Tài liệu Kc197 cơ chế thị trường và nền kttt

PhÇn I PhÇn më ®Çu §øng tr-íc xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi th× n-íc ViÖt Nam ta cßn lµ mét trong nh÷ng n-íc cã nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, nghÌo nµn vµ l¹c hËu. C¬ së h¹ tÇng thÊp kÐm, tr×nh ®é qu¶n lý l¹c hËu, khoa häc kü thuËt kÐm ph¸t triÓn... h¬n n÷a n¹n thÊt nghiÖp, tham « l¹m ph¹t, « nhiÔm m«i tr-êng... vÉn lu«n lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ch-a h¹n chÕ ®-îc. Tuy vËy ta còng kh«ng thÓ mét sím mét chiÒu mµ cã thÓ kh¾c phôc ®-îc nh÷ng yÕu ®iÓm ®ã mµ ta ph¶i dÇn dÇn kh¾c phôc. Song hµnh víi nã ta ph¶i liªn tôc vËn dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt vµ kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n-íc. §Êt n-íc ViÖt Nam ta ®ang ®øng tr-íc nh÷ng khã kh¨n lín vÒ mäi mÆt nhÊt lµ trong ph¸t triÓn kinh tÕ, do ®ã chóng ta cÇn ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ thËt thËn träng, khÈn tr-¬ng vµ lµm sao ®Ó cã hiÖu qu¶ nhÊt. ChÝnh v× vËy viÖc ¸p dông quy luËt gi¸ trÞ vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ lµ rÊt quan träng. Chóng ta cÇn ph¶i thËt linh ho¹t trong tõng vÊn ®Ò, tõng lÜnh vùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ. TiÓu luËn ®-îc tr×nh bµy víi néi dung chÝnh lµ viÖc kh¼ng 1 ®Þnh l¹i mét lÇn n÷a tÝnh tÊt yÕu trong qu¶n lý vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Song do khu«n khæ cã h¹n nªn em kh«ng thÓ ®Ò cËp tíi tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò, em rÊt mong cã ®-îc sù ®ãng gãp ý kiÕn khoa häc cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ cña b¹n ®äc ®Ó cho bµi viÕt nµy ®-îc thªm phÇn hoµn thiÖn h¬n. Néi dung chÝnh cña tiÓu luËn ®-îc chia lµm 2 ch-¬ng Ch-¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña quy luËt gi¸ trÞ, c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Ch-¬ng II: T¸c ®éng c¬ b¶n cña quy luËt gi¸ trÞ ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ n-íc ta vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt Nam. PhÇn II Néi dung tiÓu luËn Ch-¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ quy luËt gi¸ trÞ c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. 2 1.1. Quy luËt gi¸ trÞ 1.1.1. Quy luËt gi¸ trÞ lµ g×? Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ quan träng nhÊt cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. Do ®ã ë ®©u cã s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã cã sù xuÊt hiÖn vµ ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. Mäi ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÎ kinh tÕ trong s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸ ®Òu chÞu sù t¸c ®éng vµ chi phèi cña quy luË nµy. Tu©n theo yªu cÇu cña quy luË gi¸ trÞ th× míi cã lîi nhuËn, míi tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®-îc, ng-îc l¹i sÏ bÞ thua lç vµ ph¸ s¶n. 1.1.2. Yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ. Quy luËt gi¸ trÞ ®ßi hái viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i dùa trªn c¬ së l-îng gi¸ trÞ hµng ho¸ hay thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Trong s¶n xuÊt hµng ho¸ th× vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ hµng ho¸ s¶n xuÊt ra cã b¸n ®-îc hay kh«ng. §Ó cã thÓ tiªu thô ®-îc hµng ho¸ th× thêi gian lao ®éng c¸ biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã ph¶i phï hîp víi thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt tøc lµ ph¶i phï hîp víi møc lao hao phÝ mµ x· héi cã thÓ chÊp nhËn ®-îc. Trong trao ®æi hµng ho¸ còng ph¶i dùa vµo thêi gian lao ®éng x· héi ®-îc víi 3 nhau khi l-îng gi¸ trÞ cña chóng ngang nhau, tøc lµ khi trao ®æi hµng ho¸ ph¶i lu«n theo quy t¾c ngang nhau. Quy luËt gi¸ trÞ lµ trõu t-îng. Nã thÓ hiÖn sù vËn ®éng th«ng qua sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ hµng ho¸. Gi¸ c¶ lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ. Gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ trÞ v× gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ th× gi¸ c¶ vµ gi¸ thÞ tr-êng chªnh lÖch nhau, cung Ýt h¬n cÇu th× gi¸ c¶ sÏ cao h¬n gi¸ trÞ vµ ng-îc l¹i nÕu cung lín h¬n cÇu th× gi¸ c¶ sÏ thÊp h¬n gi¸ trÞ. Nh-ng xÐt cho ®Õn cïng th× tæng gi¸ c¶ hµng ho¸ bao giê còng b»ng tæng gi¸ trÞ cña hµng ho¸. Gi¸ c¶ hµng ho¸ cã thÓ t¸ch rêi gi¸ trÞ nh-ng bao giê còng lªn xuèng xoay quanh gi¸ trÞ, ®ã lµ biÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. Tãm l¹i, yªu cÇu chung cña quy luËt gi¸ trÞ mang tÝnh kh¸ch quan, nã ®¶m b¶o sù c«ng b»ng, hîp lý, b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. 1.1.3. T¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ. Quy luËt gi¸ trÞ tån t¹i, ho¹t ®éng ë tÊt c¶ c¸c ph-¬ng thøc s¶n xuÊt. Cã s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng riªng 4 tuú thuéc vµo quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ. Nã cã t¸c dông chñ yÕu sau. Thø nhÊt lµ ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸. Trong s¶n xuÊt, quy luËt gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt viÖc ph©n phèi t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt th«ng qua sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ hµng mho¸. Nh- ®· nãi trªn, do ¶nh h-ëng cña quan hÖ cung cÇu gi¸ c¶ hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng lªn xuèng xuay quanh gi¸ trÞ cña nã. NÕu mét ngµnh nµo ®ã, cung kh«ng ®¸p øng cÇu, gi¸ c¶ hµng ho¸ lªn cao th× nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt sÏ më réng quy m« s¶n xuÊt. Nh÷ng ng-êi ®ang s¶n xuÊt hµng ho¸ sÏ thu hÑp quy m« s¶n xuÊt ®Ó chuyÓn sang s¶n xuÊt lo¹i hµng ho¸ nµy. Nh- vËy, tliÖu s¶n xuÊt, søc lao ®éng vµ vèn ®-îc chuyÓn vµo ngµnh nµy t¨ng lªn, cung vÒ lo¹i hµng ho¸ nµy trªn thÞ tr-êng sÏ t¨ng cao. Ng-îc l¹i khi ngµnh ®ã thu hót qu¸ nhiÒu lao ®éng x· héi, cung v-ît cÇu, gi¸ c¶ hµng ho¸ h¹ xuèng, th× ng-êi s¶n xuÊt sÏ ph¶i chuyÓn bít t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ra khái ngµnh nµy ®Ó ®Çu t- vµo n¬i cã gi¸ c¶ hµng ho¸ cao. Nhê vËy mµ t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ®-îc ph©n phèi qua l¹i mét c¸ch tù ph¸t vµo c¸c ngµnh nµy ®Ó d dÇu tvµo n¬i cã gi¸ c¶ hµng ho¸ cao. Nhê vËy mµ t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc 5 lao ®éng ®-îc ph©n phèi qua l¹i mét c¸ch t- ph¸t vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau. ë ®©y ta thÊy r»ng sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ xung quanh gi¸ trÞ kh«ng nh÷ng chØ râ sù biÕn ®éng vÒ kinh tÕ mµ cßn cã t¸c ®éng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Ngoµi ra ta cßn thÊy quy luËt gi¸ trÞ còng ®iÒu tiÕt vµ l-u th«ng hµng ho¸. Hµng ho¸ bao giê còng vËn ®éng tõ n¬i gi¸ c¶ thÊp ®Õn n¬i gi¸ c¶ cao. Quy luË gi¸ trÞ cã t¸c dông ®iÒu tiÕt sù vËn ®éng ®ã, ph©n phèi c¸c nguån hµng ho¸ mét c¸ch hîp lý h¬n trong n-íc. Thø hai lµ kÝch thÝch lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, thóc ®Èy c¶i tiÐn kü thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nµo còng mong cã nhiÒu l·i. Ng-êi cã nhiÒu l·i h¬n lµ ng-êi cã thêi gian lao ®éng c¸ biÖt Ýt h¬n hoÆc b»ng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Cßn nh÷ng ng-êi cã thêi gian lao ®éng c¸ biÖt lín h¬n thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt th× sÏ bÞ lç kh«ng thu vÒ ®-îc toµn bé lao ®éng ®· hao phÝ. Muèn ®øng v÷ng vµ th¾ng trong c¹nh tranh, mçi ng-êi s¶n xuÊt ®Òu lu«n lu«n t×m c¸ch rót xuèng ®Õn møc tèi thiÓu thêi gian lao ®éng c¸ biÖt. Muèn vËy, nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt ph¶i t×m mäi c¸ch c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ, sö dông nh÷ng 6 thµnh tùu míi cña khoa häc, kü thuËt, c¶i tiÕn tæ chøc qu¶n lý cña s¶n xuÊt, thùc hiÖn tiÕt kiÖm chÆt chÏ. Sù c¹nh tranh quyÕt liÖt cµng thóc ®Èy c¸c qu¸ tr×nh nµy diÔn ra m¹nh mÏ h¬n, kÕt qu¶ l µ n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn nhanh chãng. Ngoµi ra ®Ó cã thÓ thu ®-îc nhiÒu l·i, ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ cßn ph¶i th-êng xuyªn c¶i tiÕn chÊt l-îng, mÉu m· hµng ho¸ cho phï hîp nhu cÇu, thÞ hiÕu cña ng-êi tiªu dïng, c¶i tiÕn c¸c biÖn ph¸p l-u th«ng, b¸n hµng ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ l-u th«ng vµ tiªu thô s¶n phÈm nhanh. V× vËy quy luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu, nhanh, tèt, rÎ h¬n. T¸c dông cuèi cïng cña quy luËt gi¸ trÞ mµ ta ®Ò cËp ë ®©y lµ ®¸nh gi¸ c«ng b»ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, ph©n ho¸ ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ thµnh kÎ giµum ng-êi nghÌo. Trong cuéc c¹nh tranh ch¹y theo gi¸ trÞ, lao ®éng c¸ biÖt cña mçi ng-êi s¶n xuÊt cã thÓ kh«ng nhÊt trÝ víi lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Nh÷ng ng-êi lµm tèt, lµm giái cã n¨ng suÊt lao ®éng c¸ biÖt thÊp h¬n thêi gian lao ®éng x· h«Þ cÇn thiÕt vµ nhê ®ã hä ph¸t tµi, lµm giµu, mua s¾m thªm t- liÖu s¶n xuÊt, më réng quy m« s¶n xuÊt. Bªn c¹nh ®ã nh÷ng ng-êi lµm ¨n kÐm, kh«ng may m¾n, thêi gian 7 lao ®éng c¸ biÖt lín h¬n thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt nªn hä bÞ lç vèn thËm chÝ ®i ®Õn ph¸ s¶n. Nh- vËy, quy luËt gi¸ trÞ cã ý nghÜa b×nh tuyÓn, ®¸nh gi¸ ng-êi s¶n xuÊt, kÝch thÝch nh÷ng yÕu tè tÝch cùc ph¸t triÓn vµ ®µo th¶i c¸c yÕu tè kÐm. Nã ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng ®èi víi ng-êi s¶n xuÊt. 1.2. Kinh tÕ thÞ tr-êng. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ta ®· vµ ®ang vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng vËy chóng ta ph¶i hiÓu thÕ nµo lµ c¬ chÕ thÞ tr-êng ta cã mét sè vÊn ®Ò sau: 1.2.1. Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ g×? Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ sù ph¸t triÓn cao h¬n cña kiÓu tæ chøc kinh tÕ - x· héi mµ h×nh th¸i phæ biÕn cña s¶n xuÊt lµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®Ó trao ®æi trªn thÞ tr-êng. Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét nÒn kinh tÕ kh¸ch quan do tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, trong ®ã toµn bé qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt tíi trao ®æi, ph©n phèi vµ tiªu dïng ®Òy thùc hiÖn th«ng qua thÞ tr-êng. §Æc tr-ng c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ tr-êng lµ c¸c chñ thÓ tù do lùa chän c¸c h×nh thøc së h÷u, ph-¬ng thøc kinh doanh, ngµnh nghÒ mµ luËt ph¸p kh«ng cÊm. Mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ®Òu diÔn ra theo quy 8 luËt cña nã, s¶n xuÊt vµ b¸n hµng ho¸ theo yªu cÇu cña thÞ tr-êng, b¸n c¸i g× mµ thÞ tr-êng cÇn chø kh«ng ph¶i b¸n c¸i m×nh cã, tiÒn tÖ ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ, c¸c chñ thÓ ®-îc theo ®uæi lîi Ých chÝnh ®¸ng cña m×nh. 1.2.2. C¬ chÕ thÞ tr-êng. C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸ theo yªu cÇu kh¸ch quan cña c¸c quy luËt vèn cã cña nã nh- quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt cung cÇu, quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ. Cã thÓ nãi c¬ chÕ thÞ tr-êng lµ tæng thÎ c¸c nh©n tè kinh tÕ, cung cÇu, gi¸ c¶, hµng tiÒn. Trong ®ã ng-êi s¶n xuÊt vµ ng-êi tiªu dïng t¸c ®éng lÉn nhau th«ng qua thÞ tr-êng ®Ó x¸c ®Þnh 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n lµ s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh- thÕ nµo? s¶n xuÊt cho ai? C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ mét trËt tù kinh tÕ, kh«ng hÒ hçn ®én. Nã ho¹t ®éng nh- mét bé m¸y tù ®éng kh«ng cã ý thøc, nã phèi hîp rÊt nhÞp nhµng ho¹t ®éng cña ng-êi tiªu dïng víi c¸c nhµ s¶n xuÊt th«ng qua hÖ thèng gi¸ c¶ thÞ tr-êng. Kh«ng mét ai t¹o a nã, nã tù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸. Lîi nhuËn chÝnh lµ ®éng lùc c¬ b¶n cña sù vËn ®éng nÒn 9 kinh tÕ hµng ho¸. Nã sÏ h-íng nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt vµo lÜnh vùc mµ ng-êi tiªu dïng cã nhu cÇu nhiÒu vµ b¾t hä ph¶i bá nh÷ng lÜnh vùc cã Ýt nhu cÇu, còng nh- buéc bé sö dông nh÷ng c«ng nghÑ míi ®Ó cã ®-îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ mét c¬ chÕ tinh vi ®-îc ®iÒu tiÕt bëi c¸c quy luËt cña thÞ tr-êng. §ã lµ c¬ chÕ "ph¹t vµ th-ëng", "thua vµ ®-îc", "lç vµ l·i" cña ho¹t ®éng kinh tÕ. Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng mäi vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nÒn s¶n xuÊt ®Òu ®-îc gi¶i quyÕt th«ng qua thÞ tr-êng vµ chÞu sù chi ph«Ý cña c¸c quy luËt cña thÞ tr-êng. Do ®ã cã thÓ nãi c¬ chÕ thÞ tr-êng lµ guång m¸y ho¹t ®éng vµ tù ®iÒu chØnh cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo yªu cÇu cña cac quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã. C¸c quy luËt nµy quan hÖ, t¸c ®éng lÉn nhau t¹o ra nh÷ng nguyªn t¾c vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Nãi tíi c¬ chÕ thÞ tr-êng, tr-íc hÕt ta ph¶i nãi tíi c¸c nh©n tè c¬ b¶n cÊu thµnh nã, ®ã lµ tiÒn vµ hµng, ng-êi mua vµ ng-êi b¸n hµng ho¸. Tõ ®ã h×nh thµnh ra c¸c quan hÖ: hµng - tiÒn, mua - b¸n, cung - cÇu vµ gi¸ c¶ hµng ho¸, h×nh thµnh m©u thuÉn c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr-êng mµ ®éng lùc thóc ®Èy hä lµ lîi nhuËn. V× vËy th«ng qua lç, l·i mµ c¬ chÕ thÞ tr-êng quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n: s¶n xuÊt lµ g×? s¶n xuÊt nh- thÕ nµo? vµ s¶n xuÊt cho ai? 10 Nh- ®· tr×nh bµy ë trªn c¬ chÕ thÞ tr-êng kh«ng nh÷ng chØ cã nh÷ng -u ®iÓm mµ cßn cã c¶ nh÷ng khuyÕt tËt kh«ng thÓ tr¸nh khái. §ã lµ, g©y nªn sù ph©n ho¸ dÉn ®Õn ph¸ s¶n cña ng-êi s¶n xuÊt kinh doanh, g©y l·ng phÝ kinh tÕ, c¸c hiÖn t-äng bu«n gian, b¸n lËn, ®Çu c¬, lµm hµng gi¶, ph¸ ho¹i m«i sinh. V× vËy trong c¬ chÕ thÞ tr-êng Nhµ n-íc cÇn qu¶n lý, ®iÒu tiÕt theo ®Þnh h-íng môc tiªu ®· ®Þnh, h¹n chÕ c¸c mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr-êng. D-íi quyÒn chØ ®¹o cña Nhµ n-íc th× nÌn kinh tÕ thÞ tr-êng sÏ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c h¬n vµ viÖc vËn dông c¸c quy luËt vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ sÏ trë nªn thÊu ®¸o h¬n, cã hiÖu qu¶ h¬n trong ph¸t triÓn kinh tÕ. 11 Ch-¬ng II T¸c ®éng c¬ b¶n cña quy luËt gi¸ trÞ ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ n-íc ta vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt Nam 2.1 Sù cÇn thiÕt cña quy luËt gi¸ trÞ trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng. Trong mét nÒn kinh tÕ, mäi hÖ thèng kinh tÕ ®Òu ®-îc tæ chøc b»ng c¸ch nµy hay c¸c kh¸c ®Ó huy ®éng tèi ®a c¸c nguån lùc cña x· héi vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc ®ã nh»m s¶n xuÊt ra hµng ho¸. ViÖc s¶n xuÊt ph¶i ®-îc tiÕn hµnh theo nh÷ng ph-¬ng ph¸p tèt nhÊt, ph©n phèi hµng hãa s¶n xuÊt ®-îc sao cho ®¸p øng tèt nhÊt nhu cÇu cña x· héi. §ã lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ x· héi. Trong nÒn kinh tÕ chØ huy th× nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n ®Òu do c¸c c¬ quan Nhµ n-íc quyÕt ®Þnh, cßn mét nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nã do thÞ tr-êng quyÕt ®Þnh ®-îc xem lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. 12 Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ xu thÕ tÊt yÕu Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ xu h-íng tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ x· héi. Thùc tÕ cho thÊy, kh«ng cã quèc gia nµo trªn thÕ giíi cã nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn l¹i kh«ng cã sù ®iÒu hµnh cña Nhµ n-íc. Mçi quèc gia cã mét chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æc thï cña quèc gia ®ã, nh-ng xÐt cho ®Õn cïng th× còng kh«ng tho¸t khái quy luËt chung lµ ¸p dông c¸c quy luËt kinh tÕ vµ van¹ hµnh chóng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã cã vai trß ®iÒu tiÐt nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ mét c¸ch hîp lý råi tõ ®ã g©y ¶nh h-ëng tíi nÒn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. ChÝnh v× vËy quy luËt gi¸ trÞ cã vai trß rÊt quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng cña mçi quèc gia. §èi víi ViÖt Nam nã còng cã vai trß kh«ng nhá, nã g©y ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n th«ng qua sù ®iÒu tiÕt cña nã ®èi víi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, th«ng qua sù ®iÒu tiÕt cña nã ®èi víi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. 2.2. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Kh«ng mét nÒn kinh tÕ nµo cã thÓ coi lµ hoµn thiÖn, lµ ph¸t triÓn tèt tuyÖt ®èi cho dï ®ã cã lµ nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia ph¸t triÓn nhÊt thÕ gi¬Ý ®i n÷a. Lóc nµo nã còng chøa nh÷ng mÆt tr¸i, 13 nh÷ng mÆt cßn ch-a tèt, nh÷ng h¹n chÕ cÇn ®-îc tiÕp tôc kh¾c phôc. ViÖc ¸p dông c¸c quy luËt kinh tÕ vµo viÖc vËn hµnh vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia lu«n lu«n tiÒm Èn nh÷ng nguy c¬ ®æ vì nÒn kinh tÕ do vËn dông kh«ng ®óng c¸ch, kh«ng ®óng yªu cÇu thùc tÕ. §ã vÉn lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i cña rÊt nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, trong ®ã cã c¶ n-íc ViÖt Nam cña chóng ta. VËy hiÖn nay, chóng ta cÇn ph¶i lµm g× vµ lµm nh- thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ yÕu kÐm, l¹c hËu ®i lªn mét nÒn kinh tÕ míi ph¸t triÓn h¬n, hoµn chØnh h¬n. Tr-íc khi xÐt ®iÒu ®ã ta sÏ ®i ph©n tÝch nÒn kinh tÕ n-íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Ó thÊy ®-îc thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. NÒn kinh tÕ cña mét quèc gia lu«n lu«n biÕn ®éng cïng víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ th× vÊn ®Ò tr-íc hÕt lµ ta ph¶i biÕt b¾t ®Çu tõ ®©u, ®· cã nh÷ng c¸i g× vµ ch-a cã ®-îc nh÷ng g×, c¸i g× ph¶i lµm tr-íc, c¸i g× nªn lµm sau míi thùc hiÖn. ë phÇn nµy chóng ta sÏ ®-îc rµ so¸t mét l-ît nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®Ó cã thÓ l-u t©m v¹ch ra kÕ ho¹ch cho sù kh¾c phôc vµ ph¸t triÓn nh÷ng yÕu tè ®ã. 14 Thø nhÊt, ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ th× chóng ta cÇn ph¶i cã vèn, ®ã lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m hµng ®Çu cña n-íc ta hiÖn nay. VËy mµ trªn thùc tÕ nh÷ng n¨m gÇn ®©y n-íc ta lu«n trong t×nh tr¹ng thiÕu hôt nguån vèn v× tæng thu ng©n s¸ch lu«n nhá h¬n tæng chi ng©n s¸ch. Thø hai, lµ c¬ së vËt chÊt cña ®Êt n-íc. §iÒu kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn lµ n-íc ta lµ c¬ së vËt chÊt kÐm ph¸t triÓn, chËm ph¸t triÓn. C¸c khu c«ng nghiÖp Ýt, hÖ thèng m¸y n-íc trang thiÕt bÞ l¹c hËu. C¬ së vËt chÊt kh«ng ®¸p øng ®ñ cho viÖc thu hót vèn ®Çu tcña n-íc ngoµi. HÖ thèng giao th«ng kh«ng thuén lîi, kÐm ph¸t triÓn, l¹i thªm sù ¶nh h-ëng cña thiªn nhiªn vµ m«i tr-êng cµng lµm cho hÖ thèng c¬ së vËt chÊt cña n-íc ta ngµy cµng bÞ sa sót nghiªm träng. ChÝnh s¸ch ®Çu t- cho ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng cßn ch-a ®-îc quan t©m thÝch ®¸ng. C¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ l·ng phÝ hoÆc bÞ bá quªn cßn nhiÒu. Nh÷ng ®iÒu ®ã ®· g©y ¶nh h-ëng kh«ng nhá tíi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thø ba, lµ con ng-êi. Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña con ng-êi thÊp kÐm, kh¶ n¨ng øng dông m¸y n-íc, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt kh«ng ®¹t yªu cÇu thùc tÕ. H¬n n÷a nh÷ng ng-êi cã tay 15 nghÒ, kü thuËt cao chiÕm sè Ýt trong lùc l-îng lao ®éng cña ®Êt n-íc. Th¸i ®é lao ®éng cña nhiÒu ng-êi cßn kh«ng nghiªm tóc. Nh÷ng ng-êi cã tr×nh ®é, cã tri thøc vËn dông tµi n¨ng cña m×nh ®Ó tham « tµi s¶n nhµ n-íc. TÊt c¶ c¸c yÕu tè trªn ®· gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo viÖc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc. Thø t-, lµ vÊn ®Ò kü thuËt vµ c«ng nghÖ. Tr×nh ®é khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ cßn yÕu. Kh«ng cã thµnh tùu nµo lµ ®¸ng kÓ trong nghiªn cøu khoa häc mµ chØ thõa h-ëng nh÷ng c«ng nghÖ ®· l¹c hËu ë n-íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi chuyÓn giao l¹. §iÒu ®¸ng nãi lµ ngay c¶ viÖc gi¸m ®Þnh c¸c c«ng nghÖ chuyÓn giao còng kh«ng cã. Nã ®· g©y l·ng phÝ ng©n s¸ch Nhµ n-íc rÊt nhiÒu v× chóng ta ph¶i nhËn nh÷ng m¸y mãc, c«ng nghÖ ®· qua sö dông víi gi¸ c¶ ngµng b»ng gi¸ cña m¸y mãc, c«ng nghÖ míi. Nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ do Nhµ n-íc kh«ng cã chÝnh s¸ch ®Çu t- thÝch ®¸ng cho nghiªn cøu, øng dông triÓn khai c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt míi. Thø n¨m, lµ c¬ cÊu kinh tÕ. Tuy nÒn kinh tÕ n-íc ta ®ang vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng nh-ng c¬ cÊu kinh tÕ cña n-íc ta vÉn ch-a chÆt chÏ, hîp lý, vÉn cßn nhiÒu kÏ hë lín, c¬ cÊu ngµnh nghÒ cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp. C¸c vïng kinh tÕ ch-a ®-îc chó ý ph¸t triÓn 16 ®ång ®Òu vÒ c¸c mÆt. Do ®ã sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vÉn vÞ k×m h·m. Thø s¸u lµ møc t¨ng d©n sè qu¸ nhanh. Tuy nh÷ng n¨m gÇn ®©y tû lÖ t¨ng d©n sè cã gi¶m h¬n tr-íc nh÷ng vÊn ®Ò cßn cao. Nã ®ång nghÜa víi viÖc sè lao ®éng ngµy cµng gia t¨ng trong khi viÖc lµm th× ngµy cµng Ýt do sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ. ChÝnh nh÷ng ng-êi thÊt nghiÖp nµy lµ nguy c¬ dÉn ®Õn sù gia t¨ng cña tÖ n¹n x· héi, anh minh kh«ng ®-îc b¶o ®¶m. Cuèi cïng lµ thÕ chÕ chÝnh trÞ vµ qu¶n lý cña Nhµ n-íc. §©y còng lµ nh©n tè quan träng nhÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. Tuy r»ng n-íc ta cã mét thÓ chÕ chÝnh trÞ æn ®Þnh vµ tiÕn bé nh-ng kh¶ n¨ng ®Þnh h-íng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cßn nhiªï khuyÕt tËt, mµ lý do chÝnh lµ sù ®iÒu tiÕt h-íng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ cßn ch-a phï hîp, g©y « nhiÔm m«i tr-êng, lµm ph©n ho¸ giÇu nghÌo, n¹n thÊt nghiÖp ngµy cµng gia t¨ng… 2.3. Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ trong ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt Nam. 17 NhËn thøc vµ vËn dông quy lu¹t gi¸ trÞ thÓ hiÖn chñ yÕu trong viÖc h×nh thµnh gi¸ c¶. Gi¸ c¶ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ, gi¸ c¶ ph¶i lÊy g¸i trÞ lµm c¬ së th× míi cã c¨n cø kinh tÕ, míi cã t¸c dông kÝch thÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, c¶i tiÕn kü thuËt, h¹ tÇng thµnh s¶n phÈm. Nhµ n-íc ph¶i chñ ®éng lîi dông c¬ chÕ ho¹t ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ nghÜa lµ kh¶ n¨ng gi¸ c¶ t¸ch rêi gi¸ trÞ, vµ xu h-íng ®-a gi¸ c¶ trë vÒ gi¸ trÞ. Th«ng qua chÝnh s¸ch gi¸ c¶, Nhµ n-íc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ nh»m; Thø nhÊt lµ kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §èi víi xÝ nghiÖp quèc doanh, chñ yÕu lµ x©y dùng mét hÖ thèng gi¸ b¸n bu«n ®Ó ®-a chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ ®i vµo nÒn nÕp vµ cã c¨n cø v÷ng ch¾c. Thø hai lµ ®iÒu hoµ l-u th«ng hµng tiªu dïng. Trong chÕ ®é kinh tÕ thÞ tr-êng, tæng khèi l-îng va c¬ cÊu hµng tiªu dïng do kÕ ho¹ch l-u chuyÓn hµng ho¸ quyÕt ®Þnh c¨n cø vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, møc t¨ng thu nhËp quèc d©n, vµ thu nhËp b»ng tiÒn cña nh©n d©n, nhu cÇu vÒ hµng tiªu dïng trong ®iÒu kiÖn søc mua khong ®æi, nÕu gi¸ c¶ mét lo¹i hµng nµo ®ã gi¶m xuèng th× l-îng hµng tiªu thô sÏ t¨ng lªn vµ ng-îc l¹i. Nhµ n-íc cã thÓ quy ®Þnh gi¸ c¶ cao hay thÊp ®Ó ¶nh h-ëng ®Õn khèi l-îng tiªu thô mét 18 sè lo¹i hµng nµo ®ã nh»m lµm cho nhu cÇu vµ møc t¨ng cña s¶n xuÊt vÒ mét sè hµng tiªu dïng ¨n khíp víi kÕ ho¹ch l-u chuyÓn hµng ho¸ cña Nhµ n-íc. Thø ba lµ ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n th«ng qua chÝnh s¸ch gi¸ c¶, viÖc quy ®Þnh hîp lý c¸c tû gi¸, Nhµ n-íc ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n gi÷a c¸c ngµnh nh»m phôc vô cho yªu cÇu n¨ng cao ®åi sèng cña nh©n d©n lao ®éng. Cuèi cïng, nhËn thøc vµ vËn dông quy luËt gi¸ trÞ nãi réng ra lµ biÕt sö dông c¸c ®ßn bÈy cña kinh tÕ hµng ho¸ nh- tiÒn l-¬ng, gi¸ c¶, lîi nhuËn … dùa trªn c¬ së hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó tæ chøc vµ thùc hiÖn chÕ ®ä h¹ch to¸n kinh tÕ. Tãm l¹i, nh÷ng ®iÒu tr×nh bµy trªn ®©y nãi lªn trong kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i kÕt hîp kÕ ho¹ch víi thÞ tr-êng, lÊy c¸i sau bæ xung cho c¸i tr-íc. Qu¸ tr×nh kÕt hîp ®ã còng lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc cña quy luËt gi¸ trÞ, lµ mét qu¸ tr×nh tù gi¸c vËn dông quy luËt gi¸ trÞ vµ quan hÖ thÞ tr-êng nh- lµ mét c«ng cô ®Ó x©y dùng c¸c mÆt kinh tÕ, kÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, lµm cho gi¸ trÞ hµng ho¸ ngµy 19 cµng h¹, ®¶m b¶o tèt h¬n cho nhu cÇu ®êi sèng, ®ång thêi t¨ng thªm khèi l-îng tÝch luü. §i ®«i víi viÖc ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc cña quy luËt gi¸ trÞ ph¶i ®ång thêi ng¨n chÆn nh÷ng ¶nh h-ëng nh÷ng tiªu cùc cña nã ®èi víi viÖc qu¶n lý kinh tÕ. Quy luËt gi¸ trÞ tån t¹i mét c¸hc kh¸ch quan trong nÒn kinh tÕ. Nhê n¾m v÷ng t¸c dông chñ ®¹o cña c¸c quy luËt kinh tÕ, tù gi¸c sö dông t¸c dông tÝch cùc vµ h¹n chÕ c¸c t¸c dông tiªu cùc cña quy luËt gi¸ trÞ. Nhµ n-íc ®· n¨ng cao dÇn tr×nh ®é c«ng t¸c, kÕ ho¹ch ho¸ kinh tÕ. Trung -¬ng §¶ng ®· nhÊn m¹nh: VÒ c¬ b¶n chóng ta ®· n¾m ®-îc néi dung, tÝch chÊt vµ t¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau trong hai lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ ph©n phèi kh¸c nhau vÒ tù liÖu s¶n xuÊt vµ t- liÖu tiªu dïng vµ ®· vËn dông nã phôc vô c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n-íc trong tõng thêi kú; C«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ c¶ còng ®· cã tiÕn bé, ph¹m vi ngµy cµng më réng, tr×nh ®é nghiÖp vô còng ®-îc n©ng lªn mét b-íc. 20