Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Kc178 kttt việt nam...

Tài liệu Kc178 kttt việt nam

.PDF
27
87
134

Mô tả:

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ PhÇn A: Lêi më ®Çu HiÖn nay, m« h×nh kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét m« h×nh kinh tÕ phæ biÕn vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. M« h×nh nµy kh«ng chØ ®-îc ¸p dông ë c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa, mµ cßn ®-îc ¸p dông ë c¸c n-íc ®i theo con ®-êng x· héi chñ nghÜa. Nã ®-îc vËn dông ë c¸c n-íc ph¸t triÓn vµ c¶ ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. ViÖt Nam còng míi sö dông m« h×nh kinh tÕ nµy ®-îc kho¶ng h¬n 15 n¨m nay. Vµ cã nh÷ng thµnh tùu mµ chóng ta ®· ®¹t ®-îc còng nh- cã nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng vÊn ®Ò gÆp ph¶i cÇn ®-îc gi¶i quyÕt trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang m« h×nh kinh tÕ míi. §iÒu nµy rÊt ®¸ng ®-îc quan t©m. Chóng ta cÇn hiÓu râ vÒ t×nh h×nh kinh tÕ n-íc ta vµ t×nh h×nh kinh tÕ cña thÕ giíi. NhÊt lµ ®èi víi sinh viªn khi nghiªn cøu vÒ kinh tÕ th× ®Ò tµi nµy gióp cho chóng ta tr¶ lêi ®-îc nh÷ng c©u hái: "Ph¶i ch¨ng mçi mét quèc gia muèn cã ®-îc t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ n¨ng suÊt lao ®éng cao, muèn s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n phÈm vËt chÊt cho x· héi th× nhÊt thiÕt ph¶i sö dông m« h×nh kinh tÕ thÞ tr-êng ?", "V× sao m« h×nh kinh tÕ thÞ tr-êng l¹i ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia?", "Kinh tÕ thÞ tr-êng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nhthÕ nµo?", "Kinh tÕ thÞ tr-êng bao gåm nh÷ng nh©n tè nµo cÊu thµnh nªn vµ ho¹t ®éng cña nã ra sao?", "Bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ViÖt Nam ra ®êi vµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña nã diÔn ra nh- thÕ nµo?", "NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam cã ®Æc ®iÓm g× gièng vµ kh¸c so víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cña c¸c n-íc kh¸c trªn thÕ giíi?"… §Ò tµi nµy sÏ gióp cho chóng ta hiÓu ®-îc thªm vÒ b¶n chÊt, tÝnh chÊt còng nh- nguån gèc h×nh thµnh cña nÒn kinh tÕ . Ngoµi ra cßn gióp cho chóng ta biÕt thªm ®-îc vÒ thùc tÕ, nh÷ng nh©n tè, nh÷ng quy luËt nµo t¸c ®éng ®Õn kinh tÕ thÞ tr-êng. §iÒu ®ã thùc sù bæ Ých vµ nã sÏ lu«n hç trî cho chóng ta trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ n©ng cao kiÕn thøc, tÝch luü ®-îc cña b¶n th©n. Tõ ®ã gióp cho chóng ta cã ®-îc c¸i nh×n tæng qu¸t h¬n, thùc tÕ h¬n vµ nã dÇn h×nh thµnh cho chóng ta mét t- duy ph©n tÝch l«gic vÒ nh÷ng hiÖn t-îng kinh tÕ x· héi xÈy ra hiÖn nay. §ã chÝnh lµ lý do mµ em chän ®Ò tµi nµy, ®Ò tµi: "Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam" PhÇn B: néi dung I/ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ 1. Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ tr-êng lµ g×? NÒn kinh tÕ ®-îc coi nh- mét hÖ thèng c¸c quan hÖ kinh tÕ. Khi c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ ®Òu biÓu hiÖn qua mua - b¸n hµng ho¸, dÞch vô trªn thÞ tr-êng( ng-êi b¸n cÇn tiÒn, ng-êi mua cÇn hµng vµ hä ph¶i gÆp nhau trªn thÞ tr-êng) th× nÒn kinh tÕ ®ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ c¸ch tæ chøc nÒn kinh tÕ - x· héi trong ®ã, c¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp ®Òu biÓu hiÖn qua mua b¸n hµng hãa, dÞch vô trªn thÞ tr-êng vµ th¸i ®é c- xö cña tõng thµnh viªn chñ thÓ kinh tÕ lµ h-íng vµo viÖc kiÕm lîi Ých cña chÝnh m×nh theo sù dÉn d¾t cña thÞ tr-êng. Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ kinh tÕ hµng hãa ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao, khi tÊt c¶ c¸c quan hÖ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt xuÊt hiÖn ®Òu ®-îc tiÒn tÖ ho¸, c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt nh-: ®Êt ®ai vµ tµi nguyªn, vèn b»ng tiÒn vµ vèn vËt chÊt, søc lao ®éng, c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô t¹o ra, chÊt x¸m ®Òu lµ ®èi t-îng mua b¸n, lµ hµng hãa. Ngoµi ra khi nãi vÒ kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ thÞ tr-êng th× chóng ta cßn cã thªm hai quan ®iÓm kh¸c nhau n÷a ®-îc ®-a ra trong héi th¶o vÒ "kinh tÕ thÞ tr-êng vµ ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa" do héi ®ång lý luËn trung -ng tæ chøc: Mét lµ, xem "Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ ph-¬ng thøc vËn hµnh kinh tÕ lÊy thÞ tr-êng h×nh thµnh do trao ®æi vµ l-u th«ng hµng hãa lµm ng-êi ph©n phèi c¸c nguån lùc chñ yÕu; lÊy lîi Ých vËt chÊt, cung cÇu thÞ tr-êng vµ mua b¸n gi÷a hai bªn lµm c¬ chÕ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng kinh tÕ. Nã lµ ph-¬ng thøc tæ chøc vËn hµnh kinh tÕ - x· héi, kh«ng tèt mµ còng kh«ng xÊu. Tèt hay xÊu lµ do ng-êi sö dông nã". Theo quan ®iÓm nµy, kinh tÕ thÞ tr-êng lµ vËt "trung tÝnh", lµ "c«ng nghÖ s¶n xuÊt" ai sö dông còng ®-îc. Hai lµ, xem "Kinh tÕ thÞ tr-êng " lµ mét lo¹i kinh tÕ - x· héi - chÝnh trÞ, nã in ®Ëm dÊu Ên cña lùc l-îng x· héi lµm chñ thÞ tr-êng. Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét ph¹m trï ho¹t ®éng, cã chñ thÓ cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®ã, cã sù t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng. Trong x· héi cã giai cÊp, chñ thÓ ho¹t ®éng trong kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng chØ ph¶i c¸ nh©n riªng lÎ, ®ã cßn lµ nh÷ng tËp ®oµn x· héi, nh÷ng giai cÊp. Sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng ®ã cã thÓ cã lîi cho ng-êi nµy, tÇng líp hay giai cÊp nµy; cã h¹i cho tÇng líp, giai cÊp kh¸c. Tãm l¹i: Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét trong nh÷ng ph-¬ng thøc tån t¹i cña nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã c¸c quan hÖ kinh tÕ ®Òu ®-îc biÓu hiÖn th«ng qua quan hÖ hµng ho¸ - thÞ tr-êng. Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸ vµ v× thÕ nã hoµn toµn kh¸c víi kinh tÕ tù nhiªn - lµ nÒn kinh tÕ quan hÖ d-íi d¹ng hiÖn vËt, ch-a cã trao ®æi. 2. TÝnh quy luËt vµ sù h×nh thµnh kinh tÕ thÞ tr-êng Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr-êng g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt th«ng qua c¸c qu¸ tr×nh sau: a) Tæ chøc ph©n c«ng vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ sù ph©n chia lao ®éng x· héi ra c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c nhau, t¹o nªn sù chuyªn m«n ho¸ lao ®éng vµ theo ®ã lµ chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt thµnh nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c nhau Do cã ph©n c«ng lao ®éng x· héi, mçi ng-êi chØ s¶n xuÊt mét thø hoÆc mét vµi thø s¶n phÈm. Song nhu cÇu cña hä l¹i bao hµm nhiÒu thø kh¸c nhau, ®Ó tháa m·n nhu cÇu ®ßi hái cÇn cã sù trao ®æi s¶n phÈm gi÷a hä víi nhau Tæ chøc x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë chç do ph©n c«ng lao ®éng x· héi, nªn s¶n phÈm cña ng-êi nµy trë nªn cÇn thiÕt cho ng-êi kh¸c, cÇu cho x· héi Sù ph©n c«ng lao ®éng diÔn ra trong néi bé ngµnh; trong c¸c ngµnh víi nhau Do sù ph¸t triÓn nh- vò b·o cña khoa häc - c«ng nghÖ, mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ph©n x-ëng, gi÷a c¸c c«ng ®o¹n trong néi bé xÝ nghiÖp ngµy cµng mËt thiÕt, tinh vi h¬n. §iÒu ®ã cho thÊy tÝch tô vµ tËp trung t- b¶n cµng lín th× s¶n xuÊt tb¶n chñ nghÜa ngµy cµng x· héi ho¸ C¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ sau chiÕn tranh ®· ®Èy qu¸ tr×nh ph©n c«ng x· héi t- b¶n vµ chuyªn m«n ho¸ lªn ®Õn tr×nh ®é s©u réng ch-a tõng thÊy. H×nh thµnh sù ph©n c«ng gi÷a c¸c bé phËn lÊy thµnh qu¶ khoa häc lµm c¬ së, lµm cho chuyªn m«n ho¸ s¶n phÈm ngµy cµng s©u s¾c, h×nh thµnh chuyªn m«n ho¸ linh kiÖn, chuyªn m«n ho¸ c«ng nghÖ, chuyªn m«n ho¸ kü thuËt, b¶o d-ìng thiÕt bÞ vµ hËu cÇn s¶n xuÊt. Liªn hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c xÝ nghiÖp ngµy cµng mËt thiÕt, lµm t¨ng c-êng tÝnh phô thuéc lÉn nhau, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña xÝ nghiÖp c¸ biÖt hoµn toµn dung hîp thµnh mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thèng nhÊt Chuyªn m«n ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn th× quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, c¸c khu vùc ngµy cµng mËt thiÕt, hiÖp t¸c trao ®æi th-¬ng phÈm trªn thÞ tr-êng ph¸t triÓn thµnh quan hÖ hiÖp t¸c ngµy cµng bÒn v÷ng Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt trªn thÕ giíi còng më réng nhanh. Trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, c¸c n-íc ngµy cµng liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau, lÖ thuéc vµo nhau, sù giao l-u t- b¶n, trao ®æi mËu dÞch ngµy cµng phong phó b) §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt Së h÷u lµ h×nh thøc x· héi lÞch sö nhÊt ®Þnh cña sù chiÕm h÷u C¸c h×nh thøc së h÷u: H×nh thøc ®Çu tiªn lµ c«ng h÷u, sau ®ã do sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, cã s¶n phÈm d- thõa, cã kÎ chiÕm lµm cña riªng, xuÊt hiÖn t- h÷u. §ã lµ hai h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n thÓ hiÖn ë møc ®é, quy m« vµ ph¹m vi së h÷u kh¸c nhau, phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ lîi Ých cña chñ së h÷u chi phèi. Ch¼ng h¹n, c«ng h÷u thÓ hiÖn th«ng qua së h÷u cña nhµ n-íc, së h÷u toµn d©n, së h÷u t- nh©n thÓ hiÖn ë t- b¶n t- h÷u lín, t- h÷u nhá. Ngoµi ra cßn cã h×nh thøc së h÷u hçn hîp. Nã ph¸t sinh tÊt yÕu do yªu cÇu ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt còng nh- qu¸ tr×nh x· héi ho¸ nãi chung ®ßi hái. §ång thêi, nh»m tho¶ m·n nhu cÇu, lîi Ých ngµy cµng t¨ng vµ kh¾c phôc sù bÊt lùc, yÕu kÐm cña chñ thÓ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Së h÷u hçn hîp h×nh thµnh th«ng qua hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt tù nguyÖn, ph¸t hµnh mua b¸n cæ phiÕu NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Së h÷u nhµ n-íc: lµ h×nh thøc së h÷u mµ nhµ n-íc lµ ®¹i diÖn cho nh©n d©n së h÷u nh÷ng tµi nguyªn, tµi s¶n, nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ nh÷ng cña c¶i cña ®Êt n-íc. Së h÷u nhµ n-íc nghÜa lµ nhµ n-íc lµ chñ së h÷u, cßn quyÒn sö dông giao cho c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ vµ c¸c c¸ nh©n ®Ó ph¸t triÓn mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt Së h÷u tËp thÓ: lµ së h÷u cña nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ (c¸ nh©n ng-êi lao ®éng) tù nguyÖn tham gia. Së h÷u tËp thÓ biÓu hiÖn ë së h÷u tËp thÓ c¸c hîp t¸c x· trong n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, x©y dùng, vËn t¶i,…. ë c¸c nhãm, tæ, ®éi vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn Së h÷u hçn hîp: lµ h×nh thøc phï hîp, linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ trong thêi k× qu¸ ®é. Mçi chñ thÓ cã thÓ tham gia mét hoÆc nhiÒu ®¬n vÞ tæ chøc kinh tÕ, khi thÊy cã lîi Së h÷u t- nh©n cña s¶n xuÊt nhá: lµ së h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt cña b¶n th©n ng-êi lao ®éng. Chñ thÓ cña së h÷u nµy lµ n«ng d©n, c¸ thÓ, thî thñ c«ng, tiÓu th-¬ng. Hä võa lµ chñ së h÷u ®ång thêi lµ ng-êi lao ®éng. ë quy m« vµ ph¹m vi réng h¬n lµ t- h÷u cña tiÓu chñ, chñ trang tr¹i cã lao ®éng Së h÷u t- nh©n t- b¶n: lµ h×nh thøc së h÷u cña c¸c nhµ t- b¶n vµo c¸c ngµnh, lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ c) Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ lµm xuÊt hiÖn c¸c thÞ tr-êng míi Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ thóc ®Èy sù x· héi hµng lo¹t ngµnh nghÒ míi vµ lµm cho nh÷ng ngµnh nghÒ cò ®-îc c¶i t¹o. Cuéc c¸ch m¹ng lµm cho c¬ cÊu ngµnh nghÒ cña c¸c n-íc cã sù thay ®æi lín. Trong thêi k× kinh tÕ t¨ng tr-ëng nhanh sau chiÕn tranh, c«ng nghiÖp ho¸ dÇu lµ tæ hîp ngµnh nghÒ míi, cã t¸c dông quan träng. Ngµy nay nh÷ng ngµnh nghÒ míi xuÊt hiÖn nhê cã sù ph¸t triÓn s©u s¾c cña c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ ®· kh«ng chØ cã mét hai ngµnh mµ xuÊt hiÖn hµng lo¹t ngµnh c«ng nghiÖp míi nh- c«ng nghiÖp ®iÖn tö, c«ng nghiÖp quang häc, c«ng nghiÖp nguyªn tö, c«ng nghiÖp sinh vËt, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp tÇu vò trô….. ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Sù xuÊt hiÖn c¸c tæ hîp ngµnh nghÒ míi, c¸c ngµnh nghÒ cò kh«ng bÞ xo¸ bá, mµ ®-îc c¶i t¹o mét c¸ch triÖt ®Ó. ViÖc sö dông réng r·i m¸y dÖt kh«ng cã thoi, ®Çu m¸y h¬i n-íc, sù ph¸t triÓn réng r·i cña lß luyÖn thÐp ®iÖn vµ ®óc gang thÐp liªn hoµn, sù t¨ng vät cña hÖ thèng m¸y c«ng cô ®iÒu khiÓn vµ ng-êi m¸y c«ng nghiÖp… MÆt kh¸c c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ cßn t¹o ra mét lo¹t thÞ tr-êng míi nh-: thÞ tr-êng c«ng nghÖ, thÞ tr-êng vèn, thÞ tr-êng lao ®éng, thÞ tr-êng tµi chÝnh tiÒn tÖ…TÊt c¶ nh÷ng thÞ tr-êng nµy ®Òu cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, vµ sù ph¸t triÓn cña chóng ®Òu phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ d) Sù ph¸t triÓn ph©n c«ng vµ trao ®æi ë ph¹m vi quèc tÕ. Do ph©n c«ng lao ®éng nªn mçi ng-êi chØ s¶n xuÊt mét hay mét vµi s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Song nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña mçi ng-êi cÇn cã nhiÒu lo¹i s¶n phÈm. V× vËy, ®ßi hái hä ph¶i cã mèi liªn hÖ trao ®æi s¶n phÈm cho NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ nhau, phô thuéc vµo nhau. Khi lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao, ph©n c«ng lao ®éng ®-îc më réng th× dÇn dÇn xuÊt hiÖn trao ®æi hµng ho¸. Quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t- liÖu s¶n xuÊt ®· chia rÏ ng-êi s¶n xuÊt, lµm cho hä t¸ch biÖt víi nhau vÒ mÆt kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, ng-êi s¶n xuÊt nµy muèn sö dông s¶n phÈm cña ng-êi s¶n xuÊt kh¸c th× ph¶i trao ®æi s¶n phÈm lao ®éng cho nhau Khi c¸ch m¹ng c«ng cô s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi ra ®êi thóc ®Èy c¸c ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ vµ hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i ph¸t triÓn ®ång bé. Sù ph¸t triÓn ®ã ph¸ vì tÝnh tù cÊp,tù tóc, më réng thÞ tr-êng giao l-u, trao ®æi hµng ho¸ kh«ng chØ trong ph¹m vi quèc gia mµ cßn diÔn ra trªn thÞ tr-êng khu vùc vµ thÕ giíi. Lóc nµy nhu cÇu tiªu dïng cña d©n c- kh«ng chØ ®-îc ®¸p øng b»ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña tõng quèc gia riªng lÎ, mµ cßn ®-îc cung cÊp tõ c¸c n-íc kh¸c trªn thÕ giíi vµ khu vùc MÆt kh¸c con ng-êi ph¶i t×m c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng khan hiÕm tµi nguyªn b»ng c¸ch giao th-¬ng, trao ®æi, mua b¸n hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i tµi nguyªn kho¸ng s¶n nh»m khai th¸c nguån lùc d- thõa cña c¸c n-íc ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng khan hiÕm, thiÕu hôt nguån lùc cña n-íc m×nh. Nh÷ng yÕu tè nµy t¹o nªn xu thÕ tÊt yÕu phôc vô cho nhu cÇu ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Bëi v× trªn thÕ giíi kh«ng cã mét quèc gia nµo cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè nguån lùc ®Ó tù m×nh x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng Nh- vËy toµn cÇu ho¸ kinh tÕ nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng khan hiÕm vµ ph©n bè tµi nguyªn kh«ng ®Òu, ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña con ng-êi ngµy cµng cao vµ sè l-îng d©n c- ngµy mét nhiÒu. Nh-ng nhiÖm vô ®ã chØ ®-îc diÔn ra khi mµ khoa häc - c«ng nghÖ vµ lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao 3. C¸c b-íc ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr-êng a) Tõ nÒn kinh tÕ tù nhiªn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n. B-íc ®i tÊt yÕu cña s¶n xuÊt tù cung, tù cÊp lµ tiÕn lªn s¶n xuÊt hµng gi¶n ®¬n. ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ nµy lµ sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng x· héi. Ph©n c«ng x· héi lµ c¬ së cña kinh tÕ hµng ho¸. Xu h-íng ph¸t triÓn cña ph©n c«ng x· héi lµ biÕn viÖc s¶n xuÊt kh«ng nh÷ng tõng s¶n phÈm riªng biÖt, mµ viÖc s¶n xuÊt tõng bé phËn cña s¶n phÈm, tõng thao t¸c trong chÕ biÕn s¶n phÈm thµnh nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp riªng biÖt. C«ng nghiÖp chÕ biÕn t¸ch khái c«ng nghiÖp khai th¸c vµ mçi ngµnh c«ng nghiÖp ®ã l¹i chia thµnh nhiÒu lo¹i vµ ph©n lo¹i nhá. Chóng s¶n xuÊt ra d-íi h×nh thøc hµng ho¸ - nh÷ng s¶n phÈm riªng biÖt vµ ®em trao ®æi víi nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. ChÝnh sù ph¸t triÓn ngµy cµng s©u réng ®ã cña ph©n c«ng x· héi lµ nh©n tè chñ yÕu dÉn ®Õn h×nh thµnh thÞ tr-êng trong n-íc. H×nh thµnh nªn nh÷ng khu vùc nhµ n-íc chuyªn m«n ho¸ vµ dÉn ®Õn sù trao ®æi kh«ng nh÷ng gi÷a s¶n phÈm víi s¶n phÈm c«ng nghÖ, mµ c¶ gi÷a c¸c s¶n phÈm nhµ n-íc víi nhau NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, sù h×nh thµnh trung t©m c«ng nghiÖp, søc hót cña chóng ®èi víi d©n c- ¶nh h-ëng s©u s¾c ®Õn ®êi sèng n«ng th«n, thóc ®Èy n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn Nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt ë nh÷ng vïng kh¸c nhau cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau, cã kh¶ n¨ng vµ -u thÕ trong s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm kh¸c nhau cã hiÖu qu¶ h¬n. ngay trong mét vïng, mét ®Þa ph-¬ng, nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt còng cã nh÷ng kh¶ n¨ng, ®iÒu kiÖn vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt kh¸c nhau. Mçi ng-êi s¶n xuÊt chØ tËp trung s¶n xuÊt s¶n phÈm nµo mµ m×nh cã -u thÕ, ®em s¶n phÈm cña m×nh trao ®æi (mua vµ b¸n) lÊy nh÷ng s¶n phÈm cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña m×nh. Hä trë thµnh nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸. Trao ®æi, mua b¸n, thÞ tr-êng, tiÒn tÖ ra ®êi vµ ph¸t triÓn S¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi, lóc ®Çu d-íi h×nh thøc s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, gi¶n ®¬n, nh-ng lµ mét b-íc tiÕn lín trong lÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i b) Tõ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tù do cæ ®iÓn. Qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ gi¶n ®¬n sang nÒn kinh tÕ tù do cæ ®iÓn ®-îc thùc hiÖn qua ba giai ®o¹n ph¸t triÓn c¶ vÒ lùc l-îng s¶n xuÊt, c¶ vÒ quan hÖ s¶n xuÊt míi thÝch øng víi tõng b-íc ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt Kü thuËt thñ c«ng dùa trªn lao ®éng hiÖp t¸c gi¶n ®¬n: Trong giai ®o¹n hiÖp t¸c gi¶n ®¬n, c«ng nh©n phô thuéc vµo nhµ t- b¶n vÒ kinh tÕ nh-ng vÉn cßn ®éc lËp vÒ mÆt kü thuËt. §Ó tæ chøc hiÖp t¸c lao ®éng, b-íc ®Çu tiªn ph¶i tËp trung t- liÖu s¶n xuÊt, trªn c¬ së ®ã tËp trung søc lao ®éng. Víi s¶n xuÊt quy m« lín, trong hiÖp t¸c gi¶n ®¬n, ph¶i mua c¶ ®èng nguyªn liÖu vµ bu«n b¸n hµng ho¸, do ®ã ®· lµm xuÊt hiÖn mét m¹ng l-íi mua gom nguyªn liÖu vµ b¸n lÎ hµng ho¸, tõ ®ã thóc ®Èy viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi s©u réng trong x· héi. HiÖp t¸c gi¶n ®¬n ®· b-íc ®Çu lµm xuÊt hiÖn s¶n xuÊt lín tb¶n chñ nghÜa, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi lªn rÊt nhiÒu. ViÖc hiÖp t¸c gi¶n ®¬n lµm xuÊt hiÖn s¶n xuÊt lín vÒ mÆt quy m« lµ mét b-íc ngoÆt rÊt quan träng tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín. Ph©n c«ng c«ng tr-êng thñ c«ng T- b¶n chñ nghÜa: Sù ph¸t triÓn cña hiÖp t¸c gi¶n ®¬n t- b¶n chñ nghÜa tÊt yÕu dÉn tíi hiÖp t¸c cã ph©n c«ng, lµm xuÊt hiÖn c¸c c«ng tr-êng thñ c«ng t- b¶n chñ nghÜa. C«ng tr-êng thñ c«ng lµ h×nh thøc xÝ nghiÖp t- b¶n thùc hiÖn sù hiÖp t¸c cã ph©n c«ng dùa trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng. §Æc ®iÓm vÒ tæ chøc vµ kü thuËt cña c«ng tr-êng thñ c«ng lµ: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®-îc ph©n chia thµnh nh÷ng giai ®o¹n, nh÷ng c«ng viÖc bé phËn ®Ó cã s¶n phÈm hoµn chØnh, trªn c¬ së ®ã mçi c«ng nh©n chØ chuyªn lµm mét c«ng viÖc bé phËn. §Æc ®iÓm cña sù ph©n c«ng nµy lµ chuyªn m«n ho¸ hÑp. C¬ cÊu tæ chøc cña c«ng tr-êng thñ c«ng lµ nh÷ng ng-êi lao ®éng bé phËn, sö dông c«ng cô chuyªn dïng thÝch øng, hîp thµnh lao ®éng tËp thÓ. §¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ: NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng, ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa kh«ng thÓ ®-îc x¸c lËp mét c¸ch hoµn chØnh vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. M¸y mãc ®-îc sö dông phæ biÕn trong x· héi th«ng qua cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. §ã lµ cuéc c¸c m¹ng kü thuËt thay thÕ lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng sö dông m¸y mãc. C¬ khÝ ho¸ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp thóc ®Èy c¬ khÝ ho¸ ë c¸c ngµnh liªn quan. C¬ khÝ ho¸ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp thóc ®Èy c¬ khÝ ho¸ ngµnh giao th«ng vËn t¶i… c¬ khÝ ho¸ b¾t ®Çu tõ ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ ®Õn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng. M¸y mãc vµ ®¹i c«ng nghiÖp cã t¸c dông chñ yÕu lµm n¨ng suÊt lao ®éng x· héi t¨ng vät, x· héi ho¸ lao ®éng vµ s¶n xuÊt ngµy cµng cao, më réng thÞ tr-êng, thóc ®Èy sù ra ®êi cña c¸c trung t©m c«ng nghiÖp vµ nh÷ng thµnh thÞ lín; ®ång thêi, t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vËt chÊt kü thuËt. c) Tõ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng tù do chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng hçn hîp. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr-êng: Do ch¹y theo lîi nhuËn cho nªn c¸c doanh nghiÖp th-êng g©y « nhiÔm m«i tr-êng, th-êng khai th¸c tµi nguyªn mét c¸ch bõa b·i dÉn tíi lµm mÊt c©n b»ng sinh th¸i mµ doanh nghiÖp kh«ng ph¶i ®Òn bï mét kho¶n thiÖt h¹i nµo. C¬ chÕ thÞ tr-êng dÔ lµm xuÊt hiÖn c¨n bÖnh: khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t vµ suy tho¸i. C¬ chÕ thÞ tr-êng dÉn tíi sù ph©n hãa giµu nghÌo, dÔ ph¸t sinh nh÷ng tiªu cùc x· héi. Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét b-íc ph¸t triÓn sau cña kinh tÕ tù nhiªn vµ khi kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn tíi tr×nh ®é cao th× ®ã chÝnh lµ kinh tÕ thÞ tr-êng. Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng th× do nh÷ng khuyÕt tËt cña nã dÉn ®Õn ph¸ vì c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ, g©y l·ng phÝ nhiÒu nguån lùc: t- liÖu s¶n xuÊt, lao ®éng, t¹o ra sù ph©n hãa x· héi. V× vËy nhµ n-íc ph¶i cã vai trß nhÊt ®Þnh ®Ó kh¾c phôc nh÷ng nh-îc ®iÓm trªn. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t- b¶n thêi k× tù do c¹nh tranh th× kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn theo t- t-ëng lý thuyÕt bµn tay v« h×nh th× nhµ n-íc kh«ng can thiÖp kinh tÕ. ®iÒu ®ã dÉn ®Õn viÖc khñng ho¶ng kinh tÕ sau nµy (1929 - 1933). V× vËy ®· xuÊt hiÖn lý thuyÕt kinh tÕ cña Keyes yªu cÇu nhµ n-íc ph¶i can thiÖp kinh tÕ vµ ®Õn n¨m 1948 ®· xuÊt hiÖn lý thuyÕt vÒ nÒn kinh tÕ hçn hîp trong ®ã cã sù kÕt hîp cña hai nh©n tè: sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr-êng (Bµn tay v« h×nh) vµ sù can thiÖp cña chÝnh phñ (Bµn tay h÷u h×nh) vµ c¶ hai nh©n tè nµy ®Òu t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ. Nhµ n-íc cã chøc n¨ng: §Þnh h-íng sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt . ThiÕt lËp vÒ mét khu«n khæ vÒ ph¸p luËt, x©y dùng hÖ thèng c¬ së nhÊt qu¸n t¹o m«i tr-êng æn ®Þnh vµ thuËn lîi cho kinh tÕ ph¸t triÓn. H¹n chÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr-êng. NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Trùc tiÕp ®Çu t- mét sè lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ: nh÷ng ngµnh kinh tÕ c«ng céng, n¨ng l-îng, cÇu nhiÒu vèn…. Qu¶n lý vµ b¶o vÖ tµi s¶n c«ng, kiÓm kª, kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi. Ph©n phèi hîp lý c¸c nguån lùc s¶n xuÊt. 4. C¸c nh©n tè cña c¬ chÕ thÞ tr-êng Mét nÒn kinh tÕ muèn vËn hµnh ®-îc th× tr-íc tiªn ph¶i dùa vµo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã nghÜa lµ ph¶i dùa vµo bé m¸y tù ®éng cña c¶ cung, cÇu, gi¸ c¶ hµng ho¸, víi m«i tr-êng c¹nh tranh, ®éng lùc lµ lîi nhuËn. C¸c bé phËn hîp thµnh c¬ chÕ thÞ tr-êng nµy cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, nh- lµ nh÷ng kh©u trong guång m¸y. Gi¸ c¶ lµ c¸i nh©n cña thÞ tr-êng, cung cÇu lµ trung t©m vµ c¹nh tranh lµ linh hån lµ søc m¹nh cña thÞ tr-êng. a) Cung - cÇu hµng ho¸: CÇu hµng hãa: lµ sè l-îng hµng ho¸ hay dÞch vô mµ ng-êi mua cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng mua ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong cïng mét thêi gian. Cung hµng ho¸: lµ sè l-îng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô mµ ng-êi b¸n cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng b¸n ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Khi cung lín h¬n cÇu th× gi¸ c¶ cña hµng ho¸ gi¶m. Vµ ng-îc l¹i khi cÇu lín h¬n cung th× gi¸ c¶ cña hµng hãa sÏ t¨ng. Vµ ®Õn khi cung vÒ hµng ho¸ nµo ®ã trªn thÞ tr-êng võa ®óng b»ng cÇu cña hµng ho¸ th× lóc ®ã cung - cÇu ë tr¹ng th¸i c©n b»ng, x¸c ®Þnh møc gi¸ c¶ lµ gi¸ c¶ c©n b»ng. Song v× cung vµ cÇu lu«n biÕn ®éng nªn c©n b»ng cung - cÇu lu«n biÕn ®éng theo. Gi¸ c¶ thÞ tr-êng cña hµng ho¸ lµ do t-¬ng quan cña cung vµ cÇu trªn thÞ tr-êng quyÕt ®Þnh. Nh-ng ®ång thêi khi gi¸ c¶ biÕn ®éng th× nã còng t¸c ®éng tíi viÖc thu hÑp hay më réng quy m« s¶n xuÊt. Nh÷ng t¸c ®éng cña cung - cÇu ®èi víi thÞ tr-êng: Quan hÖ cung cÇu gãp phÇn ®Ýnh chÝnh gi¸ c¶ thÞ tr-êng vµ lËp l¹i, kh«i phôc l¹i sù c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ. Quan hÖ cung - cÇu cßn trùc tiÕp lµm ¶nh h-ëng tíi lîi Ých kinh tÕ cña ng-êi s¶n xuÊt vµ ng-êi tiªu dïng; ng-êi b¸n vµ ng-êi mua. b) Gi¸ c¶ Gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu vÒ mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc dÞch vô nµo ®ã, sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ sÏ t¸c ®éng ®Õn ng-êi b¸n vµ ng-êi mua: Cô thÓ khi cÇu cao h¬n cung th× ng-êi b¸n sÏ t¨ng gi¸, ®iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy cho ng-êi s¶n xuÊt më réng quy m« ®Ó lµm t¨ng cung. Trong tr-êng hîp ng-îc l¹i cung lín h¬n cÇu th× ng-êi b¸n ph¶i gi¶m gi¸ xuèng. Khi ®ã ng-êi s¶n xuÊt sÏ gi¶m quy m« ®Ó gi¶m cung vµ cuèi cïng c©n ®èi gi÷a quan hÖ cung - cÇu ®-îc t¸i lËp ®Ó lËp l¹i c©n b»ng míi. Chøc n¨ng cña gi¸ c¶: Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng th«ng tin (nghÜa lµ c¸c tin tøc vÒ gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng sÏ gióp cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, c¸c c¸ nh©n ng-êi lao ®éng ®-a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng cña m×nh. NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng ph©n bè c¸c nguån lùc: khi gi¸ biÕn ®éng t¨ng gi¶m th× c¸c nguån lùc cña s¶n xuÊt sÏ dÞch chuyÓn gi÷a c¸c ngµnh. Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thóc ®Èy ®æi míi nh÷ng tiÕn bé kü thuËt c«ng nghÖ. Trong s¶n xuÊt, ng-êi ta lu«n lu«n t×m c¸ch gi¶m bít hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. §Ó tõ ®ã dÉn tíi gi¶m gi¸ thµnh ®Ó thu ®-îc lîi nhuËn siªu ng¹ch (lµ phÇn gi¸ ng-êi s¶n xuÊt thu ®-îc nhiÒu h¬n ng-êi s¶n xuÊt kh¸c nhê tiÕn bé khoa häc - kü thuËt). Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thùc hiÖn ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n còng nh- thu nhËp c¸ nh©n th«ng qua chÝnh s¸ch gi¸ c¶. Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thùc hiÖn viÖc l-u th«ng hµng ho¸. Khi gi¸ c¶ biÕn ®éng th× sÏ t¸c ®éng tíi hµnh vi ng-êi tiªu dïng vµ qua ®ã t¸c ®éng vµo l-u th«ng hµng ho¸ lµm thay ®æi nhu cÇu ng-êi tiªu dïng. c) C¹nh tranh C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ trong viÖc tiªu thô hµng ho¸ nh»m thu lîi nhuËn cao nhÊt. C¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng . C¸c chøc n¨ng cña c¹nh tranh: C¹nh tranh cã thÓ ®iÒu chØnh mét c¸ch nhanh chãng c¸c hµnh vi s¶n xuÊt tiªu dïng cña x· héi. C¹nh tranh thóc ®Èy sù tiÕn bé cña kü thuËt. C¹nh tranh tho¶ m·n tèt nhÊt nhu cÇu cña ng-êi tiªu dïng. C¹nh tranh t¹o chÝnh s¸ch cho viÖc ph©n phèi thu nhËp ban ®Çu nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp nµo th¾ng trong c¹nh tranh th× sÏ thu ®-îc lîi nhuËn h¬n ®èi ph-¬ng. C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ víi nhau theo ba h-íng: gi¸ c¶, chÊt l-îng hµng ho¸ vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô tr-íc, trong vµ sau khi b¸n hµng. C¹nh tranh kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng, tÝnh tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp, v× thÕ nã lµm cho kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn rÊt n¨ng ®éng (hoµn toµn kh¸c víi nÒn kinh tÕ tù nhiªn, nÒn kinh tÕ trong thêi k× bao cÊp). C¹nh tranh huy ®éng ®-îc mäi nguån lùc cña x· héi vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ . C¹nh tranh thóc ®Èy ®-îc c¶i tiÕn kü thuËt vµ sö dông c«ng nghÖ míi. C¹nh tranh hiÖu qu¶ lµ c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt ®Ó ®¶m b¶o sù ph©n bæ tèi -u c¸c nguån lùc vµ hÖ qu¶ mµ nã mang l¹i lµ n¨ng suÊt tèi -u.C¹nh tranh thóc ®Èy c¸c nguån lùc di chuyÓn tíi n¬i nµo cã hiÖu qu¶ nhÊt bëi ng-êi s¶n xuÊt muèn sö dông chóng ®Ó ®em l¹i lîi nhuËn cµng nhiÒu, cµng tèt. d) TiÒn tÖ. TiÒn tÖ lµ mét lo¹i hµng hãa ®Æc biÖt ®-îc t¸ch ra lµm vËt ngang gi¸ chung cho c¸c lo¹i hµng hãa kh¸c. Nã biÓu hiÖn chung cña gi¸ trÞ, nã biÓu hiÖn tÝnh chÊt x· héi cña lao ®éng vµ lµ quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸. NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Chøc n¨ng cña tiÒn tÖ: Lµ th-íc ®o gi¸ trÞ (®©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n cña tiÒn tÖ): tiÒn dïng ®Ó ®o l-êng vµ biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña hµng ho¸, mäi hµng ho¸ ®Òu ®-îc biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña nã b»ng tiÒn. TiÒn tÖ ®-îc coi nh- lµ s¶n phÈm cña lao ®éng. Lµ ph-¬ng tiÖn l-u th«ng: tiÒn lµ vËt m«i giíi trong quan hÖ l-u th«ng hµng ho¸. Lµ ph-¬ng tÞªn cÊt gi÷ gi¸ trÞ: tiÒn ®-îc rót khái lÜnh vùc l-u th«ng vµ mang vµo cÊt tr÷. Khi cÇn l¹i ®em mua hµng vµ tiÒn ®-îc xem nh- mét thø cña c¶i cña x· héi. Lµ ph-¬ng tiÖn thanh to¸n: tiÒn ®-îc dïng ®Ó chi tr¶ sau khi mét c«ng viÖc ®· hoµn thµnh hoÆc dïng ®Ó tr¶ nî. Chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi: trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia víi nhau vµ tiÒn lóc nµy ph¶i lµ vµng, b¹c, ngo¹i tÖ m¹nh…. e) Lîi nhuËn Trong kinh tÕ thÞ tr-êng, lîi nhuËn lµ ®éng lùc chi phèi ho¹t ®éng cña ng-êi kinh doanh. Lîi nhuËn ®-a c¸c doanh nghiÖp ®Õn c¸c khu vùc s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ mµ ng-êi tiªu dïng cÇn nhiÒu h¬n, bá qua c¸c khu vùc cã Ýt ng-êi tiªu dïng. Lîi nhuËn còng ®-a c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Õn viÖc sö dông kü thuËt s¶n xuÊt hiÖu qu¶ nhÊt. Nh- vËy, hÖ thèng thÞ tr-êng lu«n ph¶i dïng l·i vµ lç ®Ó quyÕt ®Þnh ba vÊn ®Ó: s¶n xuÊt c¸i g×?, s¶n xuÊt nh- thÕ nµo?, s¶n xuÊt cho ai? Lîi nhuËn chÝnh lµ môc tiªu kinh tÕ cao nhÊt, lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ®Ó cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô cho thÞ tr-êng, c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i bá tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Hä mong muèn chi phÝ cho c¸c ®Çu vµo Ýt nhÊt vµ b¸n hµng ho¸ víi gi¸ cao nhÊt ®Ó sau khi trõ ®i c¸c chi phÝ cßn sè d- d«i ®Ó kh«ng chØ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n mµ cßn t¸i s¶n xuÊt më réng, kh«ng ngõng tÝch luü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, cñng cè vµ t¨ng c-êng vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ tr-êng. Lîi nhuËn lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh toµn bé kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh kinh doanh kÓ tõ lóc b¾t ®Çu t×m kiÕm nhu cÇu thÞ tr-êng, chuÈn bÞ vµ tæ chøc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®Õn kh©u tæ chøc b¸n hµng vµ dÞch vô cho thÞ tr-êng. Nh- vËy, lîi nhuËn lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh 5. C¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr-êng a) Quy luËt gi¸ trÞ Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸. ë ®©u cã s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã cã sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt chi phèi c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ chi phèi c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c, c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c lµ biÓu hiÖn yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ mµ th«i. xuÊt :§èi víi viÖc s¶n xuÊt mét thø hµng hãa riªng biÖt th× yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ ®-îc biÓu hiÖn ë chç: hµng ho¸ cña ng-êi s¶n xuÊt muèn b¸n NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ ®-îc trªn thÞ tr-êng, muèn ®-îc x· héi thõa nhËn th× l-îng gi¸ trÞ cña mét hµng ho¸ c¸ biÖt ph¶i phï hîp víi thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. §èi víi mét lo¹i hµng ho¸ th× yQuy luËt gi¸ trÞ yªu cÇu viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa ph¶i ®-îc tiÕn hµnh trªn c¬ së cña viÖc hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt: Trong s¶n xuÊt nã ®ßi hái ng-êi s¶n xuÊt lu«n lu«n cã ý thøc t×m c¸ch h¹ thÊp hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt xuèng nhá h¬n hoÆc b»ng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Trong lÜnh vùc s¶n ªu cÇu quy luËt gi¸ trÞ thÓ hiÖn lµ tæng gi¸ trÞ cña hµng hãa ph¶i phï hîp víi nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña x· héi. Trong lÜnh vùc trao ®æi : ViÖc trao ®æi ph¶i tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c ngang gi¸. Quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn sù ho¹t ®éng cña m×nh th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ xung quanh gi¸ trÞ. Gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ trÞ, gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶, nh÷ng hµng ho¸ cã hao phÝ lao ®éng lín th× gi¸ trÞ cña nã lín dÉn ®Õn gi¸ c¶ cao vµ ng-îc l¹i. §èi víi mçi hµng ho¸ th× gi¸ c¶ hµng ho¸ cã thÓ b»ng hoÆc nhá h¬n hoÆc lín h¬n gi¸ trÞ nh-ng ®èi víi toµn bé hµng hãa cña x· héi th× chóng ta lu«n lu«n cã tæng gi¸ c¶ hµng hãa b»ng tæng gi¸ trÞ. T¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ: quy luËt gi¸ trÞ tù ph¸t ®iÒu tiÕt viÖc s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng hãa th«ng qua sù biÕn ®éng cña cung - cÇu thÓ hiÖn qua gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng. b) Quy luËt cung cÇu Cung ph¶n ¸nh khèi l-îng s¶n phÈm hµng ho¸ ®-îc s¶n xuÊt vµ ®-a ra thÞ tr-êng ®Ó thùc hiÖn (®Ó b¸n). cung do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, nã kh«ng ®ång nhÊt víi s¶n xuÊt. CÇu ph¶n ¸nh nhu cÇu tiªu dïng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña x· héi. Do ®ã, cÇu kh«ng ®ång nhÊt víi tiªu dïng, v× nã kh«ng ph¶i lµ nhu cÇu tù nhiªn, nhu cÇu bÊt k× theo nguyÖn väng tiªu dïng chñ quan cña con ng-êi, mµ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng thanh to¸n. Cung - CÇu cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, th-êng xuyªn t¸c ®éng lÉn nhau trªn thÞ tr-êng, ë ®©u cã thÞ tr-êng th× ë ®ã cã quy luËt cung - cÇu tån t¹i vµ ho¹t ®éng mét c¸ch kh¸ch quan. Cung - cÇu t¸c ®éng lÉn nhau: CÇu x¸c ®Þnh cung vµ ng-îc l¹i cung x¸c ®Þnh cÇu. CÇu x¸c ®Þnh khèi l-îng, chÊt l-îng vµ chñng lo¹i cung vÒ hµng ho¸. nh÷ng hµng ho¸ nµo ®-îc tiªu thô th× míi ®-îc t¸i s¶n xuÊt. Ng-îc l¹i, cung t¹o ra cÇu, kÝch thÝch t¨ng cÇu th«ng qua ph¸t triÓn sè l-îng, chÊt l-îng, chñng lo¹i hµng ho¸, h×nh thøc, quy c¸ch vµ gi¸ c¶ cña nã. Quy luËt cung - cÇu t¸c ®éng kh¸ch quan vµ rÊt quan träng. NÕu nhËn thøc ®-îc chóng th× chóng ta vËn dông ®Ó t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo chiÒu h-íng cã lîi cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Nhµ n-íc cã thÓ vËn dông quy luËt cung - cÇu th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ nh-: gi¸ c¶, lîi nhuËn, tÝn dông, hîp ®ång kinh tÕ, thuÕ, thay ®æi c¬ cÊu tiªu dïng. §Ó t¸c ®éng vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ theo quy luËt cung - cÇu, duy tr× nh÷ng tû lÖ c©n ®èi cung - cÇu mét c¸ch lµnh m¹nh vµ hîp lý. NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ c) Quy luËt canh tranh C¹nh tranh lµ sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a c¸c nhãm ng-êi, gi÷a ng-êi mua vµ ng-êi b¸n hay gi÷a ng-êi s¶n xuÊt vµ ng-êi tiªu dïng. Hai nhãm nµy t¸c ®éng lÉn nhau víi t- c¸ch lµ mét thÓ thèng nhÊt, mét hîp lùc. ë ®©y c¸ nh©n chØ t¸c ®éng víi t- c¸ch lµ mét bé phËn, mét lùc l-îng x· héi, lµ mét nguyªn tö cña mét khèi. ChÝnh d-íi h×nh th¸i ®ã mµ c¹nh tranh ®· v¹ch râ c¸i tÝnh chÊt x· héi cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Bªn canh tranh yÕu h¬n c¶ còng ®ång thêi lµ c¸i bªn mµ ë ®ã mçi c¸ nh©n ®Òu ho¹t ®éng mét c¸ch ®éc lËp víi ®«ng ®¶o nh÷ng ng-êi c¹nh tranh víi m×nh vµ th-êng th-êng lµ trùc tiÕp chèng l¹i nh÷ng ng-êi ®ã. ChÝnh v× sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a mét ng-êi c¹nh tranh c¸ biÖt víi nh÷ng ng-êi kh¸c l¹i cµng thªm râ rµng. Tr¸i l¹i bªn m¹nh h¬n bao giê còng ®-¬ng ®Çu víi ®èi ph-¬ng víi tc¸ch lµ mét chØnh thÓ Ýt nhiÒu thèng nhÊt. C¹nh tranh nh- mét tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸. C¹nh tranh cã t¸c dông san b»ng c¸c gi¸ c¶ mÊp m« ®Ó cã gi¸ c¶ trung b×nh, gi¸ trÞ thÞ tr-êng vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt ®Òu h×nh thµnh tõ c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ gi÷a c¸c ngµnh. Tãm l¹i: Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng, quy luËt c¹nh tranh nh- mét c«ng cô, ph-¬ng tiÖn g©y ¸p lùc cùc m¹nh thùc hiÖn yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ, c¹nh tranh trong mét c¬ chÕ vËn ®éng chø kh«ng ph¶i c¹nh tranh nãi chung d) Quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ Quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ lµ quy luËt x¸c ®Þnh l-îng tiÒn cÇn cho l-u th«ng. L-îng tiÒn cÇn cho l-u th«ng chÝnh b»ng tû sè gi÷a tæng gi¸ c¶ hµng ho¸ víi tèc ®é l-u th«ng t- b¶n Trong thùc tÕ: l-îng tiÒn cÇn cho l-u th«ng b»ng tû sè gi÷a tæng gi¸ c¶ hµng hãa trõ ®i tæng tiÒn khÊu trõ, trõ ®i tæng gi¸ c¶ b¸n chÞu céng víi tæng tiÒn thanh to¸n víi tèc ®é l-u th«ng t- b¶n Quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ tu©n theo c¸c nguyªn lý sau: L-u th«ng tiÒn tÖ vµ c¬ chÕ l-u th«ng tiÒn tÖ do c¬ chÕ l-u th«ng hµng ho¸ quyÕt ®Þnh. TiÒn ®¹i diÖn cho ng-êi mua, hµng ®¹i diÖn cho ng-êi b¸n. L-u th«ng tiÒn tÖ cã quan hÖ chÆt chÏ víi tiÒn - hµng, mua - b¸n, gi¸ c¶ - tiÒn tÖ. Kinh tÕ hµng ho¸ trªn mét ý nghÜa nhÊt ®Þnh cã thÓ gäi lµ kinh tÕ tiÒn tÖ, quyÕt ®Þnh c¬ chÕ l-u th«ng tiÒn tÖ. MÆt kh¸c c¬ chÕ l-u th«ng tiÒn tÖ cßn phô thuéc vµo c¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu, c¬ chÕ qu¶n lý kim lo¹i quý, c¬ chÕ kinh doanh tiÒn cña ng©n hµng NÕu quy luËt canh tranh, quy luËt cung - cÇu lµm gi¸ hµng ho¸ vËn ®éng, san b»ng th× quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ gi÷a mèi liªn hÖ c©n b»ng gi÷a hµng vµ tiÒn. II/ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ 1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc a) C¬ chÕ cò vµ nh÷ng h¹n chÕ: C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu, bao cÊp cã nh÷ng ®Æc tr-ng chñ yÕu sau ®©y: Nhµ n-íc qu¶n lý kinh tÕ b»ng vËn mÖnh hµnh chÝnh lµ chñ yÕu, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn ë sù chi tiÕt ho¸ c¸c nhiÖm vô do trung -ng giao b»ng mét hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh tõ mét trung t©m. C¸c c¬ quan hµnh chÝnh - kinh tÕ can thiÖp qu¸ s©u vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, nh-ng l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g× vÒ mÆt vËt chÊt ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. Bá qua quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, qu¶n lý nÒn kinh tÕ vµ kÕ ho¹ch ho¸ b»ng chÕ ®é cÊp ph¸t vµ giao nép s¶n phÈm, quan hÖ hiÖn vËt lµ chñ yÕu, do ®ã h¹ch to¸n kinh tÕ chØ lµ h×nh thøc. ChÕ ®é bao cÊp ®-îc thùc hiÖn d-íi c¸c h×nh thøc: bao cÊp qua gi¸, bao cÊp qua tiÒn l-¬ng hiÖn vËt (chÕ ®é tem phiÕu) vµ bao cÊp qua cÊp ph¸t vèn cña ng©n s¸ch, mµ kh«ng rµng buéc vËt chÊt ®èi víi ng-êi ®-îc cÊp ph¸t vèn. Vµ ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña m« h×nh kinh tÕ hiÖn vËt lµ nÒn kinh tÕ bÞ hiÖn vËt ho¸, t- duy hiÖn vËt, chØ cã së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ lµ phæ biÕn, nÒn kinh tÕ khÐp kÝn víi c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cao ®é. Trªn thùc tÕ, yÕu tè kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· lo¹i bá yÕu tè thÞ tr-êng, quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ chØ cßn lµ h×nh thøc. Sù ®iÒu tiÕt theo chiÒu däc ®· lÊn ¸t c¸c quan hÖ kinh tÕ theo chiÒu ngang. Vai trß ng-êi tiªu dïng bÞ h¹ thÊp. HÖ thèng qu¶n lý quan liªu tá ra kh«ng cã kh¶ n¨ng g¾n s¶n xuÊt víi nhu cÇu. Kinh tÕ hiÖn vËt g¾n liÒn víi quan niÖm truyÒn thèng vÒ kinh tÕ x· héi chñ nghÜa tuy ®· cã t¸c dông trong chiÕn tranh, gãp phÇn mang l¹i chiÕn th¾ng vÎ vang cho d©n téc ta. Song khi chuyÓn sang x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh m« h×nh ®ã ®· t¹o ra nhiÒu khuyÕt tËt: nÒn kinh tÕ kh«ng cã ®éng lùc, kh«ng cã søc ®ua tranh, kh«ng ph¸t huy ®-îc tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña ng-êi lao ®éng, cña c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh, s¶n xuÊt kh«ng g¾n liÒn víi nhu cÇu, ý chÝ chñ quan ®· lÊn ¸t kh¸ch quan vµ triÖt tiªu mäi ®éng lùc vµ søc m¹nh néi sinh cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ, ®· lµm cho nÒn kinh tÕ suy tho¸i, thiÕu hôt, hiÖu qu¶ thÊp, nhiÒu môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi kh«ng ®-îc thùc hiÖn. C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· tÝch gãp nh÷ng xu h-íng tiªu cùc, lµm nÈy sinh sù tr× trÖ, h×nh thµnh c¬ chÕ k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i ®æi míi s©u s¾c c¬ chÕ ®ã. Ph-¬ng h-íng c¬ b¶n cña sù ®æi míi NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ë n-íc ta ®· ®-îc §¹i Héi VI cña §¶ng x¸c ®Þnh vµ tiÕp tôc ®-îc §¹i Héi VII cña §¶ng kh¼ng ®Þnh "TiÕp tôc xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, h×nh thµnh ®ång bé vµ vËn hµnh cã hiÖu qu¶ c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc". b) Chñ tr-¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng X· héi chñ nghÜa ë n-íc ta. Vµ ®Õn §¹i héi VIII cña §¶ng ®· thèng nhÊt "X©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, ®i ®«i víi t¨ng c-êng vai trß qu¶n lýcña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa"; "….ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng X· héi chñ nghÜa …". NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn; trong ®ã kinh tÕ Nhµ n-íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa n-íc ta lÊy viÖc gi¶i phãng søc s¶n xuÊt lµm c¨n cø chñ yÕu ®Ó ho¹ch ®Þnh c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, h×nh thøc së h÷u. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng n-íc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t- nh©n. Tõ ba lo¹i h×nh së h÷u ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, mµ cßn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thÞ tr-êng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ tdoanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi n-íc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ tr-êng víi t- c¸ch chñ thÓ thÞ tr-êng b×nh ®¼ng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa n-íc ta, kinh tÕ Nhµ n-íc lµ nh©n tè quy ®Þnh vµ b¶o ®¶m tÝnh ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Kinh tÕ Nhµ n-íc t¹o c¬ së kinh tÕ cho x· héi míi, nã lµ lùc l-îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ n-íc ®Þnh h-íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. §Ó gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ Nhµ n-íc ph¶i n¾m nh÷ng kh©u, nh÷ng lÜnh vùc then chèt cña nÒn Kinh tÕ quèc d©n. Kinh tÕ Nhµ n-íc ph¶i lµ kiÓu mÉu vÒ n¨ng suÊt, chÊt l-îng, hiÖu qu¶ vµ chÊp hµnh ph¸p luËt ®Ó l«i cuèn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo quü ®¹o cña chñ nghÜa x· héi. Kinh tÕ Nhµ n-íc ph¶i cã gi¸ trÞ tæng s¶n l-îng hµng ho¸ ngµy cµng t¨ng, ®ãng gãp tû lÖ cao trong ng©n s¸ch Nhµ n-íc, kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é vµ ®êi sèng cña mäi ng-êi lao ®éng. 2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ a) Tr-íc n¨m 1886: Thêi k× 1955 - 1964: §©y lµ thêi k× kh«i phôc kinh tÕ vµ c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa. ë thêi k× nµy sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®-îc thiÕt kÕ trªn c¬ së x¸c ®Þnh ba ®Æc ®iÓm cña thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi: Tõ nÒn s¶n xuÊt nhá qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, cã hÖ thèng x· héi chñ nghÜa v÷ng m¹nh, ®Êt n-íc bÞ chia c¾t. §©y lµ thêi k× ph¸t triÓn nhanh vÒ c¸c lÜnh kinh tÕ - x· héi, c¬ së vËt chÊt trong n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, c¬ së h¹ tÇng ®-îc x©y dùng. Thêi k× 1964 -1975: §©y lµ thêi k× c¶ n-íc cã chiÕn tranh. Kinh tÕ ë thêi k× nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm nhÊt ®Þnh cña m« h×nh kinh tÕ " Céng s¶n thêi chiÕn". M« h×nh kinh tÕ nµy lµ m« h×nh cã tÝnh tËp trung cao nªn ®· ®éng viªn ®-îc lùc l-îng ®Ó dµnh th¾ng lîi trong cuéc chiÕn tranh v« cïng ¸c liÖt b»ng sù chØ ®¹o tËp trung nghiªm ngÆt, b»ng chÕ ®é ph©n phèi b×nh qu©n, bao cÊp…. Thêi k× 1976 - 1986: §©y lµ thêi k× m« h×nh kinh tÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp bäc lé mét c¸ch toµn diÖn mÆt tiªu cùc cña nã mµ hËu qu¶ cña tËp trung lµ khñng ho¶ng kinh tÕ - chÝnh trÞ s©u s¾c vµo cuèi nh÷ng n¨m 70 ®Çu nh÷ng n¨m 1980. nÒn kinh tÕ ë tr¹ng th¸i tr× trÖ, mÊt c©n ®èi nghiªm träng, s¶n xuÊt ph¸t triÓn chËm trong khi d©n sè t¨ng nhanh. Thu nhËp quèc d©n ch-a ®¶m b¶o ®-îc tiªu dïng x· héi, mét phÇn tiªu dïng x· héi ph¶i dùa vµo vay vµ viÖn trî, nÒn kinh tÕ ch-a t¹o ®-îc tÝch luü. L-¬ng thùc, v¶i mÆc vµ c¸c hµng tiªu dïng thiÕt yÕu ®Òu thiÕu. T×nh h×nh cung øng vËt t-, t×nh h×nh giao th«ng vËn t¶i rÊt c¨ng th¼ng. NhiÒu xÝ nghiÖp sö dông c«ng suÊt ë møc thÊp. Chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi tµi chÝnh, gi÷a hµng vµ tiÒn, gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. ThÞ tr-êng vµ vËt gi¸ kh«ng æn ®Þnh. Sè ng-êi lao ®éng ch-a ®-îc sö dông cßn ®«ng. §êi sèng nh©n d©n lao ®éng gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tr-íc t×nh h×nh ®ã cña ®Êt n-íc §¶ng ta ®· ph¶i suy nghÜ, ph©n tÝch t×nh h×nh vµ nguyªn nh©n, t×m tßi c¸c gi¶i ph¸p, tõ ®ã thùc hiÖn ®æi míi ë c¸c c¬ së, ®Þa ph-¬ng, ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ, cã tÝnh chÊt ®æi míi tõng phÇn b) Tõ n¨m 1986 ®Õn nay: §¹i héi lÇn thø VII cña §¶ng nhÊt qu¸n chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng víi nh÷ng quan ®iÓm kh¸ triÖt ®Ó. ChÊp nhËn thÞ tr-êng mét c¸ch c¬ b¶n, tæng thÓ, l©u dµi, mét thÞ tr-êng thèng nhÊt, th«ng suèt, hoµ nhËp víi thÞ tr-êng thÕ giíi, thÞ tr-êng lµ ®èi t-îng qu¶n lý cña nhµ n-íc. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr-êng ë n-íc ta g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ tõ c¬ cÊu ®Õn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ nhÊt qu¸n chuyÓn sang kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc, g¾n liÒn víi ®æi míi mét c¸ch c¬ b¶n chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nh-: NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ gi¸ c¶, kÕ ho¹ch ho¸, tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®Çu t- th-¬ng m¹i, chuyÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng x· héi sang kinh tÕ thÞ tr-êng. Trong ®ã gi¶i ph¸p cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh lµ sö lý gi¸ c¶. dï míi lµ s¬ khai, thÞ tr-êng ®· lµ m«i tr-êng gi¶i phãng søc s¶n xuÊt víi sù bïng næ cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Quan hÖ kinh tÕ ngµy cµng më réng vµ ®i s©u vµo c¸c lÜnh vùc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh víi søc m¹nh cña tÊt yÕu kinh tÕ, søc m¹nh håi sinh sau chiÕn tranh. Søc s¶n xuÊt ph¸t triÓn lµm bËt dËy c¸c tiÒm n¨ng, hµng lo¹t nh©n tè míi xuÊt hiÖn xen lÊn nh÷ng bÒ bén phøc t¹p cña sù chuyÓn ®æi mang tÝnh c¸ch m¹ng mµ thùc chÊt lµ sù gi¶i thÓ, cÊu tróc l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu së h÷u, quan hÖ kinh tÕ, c¬ chÕ qu¶n lý. T- duy nhÊt lµ t- duy kinh tÕ thay ®æi mét c¸ch c¨n b¶n: tõ thô ®éng an bµi sang n¨ng ®éng s¸ng t¹o, tù chñ, tõ t- duy hiÖn vËt sang t- duy gi¸ trÞ, sù nh¹y c¶m vÒ lîi Ých, hiÖu qu¶, vÒ thang gi¸ trÞ, ®¹o ®øc, lèi sèng… Thùc tÕ h¬n 10 n¨m qua ë n-íc ta chøng tá qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa lµ qu¸ tr×nh ®æi míi tÊt yÕu, tiÕn bé nh-ng còng lµ qu¸ tr×nh phøc t¹p l©u dµi. Nh÷ng chuyÓn ®æi thùc sù t¹o ra b-íc ngoÆt trong kinh tÕ. chØ mét thêi gian ng¾n, ®Êt n-íc cã nhiÒu thay ®æi. Vµ ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu quan träng: s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, tõ chç thiÕu l-¬ng thùc triÒn miªn, ®Õn nay chóng ta ®· cã kh¶ n¨ng tù tóc, phÇn nµo dù tr÷ vµ xuÊt khÈu. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®ang ®-îc h×nh thµnh vµ ph¸t huy t¸c dông. Khu vùc kinh tÕ quèc doanh ®ang ®-îc tæ chøc, s¾p xÕp l¹i, c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa trë thµnh c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ. Vai trß tù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr-êng b¾t ®Çu ph¸t huy t¸c dông, gi¸ c¶ thÞ tr-êng dÇn ®i vµo æn ®Þnh ®· chuyÓn tõ thÞ tr-êng cña ng-êi b¸n sang thÞ tr-êng cña ng-êi mua. C¬ chÕ c¹nh tranh cã t¸c dông ®iÒu chØnh tÝch cùc c¬ cÊu kinh tÕ, ®µo th¶i nh÷ng yÕu tè l¹c hËu,lµm béc lé ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu kÐm trong s¶n xuÊt kinh doanh, trong qu¶n lý tõ vÜ m« ®Õn vi m«. thÞ tr-êng ®· trë thµnh c¨n cø quan träng ®Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ. Mét sè ngµnh, lÜnh vùc ®· g¾n thÞ tr-êng trong n-íc víi thÞ tr-êng n-íc ngoµi theo h-íng kinh tÕ më. 3. Nh÷ng ®Æc cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta a) §Æc tr-ng vÒ ®Þnh h-íng môc tiªu cña nÒn kinh tÕ. §ã lµ thùc hiÖn d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. §Ó ®¹t ®-îc môc tiªu nµy tr-íc hÕt ph¶i ph¸t triÓn m¹nh lùc l-îng s¶n xuÊt ®éng viªn mäi nguån lùc x· héi, ph¸t huy cao ®é tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña toµn d©n, khai th¸c mäi tiÒm n¨ng trong n-íc ®i ®«i víi sö dông cã chän läc NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ thµnh qu¶ vµ kinh nghiÖm quèc tÕ thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ nh»m sím x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c¬ chÕ x· héi ë ViÖt Nam . Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng n-íc ta c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ ph-¬ng ph¸p qu¶n lý kinh tÕ thÞ tr-êng ®-îc sö dông nh- mét c«ng cô ph-¬ng tiÖn ®Ó ®¹t tíi nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng cao, bÒn v÷ng, æn ®Þnh nh»m môc tiªu "d©n giµu, n-íc m¹nh", gãp phÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, søc lùc trong x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi c¸ nh©n lµm giµu cho m×nh vµ cho toµn x· héi. §ång thêi víi viÖc khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng mÆt tÝch cùc, nh÷ng lîi thÕ cña kinh tÕ thÞ tr-êng chóng ta kh¾c phôc, ng¨n ngõa, h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc ph¸t sinh tõ mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng; võa kÝch thÝch søc s¶n xuÊt gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, võa b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ng-êi lao ®éng, vËn dông c¸c quy luËt cña thÞ tr-êng ®Ó kiªn tr× thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n phï hîp víi tõng b-íc t¨ng tr-ëng kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn c«ng b»ng trong ph¸t triÓn con ng-êi. b) §Æc tr-ng vÒ thÓ chÕ kinh tÕ ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa lµ thÓ chÕ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ tù do, tù chñ kinh doanh theo ph¸p luËt. Kinh tÕ thÞ tr-êng n-íc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ võa c¹nh tranh, võa liªn kÕt, hîp t¸c víi nhau nh»m ph¸t triÓn ®¹t tr×nh ®é x· héi ho¸ cao. Trong ®ã khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc cã vai trß chñ ®¹o trong mét sè lÜnh vùc vµ mét sè kh©u quan träng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa cña ®Êt n-íc. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng, mçi thµnh phÇn nhvËy cã xu h-íng ph¸t triÓn kh¸c nhau, lîi Ých kh¸c nhau thËm chÝ ®èi lËp nhau. V× thÕ Nhµ n-íc ph¶i cã biÖn ph¸p h¹n chÕ xu h-íng ph¸t triÓn tù ph¸t, vµ ®Þnh h-íng cho nã ph¸t triÓn theo x· héi chñ nghÜa. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng n-íc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t- nh©n. Tõ ba h×nh thøc së h÷u ®ã h×nh thµnh nªn nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u t- nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t- doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi n-íc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ tr-êng víi t- c¸ch chñ thÓ thÞ tr-êng b×nh ®¼ng. NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ c) §Æc tr-ng vÒ c¬ chÕ qu¶n lý Trong qu¶n lý ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i b¶o ®¶m cho c¸c ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng diÔn ra theo nguyªn t¾c thÞ tr-êng, tøc lµ phï hîp víi quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, c¹nh tranh, h¹n chÕ tèi ®a c¸c mÖnh lÖnh hµnh chÝnh kh«ng cÇn thiÕt. MÆt kh¸c, ph¶i lµm tèt kÕ ho¹ch ho¸ ë tÇm vÜ m« vµ c¸c ho¹t ®éng ®Þnh h-íng cã hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp ®Ó ®iÒu tiÕt h-íng dÉn thÞ tr-êng theo c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« ®· chän. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng hiÖn ®¹i, Nhµ n-íc tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ lµ xu h-íng kh¸ch quan. Nh-ng kh¸c víi b¶n chÊt cña Nhµ n-íc ts¶n, Nhµ n-íc ta lµ Nhµ n-íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n d-íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n. Sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt b¶o ®¶m ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng còng nh- toµn bé sù nghiÖp ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc. ®¶ng ®Þnh h-íng kinh tÕ thÞ tr-êng theo chñ nghÜa x· héi thÓ hiÖn ë sù l·nh ®¹o, viÖc thùc hiÖn ®-êng lèi chÝnh s¸ch kinh tÕ thÞ tr-êng víi môc tiªu v× lîi Ých cña nh©n d©n, v× mét x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Nhµ n-íc ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng tr-íc hÕt vµ chñ yÕu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, th«ng qua chiÕn l-îc kinh tÕ - x· héi, c¸c kÕ ho¹ch trung vµ ng¾n h¹n cïng víi c¸c chÝnh s¸ch thiÕt thùc ®Ó ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, bè trÝ l¹i c¬ cÊu kinh tÕ, bá, nu«i d-ìng vµ ph¸t triÓn c¸c nguån lùc. H-íng ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ thÞ tr-êng vµo c¸c môc tiªu ®-îc Nhµ n-íc ho¹ch ®Þnh, t¹o m«i tr-êng kinh tÕ - x· héi, khung khæ ph¸p lý thuËn lîi vµ duy tr× m«i tr-êng hoµ b×nh æn ®Þnh cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, bï ®¾p sù bÊt lùc cña thÞ tr-êng b»ng c¸ch cung cÊp c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng céng, x©y dùng c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ. d) §Æc tr-ng vÒ quan hÖ ph©n phèi Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa thùc hiÖn chñ yÕu c¬ chÕ ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶, ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ trÝ tuÖ vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ n-íc cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt ®Ó t¸i ph©n phèi hîp lý th«ng qua phóc lîi x· héi vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi theo ph-¬ng ch©m g¾n t¨ng tr-ëng kinh tÕ víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ . NÒn kinh tÕ n-íc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt kh¸c nhau do ®ã cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµ t-¬ng øng víi mçi thµnh phÇn kinh tÕ ®ã th× sÏ cã c¸c nguyªn t¾c vµ hÖ thèng ph©n phèi phï hîp. Cho nªn ë n-íc ta cã NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi. §Ó ®¹t tíi c«ng b»ng trong ph©n phèi thu nhËp, chóng ta thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp: ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu suÊt c«ng t¸c, ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi, trong ®ã h×nh thøc ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch hîp lý nh»m thu hÑp kho¶ng c¸ch chªnh lÖch giµu - nghÌo, võa khuyÕn khÝch lao ®én, võa b¶o ®¶m nh÷ng phóc lîi x· héi c¬ b¶n e) §Æc tr-ng vÒ vai trß qu¶nlý cña Nhµ n-íc . NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ®-îc qu¶n lý ( Tæ chøc, h-íng dÉn, nu«i d-ìng, gi¸m s¸t bëi Nhµ n-íc cña d©n, do d©n, v× d©n) b¶o ®¶m sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý cña Nhµ n-íc lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt nh»m gi÷ v÷ng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. Muèn vËy, ph¶i x©y dùng nhµ n-íc m¹nh vµ trong s¹ch, cã kh¶ n¨ng th-êng xuyªn tù ®æi míi ®Ó h-íng nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng tíi v¨n minh, hiÖn ®¹i, kh«ng xa rêi c¸c môc tiªu ®Þnh h-íng ®· chän. X©y dùng vµ x¸c ®Þnh c¸c ®Æc tr-ng nªu trªn g¾n liÒn víi mét nhËn thøc hoµn toµn míi vÒ chñ nghÜa x· héi theo t- t-ëng Hå ChÝ Minh lµ " d©n giµu, n-íc m¹nh, tiÕn lªn hiÖn ®¹i ®i liÒn víi d©n chñ, tù do, tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi". Trong b-íc qu¸ ®é t-¬ng ®èi dµi ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu cuèi cïng ®ã, nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ con ®-êng duy nhÊt chóng ta kh«ng thÓ bá qua ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, chóng ta sö dông c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ng-êi lao ®éng, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ, thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. §ång thêi chóng ta l·nh ®¹o, qu¶n lý nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng h-íng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®Ó kh¾c phôc thÊt b¹i cña thÞ tr-êng, thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi, nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ tr-êng kh«ng cã ®-îc. Nhµ n-íc ph¶i b»ng chÝnh s¸ch, c«ng cô qu¶n lý vÜ m« vµ tiÒm lùc kinh tÕ cña m×nh ®Ó duy tr× nh÷ng c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ nh»m kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm cña kinh tÕ thÞ tr-êng 4. NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng n-íc ta hiÖn nay a) §Æc ®iÓm kinh tÕ thÞ tr-êng n-íc ta hiÖn nay C¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau ®-îc tiÕp cËn ®i tõ lùc l-îng s¶n xuÊt ®Õn c¬ së NguyÔn H÷u Gi¸p §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ kinh tÕ, chÕ ®é ph©n phèi, c¬ chÕ vËn hµnh, v¨n ho¸ vµ më cöa. LÊy sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt theo h-íng hiÖn ®¹i lµm c¬ së vËt chÊt - kü thuËt nh»m môc tiªu ®éc lËp d©n téc g¾n liÒn víi chñ nghÜa x· héi, d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. LÊy nÒn kinh tÕ ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt vµ thµnh phÇn kinh tÕ lµm c¬ së kinh tÕ, trong ®ã kinh tÕ Nhµ n-íc lµm chñ ®¹o. Dùa trªn chÕ ®é ph©n phèi ®a d¹ng bao gåm c¸c nguyªn t¾c ph©n phèi theo kiÓu chñ nghÜa x· héi víi ph©n phèi theo kiÓu kinh tÕ thÞ tr-êng. Trong ®ã lÊy ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi lµm chñ ®¹o. LÊy c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc lµm c¬ chÕ vËn hµnh, nh-ng kh«ng ph¶i nhµ n-íc t- s¶n mµ nhµ n-íc x· héi chñ nghÜa - nhµ n-íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. KÕt hîp hµi hoµ v¨n ho¸ d©n téc truyÒn thèng víi v¨n ho¸ hiÖn ®¹i cã chän läc. Trong ®ã lÊy v¨n ho¸ d©n téc truyÒn thèng lµm gèc. Kh«ng dùa trªn c¬ cÊu kinh tÕ khÐp kÝn, mµ dùa trªn c¬ cÊu kinh tÕ më cöa, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc, nh-ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o ®éc lËp chñ quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ. §Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta lµ: Mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt, nÒn kinh tÕ Êy lÊy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn së h÷u x· héi vµ së h÷u tËp thÓ lµm nÒn t¶ng, lÊy kinh tÕ Nhµ n-íc lµm chñ ®¹o, lÊy viÖc thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh lµm môc tiªu. H¬n n÷a nÒn kinh tÕ ®ã cßn ph¶i gãp phÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, mäi søc lùc trong x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi c¸ nh©n lµm giµu cho m×nh vµ cho toµn x· héi, chÊp hµnh nghiªm mäi ph¸p luËt, kinh doanh cã v¨n ho¸, c¹nh tranh vµ hîp t¸c mét c¸ch v¨n minh… Kinh tÕ cã sù héi nhËp quèc tÕ, cã sù giao l-u trao ®æi mËu dÞch, th-¬ng m¹i víi c¸c n-íc. TiÕp thu nh÷ng thµnh tùu, kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n-íc nh-ng ®ång thêi vÉn gi÷ v÷ng ®Þnh h-íng vµ c¸c b¶n s¾c cña ®Êt n-íc b) Thùc tr¹ng kinh tÕ thÞ tr-êng n-íc ta hiÖn nay. Cho ®Õn nay, thÞ tr-êng n-íc ta vÉn lµ thÞ tr-êng s¬ khai, cßn nh÷ng rèi lo¹n vµ nhiÒu yÕu tè tù ph¸t (míi chØ cã thÞ tr-êng hµng ho¸, cßn thÞ tr-êng tiÒn tÖ, thÞ tr-êng vèn, thÞ tr-êng søc lao ®éng ch-a hoÆc míi ë d¹ng manh nha). thÞ tr-êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr-êng vèn vÉn t¸ch biÖt. ThÞ tr-êng søc lao ®éng cã phÇn ch-a tho¸t khái chÕ ®é biªn chÕ, hoÆc tù ph¸t. ThÞ tr-êng thiÕu vµ cßn nh÷ng rèi NguyÔn H÷u Gi¸p
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan