Tài liệu Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty cổ phần thủy sản minh hiếu bạc liêu

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ KIM NGOAN KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY SẢN MINH HIẾU BẠC LIÊU LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành: Kế toán tổng hợp Mã số ngành: 52340301 Cần Thơ, tháng 09/2014 TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ KIM NGOAN MSSV: 4114137 KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY SẢN MINH HIẾU BẠC LIÊU LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH: Kế toán tổng hợp Mã số ngành: 52340301 Cán bộ hƣớng dẫn VÕ THÀNH DANH Cần Thơ, tháng 09/2014 LỜI CẢM TẠ Sau hơn ba năm học tập và rèn luyện tại trƣờng Đại Học Cần Thơ, em đã đƣợc Quý thầy cô của trƣờng nói chung và của khoa Kinh tế- Quản trị kinh doanh nói riêng truyền đạt những kiến thức chuyên môn và kiến thức xã hội vô cùng quý giá. Những kiến thức đó sẽ là hành trang giúp em vƣợt qua những khó khăn, thử thách trong công việc cũng nhƣ cuộc sống sau này. Và với thời gian cuối còn học tại trƣờng- một học kỳ, các thầy cô đã tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện để em vận dụng những kiến thức đã tích lũy đƣợc vào bài nghiên cứu của mình. Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành, sâu sắc đến cha mẹ - Ngƣời luôn đứng sau lƣng theo dõi từng bƣớc đi của em trên đƣờng đời và tạo cho em nguồn động lực để con có đƣợc ngày hôm nay. Cám ơn cha mẹ đã động viên con cố gắng trong mọi hoàn cảnh. Em hứa sẽ không ngừng cố gắng hơn nữa để không phụ lòng cha mẹ. Với lòng kính trọng, em xin gửi lời cám ơn sâu sắc đến Quý thầy cô trƣờng Đại Học Cần Thơ. Đặc biệt, em xin chân thành cám ơn thầy Võ Thành Danh đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu để em có thể hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Xin gửi lời cám ơn thân thƣơng nhất đến những ngƣời bạn, đặc biệt là phòng 19C6, kí túc xá trƣờng Đại Học Cần Thơ đã động viên, giúp đỡ mỗi khi em gặp khó khăn, luôn chia sẽ những kiến thức có đƣợc, giúp em có thêm hiểu biết để hoàn thành đề tài nghiên cứu. Cuối lời, em xin chúc Quý thầy cô, cha mẹ và bạn bè đƣợc nhiều sức khỏe và thành công trong cuộc sống! Cần Thơ, ngày……tháng……năm……. Sinh viên thực hiện i TRANG CAM KẾT Em xin cam đoan đề tài này do chính em thực hiện, số liệu sử dụng trong đề tài và kết quả phân tích đƣợc là trung thực, đề tài không trùng với bất cứ đề tài nghiên cứu khoa học nào khác. Cần Thơ, ngày…..tháng…..năm….. Sinh viên thực hiện ii NHẬN XÉT CỦA ĐƠN VỊ THỰC TẬP .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm ….. iii NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm ….. iv NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm ….. v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CPNVLTT: chi phí nguyên vật liệu trực tiếp. CPNCTT: chi phí nhân công trực tiếp. CPSXC: chi phí sản xuất chung. SP: sản phẩm. TSCĐ: tài sản cố định. TK: tài khoản. CPSXDDCK: chi phí sản xuất dở dang cuối kỳ. CPSXDDĐK: chi phí sản xuất dở dang đầu kỳ. GTGT: giá trị gia tăng. vi MỤC LỤC CHƢƠNG 1 GIỚI THIỆU…………………………………………..............1 1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI………………………………………………...…1 1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU…………………………………….………...2 1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU…………………………………….…….…….2 1.3.1 Phạm vi không gian………………………………………………….…2 1.3.2 Phạm vi thời gian……………………………………………...……….2 1.3.3 Đối tƣợng nghiên cứu………………………………………….…….…2 CHƢƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…………………………………………………….…………..…………3 2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN……………………………………………...……….…3 2.1.1 Chi phí sản xuất là gì? …………………………………………………..3 2.1.2 Giá thành sản phẩm là gì? …………………………………….………...5 2.1.3 Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm………………6 2.1.4 Nhiệm vụ của kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm……………………………………………………………….……….….7 2.1.5 Đối tƣợng hạch toán chi phí sản xuất, tính giá thành và kỳ tính giá thành………………………………………………………………….………..7 2.1.6 Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chi phí định mức…………………………………………………………………………...15 2.1.7 Phƣơng pháp thay thế liên hoàn……………………………...………...21 2.2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU………………………………………..23 2.2.1 Phƣơng pháp thu thập số liệu…………………………………………..23 2.2.2 Phƣơng pháp phân tích số liệu………………………………..………..23 CHƢƠNG 3 GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY SẢN MINH HIẾU BẠC LIÊU….....…………………..…………...24 3.1 LỊCH SỬ HÌNH THÀNH………………………………………………..24 3.2 CƠ CẤU TỔ CHỨC CỦA CÔNG TY………………………………..…25 3.2.1 Cơ cấu tổ chức các bộ phận trong doanh nghiệp……………………….25 3.2.2 Quy trình sản xuất của doanh nghiệp…………………………………..27 3.3 NGÀNH NGHỀ KINH DOANH CỦA ĐƠN VỊ………………………...29 3.4 TỔ CHỨC BỘ MÁY KẾ TOÁN CỦA ĐƠN VỊ………………………...29 vii 3.4.1 Sơ đồ tổ chức…………………………………………………………...29 3.4.2 Chế độ kế toán và hình thức kế toán…………………………..……….30 3.4.3 Phƣơng pháp kế toán…………………………………………………...31 3.5 SƠ LƢỢC KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP……………………………………………………………32 3.6 THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN VÀ PHƢƠNG HƢỚNG HOẠT ĐỘNG………………………………………………………………………..36 3.6.1 Thuận lợi………………………………………………………….……36 3.6.2 Khó khăn……………………………………………………………….37 3..6.3 Phƣơng hƣớng hoạt động……………………………………………...37 CHƢƠNG 4 KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY SẢN MINH HIẾU BẠC LIÊU................................................................................................................38 4.1 KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY SẢN MINH HIẾU BẠC LIÊU THÁNG 6 NĂM 2014……………………………………………………………………38 4.1.1 Kế toán chi phí sản xuất………………………………………………..39 4.1.2 Kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm….............63 4.2 PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG GIÁ THÀNH SẢN PHẨM………………...68 4.2.1 Biến động chi phí sản xuất và giá thành so với định mức……………...68 4.2.2 Biến động giá thành sản phẩm so với cùng kỳ năm 2011, 2012, 2013...75 4.3 PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ SẢN XUẤT……........……………………………………..……………78 CHƢƠNG 5 CÁC GIẢI PHÁP GÓP PHẦN HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY SẢN MINH HIẾU BẠC LIÊU…..……………………………………………………………………..80 5.1 NHẬN XÉT CHUNG……………………………………………………80 5.1.1 Nhận xét về công tác kế toán tại đơn vị………………………………..80 5.1.2 Nhận xét về công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại đơn vị……………………………………………………………………...81 5.2 ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI ĐƠN VỊ……………………………………………………………....…83 viii 5.3 ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH………………………………………………...83 CHƢƠNG 6 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ………………………..……...85 6.1 KẾT LUẬN………………………………………………………………85 6.1.1 Kết quả chính của đề tài………………………………………………..85 6.1.2 Hạn chế của đề tài……………………………………………………...85 6.2 KIẾN NGHỊ……………………………………………………………...86 6.2.1 Đối với các Cơ quan, Sở, Ban Ngành………………………………….86 6.2.2 Đối với doanh nghiệp…………………………………………………..86 TÀI LIỆU THAM KHẢO .……………………..…………………………87 PHỤ LỤC……...…………………………………………………………….88 x MỤC LỤC HÌNH Hình Hình Hình Hình Hình Hình 2.1 Sơ đồ kế toán chi phí nguyên, vật liệu trực tiếp……………………10 2.2 Sơ đồ kế toán chi phí nhân công trực tiêp sản xuất ..........................11 2.3 Sơ đồ kế toán chi phí sản xuất chung………………………………12 2.4 sơ đồ kế toán thành phẩm(Theo PP kê khai thƣờng xuyên)………..13 2.5 sơ đồ kế toán thành phẩm(theo PP kiểm kê định kỳ)………………14 2.6 Sơ đồ kế toán chi phí sản xuất kinh doanh dở dang………………..15 Hình 2.7 sơ đồ kế toán nhập kho NVL……………………………………….17 Hình 2.8 sơ đồ kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp……………………..17 Hình 2.9 sơ đồ kế toán chi phí nhân công trực tiếp…………………………..18 Hình Hình Hình Hình Hình Hình 2.10 sơ đồ kế toán CPSXC (tổng biến động)…………………………..18 2.11 sơ đồ kế toán CPSXC (hai biến động)…………………………….19 3.1 Cơ cấu tổ chức các bộ phân trong doanh nghiệp…………………...26 3.2: Quy trình sản xuất tôm thành phẩm……………………………….28 3.3: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán……………………………………..29 3.4: Hình thức kế toán Nhật kí chung………………………………….31 Hình 4.1 lƣu đồ luân chuyển chứng từ kế toán nguyên vật liệu……………...41 Hình 4.2 sơ đồ kế toán nhập kho NVLA……………………………………..43 Hình 4.3 sơ đồ kế toán nhập kho NVLB……………………………………..43 Hình 4.4 lƣu đồ luân chuyển chứng từ kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp……………………………………………………………………………45 Hình 4.5 sơ đồ kế toán CPNVLTT SPA……………………………………..48 Hình 4.6 sơ đồ kế toán CPNVLTT SPB……………………………………...48 Hình 4.7 lƣu đồ luân chuyển chứng từ kế toán chi phí nhân công trực tiếp sản xuất…………………………………………………………………...............50 Hình 4.8 sơ đồ kế toán CPNCTT SPA……………………………………….53 Hình 4.9 sơ đồ kế toán CPNCTT SPB……………………………………….53 Hình Hình Hình Hình Hình 4.10 lƣu đồ luân chuyển chứng từ kế toán chi phí sản xuất chung….....55 4.11 sơ đồ kế toán CPSXC ở PXI (SPA)………………………………62 4.12 Sơ đồ kế toán CPSXC ở PXII (SPB)…………………………...…63 4.13 sơ đồ kế toán xử lí các khoản chênh lệch SPA……………………69 4.14 sơ đồ kế toán xủa lí các khoản chênh lệch SPB…………………..69 x MỤC LỤC BẢNG Bảng 3.1 BẢNG TÓM TẮT KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP TRONG 6 THÁNG ĐẦU NĂM GIAI ĐOẠN 20122014…………………………………………………………………………..33 Bảng 3.2 PHÂN TÍCH LỢI NHUẬN TỪ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP TRONG 6 THÁNG ĐẦU NĂM GIAI ĐOẠN 20112014…………………………………………………………………………..34 BẢNG 4.1 ĐỊNH MỨC CHI PHÍ SẢN XUẤT SPA CỦA DOANH NGHIỆP THÁNG 6 NĂM 2014………………………………………………………..38 BẢNG 4.2 ĐỊNH MỨC CHI PHÍ SẢN XUẤT SPB CỦA DOANH NGHIỆP THÁNG 6 NĂM 2014 ……...……………………………….......…………...39 BẢNG 4.3 BẢNG TỔNG HỢP PHIẾU NHẬP KHO NGUYÊN VẬT LIỆU CHÍNH THÁNG 06/2014……………………………...……………42 BẢNG 4.4 BẢNG TỔNG HỢP CHI PHÍ NHÂN CÔNG TRỰC TIẾP SẢN XUẤT THÁNG 6/2014………………………………………………………51 BẢNG 4.5 BẢNG TỔNG HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SPA THEO CHI PHÍ TIÊU CHUẨN………………………...…....64 BẢNG 4.6 BẢNG TỔNG HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SPB THEO CHI PHÍ TIÊU CHUẨN………………………………64 BẢNG 4.7 BẢNG TỔNG HỢP CHÊNH LỆCH CHI PHÍ SẢN XUẤT SPA…………………………………………………………………………...66 BẢNG 4.8 BẢNG TỔNG HỢP CHÊNH LỆCH CHI PHÍ SẢN XUẤT SPB…………………………………………………………………………...67 BẢNG 4.9 BẢNG TÍNH GIÁ THÀNH THỰC TẾ SẢN PHẨM…………...70 BẢNG 4.10 BẢNG TÍNH GIÁ THÀNH THỰC TẾ SẢN PHẨM………….71 BẢNG 4.11 BẢNG TỔNG HỢP CHÊNH LỆCH GIÁ THÀNH ĐƠN VỊ SP TRONG THÁNG 6 GIAI ĐOẠN 2011-2014………………………………..76 BẢNG 4.12 BẢNG TỔNG HỢP CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CHI PHÍ SẢN XUẤT..............................................................................................78 xi CHƢƠNG 1 GIỚI THIỆU 1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Các nền kinh tế trên thế giới đang trên đà phát triển, trong đó có khu vực châu Á, cũng đƣợc hƣởng lợi từ đà phục hồi tăng trƣởng tích cực của các nền kinh tế đầu tàu thế giới. Những tín hiệu sáng của nền kinh tế thế giới đem lại nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam. Song cơ hội bao giờ cũng đi kèm với những khó khăn, thách thức mới, đặc biệt là khi Việt Nam hội nhập mạnh mẽ hơn vào nền kinh tế toàn cầu. Cơ hội luôn đƣợc chia đều cho tất cả song chỉ những ngƣời có tƣ duy nhạy bén và thực sự sẵn sàng mới có thể làm chủ cơ hội. Vì thế, mỗi doanh nghiệp luôn phải tìm cho mình những biện pháp cạnh tranh hoàn hảo hơn nữa và phƣơng hƣớng hoạt động tốt hơn để tồn tại và phát triển. Đối với các doanh nghiệp sản xuất thì sản phẩm là một trong những nhân tố quyết định sự thành công của doanh nghiệp. Sản phẩm của doanh nghiệp sản xuất có cạnh tranh đƣợc với các sản phẩm khác trên thị trƣờng hay không, ngoài yếu tố chất lƣợng ra còn có một yếu tố hết sức quan trọng đó là giá thành của sản phẩm. Giá thành sản phẩm hợp lý và đƣợc thị trƣờng chấp nhận thì nó sẽ góp phần đem lại lợi ích kinh tế cao cho doanh nghiệp. Giá thành sản phẩm cao hay thấp, tăng hay giảm đồng nghĩa với việc doanh nghiệp sử dụng các tài sản, vật tƣ trong quá trình sản xuất lãng phí hay tiết kiệm. Ngoài ra, giá thành sản phẩm còn là kết quả của việc sử dụng lao động xã hội bao gồm lao động sống và lao động vật hóa có hiệu quả hay không. Bên cạnh đó, giá thành còn là một chỉ tiêu chất lƣợng quan trọng cho phép tổng hợp, đánh giá toàn bộ kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, nên đòi hỏi phải có phƣơng pháp tính giá khoa học, hợp lý nhằm phát huy hết vai trò của giá thành. Tuy nhiên, giá thành sản phẩm lại chịu sự chi phối của một khoản mục hết sức quan trọng, đó là chi phí sản xuất. Chi phí quá cao thì giá thành bắt buộc cũng tăng trƣởng theo đà đó. Câu hỏi lớn luôn đặt ra cho các doanh nghiệp là làm thế nào giảm chi phí sản xuất và hạ giá thành? Do các yếu tố sản xuất và mức sống ở nƣớc ta còn thấp nên việc tiết kiệm chi phí sản xuất để hạ giá thành sản phẩm đƣợc xem là một mục tiêu chiến lƣợc đối với các doanh nghiệp. Chính vì thế mà các doanh nghiệp luôn chú trọng vào công tác kế toán tính giá thành sản phẩm- một công tác hết sức quan trọng và mang ý nghĩa to lớn về mặt lý luận trong quá trình sản xuất. Nhận thấy tầm quan trọng của việc nghiên cứu, nắm vững và vận dụng đúng đắn hình thức kế toán, đặc biệt là kế toán chi phí sản xuất và tính giá 1 thành sản phẩm trong doanh nghiệp, ngƣời viết đã mạnh dạn chọn đề tài “ kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty cổ phần thủy sản Minh Hiếu Bạc Liêu” làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình. 1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Mục tiêu chung của đề tài là nghiên cứu công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm của công ty cổ phần thủy sản Minh Hiếu Bạc Liêu. Từ đó đề xuất một số giải pháp giúp hoàn thiện công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại đơn vị. Từ mục tiêu chung của đề tài, mục tiêu nghiên cứu của đề tài có thể cụ thể hóa thành các mục tiêu cụ thể nhƣ sau: - Hạch toán công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty cổ phần thủy sản Minh Hiếu Bạc Liêu trong quý 2 năm 2014. - Phân tích tình hình biến động chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm tại đơn vị so với định mức và cùng kỳ trong 3 năm 2011, 2012, 2013. - Đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại đơn vị. 1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.3.1 Phạm vi không gian Đề tài đƣợc thực hiện tại công ty cổ phần thủy sản Minh Hiếu Bạc Liêu. 1.3.2 Phạm vi thời gian - Số liệu thu thập đƣợc là số liệu thực tế trong ba năm 2011, 2012, 2013 và tháng 06 năm 2014. - Đề tài đƣợc thực hiện từ tháng 8/ 2014 đến 11/ 2014. 1.3.3 Đối tƣợng nghiên cứu Công ty cổ phần thủy sản Minh Hiếu Bạc Liêu chuyên kinh doanh, chế biến, xuất khẩu các mặt hàng thủy sản nhƣ: tôm, cá, mực,…và nuôi trồng thủy sản. Nhƣng lĩnh vực kinh doanh chủ yếu của doanh nghiệp là chế biến và xuất khẩu tôm. Do còn hạn chế nhiều về mặt thời gian, kiến thức và phụ thuộc vào thời vụ của tôm nguyên liệu nên đề tài chỉ tập trung phân tích công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại đơn vị là tôm sú và tôm thẻ chân trắng. 2 CHƢƠNG 2 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1 CƠ SỞ LÍ LUẬN 2.1.1 Chi phí sản xuất là gì? a. Khái niệm Sự phát triển của xã hội loài ngƣời gắn liền với quá trình sản xuất. Nền sản xuất của bất kỳ phƣơng thức sản xuất nào cũng gắn liền với sự vận động và tiêu hao các yếu tố cơ bản tạo nên quá trình sản xuất và đó là sự kết tinh của 3 yếu tố : tƣ liệu lao động, đối tƣợng lao động và sức lao động. Đồng thời, quá trình sản xuất hàng hoá cũng chính là quá trình tiêu hao các yếu tố trên. Do vậy, có thể kết luận rằng: Chi phí sản xuất là số tiền mà một nhà sản xuất hay doanh nghiệp phải chi để mua các yếu tố đầu vào cần thiết cho quá trình sản xuất hàng hóa nhằm mục đích thu lợi nhuận. Nói cách khác, chi phí sản xuất là sự tiêu hao về nguyên vật liệu, nhân công và khấu hao TSCĐ mà doanh nghiệp phải bỏ ra để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh trong một kỳ nhất định. b. Phân loại chi phí  Theo nội dung, tính chất kinh tế của chi phí Theo cách phân loại này, ngƣời ta căn cứ vào nội dung, tính chất kinh tế của chi phí không phân biệt chúng phát sinh ở đâu, dùng vào mục đích gì để chia thành các yếu tố chi phí, bao gồm : - Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp - Chi phí nhân công - Chi phí khấu hao TSCĐ - Chi phí dịch vụ mua ngoài - Chi phí bằng tiền khác Ý nghĩa của cách phân loại này cung cấp thông tin để lập dự toán nhu cầu vốn lƣu động, lập báo cáo chi phí theo yếu tố của báo cáo tài chính.  Theo chức năng hoạt động Theo cách phân loại này, ngƣời ta căn cứ vào mục đích của chi phí để chia chi phí thành 2 loại: 3 - Chi phí sản xuất: là chi phí liên quan đến chế tạo sản phẩm, dịch vụ trong một thời kỳ. Chi phí sản xuất trong doanh nghiệp gồm có 3 loại: + Chi phí nguyên vật liệu trực tiêp + Chi phí nhân công trực tiếp + Chi phí sản xuất chung - Chi phí ngoài sản xuất: Là chi phí liên quan đến tiêu thụ sản phẩm và quản lý chung toàn doanh nghiệp. Chi phí sản xuất ngoài doanh nghiệp gồm có 2 loại: + Chi phí bán hàng + Chi phí quản lí doanh nghiệp Phân loại chi phí theo cách này, cung cấp thông tin để kiểm soát thực hiện chi phí theo định mức; tính giá thành sản phẩm; định mức chi phí và xác định giá thành định mức.  Theo mối quan hệ với thời kì xác định lợi nhuận Theo cách này, căn cứ vào mối quan hệ của chi phí phát sinh đến chế tạo sản phẩm hay thời kỳ kinh doanh. Gồm 2 loại chi phí: - Chi phí sản phẩm - Chi phí thời kỳ Cách phân loại này có tác dụng trong việc xác định đúng phí tổn trong kỳ để xác định hiệu quả kinh doanh.  Theo mối quan hệ với đối tƣợng chịu chi phí Theo cách phân loại này, căn cứ vào mối quan hệ của chi phí phát sinh đến mục đích sử dụng chi phí. Gồm 2 loại: - Chi phí trực tiếp - Chi phí gián tiếp Cách phân loại này có ý nghĩa với việc xác định phƣơng pháp kê toán, tập hợp và phân bổ CPSX cho các đối tƣợng một cách đúng đắn và hợp lí.  Theo cách ứng xủa của chi phí Căn cứ vào mối quan hệ của sự biến đổi chi phí và sự biến đổi của mức độ hoạt động để chia chi phí thành 3 loại: - Biến phí 4 - Định phí - Chi phí hỗn hợp Cách phân loại này có tác dụng trong việc hoạch định và kiểm soat chi phí; nghiên cứu mối quan hệ chi phí, khối lƣợng, lợi nhuận, phân tích điểm hòa vốn để ra các quyết định kinh doanh; kiểm soát hiệu quả kinh doanh, lập báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh theo dạng số dƣ đảm phí.  Cách phân loại khác sử dụng trong việc kiểm tra và ra quyết định Gồm các loại chi phí: - Chi phí chênh lệch: Cung cấp thông tin để ngƣời quản lí ra quyết định. - Chi phí kiểm soát đƣợc, chi phí không kiểm soát đƣợc: cung cấp thông tin để đánh giá thành quả ngƣời quản lí. - Chi phí cơ hội: Cung cấp thông tin để ngƣời quản lí ra quyết định. - Chi phí chìm: Cung cấp thông tin để ngƣời quản lí ra quyết định. 2.1.2 Giá thành sản phẩm là gì ? a. Khái niệm Giá thành sản phẩm là biểu hiện bằng tiền của các khoản hao phí về lao động sống và lao động vật hoá có liên quan đến khối lƣợng công tác, sản phẩm, lao vụ đã hoàn thành trong kỳ (tháng, quý, năm). Những khoản chi phí nào phát sinh (bao gồm cả kỳ trƣớc chuyển sang và phát sinh trong kỳ) và chi phí trích trƣớc có liên quan đến khối lƣợng sản phẩm dịch vụ trong kỳ sẽ tạo nên giá thành sản phẩm. Hay nói cách khác bản chất của giá thành sản phẩm là tập hợp các chi phí sản xuất nhƣng đƣợc kết tinh trong sản phẩm đã hoàn thành. b. Phân loại giá thành sản phẩm  Phân loại theo thời gian và cơ sở tính giá thành sản phẩm - Giá thành định mức: là loại giá thành đƣợc tính trên cơ sở định mức các chi phí cần cho sản phẩm. Nó là thƣớc đo chuẩn để xác định kết quả sử dụng tài sản, vật tƣ lao động, tiền vốn trong sản xuất, giúp đánh giá đúng đắn các giải pháp kinh tế kỹ thuật mà doanh nghiệp sử dụng trong quá trình sản xuất, kinh doanh. - Giá thành kế hoạch: là loại giá thành đƣợc tính dựa trên cơ sở chi phí sản xuất kế hoạch và khối lƣợng sản phẩm, khối lƣợng lao vụ, dịch vụ kế hoạch mà doanh nghiệp dự kiến sản xuất trong một thời kỳ. Giá thành kế 5 hoạch là chiến lƣợc giá mà doanh nghiệp vạch ra trong tƣơng lai và cố gắng để đạt đƣợc. - Giá thành thực tế: là loại giá thành đƣợc xác định thực tế sau khi tập hợp và tính giá thành trên cơ sở chi phí thực tế mà doanh nghiệp bỏ ra để sản xuất một khối lƣợng lao vụ, dịch vụ hoàn thành. Nó là chỉ tiêu tổng hợp phản ánh kết quả phấn đấu của doanh nghiệp, là cơ sở để xác định kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh và nghĩa vụ của doanh nghiệp đối với Nhà nƣớc.  Phân loại theo phạm vi tính toán - Giá thành sản xuất sản phẩm (giá thành công xƣởng) : đƣợc tính toán dựa trên chi phí sản xuất, chế tạo sản phẩm tính cho sản phẩm lao vụ hoàn thành. Nó là căn cứ xác định giá vốn hàng bán và để tính lợi nhuận gộp. - Giá thành toàn bộ (giá thành tiêu thụ): là chỉ tiêu phản ánh toàn bộ các khoản chi phí phát sinh liên quan đến việc sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Giá thành Giá thành = + toàn bộ sản xuất Chi phí quản Chi phí + lí doanh nghiệp bán hàng Giá thành toàn bộ chỉ đƣợc tính toán xác định đối với những sản phẩm đã tiêu thụ và là căn cứ để tính lợi nhuận trƣớc thuế. 2.1.3 Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là hai khái niệm riêng biệt có những mặt khác nhau: Thứ nhất: Chi phí sản xuất luôn gắn liền với từng thời kỳ đã phát sinh ra chúng, còn giá thành sản phẩm lại gắn liền với một khối lƣợng sản phẩm, dịch vụ đã hoàn thành. Thứ hai: Chi phí phát sinh trong doanh nghiệp đƣợc phân thành các yếu tố chi phí, có cùng một nội dung kinh tế, chúng không nói rõ địa điểm và mục đích bỏ ra chi phí. Còn những chi phí nào phát sinh nói rõ địa điểm và mục đích bỏ ra chi phí đó thì chúng đƣợc tập hợp lại thành các khoản mục để tính toán giá thành sản phẩm, dịch vụ. Thứ ba: Chi phí sản xuất trong kỳ bao gồm cả những chi phí đã trả trƣớc của kỳ nhƣng chƣa phân bổ cho kỳ này và những chi phí phải trả kỳ trƣớc, nhƣng kỳ này mới phát sinh thực tế, nhƣng không bao gồm chi phí phải trả kỳ này nhƣng thực tế chƣa phát sinh. Ngƣợc lại giá thành sản phẩm lại chỉ liên quan đến chi phí phải trả trong kỳ và chi phí trả trƣớc đƣợc phân bổ trong kỳ. Thứ tư: Chi phí sản xuất trong kỳ không chỉ liên quan đến những sản phẩm đã hoàn thành mà còn liên quan đến cả sản phẩm còn đang dở dang cuối 6 kỳ và sản phẩm hỏng. Còn giá thành sản phẩm không liên quan đến chí phí sản xuất sản phẩm dở dang cuối kỳ và sản phẩm hỏng, nhƣng lại liên quan đến chi phí sản xuất của sản phẩm dở dang kỳ trƣớc chuyển sang. Tuy nhiên, giữa hai khái niệm chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có mối quan hệ rất mật thiết với nhau, vì nội dung cơ bản của chúng đều biểu hiện những chi phí doanh nghiệp đã bỏ ra cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Chi phí sản xuất trong kỳ là cơ sở để tính giá thành sản phẩm, dịch vụ đã hoàn thành. Sự tiết kiệm hay lãng phí chi phí sản xuất kinh doanh có ảnh hƣởng trực tiếp đến giá thành sản phẩm/dịch vụ. Vì vậy, quản trị giá thành phải gắn liền với quản trị chi phí sản xuất kinh doanh. 2.1.4 Nhiệm vụ của kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm - Xác định đối tƣợng tập hợp chi phí để tính giá phù hợp với đặc điểm tổ chức sản xuất, kinh doanh và quy trình công nghệ sản xuất ở doanh nghiệp để tổ chức tính giá thành sản phẩm. - Lựa chọn phƣơng pháp tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành phù hợp với doanh nghiệp. - Thông qua ghi chép kế toán mà kiểm tra tiến độ thực hiện kế hoạch sản xuất, kiểm tra việc tuân thủ các định mức tiêu hao nguyên vật liệu, kiểm tra việc sử dụng các nguồn lực trong quá trình sản xuất kinh doanh. - Lập báo cáo về chi phí sản xuất và giá thành sản xuất của sản phẩm, lao vụ sản xuất đƣợc trong kì nhằm cung cấp thông tin phục vụ cho việc điều hành, quản lí hoạt động sản xuất của doanh nghiệp. 2.1.5 Đối tƣợng hạch toán chi phí sản xuất, tính giá thành và kỳ tính giá thành 2.1.5.1 Đối tượng hạch toán chi phí sản xuất Đối tƣợng hạch toán chi phí sản xuất: Là giới hạn tập hợp chi phí phục vụ cho nhu cầu hạch toán chi phí và tính giá thành sản phẩm. Tập hợp đầy đủ và chính xác chi phí theo đúng đối tƣợng vai trò quan trọng trong quản lý và trong hạch toán. Việc xác định đối tƣợng tập hợp chi phí căn cứ và các yếu tố sau: - Đặc điểm tổ chức sản xuất, tính chất, quy trình công nghệ - Yêu cầu thông tin cho việc tính giá thành của doanh nghiệp - Trình độ và nhu cầu quản lý 7