính như thế nào cũng như diễn biến hiện tại của tình hình tài
chính ra sao thì đã có rất nhiều ý kiến được đưa ra rồi, tôi không cần phải đi sâu hơn
nữa. Ở đây, tuy năm 1929 khủng hoảng bắt đầu từ ngay thị trường chứng khoán,
còn hiện tại thị lại bắt nguồn từ khủng hoảng thị trường bất động sản, nhưng chúng
ta dễ dàng thấy ngay điểm chung giữa hai cuộc khủng hoảng, đó là nó mở đầu bẳng
việc hạ lãi suất cơ bản để kích thích đầu tư.
3. Hậu quả đối với nền kinh tế thế giới
a. Thương mại toàn cầu sụt giảm
Đây là ảnh hưởng dễ nhận thấy nhất. Nếu cả sản lượng và nhu cầu của nền
kinh tế Mỹ cũng giảm, tiêu dùng tư nhân, đầu tư của các công ty và các hoạt động
sản xuất cùng sụt giảm, dẫn tới sự sụt giảm trong nhập khẩu các loại hàng hóa tiêu
dùng, hàng hóa cơ bản và các nguyên vật liệu khác từ thị trường bên ngoài.
Trong khi đó, rất nhiều nước trên thế giới coi Mỹ là thị trường xuất khẩu
chính, như Canada, Trung Quốc, Nhật Bản, Mexico, Hàn Quốc, các nước Đông
Nam Á, và coi đây là một trong những động lực tăng trưởng kinh tế. Do đó, nhu cầu
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
sụt giảm ở Mỹ đồng nghĩa với sự sụt giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế của những
nước này. Trung Quốc đặc biệt đáng lo ngại vì Mỹ là nước tiêu dùng lớn nhất thế
giới còn Trung Quốc là nước xuất khẩu lớn nhất thế giới. Nếu người Mỹ không
mua, hàng “Made in China” sẽ đi về đâu?
Trung Quốc cũng là một ví dụ rõ ràng về việc những mắt xích trong chuỗi
thương mại quốc tế sẽ chịu tác động ra sao từ sự suy thoái của Mỹ. Trước đây, các
trung tâm chế tạo của châu Á như Hàn Quốc và Đài Loan trực tiếp sản xuất hàng
thành phẩm như hàng điện tử để xuất khẩu trực tiếp sang Mỹ. Nhưng với sự nổi lên
của Trung Quốc trong lĩnh vực này, các nước châu Á đã chuyển sang sản xuất linh
kiện để xuất sang Trung Quốc.
Sau đó, Trung Quốc tiến hành lắp ráp rồi xuất sang Mỹ. Do đó, nhập khẩu của
Mỹ đi xuống làm xuất khẩu của Trung Quốc giảm, dẫn tới nhu cầu của Trung Quốc
đối với linh kiện do các nước châu Á khác sản xuất cũng “lao” theo.
b. Đồng USD yếu khiến mọi chuyện thêm tồi tệ
Sự suy yếu của kinh tế Mỹ và việc FED liên tiếp cắt giảm lãi suất USD đã
khiến giá trị đồng tiền này giảm mạnh so với nhiều đồng tiền khác như Euro, Yên
và Won. Đồng USD yếu sẽ thúc đẩy xuất khẩu của Mỹ, nhưng lại là cơn ác mộng
đối với các nhà xuất khẩu Đức, Nhật và Hàn Quốc - những nước vốn phụ thuộc
nhiều vào xuất khẩu sang thị trường Mỹ.
c.“Bong bóng” bất động sản sẽ nổ tung toàn cầu
Mỹ không phải là quốc gia duy nhất trên thế giới có tình trạng bong bóng xảy
ra trên thị trường bất động sản trong những năm gần đây. Hoạt động tín dụng lỏng
lẻo, mức lãi suất thấp và dài hạn cũng diễn ra ở nhiều quốc gia khác, nhất là ở châu
Âu. Mỹ không phải là nước duy nhất mà “bong bóng” bất động sản đã vỡ.
Anh, Ireland và Tây Ban Nha đi sau Mỹ có chút ít về tốc độ mất giá của nhà đất.
Các nước khác với tiềm năng bong bóng bất động sản sắp vỡ bao gồm Pháp, Hy
Lạp, Hungary, Italy, Bồ Đào Nha, Thổ Nhĩ Kỳ và các nước vùng Baltic. Tại châu
Á, những nước như Australia, Trung Quốc, New Zealand và Singapore, “bong
bóng” nhà đất đã vỡ tại một số khu vực. Đến cả Ấn Độ cũng xảy ra tình trạng bong
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
bóng địa ốc. Những “bong bóng” này chắc chắn sẽ vỡ một khi tình trạng tín chặt tín
dụng “châm kim” vào chúng, dẫn tới tốc độ tăng trưởng chậm chạp tại một số nước
và suy thoái tại một số nước khác.
d. Giá hàng hóa và nguyên vật liệu thô sẽ giảm
Chỉ cần nhìn vào giá dầu cao là có thể nhận thấy nhu cầu hàng hóa của thế
giới đã tăng mạnh trong những năm gần đây. Tuy nhiên, tình trạng này sẽ kéo dài
không lâu. Đó là do hai đầu máy của kinh tế thế giới là Mỹ và Trung Quốc tăng
trưởng chậm lại sẽ kéo theo sự sụt giảm mạnh nhu cầu của các loại hàng hóa như
dầu, thực phẩm và khoáng sản.
Điều này tất yếu sẽ tác động tiêu cực tới xuất khẩu và tăng trưởng của các
nước xuất khẩu các mặt hàng này ở châu Phi, Mỹ Latin và châu Phi. Chẳng hạn,
Chile là nước xuất khẩu đồng lớn nhất thế giới, đồng từ nước này được sử dụng để
làm chip máy tính và dây điện. Nhu cầu của Mỹ và Trung Quốc giảm chắc chắn sẽ
khiến giá cả và nhu cầu đồng cùng giảm xuống, kéo theo tốc độ tăng trưởng kinh tế
của Chile.
e. Niềm tin sẽ giảm mạnh
Cuộc khủng hoảng tín dụng dưới chuẩn đã gây ra tình trạng thắt chặt thanh
khoản và tín dụng trên Wall Street. Tình trạng này cũng đã lan rộng ra thị trường tài
chính nhiều nước trên thế giới. Một lượng trái phiếu bất động sản chứa đựng đầy rủi
ro và nợ thế chấp của Mỹ đã được bán cho các nhà đầu tư nước ngoài. Đó là lý do
tại sao những thất thoát tài chính do tình trạng vỡ nợ tại các thành phố Mỹ như
Cleveland, Las Vegas và Pheonix lại có tác động mạnh đến Australia và châu Âu,
hay thậm chí cả những ngôi làng nhỏ ở Nauy.
Niềm tin tiêu dùng bên ngoài nước Mỹ, đặc biệt là tại châu Âu và Nhật Bản,
không bao giờ vững mạnh và sẽ trở nên yếu hơn trước những tin xấu về kinh tế Mỹ.
Những khoản thua lỗ trong hoạt động tại Mỹ cũng sẽ khiến các tập đoàn đa quốc gia
đi đến chỗ cắt giảm đầu tư vào các nhà máy không chỉ ở Mỹ mà còn nhiều nơi khác
trên thế giới. Các tập đoàn tại châu Âu sẽ chịu tác động đặc biệt lớn do họ phụ
thuộc vào các khoản vay ngân hàng nhiều hơn các doanh nghiệp Mỹ. Sự thắt chặt
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
tín dụng toàn cầu sẽ hạn chế khả năng của họ trong việc sản xuất, thuê nhân công và
đầu tư.
Cách tốt nhất để xem cơn bão tài chính này lan rộng ra sao là theo dõi thị
trường chứng khoán toàn cầu. Các nhà đầu tư e dè hơn trước những rủi ro khi nền
kinh tế của họ có vẻ như tăng chậm lại. Do đó, bất kỳ khi nào những thông tin xấu
về kinh tế Mỹ xuất hiện, các nền kinh tế khác cũng ngay lập tức lo theo.
Một kịch bản thường gặp là các nhà đầu tư Wall Street bán tháo cổ phiếu,
khiến chỉ số Dow Jones sụt giảm và một vài giờ sau, các chỉ số chính của thị trường
chứng khoán châu Á cũng mở cửa với đường đi dốc xuống. Rồi sau đó, tình hình
các thị trường chứng khoán châu Âu cũng diẽn biến tương tự. Điều này có thể nhận
thấy rõ trong đợt suy giảm mạnh toàn cầu của thị trường chứng khoán tháng 1 vừa
qua.
f. Các ngân hàng trung ương “bó tay”
Những người lạc quan tin tưởng rằng các ngân hàng trung ương có thể cứu thế
giới khỏi những tác động tiêu cực của tình trạng suy thoái kinh tế ở Mỹ. Như ở kỳ
suy thoái năm 2001, FED đã cắt giảm lãi suất từ 6,5% xuống còn 1%, Ngân hàng
Trung ương châu Âu (ECB) giảm lãi suất từ 4% xuống 2%, còn Ngân hàng Trung
ương Nhật (BOJ) giảm lãi suất xuống 0.
Nhưng ngày nay, khả năng của các ngân hàng trung ương trong việc sử dụng
các công cụ tiền tệ để kích thích tăng trưởng và hạn chế tác động của tình trạng kinh
tế tăng chậm lại toàn cầu đã bị hạn chế hơn trước rất nhiều. Lạm phát tăng cao tại
nhiều nước đang “bó tay” các ngân hàng trung ương.
FED sẽ còn cắt giảm lãi suất, nhưng chắc chắn sẽ lo ngại về tình trạng mất giá
liên tiếp của USD sẽ khiến các nhà đầu tư nước ngoài e ngại không muốn bỏ tiền
mua các loại trái phiếu của Mỹ. Và trong nền kinh tế toàn cầu nói chung, đồng USD
yếu cũng là một trò chơi có tổng bằng 0, đồng USD yếu sẽ có lợi xuất khẩu của
nước Mỹ, nhưng lại làm tổn thương khả năng cạnh tranh và tăng trưởng của các đối
tác thương mại của Mỹ.
Chính sách tiền tệ cũng kém tác dụng hơn vào thời điểm này vì một lý do
khác. Nguồn cung nhà cửa, xe cộ và các hàng hóa tiêu dùng khác trên thế giới nói
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
chung đang rất dư dả. Nhu cầu đối với những hàng hóa này đã bớt nhạy cảm hơn
trước những biến động lãi suất vì phải mất rất nhiều năm người tiêu dùng mới có
thể “hút” hết lượng hàng hóa thừa mứa này. Việc cắt giảm thuế cho dân Mỹ cũng
chẳng thể thay đổi tình huống, nhất là khi dân Mỹ đang nợ “như chúa chổm”.
Cuộc khủng hoảng tài chính ở Mỹ hiện nay cũng được coi là đã vượt khỏi tầm
kiểm soát của FED. Những vấn đề mà kinh tế Mỹ đang phải đối mặt không phải là
thiếu tiền mà là những khoản nợ không trả nổi. Hàng triệu ngôi nhà đang đứng
trước nguy cơ bị tịch biên vì người sở hữu không có tiền trả nợ và hơn 100 tổ chức
cho vay cầm cố đang có nguy cơ phá sản.
Mặt khác, không chỉ cho vay cầm cố, các ngân hàng của Mỹ còn thả cửa cho
vay để các doanh nghiệp đầu tư vào các vụ mua lại hoặc các loại tài sản địa ốc
thương mại. Do đó, nếu kinh tế Mỹ tiếp tục xấu đi, lượng vỡ nợ của các doanh
nghiệp cũng sẽ tăng vọt.
Thêm vào đó, ở Mỹ còn tồn tại một hệ thống ngân hàng “chợ đen” bao gồm
những tổ chức tài chính không phải là ngân hàng nhưng lại vay tiền ngắn hạn để
cho vay hoặc đầu tư dài hạn. Chẳng hạn, các quỹ đầu tư thị trường tiền tệ có thể bị
rút sạch vốn trong vòng một đêm, hay các quỹ phòng hộ chỉ được báo trước 1 tháng
để trả nợ. Nhiều trong số những quỹ này đã tự “trói” mình vào những loại trái phiếu
có độ rủi ro cao và dài hạn do đó họ phải đối mặt với rủi ro lớn hơn vì họ không
phải là đối tượng được nhận hỗ trợ của FED trong trường hợp xấu nhất.
Khả năng áp dụng các biện pháp kích thích tài chính của chính phủ hiện nay
cũng đã hạn chế hơn trước rất nhiều do Mỹ, Nhật và châu Âu hiện đều cùng ở trong
tình trạng thâm hụt ngân sách. Trong lần suy thoái trước, ngân sách của Mỹ đã đi từ
chỗ thặng dư 2,5% GDP vào năm 2000 đến chỗ thâm hụt 3,2% GDP vào năm 2004.
Nhưng lần này, thâm hụt ngân sách của Mỹ đã ở mức cao và Chính phủ Mỹ chỉ có
thể thực hiện kích thích tài chính bằng 1% GDP theo như đã nêu trong kế hoạch
kích thích kinh tế trọn gói mới đây của ông Bush. Tình hình ở Mỹ và châu Âu cũng
tương tự.
Vào thời điểm hiện nay, kế hoạch kích thích kinh tế này của ông Bush quá nhỏ
để có thể tạo ra một sự khác biệt lớn, và những gì mà FED đang làm là quá ít ỏi và
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
muộn màng. Nước Mỹ sẽ phải mất nhiều năm để giải quyết những vấn đề đã dẫn tới
cuộc khủng hoảng này. Quản lý yếu kém đối với hoạt động cho vay cầm cố, sự
thiếu minh bạch đối với những sản phẩm tài chính phức tạp, chính sách khuyến
khích thiếu hợp lý trong gói lương thưởng cho lãnh đạo các ngân hàng, quản lý rủi
ro kém, đánh giá tín dụng sai lầm… và còn rất nhiều vấn đề khác nữa.
Cuối cùng, trong thế giới phẳng ngày nay, sự phụ thuộc lẫn nhau thúc đẩy tăng
trưởng kinh tế tại các quốc gia vào những thời điểm tốt đẹp. Nhưng không may,
chính những ràng buộc thương mại và tài chính này cũng đồng nghĩa với việc tăng
trưởng yếu đi ở nơi này sẽ kéo theo tăng trưởng ở những nơi khác. Không phải
nước nào cũng sẽ suy thoái cùng với Mỹ, nhưng chắc chắn không nước nào có thể
“miễn nhiễm”.
4. Tác động của suy thoái đến VIỆTNAM
Nền kinh tế Việt Nam có thể sẽ bị ảnh hưởng tới xuất khẩu và đầu tư nước
ngoài như bất cứ một quốc gia đang phát triển nào khác, nhưng hệ thống tài chính
ngân hàng Việt Nam hiện có thể đứng vững trước cơn sóng gió này.
Trên thị trường chứng khoán Việt Nam, tác động gián tiếp từ những diễn biến
bất lợi của thị trường tài chính thế giới đã kéo theo 3 phiên giao dịch giảm điểm liên
tiếp vào giữa tuần. Ảnh hưởng tâm lý đến nhà đầu tư Việt Nam rất hiện hữu, dù
rằng tác động rõ ràng của khủng hoảng tài chính thế giới đến Việt Nam chưa được
xác định cả trong ngắn hạn và dài hạn. Tính chung cả tuần, chỉ số VN Index mất
gần 40 điểm.
Chỉ đến phiên giao dịch cuối tuần, nhờ những thông tin về việc Ngân hàng
Trung ương tại một số thị trường lớn bắt đầu vào cuộc "cứu trợ", cùng với sự bật
dậy của các thị trường lớn, thì chứng khoán Việt Nam mới bất ngờ có được phiên
đảo chiều tăng điểm ấn tượng: gần 100% mã chứng khoán tăng hết biên độ.
Trong số những tập đoàn tài chính hàng đầu của Mỹ lâm cảnh khó khăn, thì sự
việc ở tập đoàn bảo hiểm AIG được nhiều người Việt Nam quan tâm. Công ty AIG
Việt Nam đang thực hiện hợp đồng bảo hiểm nhân thọ với gần 300.000 khách hàng
tại Việt Nam.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
Chỉ 1 ngày sau biến cố tại Mỹ, đại diện AIG Việt Nam và Bộ Tài chính đã đưa
ra những số liệu để khẳng định: Quyền lợi của tất cả các khách hàng của AIG tại
Việt Nam sẽ không thể bị ảnh hưởng.
Ông Trịnh Thanh Hoan, Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm - Bộ Tài chính cho biết:
"AIG Việt Nam hoạt động tại Việt Nam với mô hình là một công ty TNHH, họ có
tính độc lập tương đối với hoạt động của tập đoàn mẹ. Chúng tôi giám sát hoạt động
của các công ty bảo hiểm nước ngoài dựa vào biên khả năng thanh toán của họ.
Hiện nay, mức bồi thường của AIG Việt Nam đang cao gấp 28 lần nếu so với biên
khả năng thanh toán. Thậm chí cả trong trường hợp AIG phá sản, thì trước tiên, mọi
quyền lợi của khách hàng trong hợp đồng chắc chắn vẫn được đảm bảo".
Khủng hoảng tài chính Mỹ đã được chỉ rõ: Bắt nguồn từ việc các ngân hàng
đầu tư Mỹ đổ quá nhiều tiền vào chứng khoán bất động sản, giờ thì gần như vô giá
trị…
Ở Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước khẳng định: Không một định chế tài chính
nào của Việt Nam đầu tư vào chứng khoán bất động sản tại Mỹ, và cũng không nắm
giữ cổ phiếu các ngân hàng đầu tư Mỹ… Vì vậy, hệ thống tài chính ngân hàng Việt
Nam sẽ không chịu những ảnh hưởng trực tiếp từ khủng hoảng tài chính Mỹ.
Ông Lê Xuân Nghĩa, Vụ trưởng Vụ Chiến lược ngân hàng - Ngân hàng Nhà
nước Việt Nam cho biết: "Thị trường tài chính của chúng ta chưa hội nhập quá sâu
nên không chịu nhiều tác động từ khủng hoảng toàn cầu. Vấn đề quan trọng là cho
đến giờ, Chính phủ luôn kiểm soát tốt và chặt chẽ toàn bộ hệ thống tài chính trong
nước. Còn Ngân hàng Nhà nước cũng kiểm soát được rất tốt toàn bộ hệ thống các
ngân hàng thương mại của chúng ta trước những biến động của tài chính toàn cầu,
vấn đề cốt lõi là chúng ta phải đảm bảo được tính thanh khoản và dự phòng rủi ro
của các ngân hàng thương mại trong nước. Điều này đã được Ngân hàng Nhà nước
tập trung giải quyết trong suốt 6 tháng qua, và ở vào thời điểm này, hệ thống ngân
hàng trong nước đang có tính thanh khoản rất tốt".
Các chuyên gia cũng khuyến nghị: Ngân hàng Nhà nước và hệ thống các ngân
hàng thương mại cần tiếp tục giám sát chặt chẽ tín dụng, đặc biệt phải có chính sách
cụ thể hơn nữa đối với tín dụng bất động sản.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
Khủng hoảng tài chính Mỹ lan dần ra toàn cầu. Và dù chưa chịu những tác
động trực tiếp, thì nền kinh tế Việt Nam cũng khó tránh khỏi bị ảnh hưởng. Những
ảnh hưởng đã được dự báo ngay sẽ đến với tình hình xuất khẩu hay thu hút đầu tư
nước ngoài. Từ đây, một hướng giải pháp, là Việt Nam có thể tập trung tìm cách
tăng sức mua cho thị trường trong nước rất tiềm năng với hơn 80 triệu người, trong
bối cảnh các hoạt động kinh tế tài chính liên thông thế giới dễ chịu ảnh hưởng từ
cuộc khủng hoảng hiện nay.
Phát biểu tại diễn đàn, Phó thủ tướng thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh
Hùng đánh giá thế giới cũng như Việt Nam đang gặp những thách thức, trong bối
cảnh nền kinh tế thế giới suy giảm; giá dầu, giá lương thực tăng cao; lạm phát gia
tăng ảnh hưởng tới tốc độ tăng trưởng của các nước trong khu vực, trong đó có Việt
Nam. Tuy nhiên, Phó thủ tướng khẳng định Việt Nam vẫn duy trì mục tiêu tăng
trưởng 6,5% - 7% trong năm nay, và cho rằng Việt Nam đã vượt qua được thời kỳ
khó khăn nhất. Ông cho biết trước mắt Chính phủ quyết tâm ổn định kinh tế vĩ mô,
đặc biệt là lĩnh vực tài chính, và về dài hạn là sự phát triển bền vững, trong đó giải
quyết các vấn đề cốt tử của nền kinh tế như nhân lực, hạ tầng. Phó thủ tướng khẳng
định dù khó khăn đến đâu Việt Nam cũng sẽ tạo điều kiện tốt nhất, và hỗ trợ tối đa
cho các nhà đầu tư nước ngoài.
Trong khi đó, ông Noritaka Akamatsu, chuyên gia cao cấp về tài chính của
Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam (WB), cho rằng khi một đất nước muốn tăng
trưởng mạnh 7%, 8% thậm chí 10% thì những thách thức như thâm hụt thương mại,
tài khoản vãng, cán cân thanh toán là chuyện không thể tránh khỏi. Ông đánh giá
Việt Nam hiện nay, tích lũy nội địa vẫn khá thấp, nên vẫn phải dựa vào dòng vốn
bên ngoài, đó là các kênh tài trợ cho thâm hụt. "Việt Nam cần khuyến khích xuất
khẩu, đầu tư vào xuất khẩu để tiếp tục tích lũy nội địa mạnh mẽ. Về dài hạn tiếp tục
thu hút các nhà đầu tư có tổ chức, các nhà đầu tư dài hạn. Tỷ lệ vốn dài hạn hiện
nay chiếm 5% GDP là quá thấp," chuyên gia này nhận xét. Ông cũng cho rằng việc
lo ngại nhà đầu tư gián tiếp ngắn hạn rút khỏi thị trường là không có cơ sở. "Thị
trường tài chính tiền tệ Việt Nam còn quá nhỏ, và tính thanh khoản thấp, vì vậy
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
những ai có ý định đến đây để kiếm lời, và rút ra nhanh là điều không dễ", quan
chức WB này nhận định.
5. Các biện pháp khắc phục hậu quả của suy thoái
a. Khôi phục ổn định trên thị trường tài chính
Vấn đề trung tâm hiện nay là tâm lý và giảm sút lòng tin trên toàn thế giới.
Các nhà đầu tư đánh mất niềm tin vào các công ty, đặc biệt là các ngân hàng do lo
ngại về tình trạng thua lỗ tiếp tục xảy ra. Tiêu dùng giảm do lo ngại về khả năng
mất việc làm. Do vậy, mục tiêu trọng tâm hiện nay phải là khôi phục niềm tin. Ở
cấp độ toàn cầu, điều này có nghĩa là các chính phủ và Ngân hàng Trung ương cần
phải hành động một cách quyết đoán để nhà đầu tư có thể tin tưởng vào khả năng
thanh toán và tồn tại của các định chế tài chính, đồng thời phải cam kết một cách
đáng tin cậy sẽ thực hiện các biện pháp đủ để xử lý nguy cơ tái diễn tình trạng Đại
Suy thoái. Do vậy, ổn định tài chính là vấn đề then chốt để phục hồi kinh tế thế giới.
Xuất phát từ kinh nghiệm của cuộc khủng hoảng Châu Á, các nước đã hành
động nhằm giải quyết những nguy cơ trước mắt đối với sự ổn định hệ thống thông
qua biện pháp hỗ trợ thanh khoản quy mô lớn, như mở rộng chương trình bảo hiểm
và bảo lãnh tiền gửi và coi đây là yếu tố cốt lõi để duy trì niềm tin của công chúng.
Tuy nhiên, cần hành động nhiều hơn nữa để giải quyết tình trạng thiếu lòng tin vào
khả năng thanh toán của hệ thống do hoạt động thua lỗ và triển vọng kinh tế suy
thoái; cần xem xét, đánh giá lại hiệu quả của hệ thống thanh tra giám sát tài chính,
ngân hàng nhằm phát hiện ra những kẽ hở, điểm yếu của hệ thống trong việc phát
hiện và phòng ngừa khủng hoảng, qua đó giúp khôi phục lòng tin của công chúng
vào hệ thống tài chính ngân hàng.
Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu hiện nay, những vấn đề
quan trọng đặt ra đối với hoạt động thanh tra tài chính, ngân hàng là: (i) Tăng cường
công tác điều phối, phối hợp hoạt động, trao đổi thông tin trong hoạt động thanh tra
giám sát; (ii) Tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực thanh tra ngân hàng nhằm
đảm bảo an toàn, ổn định cho hệ thống. Các Chính phủ cần đẩy mạnh quá trình tái
cơ cấu ngân hàng, tập trung làm trong sạch bảng cân đối tài sản thông qua các biện
pháp như: (i) Đánh giá lại bảng cân đối tài sản trong tình huống xấu nhất, xác định
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
khả năng tồn tại của các tổ chức và tiến hành tái cơ cấu nếu thấy cần thiết. Các cơ
quan chức năng cần sẵn sàng ứng phó khi cần thiết, kể cả việc can thiệp một cách
đầy đủ; (ii) Hỗ trợ từ nguồn vốn công khi cần thiết cho các ngân hàng có khả năng
phục hồi, xử lý tài sản xấu và bảo lãnh; (iii) Nhanh chóng bán hay giải thể các ngân
hàng mất khả năng thanh toán, tùy thuộc giá trị thương hiệu có còn hay không; (iv)
Thành lập tổ chức thuộc Chính phủ chịu trách nhiệm quản lý "tài sản xấu".
Ngay cả khi đã có những biện pháp này thì vẫn mất nhiều thời gian mới khôi
phục được tăng trưởng tín dụng. Các biện pháp nêu trên sẽ rất tốn kém đối với
Chính phủ nhưng tổn thất do khủng hoảng ngân hàng sẽ còn cao hơn nếu vần đề
không được giải quyết nhanh chóng.
b. Chương trình kích cầu
Trong thời gian qua, rất nhiều nước đã thực hiện các gói giải pháp kích cầu
trong nước. Các Ngân hàng Trung ương trên thế giới đã có những phản ứng nhanh
và quyết đoán nhằm giải quyết tình hình. Các ngân hàng Châu Á cũng đã hành động
một cách quyết đoán như: Cơ quan Tiền tệ Singapore đã nới lỏng chính sách tiền tệ
ngay từ đầu cuộc khủng hoảng, Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ và Ngân hàng trung ương
Hàn Quốc đi đầu trong việc cắt giảm lãi suất. Tuy nhiên, các biện pháp chính sách
tiền tệ không đủ để giải quyết những đổ vỡ trên thị trường tài chính, mà cần phải kết
hợp với biện pháp kích thích tài khóa để khôi phục tăng trưởng toàn cầu. Nhưng
không phải tất cả các nước đều có thể sử dụng biện pháp kích thích tài khóa do
không thể tăng thâm hụt ngân sách. Điều này cho thấy một điểm quan trọng là mỗi
nước có biện pháp riêng của mình và kích thích tài khóa chỉ là một trong những
biện pháp kích cầu trong nước. Ngoài ra, cần phải chú ý các gói chính sách tài khóa
và tiền tệ mở rộng quy mô lớn nhằm kích thích tăng trưởng trong ngắn hạn để vượt
qua khủng hoảng có thể gây lạm phát và mất ổn định vĩ mô trong trung và dài hạn
sau khi cuộc khủng hoảng qua đi. Do vậy, vấn đề liều lượng và quy mô của các gói
chính sách kích cầu là đặc biệt quan trọng, đồng thời các nước cần chuẩn bị sẵn các
biện pháp cho giai đoạn hậu khủng hoảng nhằm chuẩn bị đối phó với các nguy cơ từ
gói giải pháp kích cầu, đảm bảo tăng trưởng ổn định và bền vững, bao gồm:
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
* Về phía chính sách tài khóa: Những nước áp dụng chính sách tài khóa mở
rộng để kích thích tiêu dùng nhưng lại có tỷ lệ tiết kiệm thấp sẽ phải đối mặt với
nguy cơ tình trạng thậm hụt cán cân vãng lai trầm trọng hơn, nợ nước ngoài tăng,
ngân sách không bền vững trong trung hạn và có thể xảy ra "khủng hoảng tài khóa".
* Về phía chính sách tiền tệ: Chính sách tiền tệ quá nới lỏng có thể sẽ dẫn tới
tình trạng "bẫy thanh khoản" (cung tiền quá mức nhưng không thể thúc đẩy tăng
trưởng) và việc duy trì chi phí vốn quá thấp trong thời gian dài có thể gây ảnh
hưởng xấu trong dài hạn tới tiết kiệm và đầu tư.
Do vậy, việc thực hiện chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ mở rộng cần
được nghiên cứu kỹ và có tầm nhìn trung và dài hạn nhằm duy trì được lòng tin của
công chúng vào sự ổn định và bền vững về mặt vĩ mô trong tương lai. Các biện
pháp chính sách của mỗi nước phải tính đến mối quan hệ gắn kết giữa các nền kinh
tế và biện pháp của nước này có thể gây ảnh hưởng sâu sắc tới những nước khác.
Tránh áp dụng các biện pháp kích cầu nhưng manh tính bảo hộ gây ảnh hưởng xấu
tới thương mại quốc tế và đặc biệt là gây tổn hại tới các nền kinh tế mới nổi có tăng
trưởng lệ thuộc nhiều vào nguồn vốn vay từ các ngân hàng nước ngoài.
c. Phối hợp các chính sách trong nước để giải quyết khủng hoảng
Ở các quốc gia mà chức năng ổn định tài chính thuộc trách nhiệm của nhiều cơ
quan quản lý, cần phải có một cơ chế đảm bảo đưa ra được những chính sách mang
tính nhất quán, có sự phối hợp và phân định rõ vai trò và trách nhiệm của các bên.
Một số khó khăn trong quá trình phối hợp chính sách gồm: (i) Thiếu trao đổi
thông tin giữa các cơ quan liên quan; (ii) Công bố thông tin cho công chúng để khôi
phục niềm tin; (iii) Khuôn khổ pháp lý yếu; (iv) Thiếu nguồn lực và năng lực để
đảm bảo hiệu quả hợp tác giữa các cơ quan quản lý. Giải pháp để tháo gỡ những
khó khăn này là:
* Khuôn khổ pháp lý hỗ trợ xây dựng những biện pháp can thiệp kịp thời và
có trật tự: Những thay đổi nhanh chóng trong môi trường hoạt động đòi hỏi phải có
đánh giá tổng thể về khuôn khổ pháp lý qui định về quyền hạn, công cụ và những
yêu cầu đối với các cơ quan quản lý trong việc đưa ra những can thiệp và giải pháp
kịp thời. Nhìn chung, những qui định pháp lý điều chỉnh hoạt động thanh tra, quyền
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NGUYỄN HÀ TRƯỜNG - QTKD TM48C
lợi của nhà đầu tư, phá sản doanh nghiệp, bảo mật thông tin thường được xây dựng
độc lập với nhau để bảo đảm cân bằng lợi ích giữa các nhóm đối tượng và được
thực thi bởi các cơ quan khác nhau. Do vậy có thể có những qui định pháp lý xung
đột, gây cản trở cho việc thực hiện những giải pháp can thiệp kịp thời và có trật tự.
* Có đủ nguồn lực, năng lực và hợp tác hiệu quả giữa các cơ quan quản lý để
đảm bảo thực hiện chính sách có hiệu quả: Trong cuộc khủng hoảng tài chính hiện
tại vai trò "Người cho vay cuối cùng" của Ngân hàng Trung ương đã có những điều
chỉnh so với cách hiểu truyền thống như: (i) Kéo dài thời kỳ hỗ trợ thanh khoản; (ii)
Mở rộng phạm vi các tài sản được phép cầm cố và danh sách các tổ chức được tham
gia; (iii) Cho phép hoán đổi các chứng khoán không có khả năng thanh khoản lấy
trái phiếu chính phủ. Ngoài ra, nhiều biện pháp can thiệp khác cũng được áp dụng
như mua lại nợ, bảo lãnh nợ và tiền gửi, tăng vốn. Tuy nhiên, những biện pháp can
thiệp như vậy đã chuyển những rủi ro tín dụng và thị trường lên bảng tổng kết tài
sản của Ngân hàng Trung ương. Hơn nữa việc chấp nhận những tài sản đảm bảo
thiếu tính thanh khoản cũng tạo ra những quan ngại về các vấn đề định giá, rủi ro
đạo đức... vì rất khó xác định được cách định giá phù hợp đối với các sản phẩm tài
chính có độ phức tạp cao và ít được giao dịch. Do vậy, phần lớn các Ngân hàng
trung ương trong khu vực đã không ngừng tăng cường khuôn khổ quản lý thanh
khoản và có những độ linh hoạt nhất định trong việc đưa ra những điều chỉnh cần
thiết để có thể đối phó được những tình huống thiếu hụt thanh khoản có thể xảy ra
trên thị trường hoặc đối với từng tổ chức cụ thể. Điều này cũng đòi hỏi Ngân hàng
trung ương phải tăng cường khả năng kiểm soát rủi ro và đội ngũ chuyên gia.
* Tăng cường cung cấp thông tin để loại bỏ tâm lý bất ổn và khôi phục lòng
tin: Vấn để khủng hoảng lòng tin trong cuộc khủng hoảng này đã một lần nữa cho
thấy các chiến lược truyền thông cho các nhóm đối tượng cần phải được coi là một
phần đặc biệt quan trọng trong các giải pháp chính sách, vì những tác động về lòng
tin có thể trở thành kênh truyền dẫn chính cho những lây lan khủng hoảng giữa các
nước, cũng như giữa các khu vực kinh tế. Vấn đề công bố và trao đổi thông tin có
thể có tác động tích cực hoặc tiêu cực đối với hiệu quả chính sách, tùy thuộc vấn đề
thời điểm công bố và mức độ chi tiết của thông tin. Trong bối cảnh biến động tài
20
.DOC 
56 
73 
66 
