Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Kế hoạch hoá chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế thời kỳ 2001 2005 ở việt nam và cá...

Tài liệu Kế hoạch hoá chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế thời kỳ 2001 2005 ở việt nam và các giải pháp thực hiệ

.DOC
56
50
112

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Më ®Çu X©y dùng mét c¸c ngµnh kinh tÕ hîp lý, hiÖu qu¶ cao lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn víi tèc ®é cao vµ bÒn v÷ng. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo xu híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, phï hîp víi yªu cÇu vµ bíc ®i trong tiÕn tr×nh héi nhËp cña nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ®êng lèi ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Êt níc do §ai héi lÇn thø VII, VIII vµ IX cña §¶ng ®Ò ra. Môc tiªu phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005 ë níc ta cã c¬ cÊu GDP theo ngµnh lµ: tû träng n«ng nghiÖp kho¶ng 20-21%, tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng kho¶ng 40-41%, tû träng c¸c ngµnh dÞch vô kho¶ng 4142%. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®Ò ra trªn ®©y, gãp phÇn thùc hiÖn chñ tr¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ níc trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; mçi nhãm ngµnh ph¶i ®¹t tèc ®é t¨ng trëng: n«ng nghiÖp kho¶ng 4,3%, c«ng nghiÖp vµ x©y dùng 10,8%, dÞch vô 6,2%; t¨ng trëng GDP b×nh qu©n 7,5%. Trong nh÷ng n¨m qua c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch chËm, mang tÝnh tù ph¸t, cha thËt sù chñ ®éng, cßn nhiÒu bÊp bªnh, rñi ro; hiÖu qu¶ s¶n xuÊt thÊp dÉn ®Õn kh«ng ®¹t ®îc kÕ ho¹ch t¨ng trëng kinh tÕ ®Ò ra. Nã lµ vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt hiÖn nay, ®ang lµ vÊn ®Ò trung t©m trong c¸c cuéc nghiªn cøu,th¶o luËn cña Quèc héi vµ ChÝnh phñ. Ngµy nay, thÕ giíi cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c, ngµy cµng nhiÒu nh÷ng biÕn ®éng khã lêng, nhiÒu yÕi tè t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ò ¸n nghiªn cøu theo ph¬ng híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh mét c¸ch chñ ®éng, linh ho¹t phï hîp víi nh÷ng biÕn ®éng cña trong vµ ngoµi níc. §Ò ¸n nghiªn cøu "KÕ ho¹ch ho¸ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ thêi kú 2001-2005 ë ViÖt Nam vµ c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn". Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì em nghiªn cøu hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. mÆc dï ®· hÕt søc cè g¾ng trong qóa tr×nh nghiªn cøu, nhng do tr×nh ®é, kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ vµ thêi gian ng¾n cha nghiªn cøu ®îc s©u s¾c vÊn ®Ò nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ thiÕu sãt. Mong ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy, c¸c c« vµ b¹n bÌ ®Ó em cã thÓ hiÓu s©u s¾c h¬n vÊn ®Ò. -1- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch¬ng I Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ I. C¬ cÊu kinh tÕ vµ ph©n lo¹i c¬ cÊu kinh tÕ 1. Kh¸i niÖm c¬ cÊu kinh tÕ Trong c¸c tµi liÖu kinh tÕ cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm c¬ cÊu kinh tÕ. C¸c c¸ch tiÕp cËn nµy thêng b¾t ®Çu tõ kh¸i niÖm “c¬ cÊu”. Lµ mét ph¹m trï triÕt häc, kh¸i niÖm c¬ cÊu ®îc sö dông ®Ó biÓu thÞ cÊu tróc bªn trong, tû lÖ vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn hîp thµnh cña mét hÖ thèng. C¬ cÊu ®îc biÓu hiÖn nh lµ nh÷ng mèi quan hÖ liªn kÕt h÷u c¬, c¸c yÕu tè kh¸c nhau cña mét hÖ thèng nhÊt ®Þnh. C¬ cÊu lµ thuéc tÝnh cña mét hÖ thèng. Do ®ã, khi nghiªn cøu c¬ cÊu ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm hÖ thèng. §øng trªn quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng vµ lý thuyÕt hÖ thèng cã thÓ hiÓu: c¬ cÊu kinh tÕ lµ mét tæng thÓ hîp thµnh bëi nhiÒu yÕu tè kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, gi÷a chóng cã nh÷ng mèi liªn hÖ h÷u c¬, nh÷ng t¬ng t¸c qua l¹i c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng, trong nh÷ng kh«ng gian vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi cô thÓ, chóng vËn ®éng híng vµo nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. Theo quan ®iÓm nµy, c¬ cÊu kinh tÕ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, lµ nÒn t¶ng cña c¬ cÊu x· héi vµ chÕ ®é x· héi. Mét c¸ch tiÕp cËn kh¸c th× cho r»ng: c¬ cÊu kinh tÕ hiÓu mét c¸ch ®Çy ®ñ lµ mét tæng thÓ hÖ thèng kinh tÕ bao gåm nhiÒu yÕu tè cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau trong nh÷ng kh«ng gian vµ thêi gian nhÊt ®Þnh, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh, ®îc thÓ hiÖn c¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh lÉn ®Þnh lîng, c¶ vÒ sè lîng lÉn chÊt lîng, phï hîp víi môc tiªu ®îc x¸c ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. Nh×n chung c¸c c¸ch tiÕp cËn trªn ®· ph¶n ¸nh ®îc mÆt b¶n chÊt chñ yÕu cña c¬ cÊu kinh tÕ. §ã lµ c¸c vÊn ®Ò: - Tæng thÓ c¸c nhãm ngµnh, c¸c yÕu tè c©ó thµnh hÖ thèng kinh tÕ cña mét quèc gia. - Sè lîng vµ tû träng c¸c nhãm ngµnh vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh hÖ thèng kinh tÕ trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ ®Êt níc. - C¸c mèi quan hÖ t¬ng t¸c lÉn nhau gi÷a c¸c nhãm ngµnh, c¸c yÕu tè...híng vµo c¸c môc tiªu ®· x¸c ®Þnh. C¬ cÊu kinh tÕ cßn lµ mét ph¹m trï trõu tîng; muèn n¾m v÷ng -2- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 b¶n chÊt cña c¬ cÊu kinh tÕ vµ thùc thi c¸c gi¶i ph¸p nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cÇn xem xÐt tõng lo¹i c¬ cÊu cô thÓ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. 2. Ph©n lo¹i c¬ cÊu kinh tÕ 2.1. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ Trong bµI viÕt chó träng nghiªn cøu c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. C¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ lµ tËp hîp tÊt c¶ c¸c ngµnh h×nh thµnh lªn nÒn kinh tÕ vµ c¸c mèi quan hÖ t¬ng ®èi æn ®Þnh gi÷a chóng. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸: - Lo¹i chØ tiªu dÞnh lîng thø nhÊt:tû träng c¸c ngµnh so víi tæng thÓ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ. - ChØ tiªu ®Þnh lîng thø hai:Cã thÓ m« t¶ ®îc phÇn nµo mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ, ®ã lµ c¸c hÖ sè trong b¶ng can ®èi liªn ngµnh (cña hÖ MPS) hay b¶ng Vµo- Ra (I/O)(cña hÖ SNA). C¬ cÊu ngµnh ph¶n ¸nh phÇn nµo tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi chung cña nÒn kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Thay ®æi m¹nh mÏ c¬ cÊu ngµnh lµ nÐt ®Æc trng cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Khi ph©n tÝch c¬ cÊu ngµnh cña mét quèc gia ngêi ta thêng ph©n tÝch theo 3 nhãm ngµnh (khu vùc): + Nhãm ngµnh n«ng nghiÖp: bao gåm c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng nghiÖp. + Nhãm ngµnh c«ng nghiÖp:bao gåm c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng. + Nhãm ngµnh dÞch vô: bao gåm c¸c ngµnh th¬ng m¹i, bu ®iÖn, du lÞch... Trong c«ng nghiÖp cÇn chó ý ®Õn c¸c hÖ sè liªn hÖ phÝa “thîng nguån” vµ c¸c hÖ sè liªn hÖ phÝa “h¹ nguån”. * C¸c ngµnh c«ng nghiÖp “thîng nguån”:lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp t¹o nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm trung gian, ®ßi hái vèn ®Çu t cao vµ c«ng nghÖ c¬ b¶n, c«ng nghÖ cao. * C¸c ngµnh c«ng nghiÖp “h¹ nguån”:lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cuèi cïng cho tiªu dïng, thêng ®ßi hái vèn ®Çu t Ýt, sö dông nhiÒu lao ®éng, cã thÓ cã quy m« s¶n xuÊt võa vµ nhá. Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp thîng nguån vµ h¹ nguån nªu trªn cã mèi quan hÖ däc rÊt chÆt chÏ. Trong mét chuyªn ngµnh nhÊt ®Þnh cã thÓ cã mét h×nh thøc tæ chøc khÐp kÝn tõ c«ng nghiÖp thîng nguån ®Õn h¹ nguån cña mét quèc gia hay theo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ (theo th¬ng m¹i hay hîp ®ång gia c«ng) gi÷a c¸c quèc gia. -3- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2.2. C¬ cÊu l·nh thæ NÕu c¬ cÊu kinh tÕ h×nh thµnh tõ sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n suÊt th× c¬ cÊu kinh tÕ l·nh thæ l¹i ®îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ viÖc bè trÝ s¶n xuÊt theo kh«ng gian ®Þa lý. C¬ cÊu l·nh thæ vµ c¬ cÊu ®Þa lý thùc chÊt lµ hai mÆt cña mét thÓ thèng nhÊt vµ ®Òu lµ sù biÓu hiÖn cña sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. C¬ cÊu l·nh thæ h×nh thµnh g¾n liÒn víi c¬ cÊu ngµnh vµ thèng nh¸t trong vïng kinh tÕ. Trong c¬ cÊu l·nh thæ, cã sù biÓu hiÖn cña c¬ cÊu ngµnh trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña kh«ng gian l·nh thæ. Xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ l·nh thæ thêng lµ ph¸t triÓn nhiÒu mÆt, tæng hîp, cã u tiªn mét vµi ngµnh vµ g¾n liÒn sù h×nh thµnh ph©n bæ d©n c phï hùp víi c¸c ®IÒu kiÖn, tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ cña l·nh thæ. ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu l·nh thæ ph¶i ®¶m b¶o sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓ cã hiÖu qu¶ cña c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ theo l·nh thæ vµ trªn ph¹m vi c¶ níc, phï hîp víi ®Æc ®IÓm tù nhiªn ngµnh kinh tÕ x· héi, phong tôc tËp qu¸ngµnh truyÒn thèng cña mçi vïng, nh»m khai th¸c triÖt ®Ó thÕ m¹nh cña vïng ®ã. 2.3. C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ NÕu nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®· lµ c¬ së h×nh thµnh c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu l·nh thæ, th× chÕ ®é së h÷u lµ c¬ së h×nh thµnh c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. Mét c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ hîp lý ph¸I dùa trªn c¬ së hÖ thèng tæ chøc kinh tÕ víi chÕ ®é së h÷u cã kh¶ n¨ng thóc ®Èy sù phats triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, thóc ®Êy ph©n c«ng lao ®éng x· héi...Theo nghÜa ®ã, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ còng lµ mét nh©n tè t¸c ®éng ®Õn c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ vµ c¬ cÊu l·nh thæ. Sù t¸c ®éng ®ã lµ mét biÓu hiÖn sinh ®éng cña mèi quan hÖ gi÷a c¸c lo¹I c¬ cÊu trong nÒn kinh tÕ. Ba bé phËn c¬ b¶n hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ lµ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, c¬ cÊu l·nh thæ cã quan hÖ chÆt chÔ víi nhau. Trong ®ã c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cã vai trß quan träng h¬n c¶. C¬ cÊu ngµnh vµ thµnh phÇn kinh tÕ chØ cã thÓ ®îc chuyÓn dÞch ®óng ®¾n trªn ph¹m vi kh«ng gian l·nh thæ vµ trªn ph¹m vi c¶ níc. MÆt kh¸c, viÖc ph©n bè kh«ng gian l·nh thæ mét c¸ch hîp lý cã ý nghÜa quan träng thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c ngµnh vµ thµnh phÇn kinh tÕ trªn l·nh thæ. II. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ 1. Kh¸i niÖm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Kh¸i niÖm: Sù thay ®æi cña c¬ cÊu kinh tÕ tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c cho phï hîp víi m«i trêng ph¸t triÓn ®îc coi lµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. * Kh¸i niÖm chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ tõ d¹ng nµy sang d¹ng kh¸c phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi, sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ c¸c nhu cÇu vÒ kinh tÕ-x· héi cña ®Êt níc. -4- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ®em tÝnh kh¸ch quan th«ng qua th«ng qua nh÷ng nhËn thøc chñ quan cña con ngêi, trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®· h×nh thµnh c¸c kh¸i niÖm: - §iÒu chØnh c¬ cÊu:§ã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu trªn c¬ së thay ®æi mét sè mÆt, mét sè yÐu tè c¬ cÊu, lµm cho nã thÝch øng víi ®iÒu kiÖn kh¸ch quan tõng thêi kú kh«ng t¹o ra sù thay ®æi ®ét biÕn, tøc thêi. - C¶I tæ c¬ cÊu:§ã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu c¬ cÊu trªn c¬ së thay ®æi mét sè mÆt b¶n chÊt so víi thùc tr¹ng c¬ cÊu ban ®Çu, nhanh chãng t¹o ra sù ®ét biÕn. C¬ cÊu kinh tÕ nãi chung vµ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ nãi riªng lu«n thay ®æi theo tõng thêi kú ph¸t triÓn bëi c¸c yÕu tè hîp thµnh. §ã lµ sù thay ®æi vÒ sè lîng c¸c ngµnh hoÆc sù thay ®æi tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh do sù xuÊt hiÖn hoÆc sù biÕn mÊt cña mét sè ngµnh vµ vµ sù t¨ng trëng gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh lµ kh«ng ®ång ®Òu. §©y kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù thay ®æi vÞ trÝ, mµ cßn lµ sù biÕn ®æi c¶ vÒ lîng vµ chÊt trong néi bé c¬ cÊu. ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh ph¶i dùa trªn c¬ së mét c¬ cÊu hiÖn cã, do ®ã néi dung cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu lµ c¶I t¹o c¬ cÊu cò l¹c hËu hoÆc cha phï hîp ®Ó x©y dùng c¬ cÊu míi tiªn tiÕn, hoµn thhiÖn vµ bæ sung c¬ cÊu cò nh»m biÕn c¬ cÊu cò thµnh c¬ cÊu míi hiÖn ®¹i vµ phï hîp h¬n. 2. Sù cÇn thiÕt chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lu«n lu«n biÕn ®æi cïng víi qóa tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Mçi thêi kú, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ c¸c ngµnh kinh tÕ t¨ng trëng víi tèc ®é kh¸c nhau dÉn ®Õn c¬ cÊu ngµnh thay ®æi. C¸c ®iÒu kiÖn nµy võa cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc võa cã tiªu cùc ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ. V× vËy, cÇn chñ ®éng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh ph¸t huy nh÷ng thuËn lîi vµ h¹n chÕ nh÷ng khã kh¨n do ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i ®Æt ra ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng lµ vÊn ®Ò dÆt ra ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia ë tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn. 3. Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ 3.1. Nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cã liªn quan ®Õn xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc a. Quy luËt tiªu thô s¶n phÈm cña E.Engel Ngay tõ ®Çu thÕ kû 19, nhµ kinh tÕ häc ngêi §øc E.Engel ®· nhËn thÊy r»ng khi thu nhËp cña gia ®×nh t¨ng lªn th× tû lÖ chi tiªu cña hä cho l¬ng thùc, thùc phÈm gi¶m ®i. Do chøc n¨ng chÝnh cña khu vùc n«ng nghiÖp lµ s¶n xuÊt l¬ng thùc, thùc phÈm nªn cã thÓ suy ra lµ tû täng n«ng nghiÖp trong toµn bé nÒn kinh tÕ sÏ gi¶m ®i khi thu nhËp t¨ng lªn. Quy luËt cña E.Engel ®îc ph¸t hiÖn cho tiªu dïng l¬ng thùc, thùc phÈm nhng nã cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®Þnh híng cho viÖc nghiªn cøu tiªu dïng c¸c -5- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lo¹i s¶n phÈm kh¸c. C¸c nhµ kinh tÕ häc gäi l¬ng thùc, thùc phÈm lµ c¸c s¶n phÈm thiÕt yÕu, hµng c«ng nghiÖp lµ s¶n phÈm tiªu dïng l©u bÒn, vµ viÖc cung cÊp dÞch vô lµ sù tiªu dïng cao cÊp. Qua qóa tr×nh nghiªn cøu, hä ph¸t hiÖn ra xu híng chung lµ khi thu nhËp t¨ng lªn th× tû lÖ chi tiªu cho hµng tiªu dïng l©u bÒn t¨ng phï hîp víi t¨ng thu nhËp, cßn chi tiªu cho tiªu dïng cao cÊp t¨ngnhanh h¬n tèc ®é t¨ng thu nhËp. Nh vËy, quy luËt tiªu thô s¶n phÈm cña E.Engel ®· lµm râ tÝnh xu híng cña viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong qóa tr×nh ph¸t triÓn. b. Quy luËt t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña A.Fisher N¨m 1935, trong cuèn “C¸c quan hÖ kinh tÕ cña tiÕn bé kü thuËt”, A. Fisher ®· giíi thiÖu kh¸I niÖm viÖc lµm ë khu vùc thø nhÊt, thø hai, thø ba. A. Fisher quan s¸t thÊy r»ng, c¸c níc cã thÓ ph©n theo tû lÖ ph©n phèi tæng lao ®éng cña tõng níc vµo ba khu vùc. Khu vùc thø nhÊt bao gåm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ theo mét sè quan ®iÓm cßn bao gåm c¶ khai th¸c má. Khu vùc thø hai bao gåm c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ x©y dùng. Khu vùc thø ba gåm cã vËn t¶i, th«ng tin, th¬ng nghiÖp, dÞch vô nhµ níc, dÞch vô t nh©n. Theo A.Fisher, tiÕn bé kü thuËt ®· cã t¸c ®éng ®Õn sù ph©n bè lao ®éng vµo ba khu vùc nµy. Trong qóa tr×nh ph¸t triÓn, viÖc t¨ng cêng sö dông m¸y mãc vµ c¸c ph¬ng thøc canh t¸c míi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. KÕt qu¶ lµ, ®Ó b¶o ®¶m lîng l¬ng thùc, thùc phÈm cÇn thiÕt cho x· héi th× kh«ng cÇn ®Õn lîng lao ®éng nh cò vµ do vËy, tû lÖ cña lùc lîng lao ®éng trong n«ng nghiÖp gi¶m. Dùa vµo sè liÖu thèng kª thu thËp ®îc, A. Fisher cho r»ng tû lÖ gi¶m nµy cã thÓ gi¶m tõ 80% ®èi víi c¸c ngµnh chËm ph¸t triÓn nhÊt xuãng 11-12 % ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ trong ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt cã thÓ xuèng tíi 5%. Ngîc l¹i, tû lÖ lao ®éng ®îc thu hót vµo khu vùc thø hai vµ khu vùc thø ba ngµy cµng t¨ng do tÝnh co gi·n vÒ nhu cÇu s¶n phÈm cña hai khu vùc nµy vµ kh¶ n¨ng h¹n chÕ h¬n cña viÑc ¸p dông tiÕn bé kü thuËt, ®Æc biÖt lµ ®èi víi khu vùc thø ba. c. Vai trß cña khoa häc vai trß nghÖ trong thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu Khoa häc vµ c«ng nghÖ cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong qóa tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, nhÊt lµ trong bèi c¶nh hiÖn nay khi mµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ tri thøc. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ kh«ng chØ ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh mµ cßn lµm ph©n c«ng lao ®éng x· héi trë nªn s©u s¾c vµ ®a ®Õn sù ph©n chia c¸c ngµnh thµnh nhiÒu ngµnh nhá h¬n, xuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ míi, tõ ®ã lµm thay ®æi c¬ cÊu, vÞ trÝ gi÷a c¸c ngµnh, hay thóc ®Èy c¸c ngµnh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng: + C¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt (n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp)®Òu t¨ng lªn vÒ s¶n lîng tuyÖt ®èi, nhng vÒ tû träng trong GDP so víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt phi vËt chÊt (dÞch vô) l¹i gi¶m t¬ng ®èi. -6- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 + C¬ cÊu kinh tÕ trong, néi bé mçi ngµnh còng biÕn ®æi theo híng ngµy cµng t¨ng m¹nh quy m« s¶n xuÊt ë c¸c ngµnh cã hµm lîng kü thuËt, c«ng nghÖ cao. d. Xu thÕ kinh tÕ thÕ giíi * Xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c Nh×n tæng qu¸t, cã thÓ dù b¸o xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c ph¸t triÓn trªn thÕ giíi vµ khu vùc tiÕp tôc gia t¨ng ®i ®«i víi nh÷ng cä s¸t ®Êu tranh, c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t, cã thÓ cã nh÷ng bïng næ khã lêng. C¸c níc lín, c¸c trung t©m ph¸t triÓn lín ®ang vµ sÏ gi»ng co, tranh giµnh ¶nh hëng, lÊn ¸t kinh tÕ ®èi víi c¸c níc kh¸c. Bªn c¹nh ®ã, tr×nh ®é ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña lùc lîng s¶n xuÊt còng nh kinh tÕ nãi chung cña thÕ giíi ®· t¹o ra nh÷ng c¬ héi hîp t¸c, héi nhËp ®Ó khai th¸c c¸c nguån lùc quèc tÕ phôc vô cho nhu cÇu ph¸t triÓn quèc gia. Mçi níc víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau ®Òu t×m thÊy lîi thÕ cña m×nh qua c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ vµ cã thÓ tham gia opj t¸c ph¸t triÓn dãi nhiÒu h×nh thøc. * T¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ Trong thÕ kû XXI, víi dù b¸o c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ sÏ cã nh÷ng nh¶y vät khã lêng, yªu cÇu míi vµ còng lµ kh¶ n¨ng míi trong ®iÒu kiÖn nh©n lo¹i ®ang bøoc vµo nÒn kinh tÕ tri thøc. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ph¶i triÓn khai theo t duy míi, phï hîp víi giai ®o¹n míi. ViÖt Nam cã nh÷ng líi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ dåi dµo vÒ nguån nh©n lùc, nÕu ®îc ph¸t huy sÏ lµ nh©n tè tÝch cùc ®Ó tiÕp nhËn khoa häc vµ c«ng nghÖ g©y dùng n¨ng lùc néi sinh. * Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ Lµ xu thÕ kh¸c quan ngµy cµng t¸c ®éng m¹nh, thËm chÝ chi phèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc. Trong bèi c¶nh ®ã, chóng ta cÇn thÊy hÕt mÆt tÝch cùc, thuËn lîi, c¶ mÆt tiªu cùc, khã kh¨ngµnh th¸ch thøc vµ cã chiÕn lîc thÝch øng vµ lîi dông qóa tr×nh nµy cã hiÖu qu¶ nhÊt. Dßng vèn §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi(FDI) ®Õn c¸c níc ®ang ph¸t triÓn: Tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña th¹p kû 90, toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c dßng vèn FDI ®Õn víi c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. Nguån vèn nµy t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m, tuy cã suy gi¶m do t¸c ®éng cña khñng ho¶ng kinh tÕ n¨m 97. Dßng vèn hç trî chÝnh thøc víi c¸c ®iÒu kiÖn u ®·i (ODA) ®Õn c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã xu híng gi¶m dÇn. Quèc tÕ ho¸ th¬ng m¹i, vèn vµ s¶n xuÊt. Bèn m¬i n¨m qua kim ng¹ch th¬ng m¹i hµng ho¸ cña toµn thÕ giíi ®· t¨ng 6%/n¨m trong khi ®ã s¶n xuÊt hµng ho¸ chØ t¨ng 3,7%. Møc ®é më cöa cña c¸c níc t¨ng. Sau th¬ng m¹i vèn ®Çu t còng ®· nhanh chãng ®îc quèc tÕ ho¸. C¹nh tranh th¬ng m¹i vµ thu hót ®Çu t trªn thÕ giíi diÔn ra ngµy cµng m¹nh mÏ. -7- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3.2. C¸c lý thuyÕt ph¸t triÓn Víi t c¸c lµ lo¹I lý thuyÕt chñ yÕu nghiªn cøu c¸c con ®êng hay c¸c m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc ch¹m ph¸t triÓn hiÖn ®ang nç lùc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, c¸c lý thuyÕt ph¸t triÓn trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Òu bµn tíi mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt cña c«ng nghiÖp ho¸ lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh. Song, do b¶n th©n thÕ giíi chËm ph¸t triÓn bao gåm nhiÒu quèc gia víi c¸c ®Æc ®IÓm ®Æc thï kh¸c nhau, do xuÊt ph¸t tõ c¸c quan ®iÓm vµ c¸c gãc ®é nghiªn cøu kh¸c nhau nªn c¸ch gi¶I quyÕt vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh trong qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c lo¹I lý thuyÕt ph¸t triÓn còng rÊt kh¸c nhau. Cã thÓ thÊy ®IÒu nµy qua mét sè lý thuyÕt ph¸t triÓn chñ yÕu sau. a. Lý thuyÕt ph©n kú ph¸t triÓn kinh tÕ T tëng c¬ b¶n cña ngêi chñ xëng lý thuyÕt nµy Walt Rostow cho r»ng, qóa tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña bÊt kú quèc gia nµo còng ®Òu tr¶I qua 5 giai ®o¹n tuÇn tù nh sau: 1/ X· héi truyÒn thèng: Víi ®Æc trng lµ n«ng nghiÖp gi÷ vai trß thèng trÞ trong ®êi sèng kinh tÕ, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp vµ x· héi kÐm linh ho¹t. 2/ Giai ®o¹n chuÈn bÞ cÊt c¸nh: Víi nh÷ng thay ®æi quan träng lµ trong x· héi ®· xuÊt hiÖn tÇng líp chñ xÝ nghiÖp cã kh¶ n¨ng ®æi míi, kÕt cÊu h¹ tÇng s¶n xuÊt, nhÊt lµ giao th«ng ®· ph¸t triÓn. B¾t ®Çu h×nh thµnh nh÷ng khu vùc ®Çu tÇu cã t¸c ®éng l«I kÐo nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. 3/ Giai ®o¹n cÊt c¸nh: víi nh÷ng dÊu hiÖu quan träng nh tû lÖ ®Çu t so víi thu nhËp quèc d©n ®¹t møc 10%, xuÊt hiÖn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã tèc ®é t¨ng trëng cao, cã nh÷ng chuyÓn biÕn m¹nh mÏ trong thÓ chÕ x· hoäi, thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc s¶n xuÊt hiÖn ®ai vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i. 4/ Giai ®o¹n chuyÓn tíi sù chÝn muåi kinh tÕ lµ giai ®o¹n mµ tû lÖ ®Çu t trªn thu nhËp quèc d©n ®¹t møc cao(tõ 10-20%) vµ xuÊt hiÖn nhiÒu cùc t¨ng trëng míi. 5/ Kû nguyªn tiªu dïng hµng lo¹t:lµ giai ®o¹n kinh tÕ ph¸t triÓn cao, s¶n xuÊt ®a d¹ng ho¸, thÞ trêng linh ho¹t vµ cã hiÖn tîng suy gi¶m nhÞp ®é t¨ng trëng. Theo lý thuyÕt ph©n kú ph¸t triÓn nµy hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®ang tiÕn hµnhc«ng nghiÖp ho¸ hiÖn nay n»m ë giai ®o¹n 2vµ 3, tuú theo møc ®é ph¸t triÓn cña tõng níc. NgoµI nh÷ng dÊu hiÖu kinh tÕ - x· héi kh¸c, vÒ mÆt c¬ cÊu,ph¶i b¾t ®Çu h×nh thµnh mét sè ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã kh¶ n¨ng l«i kÐo toµn bé nÒn kinh tÕ t¨ng trëng. §ång thêi, cïng víi sù chuyÓn tiÕp tõ giai ®o¹n 2 sang 3 lµ sù thay ®æi cña nh÷ng lÜnh vùc ®ãng vai trß ®Çu tµu. NghÜa lµ trong chÝnh s¸ch c¬ cÊu cÇn xÐt ®Õn trËt tù u tiªn ph¸t triÓn nh÷ng lÜnh vùc cã thÓ ®¶m tr¸ch vai trß ®ã qua mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cô thÓ. Do tiÕp cËn vÊn ®Ò gãc ®é kh¸i qu¸t lÞch sö cña nhiÒu níc, lý thuyÕt ph©n kú ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng m« t¶ s©u nh÷ng khÝa c¹nh ®Æc thï cña tõng níc hay tõng -8- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nhãm níc, song nh÷ng nhËn xÐt kh¸i qu¸t chung Êy cã thÓ xem nh nh÷ng gîi ý rÊt cã ý nghÜa ®èi vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña tõng níc ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay. b. Lý thuyÕt nhÞ nguyªn Lý thuyÕt nhÞ nguyªn do A. Lewis (gi¶i thëng Nobel n¨m 1979) khëi xíng, tiÕp cËn vÊn ®Ò tõ ®êi sèng kinh tÕ cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. ¤ng ®· cã nh÷ng kiÕn gi¶i kh¸ cô thÓ vÒ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ trong thêi kú c«ng nghiÖp h¸o hiÖn nay. Lý thuyÕt nhÞ nguyªn cho r»ng ë c¸c nÒn kinh tÕ nµy cã hai khu vùc kinh tÕ song song tån t¹i: khu vùc kinh tÕ truyÒn thèng, chñ yÕu lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ khu vùc kinh tÕ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, du nhËp tõ bªn ngoµi. Khu vùc truyÒn thèng cã ®Æc ®IÓm lµ tr× trÖ, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp vµ d thõa lao ®éng. V× thÕ, cã thÓ chuyÓn mét phÇn lao ®éng tõ khu vùc nµy sang khu vùc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹I mµ kh«ng ¶nh hëng ®Õn s¶n lîng n«ng nghiÖp. Do cã n¨ng suÊt cao nªn khu vùc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹I cã thÓ tù tÝch luü ®Ó më réng s¶n xuÊt mét c¸ch ®éc lËp mµ kh«ng phô thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ. KÕt luËn ®¬ng nhiªn rót ra tõ nh÷ng nhËn ®Þnh nµy lµ ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ cña nh÷ng níc chËm ph¸t triÓn, cÇn ph¶i b»ng mäi c¸ch më réng khu vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i cµng nhanh cµng tèt mµ kh«ng cÇn quan t©m tíi khu vùc n«ng nghiÖp truyÒn thèng. Sù gia t¨ng cña khu vùc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i tù nã sÏ rót dÇn lao ®éng tõ khu vùc n«ng nghiÖp sang vµ biÕn nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp x· héi tõ tr¹ng thaÝ nhÞ nguyªn thµnh mét nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Ph¶I nãi r¨ng nh÷ng kÕt luËn cña lý thuyÕt nhÞ nguyªn ®· g©y ®îc Ên tîng m¹nh mÏ ®èi víi c¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn ®ang mong muèn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Trªn thùc tÕ, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸ vµ c¬ cÊu kinh tÕ ë nhiÒu quèc gia chËm ph¸t triÓn tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II ®Õn thêi gian gÇn ®©y ®· Ýt nhiÒu chÞu ¶nh hëng cña lý thuyÕt nµy. Lý thuyÕt kinh tÕ nhÞ nguyªn cßn ®îc nhiÒu nhµ kinh tÕ(J. Fei, G.RanÝ, Haris, Todaro,...)tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ph©n tÝch. LuËn ®IÓm ph¸t triÓn cña hä lµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓnvµ thu n¹p lao ®éng cña khu vùc c«ng nghiÖp hiÑen ®¹i. Khu vùc nµy cã nhiÒu kh¶ n¨ng lùa chän kü thuËt, trong ®ã cã nh÷ng lo¹I kü thuËt cã hÖ sè sö dông lao ®éng cao, nªn vÒ nguyªn t¾c, cã thÓ thu hót ®îc lao ®éng d thõa tõ khu vùc n«ng nghiÖp truyÒn thèng. Nhng viÖc di chuyÓn lao ®éng ®îc gi¶ ®Þnh lµ do sù chªnh lÑch vÒ møc thu nhËp cña lao ®éng tõ hai khu vùc kinh tÕ trªn quyÕt ®Þnh. Cã nghÜa lµ, khu vùc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i chØ cã thÓ thu hót lao ®éng tõ khu vùc n«ng nghiÖp trong trêng hîp ®ang cã n¹n nh©n m·n khi nã cã møc l¬ng cao h¬n møc thu nhËp khi hä cßn ë n«ng th«n. Nhng kh¶ n¨ng duy tr× sù chªnh lÖch nµy sÏ c¹n dÇn cho ®Õn khi nguån lao ®éng d thõa ë n«ng th«n kh«ng cßn n÷a. §Õn lóc ®ã, viÖc tiÕp tôc di chuyÓn lao ®éng tõ n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp sÏ lµm cho s¶n lîng n«ng nghiÖp gi¶m ®i, khiÕn cho gi¸ c¶ hµnh ho¸ n«ng phÈm tiªu dïng t¨ng lªn, kÐo theo -9- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 møc t¨ng l¬ng t¬ng øng trong khu vùc s¶n xu¸t c«ng nghiÖp. ChÝnh sù t¨ng l¬ng cña khu vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp sÏ®Æt ra giíi h¹n vÒ møc cÇu t¨ng thªm vÒ lao ®éng cña b¶n th©n nã. Nh vËy mÆc dï vÒ mÆt kü thuËt- c«ng nghÖ khu vùc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i cã thÓ cã kh¶ n¨ng thu dông kh«ng h¹n chÕ nh©n lùc, nhng vÒ mÆt thu nhËp vµ ®é co d·n cung cÇu nh©n lùc cña hai khu vùc th× søc thu n¹p lao ®éng tõ khu vùc n«ng nghiÖp cña c«ng nghiÖp lµ cã h¹n. Mét híng ph¸t triÓn kh¸c dùa trªn lý thuyÕt nhÞ nguyªn lµ ph©n tÝch kh¶ n¨ng di chuyÓn lao ®éng tõ n«ng th«n ra khu vùc c«ng nghiÖp- thµnh thÞ. Qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn lao ®éng chØ tr«i ch¶y khi “ tæng cung” vÒ lao ®éng tõ n«ng nghiÖp phï hîp víi “tæng cÇu” ë khu vùc c«ng nghiÖp. Sù di chuyÓn nµy kh«ng chØ phô thuéc vµo sù chªnh lÖch thu nhËp mµ cßn phô thuéc vµo s¸c xuÊt t×m ®îc viÖc lµm ®èi víi nh÷ng ngêi lao ®éng n«ng nghiÖp. Khi ®a thªm yÕu tè “ s¸c xuÊt t×m ®îc viÖc lµm” vµo ph©n tÝch, ngêi ta thÊy xuÊt hiÖn c¸c t×nh huèng lµm yÕu ®i kh¶ n¨ng di chuyÓn lao ®éng gi÷a hai khu vùc nh sau: - Sù n¨ng ®éng cña b¶n th©n khu vùc c«ng nghiÖp:VÒ mÆt nµy, so víi nÒn c«ng nghiÖp ë c¸c níc ph¸t triÓn, khu vùc gäi lµ ” c«ng nghiÖp hiÖn ®¹ “ ë c¸c níc chËm ph¸t triÓn yÕu kÐm h¬n rÊt nhiÒu. V× vËy, ®Ó võa cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi nÒn c«ng nghiÖp níc ngoµi kh¸c, võa lµm ®Çu tµu l«i kÐo sù t¨ng trëng cña toµn bé nÒn kinh tÕ th× khu vùc c«ng nghiÖp ph¶I híng tíi nh÷ng ngµnh kü thuËt cao. Nhng nh÷ng ngµnh nµy cÇn t¨ng hµm lîng vèn ®Çu t h¬n lµ t¨ng hµm lîng lao ®éng. V× thÕ, khu vùc “c«ng nghiÖp hiÖn ®¹I” ë c¸c níc chËm ph¸t triÓn còng cã nguy c¬ gÆp ph¶i vÊn ®Ò d thõa lao ®éng chø kh«ng riªng g× khu vùc n«ng nghiÖp. - Kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu vÒ kü thuËt cña ngêi lao ®éng n«ng nghiÖp khi chuyÓn sang lÜnh vùc c«ng nghiÖp. VÒ mÆt nµy, mét thùc tÕ lµ lao ®éng n«ng th«n cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp h¬n nhiÒu so víi lao ®éng thµnh thÞ, thËm chÝ cha quen víi m«i trêng lao ®éng c«ng nghiÖp. ViÖc ®µo t¹o lao ®éng c«ng nghiÖp kü n¨ng cao ch¼ng nh÷ng ®ßi hái nhiÒu thêi gian mµ ph¶i cã ®Çu t lín, ®Õn møc ngêi ta xem nh mét trong nh÷ng lÜnh vùc ®Çu t quan träng nhÊt ®èi víi mét nÒn kinh tÕ. Víi nh÷ng ph©n tÝch trªn, ngêi ta thÊy r»ng x¸c suÊt t×m ®îc viÖc lµm míi ë khu vùc c«ng nghiÖp ®èi víi ngêi n«ng d©n rêi bá ruéng ®ång lµ cã giíi h¹n. Tãm l¹i, khi ph©n tÝch sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña hai lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt quan träng nhÊt cña c¸c nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, c¸c lý thuyÕt nhÞ nguyªn ®· ®i tõ chç cho r»ng chØ cÇn tËp trung vµo ph¸t triÓn c«ng nghiÖp mµ kh«ng chó ý tíi n«ng nghiÖp ®Õn chç chØ ra nh÷ng giíi h¹n cña chóng vµ v× thÕ, cÇn quan t©m thÝch ®¸ng tíi n«ng nghiÖp trong qóa tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nµy c. Lý thuyÕt ph¸t triÓn c©n ®èi liªn ngµnh - 10 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nh÷ng ngêi ñng hé quan ®iÓm nµy nh R. Nurkse, P.Rosenstein-Rodan..., cho r»ng ®Ó nhanh chãng c«ng nghiÖp ho¸, cÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn ®ång ®Òu ë tÊt c¶ mäi ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Hä chñ yÕu dùa trªn nh÷ng luËn cø sau: - Trong qóa tr×nh ph¸t triÓn, tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ liªn quan mËt thiÕt víi nhau trong chhu tr×nh “®Çu ra” cña ngµnh nµy lµ “®Çu vµo” cña ngµnh kia. V× thÕ sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu vµ c©n ®èi chÝnh lµ ®ßi hái sù c©n b»ng cung cÇu trong s¶n xuÊt. - Sù ph¸t triÓn c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh nh v¹y gióp tr¸nh ®îc ¶nh hëng tiªu cùc cña nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ trêng thÕ giíi vµ h¹n chÕ møc ®é phô thuéc vµo c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c, tiÕt kiÖm nguån ngo¹i tÖ vèn rÊt khan hiÕm vµ thiÕu hôt. - Mét nÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ cÊu c©n ®èi hoµn chØnh nh vËy chÝnh lµ nÒn t¶ng v÷ng ch¾c ®¶m b¶o sù ®éc lËp chÝnh trÞ cña c¸c níc thuéc thÕ giíi thø ba chèng l¹i chñ nghÜa thùc d©n. Lý cuèicïng tá ra rÊt hÊp dÉn ®èi víi nhiÒu quèc gia chËm ph¸t triÓn míi giµnh ®îc ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ nh÷ng n¨m sau §¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø hai. V× thÕ, m« h×nh ph¸t triÓn theo c¬ cÊu c©n ®èi khÐp kÝn-m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ “híng néi” hay thay thÕ “nhËp khÈu” ®· trë thµnh trµo lu phæ biÕn thêi kú ®ã. Tuy nhiªn, thùc tÕ ®· dÇn dÇn cho thÊy nh÷ng yÕu ®IÓm rÊt lín cña m« h×nh lý thuyÕt nµy. ë ®©y cã hai vÊn ®Ò cÇn ®Æc biÖt cÇn ®îc xem xÐt lµ: - Thø nhÊt, viÖc ph¸t triÓn mét c¬ cÊu kinh tÕ c©n ®èi, hoµn chØnh ®· ®a nÒn kinh tÕ ®Õn chç khÐp kÝn vµ khu biÖt víi thÕ giíi bªn ngoµi. §iÒu nµy ch¼ng nh÷ng ngîc víi xu híng chung cña tÊt th¶y mäi nÒn kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i lµ khu vùc h¸o vµ toµn cÇu ho¸, mµ trong lóc ng¨n ngõa nh÷ng øac ®éng tieu cùc cua thÞ trêng thÕ giíi, ®· bá qua nh÷ng ¶nh hëng tÝch cùc do bªn ngoµi ®em l¹i. - Thø hai, c¸c nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng vÒ nh©n tµi, vËt lùc ®Ó cã thÓ thùc hiÖn ®îc nh÷ng môc tiªu c¬ cÊu ®Æt ra ban ®Çu. C¶ hai yÕu tè nµy ®Òu gãp phÇn lµm cho sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh theo híng c«ng nghiÖp ho¸ gÆp khã kh¨n, bëi lÏ c¸ch tiÕp cËn trªn ®· lµm ph©n t¸n c¸c nguån lùc ph¸t triÓn rÊt cã h¹n cña c¸c quèc gia, khiÕn cho ngay c¶ viÖc söa ch÷a l¹i di s¶n c¬ cÊu kinh tÕ quÌ quÆt cña thêi kú thuéc ®Þa cò còng bÞ trë ng¹i. ChÝnh v× thÕ, chØ sau mét thêi kú t¨ng trëng, c¸c nÒn kinh tÕ theo ®uæi m« h×nh c¬ cÊu c©n ®èi nµy ®· nhanh chãng r¬i vµo t×nh tr¹ng thiÓu n¨ng. d. Lý thuyÕt ph¸t triÓn c¬ cÊu ngµnh c©n ®èi hay c¸c “cùc t¨ng trëng” Ngîc l¹i víi quan ®iÓm ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo mét c¬ cÊu c©n ®èi khÐp kÝn nªu trªn, lý thuyÕt ph¸t triÓn c¬ cÊu ngµnh kh«ng c©n ®èi (A.Hirschman, F.Perrons, G.Destanne de Bernis...)cho r»ng kh«ng thÓ vµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®¶m b¶o t¨ng trëng bÒn v÷ng c¸ch duy tr× c¬ cÊu c©n ®èi liªn ngµnh ®èi víi mäi quèc gia, víi nh÷ng luËn cø chñ yÕu sau: - 11 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - ViÖc ph¸t triÓn c¬ cÊu kh«ng c©n ®èi g©y lªn ¸p lùc, t¹o ra sù kÝch thÝch ®Çu t. Trong mèi t¬ng quan gi÷a c¸c ngµnh, nÕu cung b»ng cÇu th× sÏ triÖt tiªu ®éng lùc khuyÕn khÝch ®Çu t n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt. Do ®ã, nÕu cã nh÷ng dù ¸n ®Çu t lín h¬n vµo mét sè lÜnh vùc th× th× ¸p lùc ®Çu t sÏ xuÊt hiÖn bëi cÇu lín h¬n cung lóc ®Çu vµ sau ®ã th× cung lín h¬n cÇu ë mét sè lÜnh vùc. ChÝnh nh÷ng dù ¸n ®ã cã t¸c dông l«i kÐo ®Çu t theo kiÓu lý thuyÕt sè nh©n. - Trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, vai trß “cùc t¨ng trëng” cña c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ lµ kh«ng gièng nhau. V× thÕ, cÇn tËp trung nh÷ng nguån lùc khan hiÕm cho mét sè lÜnh vùc trong mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. - Do trong thêi kú ®Çu tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn rÊt thiÕu vèn, lao ®éng kü thuËt, c«ng nghÖ vµ thÞ trêng nªn kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó cïng mét lóc ph¸t triÓn ®ång bé tÊt c¶ c¸c ngµnh hiÖn ®¹i. V× thÕ, viÖc ph¸t triÓn c¬ cÊu kh«ng c©n ®èi lµ mét sù lùa chén b¾t buéc. Lóc ®Çu lý thuyÕt nµy tá ra kh«ng hÊp dÉn l¾m v× dêng nh nã bá qua nh÷ng lç lùc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp cã c¬ cÊu ngµnh c©n ®èi ®Ó chèng l¹I chØ nghÜa thùc d©n. MÆt kh¸c, ®»ng sau c¸ch dÆt vÊn ®Ò x©y dùng mét c¬ cÊu kh«ng c©n ®èi vµ më cöa ra bªn ngoµi lµ chÊp nhËn sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕmµ thêng th× c¸c nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn gÆp ph¶i nhiÒu bÊt lîi h¬n. Song, do nh÷ng h¹n chÕ ngµy cµng trë nªn râ rµng cña ý tëng thùc hiÖn m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ híng néi cã c¬ cÊu ngµnh c©n ®èi hoµn chØnh vµ nh÷ng thµnh c«ng “thÇn kú” cña mét sè níc ®i tiªn phong, ®iÓn h×nh lµ nhãm NICs §«ng ¸,lý thuyÕt ph¸t triÓn c¬ cÊu ngµnh kh«ng c©n ®èi hay c¸c cùc t¨ng trëng ngµy cµng ®îc thõa nhËn réng r·i. Trªn thùc tÕ, m« h×nh c«ng nghiÖp më cöa, híng ngo¹i ®· trë thµnh mét xu híng chÝnh yÕu ë c¸c níc chËm ph¸t triÓn tõ thËp niªn 1980 trë l¹i ®©y. e. Lý thuyÕt ph¸t triÓn theo m« h×nh “®µn nh¹n bay” Tõ sù ph©n tÝch thùc tÕ lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia vµ dùa trªn lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, ngêi khëi xíng lý thuyÕt nµy, gi¸o s Kaname Akamatsu ®· ®a ra nh÷ng kiÕn gi¶ivÒ qu¸ tr×nh “®uæi kÞp” c¸c níc tiªn tiÕn nhÊt cña c¸c níc kÐm ph¸t triÓn h¬n. Trong nh÷ng ý tëng vÒ sù “®uæi kÞp” nµy, vÊn ®Ò c¬ cÊu ngµnh cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. XÐt trªn gãc ®é ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn c«ng nghiÖp, tõng ph©n ngµnh hay thËm chÝ tõng läai s¶n phÈm riªng biÖt, qóa tr×nh “®uæi kÞp”vÒ mÆt kinh tÕ vµ kü thuËt cña chóng ®îc chia thµnh 4 giai ®o¹n sau: Giai ®o¹n1:C¸c níc kÐm ph¸t triÓn nhËp hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn tõ c¸c níc ph¸t triÓn h¬n vµ xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm thñ c«ng ®Æc biÖt.Giai do¹n nµy x¶y ra sù ph©n biÖt hay ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ngay trong lßng c¸c níc kÐm ph¸t triÓn-chuyªn s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm thñ c«ng ®Æc biÖt ®Ó b¸n vµ nhËp khÈu hµng tiªu dïng c«ng nghiÖp kh¸c tõ c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. - 12 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Giai ®o¹n 2:C¸c níc chËm ph¸t triÓn nhËp s¶n phÈm ®Çu t tõ c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Ó tù chÕ t¹o lÊy hµng ho¸ c«ng nghiÖp tiªu dïng tríc ®©y vÉn ph¶I nhËp. §©y lµ giai ®o¹n c¸c níc kÐm ph¸t triÓn b¾t ®Çu tÝch luü t b¶n (vèn) vµ pháng theo (b¾t chíc) c«ng nghÖ chÕ t¹o tõ c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Ngoµi viÖc n©ng cÊp vµ më réng mét sè ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, nh×n toµn côc giai ®o¹n 2 mang d¸ng dÊp cña m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ “thay thÕ nhËp khÈu” ®èi víi nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng.V× thÕ, nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng thay thÕ nhËp khÈu ph¸t triÓn m¹nh trong giai ®o¹n nµy. Song, nh÷ng ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vÜ m« l¹i ®îc giµnh u tiªn cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trî gióp (kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ)cho nh÷ng c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng ph¸t triÓn nh ®iÖn, níc vµ giao th«ng vËn t¶i. Giai ®o¹n 3:lµ giai ®o¹n mµ nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp thay thÕ nhËp ë giai ®o¹n 2 ®· cã thÓ trë thµnh s¶n phÈm xuÊt khÈu. Nh÷ng s¶n phÈm ®Çu t tríc ®©y ph¶i nhËp giê ®©y ®· cã thÓ dÇn dÇn thay thÕ b»ng nguån khai th¸c vµ s¶n xuÊt ë trong n íc. Nh vËy, kho¶ng c¸ch kü thuËt gi÷a c¸c níc ®i sau c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (tríc hÕt lµ trong lÜnh vùc chÕ t¹o hµng tiªu dïng) kh«ng cßn xa c¸ch bao nhiªu. V× vËy mµ sè lîng vµ quy m« mÆt hµng xuÊt khÈu ngµy cµng më réng. C¬ cÊu c«ng nghiÖp ®· trë nªn ®a d¹ng h¬n cho chç cã nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n vÒ kü thuËt ®Õ lùa chän vµ lîi dông c¸c lîi thÕ so s¸nh so víi tríc ®©y. Giai ®o¹n 4: Lµ giai ®o¹n viÖc xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng b¾t ®Çu gi¶m xuèng, nhêng chç cho viÖc xuÊt khÈu c¸c lo¹i hµng ho¸ ®Çu t vèn ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn ë giai ®o¹n 3. VÒ mÆt kü thuËt, nÒn c«ng nghiÖp ®· ®¹t møc ngang b»ng víi c¸c níc kÐm ph¸t triÓn h¬n. M« h×nh “®µn nh¹n bay” vÉn tiÕp tôc diÔn ra theo ph¬ng thøc nµy, mÆc dï cã sö dông sù thay ®æi vÞ trÝ mét sè quèc gia nhÊt ®Þnh. Nh vËy víi viÖc ph©n chia qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c níc “®i sau”thµnh 4 giai ®o¹n trong mèi liªn quan víi nÒn kinh tÕ kh¸c theo m« h×nh “®µn nh¹n bay”, quan ®iÓm chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh cña lý thuyÕt ph¸t triÓn nµy cã nhiÒu ®iÓm t¬ng ®ång víi lý thuyÕt ph¸t triÓn c¬ cÊu ngµnh “kh«ng c©n ®èi” hay c¸c “cùc t¨ng trëng”. Còng gièng nh trong lý thuyÕt ph¸t triÓn “kh«ng c©n ®èi”, c¸c “cùc t¨ng trëng” ë ®©y còng thay ®æi theo tõng giai ®o¹n vµ nh©n tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh sù thay ®æi nµy lµ lîi thÕ so s¸nh trong quan hÖ ngo¹i th¬ng. Ngoµi ra, ®iÒu cÇn lu ý n÷a lµ viÖc “®uæi kÞp” c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn diÔn ra nhanh hay chËm mét phÇn rÊt lín phô thuéc vµo viÖc lùa chän c¸c “cùc t¨ng tr ëng” trong mçi giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Mçi lo¹i lý thuyÕt trªn ®©y ®Òu cã nh÷ng mÆt m¹nh kh«ng thÓ chèi c·i, song còng lu«n tá ra kh«ng ph¶i cã thÓ ¸p dông thµnh c«ng ë mäi n¬i mäi lóc. Tuy nhiªn, cã thÓ tæng hîp l¹i thµnh nh÷ng ®iÒu mµ ®· ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh trong qóa tr×nh ph¸t triÓn (hay c«ng nghiÖp ho¸) nh sau: - 13 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1-C¸c lý thuyÕt ph¸t triÓn ®Òu quan t©m viÖc x¸c ®Þnh c¸c tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cña qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. 2-Chóng kh«ng nh÷ng chØ coi chuyÓn dÞch c¬ cÊu c¬ cÊu lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng cña sù ph¸t triÓn trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ mµ cßn chØ ra néi dung cô thÓ cña nã lµ t¨ng tû träng cña c«ng nghiÖp gi¶m tû träng n«ng nghiÖp trong GDP, d©n sè thµnh thÞ lín h¬n d©n sè n«ng th«n. C¸ch x¸c ®Þnh néi dung chuyÓn dÞch c¬ cÊu nh vËy cho phÐp mét mÆt ®¸nh gi¸ møc ®é thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp ho¸ cña mét quèc gia; mÆt kh¸c, t×m hiÓu nh÷ng nguyen nh©n quy ®Þnh t×nh tr¹ng tho¸I triÓn hay kh«ng sao b¾t kÞp ®îc vµo qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®· x¶y ra ë mét sè níc trªn thÕ giíi. 3-§¸nh gi¸ sù thµnh b¹i cña c¸c níc ®ang c«ng nghiÖp ho¸, lý thuyÕt ph¸t triÓn ®· kh¼ng ®Þnh r»ng cã nh÷ng nguyªn nh©n thuéc vÒ c¬ cÊu. Ngêi ta nhËn thÊy r»ng trong nh÷ng níc kh«ng thµnh c«ng, c¬ cÊu cã t×nh tr¹ng kh«ng liªn kÕt bªn trong. G.Grellet nhËn xÐt “ T×nh tr¹ng kh«ng liªn kÕt bªn trong Êy thª hiÖn mét ma trËn vÒ giao lu liªn ngµnh c«ng nghiÖp vµ mét ma trËn vÒ giao lu liªn vïng hÇu nh hoµn toµn trèng rçng”. Nh vËy, “kinh tÕ häc cña sù ph¸t triÓn”®· ®Æt vÊn ®Ò c¬ cÊu vµ mét trong nh÷ng vÞ trÝ c¬ b¶n trong lý thuyÕt cña m×nh ®Ó xem xÐt, ®¸nh gi¸ vµ ph©n lo¹i c¸c d¹ng thøc ph¸t triÓn vµ tho¸i triÓn ë c¸c níc thuéc thÕ giíi thø ba. ViÖc ®Ò cao vÊn ®Ò c¬ cÊu ®îc xem lµ mét trong nh÷ng thµnh c«ng trong lý thuyÕt ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Bëi nã kh¾c phôc ®îc sù phiÕn diÖn trong nh×n nhËn vÊn ®Ò kinh tÕ cña c¸c níc chËm ph¸t triÓn khi chØ xoay quanh chØ tiªu t¨ng trëng kinh tÕ -tøc lµ møc ®é t¨ng lªn cñ GNP vµ GNP ®Çu ngêi. ViÖc quan t©m ®Õn vÊn ®Ò c¬ cÊu kinh tÕ th«ng qua viÖc chØ ra tÝnh chÊt “kh«ng liªn kÕt bªn trong” ë mét sè nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn nµo ®ã mang hµm ý vÒ mét gi¶i ph¸p mang tÝnh nguyªn t¾c:ph¶i x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ cã sù liªn kÕt, thóc ®Èy, l«i kÐo lÉn nhau trong qóa tr×nh ph¸t triÓn. Mét c¬ cÊu nh vËy võ lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn hay c«ng nghiÖp ho¸, ®ång thêi l¹i võa lµ kÕt qu¶, lµ mét chØ sè ®Ó xem xÐt møc ®é thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp ho¸ vµ ph¸t triÓn. 4- Kinh tÕ häc ph¸t triÓn cho r»ng h×nh thøc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh cña c¸c níc chËm ph¸t triÓn trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ diÔn ra rÊt ®a d¹ng. ViÖc nghiªn cøu tr¾c nghiÖm kÕt hîp víi so s¸nh lý thuyÕt ®· cho phÐp m« t¶ mét bøc tranh nhiÒu mÇu s¾c vÒ vÒ qóa tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu cña c¸c n íc chËm ph¸t triÓn thuéc c¸c khu vùc kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy, ngµy cµng cã nhiÒu ngêi cho r»ng kh«ng cã mét khu«n mÉu chung duy nhÊt nµo cã thÓ ¸p dông thµnh c«ng cho mä quèc gia. ViÖc c«ng nghiÖp ho¸ b¾t ®Çu tõ ®©u:c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp hay dÞch vô vÉn ®ang cßn lµ vÊn ®Ò tranh c·i. 5- ViÖc thõa nhËn tÝnh ®a d¹ng cña c¸c h×nh thøc chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn hiÖn ®ang ®Ó l¹i mét kho¶ng - 14 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trèng mµ ngêi ta cho r»ng sø mÖnh ®Æc biÖt trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã trao vµo tay c¸c chÝnh phñ. Trong c¸c lý thuyÕt kinh tÕ, vai trß can thiÖp cña nhµ níc ®îc xem lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Kh¸i niÖm vÒ møc ®é “hîp lý”trong c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia lµ mét kh¸I niÖm cã tÝnh co gi·n lín, phô thuéc tríc hÕt vµo nh÷ng ®Æc ®IÓm ®Æc thï cña mçi quèc gia nh c d©n, c¬ cÊu vµ tr×nh ®é kinh tÕ kü thuËt hiÖn cã, tµi nguyªn thiªn nhiªn, v¨n ho¸ vµ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ v.v...Râ rµng lµ cÇn cã sù gi¶i thÝch cô thÓ h¬n trong mçi trêng hîp cô thÓ còng nh nh÷ng ngµnh cô thÓ. 6- §Ó cã c¬ cÊu ngµnh hîp lý, c¸c chÝnh phñ ph¶i ®¸nh gi¸ ®îc c¸c nguån lùc bªn trong, ®ång thêi ph¶i ®îc víi c¸c nguån lùc bªn ngoµI trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi. VÒ ®iÓm nµy, “Kinh tÕ häc ph¸t triÓn” cho r»ng ®èi víi mét sè quèc gia d©n sè Ýt, nhá bÐ, chÝnh ®iÒu kiÖn bªn ngoµi míi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh c¬ cÊu ngµnh cña hä. 3.3. Lý thuyÕt vÒ chu kú sèng cña s¶n phÈm Lý thuyÕt “chu kú sèng s¶n phÈm”, xÐt trong khu«n khæ mét hÖ thèng kinh tÕ më, (tøc lµ trong ®ã, ngo¹i th¬ng lµ mét yÕu tè ®îc gi¶ ®Þnh), cho r»ng sù tån t¹i vÒ mÆt kinh tÕ cña mét s¶n phÈm (hay mét ngµnh, còng nh v¹y) tr¶i qua 5 thêi kú. Thêi kú thø nhÊt lµ du nhËp s¶n phÈm.§©y lµ giai ®o¹n s¶n phÈm míi s¶n xuÊt trªn thÞ trêng néi ®Þa. Sù xuÊt hÞªn nµy cã thÓ du nhËp s¶n phÈm míi tõ níc ngoµI, cã thÓ lµ ph¸t minh nhng ®iÒu quan träng lµ sù xuÊt hiÖn nµy mét mËt gi¶ ®Þnh cã tån t¹i s½n c«ng nghÖ vµ kü thuËt chÕ t¹o nã, mÆt kh¸c t¹o ra nhu cÇu vÒ nã. Thêi kú thø hai, thay thÕ nhËp khÈu lµ giai ®o¹n tiÕp theo, khi nhu cÇu vÒ s¶n phÈm míi ®· t¨ng m¹nh trªn thÞ trêng trong níc. B¾t ®Çu qóa tr×nh triÓn khai c«ng nghÖ vµ kü thuËt s¶n xuÊt s¶n phÈm trong níc ®Ó thay thÕ hµng nhËp khÈu. Thêi kú thø ba, bµnh tríng xuÊt khÈu, trong thêi kú nµy, nhu cÇu néi ®Þa víi s¶n phÈm ®îc ®¸p øng vÒ c¨n b¶n, ®ång thêi, kü thuËt-c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm ®îc c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn. S¶n phÈm ®îc xuÊt khÈu ra níc ngoµi, c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ víi kh«Ý lîng ngµy cµng t¨ng. Thêi kú thø t lµ thêi kú mµ c¶ nhu cÇu néi ®Þa lÉn nhu cÇu xuÊt khÈu ®èi víi s¶n phÈm dÒu gi¶m xuèng chËm. §iÒu ®ã c¶n trë viÖc më réng s¶n xuÊt h¬n n÷a. B¾t ®Çu xuÊt hiÖn dÊu hiÖu gi¶m sót n¨ng lùc c¹nh tranh so víi nh÷ng níc xuÊt ph¸t muén h¬n. Thêi kú thø n¨m, nhËp khÈu ®¶o ®©y lµ thêi kú cuèi cïng trong chu kú s¶n phÈm néi dung cña thêi kú nµy lµ s¶n xuÊt trong níc b¾t ®Çu ®èi mÆt víi c¹nh tranh tõ níc ngoµi nh lµ hÖ qu¶ tÊt nhiªn cña qóa tr×nh bµnh tríng xuÊt khÈu s¶n phÈm (®èi víi níc ngoµi lµ du nhËp s¶n phÈm, s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu vµ b¾t dÇu xuÊt khÈu). Cuéc c¹nh tranh nµy t¹o ra mét sè bÊt lîi thÕ cho qóa tr×nh s¶n xuÊt trong níc.§ã lµ bÊt lîi thÕ vÒ thÞ trêng vÒ chi phÝ s¶n xuÊt. ViÖc tiÕp tôc s¶n xuÊt s¶n - 15 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 phÈm (më réng c«ng suÊt hay duy tr× møc cò, thËm chÝ thu hÑp) trë nªn kÐm hiÖu qu¶. Trong mét qu·ng thêi gian dµi, sù lùa chän kh«ng thÓ tr¸nh khái lµ chuyÓn sang mét lo¹i s¶n phÈm míi kh¸c. §Ó b¶o ®¶m hiÖu qua vµ u thÕ c¹nh tranh, ®Êt níc ph¶I thùc hiÖn bíc chuyÓn ®ã vµ v× thÕ kh«ng thÓ kh«ng nhËp khÈu trë l¹i lo¹i s¶n phÈm tríc ®©y nã ®· tõng xuÊt khÈu. N¨m giai ®o¹n trªn h×nh thµnh nªn chu kú sèng cña s¶n phÈm. Nã x¸c ®Þnh tÝnh chÊt yÕu vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt cho sù tån t¹i cña mét ngµnh, mét s¶n phÈm. §©y chÝnh lµ khu«n khæ lý thuyÕt tæng qu¸t vÒ qóa tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trªn ph¹m vi thÕ giíi. Trong ph¹m vi mét níc ®IÒu nµy còng ®óng khi xÐt trong quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh vµ c«ng ty. Khi quan s¸t qóa tr×nh nµy, ngêi ta thÊy qóa tr×nh di chuyÓn c¬ cÊu lµ liªn tôc vµ mang tÝnh kh¸ch quan. Kh¸i niÖm liªn tôc ë ®©y hµm nghÜa mét sù dît ®uæi thËt sù vÒ s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ-kü thuËt gi÷a c¸c níc. Trong cuéc dît ®uæi nµy xuÊt hiÖn hai kh¶ n¨ng cho nh÷ng níc ®i sau. §ã lµ:Thø nhÊt, rót ng¾n kho¶ng thêi gian cña mçi thêi kú trong toµn bé chu kú. Thø hai, cã thÓ bá qua nhiÒu lo¹i s¶n phÈm ®Ó chuyÓn nhanh sang lo¹i s¶n phÈm míi. 3.4. C¸c m« h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trªn thÕ giíi a. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo m« h×nh híng néi Víi môc tiªu lµ ph¸t huy tÝnh chñ ®éng cña chÝnh phñ trong qu¶n lý kinh tÕ, b¶o ®¶m vµ duy tr× sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt truyÒn thèng cña d©n téc, nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu c¬ cÊu kinh tÕ theo m« h×nh híng néi. M« h×nh híng néi lµ chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã xu híng híng néi, cã chiÕn lîc ®ãng cöa nhiÒu h¬n. Nã khuyÕn khÝch theo híng s¶n xuÊt cho thÞ trêng trong níc, nhÊn m¹nh viÖc thay thÕ nhËp khÈu, tù tóc vÒ l¬ng thùc, cã thÓ c¶ c¸c mÆt hµng phi mËu dÞch. Ban ®Çu chÝnh phñ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nhiÒu khi còng lùa chän c¸c chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu nh»m thóc ®¶y tù lùc quèc gia, ®Æc biÖt lµ t¨ng cêng s¶n xuÊt l¬ng thùc, c¸c n«ng s¶n vµ kho¸ng s¶n mµ chóng kh«ng ®îc nhËp khÈu. C¸c biÓu thuÕ nhËp khÈu hoÆc quota nhËp khÈu l¬ng thùc ®îc thùc hiÖn, ®ång thêi chÝnh phñ còng ®¸nh thuÕ vµo hµng ho¸ xuÊt khÈu nh»m n©ng cao nguån thu, vµ lµm gi¶m søc thu hót cña nÒn nm ®Þnh híng xuÊt khÈu t¬ng ®èi so víi nÒn n«ng nghiÖp híng néi. C¸c chÝnh s¸ch trªn sÏ ®em tíi sù më réng cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhá víi sù trî cÊp thÝch hîp vµ dÇn dÇn khuyÕn khÝch nÒn c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu. Bªn c¹nh chÝnh s¸ch b¶o hé chhung, hä cßn cã thÓ thùc hiÖn sù hç trî cã lùa chän cho nÒn c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu cã tªn lµ nÒn c«ng nghiÖp non trÎ. - 16 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ChiÕn lîc ®ãng cöa lµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ theo híng thay thÕ nhËp khÈu nóp ®»ng sau bøc têng b¶o hé mËu dÞch. Do vËy Ýt t¹o ra søc Ðp vÒ c¹nh tranh h¬n, lµm cho c¬ cÊu Ýt nh¹y bÐn h¬n, ®«ng cøng h¬n Ngoµi ra chiÕn lîc dùa trªn c¬ së b¶o hé mËu dÞch vµ thay thÕ nhËp khÈu cã xu híng kÌm theo sù hèi lé vµ ®éc ®o¸n, g©y tr× trÖ cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn t¨ng trëng. b. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo m« h×nh híng ngo¹i M« h×nh híng ngo¹i lµ m« h×nh víi chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo híng më cöa nhiÒu h¬n, cã thÓ thóc ®Èy th¬ng m¹i vµ c¸c luång t b¶n ®æ vµo, khuyÕn khÝch lîi nhuËn gi÷a viÖc s¶n xuÊt cho thÞ trêng trong níc hay thÞ trêng ngoµi níc, t¹o ra kh¶ n¨ng sinh l·i cao h¬n trong viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu. Cã hai lo¹i h×nh chiÕn lîc kinh tÕ më cöa ®ã lµ: Thø nhÊt, t¹o c¸c khuyÕn khÝch vÒ gi¸ c¶ mét c¸ch tùc theo híng cã lîi cho xuÊt khÈu (ch¼ng h¹n th«ng qua trî cÊp xuÊt khÈu). Thø hai, t¹o ra sù trung lËp thÝch hîp vÒ gi¸ c¶ gi÷a s¶n xuÊt trong níc vµ thÞ trêng níc ngoµi. Tøc lµ chuyÓn c¸c khuyÕn khÝch theo híng cã lîi cho sù më cöa. §Æc ®IÓm cña c¸c chÝnh s¸ch híng ngo¹i ban ®Çu ë nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn lµ híng vµo xuÊt khÈu võa ph¶i ®Ó t¨ng nguån thu cho chÝnh phñ, nh»m n©ng cao c¬ së h¹ tÇng ®Ó hµng ho¸ hç trî cho xuÊt khÈu. M« h×n nµy ®îc thùc hiÖn víi c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i thiªn vÒ ñng hé sù thay thÕ nhËp khÈu, t¹o ra mét biÓu thuÕ nhËp khÈu ®em l¹i nguån thu thÝch hîp mµ kh«ng cÇn tíi sù b¶o hé m¹nh mÏ. Sau khi hoµn thµnh nh÷ng giai ®o¹n ban ®Çu cña viÖc thay thÕ nhËp khÈu, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn thêng chuyÓn sang c¸c chÝnh s¸ch híng ngo¹i ®èi víi c¸c ngµnh chÕ t¹o m¸y. C¸ch tèt nhÊt lµ quan t©m ®Õn viÖc cung cÊp c¸c ®Çu vµo cho nhµ xuÊt khÈu trong khi c¬ së h¹ tÇng cha ®¸p øng ®Çy ®ñ. Tµi qu¶n lý cña chÝnh phñ ë ®©y lµ sù lùa chän s¸ng suèt sù thay thÕ nhËp khÈu cã hiÖu qu¶ vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. X©y dùng mét chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ cho phï hîp víi nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, nh»m phôc vô tèt nhÊt c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi cñ mçi quèc gia. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu theo m« h×nh híng ngo¹i rÊt cã ý nghÜa ®èi víi thuÕ quan vµ c¸c h×nh thøc kh¸c cña chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i vµ qu¶n lý vÜ m« trong níc. VÊn ®Ò më cöa cã liªn quan ®Õn nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu hoÆc tµi kho¶n v·ng lai trong c¸n c©n thanh to¸n. ViÖc quyÕt ®Þnh híng ngo¹i cho dï ë møc ®é nµo th× còng cã nhiÒu t¸c ®éng quan träng ®Õn c¸c mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ. Nã sÏ ¶nh hëng tíi viÖc ph©n bè s¶n xuÊt gi÷a c¸c mÆt hµng trao ®æi ®îc xuÊt hoÆc nhËp khÈu; t¨ng cêng sö dông nguån lùc vµ tíi sù ph©n phèi thu nhËp th«ng qua nh÷ng t¸c ®éng ®èi víi thÞ trêng nh©n tè s¶n xuÊt vµ thÞ trêng s¶n phÈm; tíi c¬ cÊu vµ tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸; tíi viÖc ph©n bæ ®Êt ®ai vµ c¸c nguån lùc kh¸c gi÷a c©y l¬ng thùc vµ c©y phôc vô xuÊt khÈu, v.v... - 17 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ¦u ®IÓm cña sù më cöa lµ nã thóc ®Èy qóa tr×nh ®æi míi vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhanh, t¹o ra kh¶ n¨ng thÝch nghi cña nÒn kinh tÕ; t¸c ®éng tèt ®Õn qóa tr×nh ph¸t triÓn dµi h¹n, cã t¸c dông tèt ®èi víi sù t¨ng trëng cña GDP. Tuy nhiªn, chiÕn lîc kinh tÕ më cña sÏ mang l¹i cho chÝnh phñ níc ®ã Ýt cã kh¶ n¨ng hµnh ®éng theo ý m×nh h¬n; cã t¸c dông xÊu tíi c«ng nghÖ trong níc do dùa vµo t liÖu s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ nhËp khÈu, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c níc nhá cã thu nhËp thÊp mµ nÒn kinh tÕ cña hä ë vµo vÞ thÕ kh«ng thuËn lîi. ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu thÊp ë giai ®o¹n ®Çu cã thÓ ®em l¹i ¶nh hëng xÊu lµ t¨ng gi¸ c¶ tiªu dïng vµ mét sè ngµnh s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu. Ngoµi ra, khi c¸c ®iÒu kiÖn quèc tÕ trë nªn kh«ng thuËn lîi th× rñi ro cã thÓ x¶y ra, ®em l¹i kh«ng Ýt hËu qu¶ xÊu cho nÒn kinh tÕ-x· héi trong níc. c. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu theo m« h×nh hçn hîp M« h×nh híng vÒ xuÊt khÈu lÊy thÞ trêng níc ngoµi lµm träng t©m ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. §iÒu ®ã mang l¹i nh÷ng lîi Ých thiÕt thùc, song còng ®ßi hái nh÷ng ®iÒu kiÖn rÊt kh¾t khe, mµ tríc hÕt lµ c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu ph¶I cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ. §ã lµ ®iÒu c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh«ng dÔ thùc hiÖn trong giai ®o¹n ®Çu cña qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. MÆt kh¸c, viÖc thiªn vÒ thÞ trêng quèc tÕ ®«i khi ®Én tíi bá trèng thÞ trêng néi ®Þa cho hµng ho¸ níc ngoµi th©m nhËp. §Ó kh¾c phôc nh÷ng t×nh tr¹ng trªn ®©y, ngêi ta chuyÓn sang thùc hiÖn m« h×nh hçn hîp. M« h×nh nµy ®îc x©y dùng trªn c¬ së kÕt hîp c¸c yÕu tè cña m« h×nh híng néi (coi träng thÞ trêng trong níc, ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm trong níc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ thay thÕ nhËp khÈu) vµ c¸c yÕu tè cña m« h×nh híng ngo¹i (ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh ®Ó ®Èy m¹nh s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu, lÊy yªu cÇu cña thÞ trêng quèc tÕ lµm híng phÊn ®Êu ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong níc). Sù h×nh thµnh m« h×nh nµy lµ sù ®iÒu chØnh träng t©m thÞ trêng ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña m« h×nh híng néi vµ m« h×nh híng ngo¹i. Trong sù kÕt hîp Êy,ngêi ta vÉn u tiªn nhiÒu h¬n cho híng ngo¹i. Trong qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta hiÖn nay, §¶ng ta ®· ®Þnh râ quan ®iÓm “x©y dùng nÒn kinh tÕ më héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, híng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu b»ng nh÷ng s¶n phÈm trong níc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ “. 3.5. Kinh nghiÖm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë mét sè níc *Malaxia Lµ mét níc dµnh ®éc lËp tõ n¨m 1957, Malaixia b¾t ®Çu b»ng mét nÒn kinh tÕ (tõ chç phô thuéc Anh quèc)trong ®ã cã 2 mÆt hµng chiÕm u thÕ lµ thiÕc vµ cao su. Liªn tiÕp tõ ®ã, nÒn kinh tÕ cña Malaixia liªn tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ réng r·I c¸c hµng s¶n xuÊt vµ ®· ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng nhanh, trung b×nh tõ - 18 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 7%®Õn 8%hµng n¨m. S¶n lîng GNP b×nh qu©n theo ®Çu ngêi lµ 2000USD n¨m 1984. Danh môc c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cã thªm dÇu cä, gç,ca cao vµ h¹t tiªu. Kh«ng nh÷ng thÕ Malaixia cßn lµ níc s¶n xuÊt ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ cao su,thiÕc, dÇu cä vµ gç nhiÖt ®íi vµ lµ níc cã khèi lîng xuÊt khÈu lín vÒ dÇu má vµ khÝ tù nhiªn ho¸ láng. B»ng nh÷ng chÝnh s¸ch thiÕt thùc nh»m thu hót vèn ®Çu t níc ngoµI vµ ngµnh c«ng nghiÖp, sè lîng hµng xuÊt khÈu t¨ng nhanh, nhÊt lµ c¸c linh kiÖn ®IÖn tö, hµng tiªu dïng ®å ®IÖn,s¶n phÈm dÖt vµ c¸c hµng c«ng nghiÖp kh¸c, gãp phÇn ®¸ng kÓ t¨ng trëng kinh tÕ. Sau nh÷ng n¨m 1981-1982 (suy tho¸I kinh tÕ trªn kh¾p thÕ giíi), c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu truyÒn thèng cña Malaixia bÞ gi¶m gi¸, lµm gi¶m thu nhËp vµ ®Çu t. Nhµ níc Malaixia ®· t×m c¸ch kÝch thÝch nÒn kinh tÕ vµ ®Èy nhanh t¨ng trëng c«ng nghiÖp b»ng viÖc ®Çu t vµo mét sè c¬ së h¹ tÇng vµ c«ng nghiÖp nÆng. Chi tiªu ChÝnh phñ t¨ng b»ng c¸ch ®I vay nî níc ngoµI ®Ó mua cæ phµn cña c¸c c«ng ty níc ngoµI víi môch ®Ých cã ®IÒu kiÖn kiÓm so¸t c¸c c«ng ty lín cña níc ngoµI. Do vËy mµ nî níc ngoµi cña Malaixia tÝnh ®Õn n¨m 1984 ®· t¨ng tíi 15 tû USD. N¨m 19851986, do ¶nh hëng cã gi¸ dÇu má vµ dÇu cä trªn thÕ giíi gi¶m nhanh, s¶n lîng GNP theo ®Çu ngêi gi¶m xuèng cßn 1600 USD b×nh qu©n ®Çu ngêi, th©m hôt lín trong ng©n s¸ch nhµ níc. ChÝnh phñ ®· ph¶I thy ®æi mét sè chÝnh s¸ch nh b·I bá mét vµI môc tiªu vµ chi tiªu vµ t¨ng trëng trong kÕ ho¹ch lÇn thø 5 (1986-1990), chó träng h¬n vÒ khu vùc t nh©n, t nh©n ho¸ mét sè c«ng ty quèc doanh vµ cña chÝnh phñ; C«ng ty vËn t¶I biÓn quèc gia vµ hµng kh«ng quèc gia ®îc bÊn mét phÇn cho c¸c nhµ ®Çu t th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n. NÒn kinh tÕ Malaixia b¾t ®Çu phôc håi tõ n¨m 1987 liªn tôc ®Õn n¨m 1989 nhê sù c¶I thiÖn vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ t¨ng trëng trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. GDP thùc tÕ t¨ng 4,7%n¨m 1987, 9,5%n¨m 1988 vµ 7,7 %n¨m 1989.Hµng xuÊt khÈu chiÕm h¬n 3//4 t¨ng trëng, dÉn tíi c¸n c©n thanh to¸n d thõa, ®Çu t níc ngoµi t¨ng lªn, nî níc ngoµi gi¶m. Vèn lµ níc cã nguån lùc ®Êt ®ai dåi dµo, lùc lîng lao ®éng cã häc vÊn tèt vµ m«I trêng chÝnh trÞ æn ®Þnh, tiÕt kiÖm trong níc m¹nh t¹o ®ñ vèn cho ®Çu t, ngoai ra víi chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t níc ngoµi, kh¶ n¨ng t¨ng trëng cña Malaixia lµ cã triÓn väng tiÕp tôc vµ thÞnh vîng. Tuy nhiªn, chÝnh phñ Malaixia vÉn lu«n ph¶I cã nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ®Ò phßng nh÷ng tæn th¬ng do biÕn ®éng tõ bªn ngoµI. * §µI Loan Giai ®o¹n thø nhÊt (1953-1964). Giai ®o¹n nµy t¬ng øng víi 3 kÕ ho¹ch 4 n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ cña §µi Loan:1953-1956, 1957-1960, 1961-1964. Môc tiªu chiÕn lîc cña §µi Loan giai ®o¹n nµy lµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nh»m ®¸p øng nhu cÇu c¬ b¶n cña nh©n d©n nh ¨n, mÆc,ë ®I l¹I, häc tËp, gi¶I trÝ...Do vËy ®èi víi CNH ë giai ®o¹n nµy, thay thÕ nhËp khÈu ®îc coi lµ nhiÖm vô träng t©m. - 19 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong giai ®o¹n nµy,§µi Loan mét mÆt chñ tr¬ng ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong níc nh»m thay thÕ nh÷ng s¶n phÈm ph¶I nhËp khÈu tríc ®©y; mÆt kh¸c, ®a ra mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng tù s¶n xuÊt ®îc. ChÝnh quyÒn §µi Loan cßn ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p hç trî c«ng nghiÖp né ®Þa nh miÔn gi¶m thuÕ kinh doanh, cho vay víi l·I suÊt thÊp vµ c¸c kho¶n trî cÊp kh¸c. ChiÕn lîc CNH thay thÕ nhËp khÈu ví c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc ®· ®em l¹I cho §µi Loan mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp tõ n¨m 1953-1962 t¨ng trung b×nh 11,7%/n¨m. C«ng nghiÖp ®îc më réng ®· thu hót thªm mét lîng lín lao ®éng, tõ 17%trong toµn bé lao ®éng ®ang lµm viÖc n¨m 1951 t¨ng lªn 25%n¨m 1964. Bíc ngo¹t ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp §µi Loan lµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp tõ n¨m 1956 ®· b¾t ®Çu vît gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.trong GDP. Tuy nhiªn, chiÕn lîc CNH thay thÕ nhËp khÈu kÓ tõ ®Çu thËp niªn 60 còng ®· béc lé nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña nã. S¶n phÈm c«ng nghiÖp cña §µi Loan kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi, cßn t¹I thÞ trêng trong níc søc mua cña ngêi d©n r¸t h¹n chÕ do thu nhËp cßn thÊp. Trong khi ®ã, viÖc nhËp khÈu c¸c nguyªn liÖu, thiÕt bÞ cÇn thiÕt cho c«ng nghiÖp ho¸ vÉn tiÕp tôc t¨ng lªn khiÕn th©m hôt mËu dÞch, th©m hôt ngo¹I tÖ vÉn tiÕp tôc t¨ng. Tèc ®é t¨ng trëng cña c«ng nghiÖp b¾t ®Çu gi¶m vµo ®Çu thËp kû 60, tõ 20%n¨m 1955 xuèng chØ cßn 9,8% n¨m 1961. Riªng tèc ®é t¨ng trëng cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn- mét thÕ m¹nh cña dù kiÕn trong thËp kû 50 còng gi¶m tõ 14,4%n¨m 1960 xuèng cßn 8,1% n¨m 1962. §Ó tho¸t khái t×nh thÕ bÊt lîi nµy vµ t×m kiÕm con ®êng ph¸t triÓn cho §µi Loan, chÝnh phñ vµ c¸c nhµ kinh tÕ, giíi kinh doanh cña hßn ®¶o nµy ®· chuyÓn chiÕn lîc CNH thay thÕ nhËp khÈu sang CNH theo híng xuÊt khÈu. Giai ®o¹n thø 2(1964-1973). TriÓn khai CNH híng vÒ xuÊt khÈu §µi Loan ®· thùc hiÖn mét bíc thay ®æi c¨n b¶n vÒ chiÕn lîc ph¸t triÓn, vÒ quy chÕ vµ qu¶n lý kinh tÕ, th«ng qua mét lo¹t c¶I c¸ch quan träng nh ¸p dông mét chÕ ®é mét tû gi¸ hèi ®o¸I. Thø hai, chÝnh phñ §µI Loan ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p u ®·I ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo híng xuÊt khÈu. Thø ba, ngoµI c¸c lç lùc huy ®éng nguån lùc bªn trong, §µI Loan cßn ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch nh»m thu hót vèn vµ c«ng nghÖ tõ bªn ngoµI. Víi ph¬ng ch©m ®Ò ra trong giai ®o¹n nµy lµ “xuÊt khÈu ®Ó nhËp khÈu”, “nhËp khÈu ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu”, c¶ c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp nÆng cña §µI Loan ë giai ®o¹n nµy ®· cã bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ®¹t møc t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 18,5%. §IÒu quan träng h¬n lµ tû träng c«ng nghiÖp trong GDP t¨ng lªn ®¸ng kÓ, ®¹t 41,3% trong khi n«ng nghiÖp ®· gi¶m t¬ng ®èi, chØ cßn 15,5%. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghiÖp ®· gãp phÇn thóc ®Èy sù t¨ng trëng kinh tÕ nhanh cña §µI Loan. GDP cña §µI Loan giai ®o¹n nµy lu«n lu«n t¨ng trung b×nh lµ 10,1%/n¨m. - 20 -
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan