Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
----------------------------------------------------------
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
§Ò tµi: Quan hÖ ph©n phèi ë níc ta hiÖn nay – Thùc tr¹ng vµ
gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ph©n phèi ë níc ta trong
thêi gian tíi.
Gi¸o viªn híng dÉn: TS. TrÇn ViÖt TiÕn
Sinhviªn thùc hiÖn: §Æng Hång Minh
Líp: Qu¶n trÞ Nh©n lùc A
Kho¸: 44
N¨m häc: 2003-2004
Hµ Néi 2-2004
Lêi më ®Çu
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph©n phèi thu nhËp gi÷ mét vai trß hÔt søc quan
träng. Nã lµ mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Ph©n phèi thu
nhËp nèi liÒn s¶n xuÊt víi s¶n xuÊt, s¶n xuÊt víi tiªu dïng, nèi liÒn thÞ trêng hµng ho¸
tiªu dïng vµ dÞch vô víi thÞ trêng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt lµm cho sù vËn ®éng cña c¬ chÕ
thÞ trêng diÔn ra th«ng suèt.
Mét x· héi muèn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn th× cÇn ®¶m b¶o ®îc nh÷ng lîi Ých cña c¸
nh©n trong x· héi, trong ®ã ph©n phèi ®¶m nhËn vai trß ph©n chia lî Ých cho tõng c¸
nh©n. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp cã ý nghÜa to lín ®èi víi sù æn ®Þnh, t¨ng
trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia.Thùc tiÔn ë ViÖt Nam ®· chØ râ, trong qu¸
tr×nh ®i tíi æn ®Þnh vµ t¨ng trëng nÒn kinh tÕ, tríc hÕt chóng ta ph¶i c¶i c¸ch lu th«ng,
1
ph©n phèi. Nhê th¸o gì nh÷ng ¸ch t¾c trong lÜnh vùc nµy mµ nÒn kinh tÕ ní ta ®· vµ
®ang dÇn tho¸t khái t×ng tr¹ng khñng ho¶ng, l¹m ph¸t tõng bíc cã sù t¨ng trëng ph¸t
triÓn.Tuy nhiªn khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN th× hµng lo¹t c¸c
vÊn ®Ò thuéc lÜnh vùc ph©n phèi thu nhËp nh tiÒn l¬ng, lîi nhuËn, lîi tøc ... ®· n¶y
sinh, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch thêng xuyªn, liªn tôc ®Ó phï hîp víi nh÷ng
nguyªn lý kinh tÕ kinh tÕ thÞ trêng còng nh nh÷ng ®ßi hái cÊp thiÕt cña x· héi ®ang ®Æt
ra. V× vËy viÖc nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ vËn dông
vµo ViÖt Nam lµ hÕt søc cÊp thiÕt, cÊp b¸ch vµ cã ý nghÜa quan träng c¶ vÒ lý luËn vµ
thùc tiÔn.
H¬n thÕ n÷a, trong chÆng ®êng ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é ë níc ta, do nÒn kinh tÕ cã
nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vËn ®éng trong c¬ chÕ thÞ trêng nªn còng cã nhiÒu lîi Ých
kinh tÕ kh¸c nhau vµ tÊt yÕu còng xuÊt hiÖn m©u thuÉn gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ. ViÖc
ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt c¸c quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ ®îc thùc hiÖn qua ph©n phèi. Do
®ã viÖc nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi ®îc xem lµ ch×a kho¸ ®Ó th¸o gì cho c¸c vÊn ®Ò
liªn quan ®Õn viÖc ph©n chia c¸c lîi Ých trong x· héi.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu mang tÝnh cÊp b¸ch ®ã ®ßi hái mçi c¸ nh©n ph¶i
nhËn thøc râ vai trß vµ tÇm quan träng cña ph©n phèi trong x· héi. Bµi luËn nµy víi
môc ®Ých nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m võa qua tõ ®ã
®a ra mét sè kiÕn nghÞ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ë níc ta ta thêi gian tíi, ®·
thÓ hiÖn râ quan ®iÓm cña c¸ nh©n em trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi.
Hy väng r»ng nã sÏ gãp phÇn nhá bÐ vµo qu¸ tr×nh hoµn thiÖn quan hÖ ph©n phèi ë níc ta nh»m ®¹t ®îc môc tiªu ‘’ T¨ng trëng kinh tÕ ph¶i g¾n víi tiÕn bé x· héi vµ c«ng
b»ng x· héi ngay trong tõng bíc ph¸t triÓn,,.(1)
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o TrÇn ViÖt TiÕn ®· tËn t×nh chØ b¶o ®Ó em
hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Hy väng r»ng nh÷ng kiÕn thøc nµy sÏ cã Ých cho cho ®Êt níc
trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸.
-----------------------------------------(1): B¸o c¸o chÝnh trÞ cña BCH.TW gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII
Ch¬ng 1
Lý luËn vÒ quan hÖ ph©n phèi vµ c¸c h×nh thøc
ph©n phèi ë níc ta hiÖn nay.
1.1.1
1.1
TÝnh tÊt yÕu vµ b¶n chÊt cña quan hÖ ph©n phèi.
TÝnh tÊt yÕu cña viÖc nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi.
Qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö ®· chØ ra r»ng: ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµ c¸ch
thøc duy nhÊt ®Ó t¹o nªn sù phån thÞnh bÒn v÷ng cña mçi quèc gia, trong ®ã qu¸ tr×nh
t¸i s¶n xuÊt ®îc xem lµ trung t©m cña mäi ho¹t ®éng. Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi
theo nghÜa réng bao gåm bèn kh©u: S¶n xuÊt,ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng. C¸c
kh©u nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau trong ®ã s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh, c¸c
kh©u kh¸c phô thuéc vµo s¶n xuÊt vµ còng cã t¸c ®éng ngîc trë l¹i víi qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt, ®ång thêi còng cã t¸c ®éng qua l¹i víi nhau. Trong guång m¸y ®ã ph©n phèi lµ
mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu ®îc, nã nèi liÒn s¶n xuÊt víi tiªu dïng, nã phôc vô vµ thóc
®Èy s¶n xuÊt, phôc vô tiªu dïng. H¬n thÕ n÷a quan hÖ ph©n phèi cßn lµ mét mÆt cña
quan hÖ s¶n xuÊt, nã ph¶n ¸nh mèi quan hÖ lîi Ých cña mçi thµnh viªn vµ lîi Ých cña
toµn x· héi. S¶n xuÊt t¹o ra nh÷ng vËt phÈm thÝch hîp víi nhu cÇu, ph©n phèi chia c¸c
s¶n phÈm (®îc quy ra gi¸ trÞ) ®ã theo nh÷ng quy luËt x· héi, nèi tiÕp ®ã lµ qu¸ tr×nh
trao ®æi, ph©n phèi c¸c s¶n phÈm ®É ®îc ph©n phèi theo nh÷ng nhu cÇu c¸ biÖt. Qu¸
2
tr×nh ®îc kÕt thóc khi s¶n phÈm ®îc tiªu dïng vµ lóc ®ã s¶n phÈm tho¸t ra khái sù vËn
®éng mang tÝnh kÕ thõa, trùc tiÕp trë thµnh ®èi tîng phôc vô cho nhu cÇu c¸ biÖt vµ
tho¶ m·n nhu cÇu ®ã trong qu¸ tr×nh tiªu dïng.
Nh vËy ph©n phèi ®îc xem lµ yÕu tè xuÊt ph¸t tõ x· héi cßn trao ®æi lµ yÕu tè
xuÊt ph¸t tõ c¸ nh©n. Trong s¶n xuÊt con ngêi ®îc kh¸ch thÓ ho¸, trong tiªu dïng ®ß
vËt ®îc chñ thÓ ho¸,trong ph©n phèi díi h×nh th¸i nh÷ng quy ®Þnh phæ biÕn cã t¸c
dông chi phèi th× x· héi ®¶m nhiÖm vai trß trung gian gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.Ph©n
phèi x¸c ®Þnh tû lÖ vÒ lîng s¶n phÈm dµnh cho c¸ nh©n. Trao ®æi x¸c ®Þnh nh÷ng s¶n
phÈm trong ®ã c¸ nh©n ®ßi hái phÇn ph©n phèi dµnh cho m×nh. Mac ®· nhËn ®Þnh
r»ng: ‘’ Mét nÒn s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh quyÕt ®Þnh mét chÕ ®é tiªu dïng nhÊt ®Þnh, mét
chÕ ®é trao ®æi nhÊt ®Þnh còng ¶nh hëng ®Õn ph©n phèi.,, (1)Trªn thùc tÕ nÕu ta chØ nhËn
®Þnh r»ng c¸c kh©u ®ã chØ lµ c¸c bíc kÕ tiÕp cña nhau th× cha ph¶n ¸nh hÕt ®îc b¶n
chÊt bªn trong mang tÝnh kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. S¶n xuÊt chôi ¶nh hëng bëi c¸c quy luËt cña tù nhiªn vµ ph©n phèi còng chôi ¶nh hëng bëi c¸c quy luËt
ngÉu nhiªn cña x· héi, nªn nã cã ¶nh hëng Ýt nhiÒu thuËn lîi ®Õn s¶n xuÊt. KÕ tiÕp ®ã
lµ qu¸ tr×nh trao ®æi ®îc xem nh sù vËn ®éng x· héi cã tÝnh h×nh thøc, cßn hµnh vi
cuèi cïng lµ tiªu dïng, kh«ng nh÷ng ®îc coi lµ ®iÓm kÕt thóc mµ
-----------------------------------(1): C.Mac- Angghen VI tËp, tËp IV, NXB Sù ThËt, Hµ Néi 1983 trg 300-301
cßn lµ môc ®Ých cuèi cïng. Nh vËy ph©n phèi ®îc xem lµ c«ng cô ®¶m b¶o cho
c¸c qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ho¹t ®éng mét c¸ch tr«i ch¶y, lµ ®éng lùc cho c¸c thµnh viªn
trong nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
1.1.2
B¶n chÊt cña quan hÖ ph©n phèi.
TÝnh chÊt cña quan hÖ ph©n phèi do quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt quyÕt
®Þnh. Khi ta xÐt nã trong mèi quan hÖ gi÷a ngêi vµ ngêi th× ph©n phèi do quan hÖ s¶n
xuÊt quyÕt ®Þnh. Quan hÖ s¶n xuÊt nh thÕ nµo th× quan hÖ ph©n phèi nh thÕ ®ã vµ trong
x· héi lu«n tån t¹i mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm. B¶n th©n cña h©n
phèi lµ s¶n phÈm cña nÒn s¶n xuÊt. C¬ cÊu cña ph©n phèi hoµn toµn do c¬ cÊu cña s¶n
xuÊt quyÕt ®Þnh.
NÕu ta chØ hiÓu r»ng ph©n phèi ®îc biÓu hiÖn lµ ph©n phèi s¶n phÈm tiªu dïng
cho c¸ nh©n vµ c¸c thµnh viªn trong x· héi th× dêng nh ph©n phèi ®· c¸ch xa víi s¶n
xuÊt vµ tùa hå nh lµ ®éc lËp víi s¶n xuÊt. Nhng tríc khi ph©n phèi lµ ph©n phèi s¶n
phÈm th× nã ®· xuÊt hiÖn ngay trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ( ®ã lµ ph©n phèi c¸c nguån
lùc ®Çu vµo, c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt) vµ ®Æc biÖt nã cßn tham gia trùc tiÕp trong viÖc
ph©n phèi c¸c thµnh viªn x· héi theo nh÷ng lo¹i s¶n xuÊt kh¸c nhau. Nh vËy ph©n phèi
s¶n phÈm chØ lµ kÕt qu¶ cña sù ph©n phèi tríc ®ã, sù ph©n phèi nµy ®· bao hµm trong
b¶n th©n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ quyÕt ®Þnh trong c¬ cÊu s¶n xuÊt. Xem xÐt s¶n xuÊt ®éc
lËp víi ph©n phèi ®ã th× râ rµng lµ m¬ hå bëi thùc chÊt ph©n phèi ®· n»m ngay trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, cßn ph©n phèi s¶n phÈm ®îc coi lµ bÒ næi vµ lµ biÓu hiÖn quan
träng nhÊt cña ph©n phèi. Vµ ®iÒu quan träng, chóng ta ph¶i thÊy ®îc nã kh«ng hoµn
toµn t¸ch rêi víi s¶n xuÊt.
Khi nãi vÒ c¬ së kinh tÕ cña sù ph©n phèi ë ®©y bao hµm ý nghÜa nãi ®Õn ph©n
phèi vËt phÈm tiªu dïng cho c¸c thµnh viªn trong x· héi. Nhng v× sù ph©n phèi bao
giê còng bao hµm c¶ sù ph©n phèi cho s¶n xuÊt ®îc xem lµ yÕu tè cña s¶n xuÊt vµ
ph©n phèi cho tiªu dïng ®îc xem lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, cho nªn kh«ng
ph¶i toµn bé s¶n phÈm mµ x· héi t¹o ra ®Òu ®ùc ph©n phèi cho tiªu dïng c¸ nh©n.Tríc
hÕt x· héi cÇn ph¶i mét phÇn ®Ó:
Bï ®¾p nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt ®· hao phÝ.
3
Më réng s¶n xuÊt.
LËp quü dù phßng.
C¸c kho¶n ®îc trÝch trªn ®îc xem lµ mét ®iÒu tÊt tÕu vÒ kinh tÕ, v× nÕu kh«ng
kh«i phôc vµ më réng s¶n xuÊt th× kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña
x· héi. PhÇn cßn l¹i cña tæng san phÈm x· héi th× ®Ó tiªu dïng. Nhng tríc khi tiÕn
hµnh ph©n phèi trùc tiÕp cho tiªu dïng c¸ nh©n, cßn ph¶i trÝch mét phÇn ®Ó:
Chi phÝ vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh vµ b¶o vÖ tæ quèc.
Chi cho c¸c ch¬ng tr×nh phóc lîi vµ cøu tÕ x· héi.
Cuèi cïng phÇn vËt phÈm tiªu dïng cßn l¹i míi ®îc trùc tiÕp ph©n phèi cho tiªu
dïng c¸ nh©n cña nh÷ng ngêi lµm viÖc trong nÒn s¶n xuÊt x· héi phï hîp víi chÊt lîng vµ sè lîng cña lao ®éng còng nh sè lîng vèn vµ tµi s¶n mµ hä ®ãng gãp cho qu¸
tr×nh s¶n xuÊt.
1.2 Vai trß cña quan hÖ ph©n phèi
Bµn vÒ vai trß cña ph©n phèi trong nÒn s¶n xuÊt x· héi, F.¡ngghen cho r»ng: ‘’
Sù ph©n phèi chõng nµo mµ cßn bÞ nh÷ng lý do thuÇn tuý kinh tÕ chi phèi, th× nã sÏ ®îc ®iÒu tiÕt bëi lîi Ých cña s¶n xuÊt, r»ng s¶n xuÊt sÏ ®îc thuËn lîi trªn hÕt trong mäi
ph¬ng thøc ph©n phèi mµ mäi thµnh viªn trong x· héi cã thÓ ph¸t triÓn, duy tr× vµ thùc
hiÖn nh÷ng n¨ng khiÕu cña hä mét c¸ch toµn diÖn nhÊt.,, (1)
Ta thÊy r»ng mçi mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ®Òu bao gåm c¶ mét hÖ thèng
phøc t¹p c¸c lîi Ých mµ trong ®ã lîi Ých kinh tÕ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. C¸c lîi Ých
kinh tÕ ®îc quy ®Þnh bëi quan hÖ s¶n xuÊt cua mçi chÕ ®é x· héi, trong ®ã quan hÖ së
h÷u víi t liÖu s¶n xuÊt cã vai trß chi phèi hÖ thèng lîi Ých kinh tÕ.
B¶n chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt trong mèi ph¬ng thøc s¶n xuÊt ®îc thÓ hiÖn qua
h×nh thøc së h÷u - ®ã kh«ng ph¶i lµ quan hÖ ®¬n thuÇn nh mäi sù viÖc tån t¹i trong x·
héi mµ nã lµ mèi quan hÖ phøc t¹p gi÷a con ngêi víi con ngêi. Trong lÞch sö kh«ng hÒ
cã mét h×nh th¸i së h÷u nµo mµ kh«ng ph¶n ¸nh nh÷ng quan hÖ trong s¶n xuÊt. ‘’N¬i
nµo kh«ng cã mét h×nh th¸i së h÷u nµo c¶ th× ë ®ã kh«ng tån t¹i mét nªn s¶n xuÊt nµo
c¶, do ®ã còng kh«ng mét x· héi nµo c¶. ,, (2) Së h÷u - ®ã lµ nh÷ng quan hÖ vÒ c¸c ®iÒu
kiÖn kh¸ch quan cña s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng nh÷ng cña c¶i vËt chÊt.
Së h÷u víi t c¸ch lµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt, nã lµ c¬ së cña c¸c lîi Ých. HÖ
thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña mçi chÕ ®é x· héi sÏ quy ®Þnh hÖ thèng c¸c lîi Ých vèn
cã trong giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nã. Trong hÖ thèng c¸c lîi Ých th× lîi Ých kinh tÕ gi÷
vai trß chñ ®¹o. Lîi Ých kinh tÕ ®îc hiÓu lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ ph¶n ¸nh nh÷ng nhu
cÇu, nh÷ng ®éng c¬ kh¸ch quan vÒ sù ho¹t ®éng cña c¸c gia cÊp, nh÷ng nhãm x· héi
hoÆc cña tõng ngêi lµm viªc riªng biÖt do quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Nãi lîi Ých
kinh tÕ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña nh÷ng quan hÖ kinh tÕ cña mçi x· héi nhÊt ®Þnh
nghÜa lµ lîi Ých kinh tÕ lµ ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan, nã chØ xuÊt hiÖn khi gi a nh÷ng
ngêi s¶n xuÊt cã nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ kh¸c nhau. Lîi Ých kinh tÕ võa mang tÝnh
chÊt kh¸ch quan võa mang tÝnh chñ quan. Nã mang mµu s¾c kh¸ch quan bëi v× nã
lu«n tån t¹i vµ vËn ®éng. Th«ng qua sù vËn ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ do nã trùc
tiÕp sinh ra mµ quan hÖ s¶n xuÊt ¶nh hëng tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Cßn nã mang mµu
s¾c chñ quan lµ ë chç nã biÕn c¸c t¸c ®éng kh¸ch quan cña c¸c quy luËt kinh tÕ thµnh
c¸c ®éng c¬ hµnh ®äng kinh tÕ cö con ngêi.
Lîi Ých kinh tÕ cã vai trß quan träng lµ ®éng lùc m¹nh mÏ ®èi víi sù ph¸t triÓn
cña x· héi. Nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu cña lîi Ých kinh tÕ trong hÖ thèng nµy lu«n ®îc
®Æc trng b»ng tÝnh ®¹i diÖn vµ tÝnh thèng nhÊt gi÷a ba nhãm lîi Ých c¬ b¶n.
---------------------------------------4
(1): F.Angghen: ‘’chèng §uy- rinh,, NXB Sù ThËt, Hµ Néi 1960 tr 336
§ã lµ lîi Ých nhµ níc, lîi Ých tËp thÓ lîi Ých vµ lîi Ých cña b¶n th©n ngêi lao ®éng. Sù
thèng nhÊt gi÷a c¸c h×nh thøc lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau trong x· héi sÏ dÉn ®Õn sù liªn
hÖ chÆt chÏ vµ th©m nhËp nhau gi÷a chóng. Trong ®ã lîi Ých c¸ nh©n trùc tiÕp lµ ®éng
lùc m¹nh mÏ nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi.
Sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é ®· nãi lªn sù
kh«ng ®ång nhÊt vÒ lîi Ých kinh tÕ x· héi. Tuy nhiªn ®©y lµ mét xu thÕ tÊt yÕu bëi
®iÓm xuÊt ph¸t ®i lªn lµ thÊp trong khi ®ã yªu cÇu héi nhËp quèc tÕ lµ c¸ch duy nhÊt
®Ó thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. T¬ng øng víi qu¸ tr×nh ®ã, trong
nÒn kinh tÕ sÏ cã nhiÒu quy luËt vËn ®éng. C¸c quy luËt kinh tÕ ph¸t sinh trªn c¬ së
nh÷ng quan hÖ kinh tÕa t¬ng øng vµ còng trùc tiÕp quy ®Þnh sù h×nh thµnh c¸c lîi Ých
kinh tÕ cña tõng giai cÊp tõng tÇng líp d©n c trong x· héi. Tuy nhiªn bªn c¹nh sù
thèng nhÊt gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ c¬ b¶n, kh«ng lo¹i trõ nh÷ng m©u thuÉn gi÷a chóng
còng nh trong ph¹m vi mçi nhãm lîi Ých. V× vËy cÇn ph¶i ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c m©u
thuÉn gi÷a c¸c lîi Ých vµ t×m c¸ch gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn ®ã.
ViÖc gi¶i quyÕt c¸c quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ ®îc thùc hiÖn th«ng qua quan hÖ
ph©n phèi. Khi ph¬ng thøc s¶n xuÊt cßn phï hîp (lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ cßn phï
hîp víi lîi Ých cña x· héi) th× ngêi ta cßn b»ng lßng víi sù ph©n phèi cña x· héi. Nhng
khi nã tho¸i trµo th× kh«ng cßn ®iÒu kiÖn ®Ó tån t¹i ph©n phèi bëi ph©n phèi khi ®ã ®·
kh«ng cßn lµ c«ng cô ®Èm b¶o cho sù c«ng b»ng x· héi, bÊt c«ng ngµy cµng s©u s¾c
®Én ®Õn ®Êu tranh x· héi vµ cuèi cïng lµ mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi ra ®êi. Nh v©y
quan hÖ ph©n phèi mang tÝnh lÞch sö vµ thíc ®o møc ®é tiÕn bé cña mét h×nh th¸i x·
héi. Nã chØ cã thÓ thay ®æi khi quan hÖ s¶n xuÊt ®Î ra quan hÖ ph©n phèi ®ã mÊt ®i ®ã lµ th«ng qua c¸ch m¹ng x· héi.Bëi trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ th× quan hÖ ph©n
phèi gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn vÒ lîi Ých kinh tÕ vµ ®Õn khi nµo nã kh«ng thÓ gi¶i
quyÕt ®îc n÷a th× tÊt yÕu sÏ bÞ thay thÕ b»ng h×nh thøc ph©n phèi kh¸c cho phï hîp.
1.3 C¸c h×nh thøc ph©n phèi ë níc ta hiÖn nay.
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam tõ sau ®¹i héi VI cña §¶ng ®· chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Trong mét nÒn kinh tÕ cßn cha æn ®Þnh vµ xuÊt hiÖn
nhiÒu vÊn ®Ò KT-XH ®ßi hái ph¶i ®îc lý gi¶i s¸ng tá c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tÕ. Mét
trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng hiÖn nay lµ x¸c ®Þnh c¸c nguyªn t¾c ph©n ophois ®Ó
lµm sao võa ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi võa t¹o ®îc ®éng thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ ph¸t triÓn v÷ng bíc ®i lªn CNXH. Tõng bíc thùc hiÖn môc tiªu ‘’Lîi Ých cña mçi
ngêi, cña toµn x· héi g¾n bã h÷u c¬ víi nhau, trong ®ã lîi Ých c¸ nh©n lµ ®éng lùc trùc
tiÕp.,, (1)
Trong nÒn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay tån t¹i ba nguyªn t¾c ph©n phèi c¬ b¶n:
Ph©n phèi theo lao ®éng, ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®èng gãp kh¸c ph©n
-------------------------------------(1): V¨n kiÖn ®¹i héi VII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, NXB Sù ThËt, Hµ Néi 1991, tr 8
phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi.Trong ®ã lÊy ph©n phèi
kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qña kinh tÕ lµ chñ yÕu.
1.3.1
Ph©n phèi theo lao ®éng – Mét quy t¾c ph©n phèi cña CNXH.
1.3.1.1 Thùc chÊt cña ph©n phèi theo lao ®éng.
Theo Mac trong nguyªn t¾c cña ph©n phèi theo lao ®éng th× ‘’Mçi ngêi s¶n
xuÊt sÏ nhËn ®îc trë l¹i, mét sè lîng vËt phÈm tiªu dïng trÞ gi¸ ngang víi sè lîng lao
5
®éng mµ anh ta ®· cung cÊp cho x· héi, sau khi ®· khÊu trõ lao ®éng cña anh ta cho
c¸c quü x· héi. ,,(1) Mac coi ®©y lµ nguyªn t¾c ph©n phèi c¬ b¶n trong CNXH. V× nã lµ
thµnh qu¶ cña lao ®éng, t¸c ®éng trùc tiÕp vµo tÝnh tÝch cùc cña lao ®éng x· héi. §ã lµ
nguyªn t¾c ph©n phèi ®¶m b¶o c«ng b»ng cho nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ngang nhau, tham
gia vµo quü tiªu dïng x· héi khi lµm c«ng viÖc ngang nhau.
Trong giai ®o¹n ngµy nay ph©n phèi theo lao ®éng ph¶i ®îc dùa trªn kÕt qu¶
lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. ViÖc ®¸nh gi¸ th«ng qua hai tiªu chÝ nµy kh«ng nh÷ng
ph¶n ¸nh ®îc ®Çy ®ñ mÆt lîng cña lao ®éng mµ cßn ph¶n ¸nh ®îc mÆt chÊt Èn s©u
trong ph¹m trï lao ®éng ®ãng gãp thùc sù lµ bao nhiªu?. ChÝnh v× viÖc ph¶n ¸nh ®óng
vµ ®Çy ®ñ nªn ph©n phèi theo lao ®éng ®îc coi lµ h×nh thøc ph©n phèi chñ yÕu ë níc ta
hiÖn nay. Nã kh«ng chØ ®¶m b¶o c«ng b»ng mµ cßn t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng
lµm viÖc h¨ng say, kh«ng ngõng n©ng cao kiÕn thøc, tr×nh ®é tay nghÒ.
1.3.1.2 TÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph©n phèi theo lao ®éng.
Trong thêi kú qu¸ ®é ë níc ta hiÖn nay th× ph©n phèi theo lao ®éng lµ h×nh
thøc thøc c¨n b¶n, lµ nguyªn t¾c ph©n phèi chñ yÕu thÝch hîp nhÊt víi c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Trong thµnh phÇn kinh tÕ
nµy tÊt c¶ mäi ngêi dÒu cã quyÒn b×nh ®¼ng ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt, th× chØ cã thÓ thùc
hiÖn ph©n phèi gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng víi nhau th«ng qua viÖc l¸y lao ®éng lµm thíc ®o. §èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ th× viÖc ph©n phèi theo lao ®éng lµ mét ®iÒu tÊt
yÕu. Bëi nhiÒu nguyªn nh©n:
Nhê dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u mµ chÕ ®é ngêi bãc lét ngêi bÞ xo¸ bá. QuyÒn
lµm chñ vÒ mÆt kinh tÕ ®îc x¸c lËp. Lao ®éng ®ang trë thµnh c¬ së quyÕt ®Þnh ®Þa vÞ
x· héi vµ phóc lîi vËt chÊt cña mçi ngêi.ChÝnh v× vËy mµ ph©n phèi theo lao ®éng vµ
phï hîp víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ang tån t¹i ë níc ta hiÖn nay.
Lý do thø hai khiÕn ph©n phèi theo lao ®éng lµ cÇn thiÕt lµ: tr×nh ®é ph¸t triÓn
cña lùc lîng s¶n xuÊt cßn thÊp, cha cã ®ñ s¶n phÈm ®Ó ph©n phèi theo nhu cÇu. TiÕp
®ã lµ sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lao ®éng .... DÉn ®Õn mçi ngêi cã cèng hiÕn
kh¸c nhau ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng do ®ã ph¶i c¨n cø vµo lao ®éng ®· cèng hiÕn cho x·
héi ®Ó ph©n phèi.
Thªm mét nguyªn nh©n n÷a cho thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i ph©n phèi theo lao ®éng
--------------------------------------(1): Mac-Angghen VI tËp, tËp IV, NXB Sù ThËt, Hµ Néi 1983, trg 474-479
lµ lao ®éng cha trë thµnh nhu cÇu cña cuéc sèng, nã cßn lµ ph¬ng tiÖn ®Ó kiÕm sèng,
cßn lµ ‘’nghÜa vô,, vµ quyÒn lîi cña mçi c«ng d©n. H¬n n÷a cßn nh÷ng tµn d vÒ t tëng
cña x· héi cò nh th¸i ®é ‘’muèn trót bá g¸nh nÆng cho ngêi kh¸c, lµm Ýt hëng nhiÒu ,, .
Do ®ã cÇn ph¶i cã h×nh thøc ph©n phèi ®Ó c¸c thµnh viªn trong x· héi dùa vµo ®ã lµ c¬
së, ®éng lùc trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh.
Nh vËy viÖc ph©n phèi theo lao ®éng lµ mét ®iÒu tÊt yÕu vµ phï hîp víi hoµn
c¶nh cña ®Êt níc ta hiÖn nay, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸.
1.3.1.3 Nguyªn t¾c thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng.
Nguyªn t¾c thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng lµ ph¶i lÊy kÕt qu¶ lao ®éng lµm
thíc ®o ®Ó ph©n phèi s¶n phÈm tiªu dïng c¸ nh©n. LÊy sè lîng lao ®éng vµ chÊt lîng
lao ®éng cña mçi ngêi lµm c¨n cø tr¶ c«ng. Tuy nhiªn nguyªn t¾c nµy ph¶i g¾n liÒn
víi yªu cÇu ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm cho nh÷ng ngêi cã n¨ng lùc lao ®éng, vµ tÊt
6
yÕu kh«ng thÓ n»m ngoµi yªu cÇu ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n vÒ ®êi sèng vËt chÊt
tinh thÇn cña ngêi lao ®éng.
Trong qu¸ tr×nh ph©n phèi theo lao ®éng cÇn chèng hai sai lÇm c¬ b¶n khi thùc
hiÖn, ®ã lµ chñ nghÜa b×nh qu©n tiÓu t s¶n trong viÖc tr¶ c«ng lao ®éng, v× nã g¹t bá
hoµn toµn nuyªn t¾c lîi Ých vËt chÊt, k×m h·m ®éng lùc lao ®éng cña ngêi lao ®éng.
Thø hai lµ khuynh híng ®ßi më réng qu¸ møc kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc l¬ng, thang l¬ng mét c¸ch kh«ng cã c¨n cø kinh tÕ vµ nh÷ng ®ßi hái cã sù u ®·i ®Æc biÖt ®èi víi
mét sè ngêi.
Thùc hiÖn tèt ph©n phèi theo lao ®éng sÏ cã nhiÒu t¸c dông to lín ®èi víi x·
héi vµ b¶n th©n ngêi lao ®éng. Bëi lÏ nã ®¸p øng ®îc nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña sù
c«ng b»ng x· héi ®ang ®Æt ra ë níc ta, nã kÕt hîp chÆt chÏ lîi Ých cña s¶n xuÊt x·
héi víi lîi Ých cña tõng c¸ nh©n lao ®éng. Nã khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng ®i s©u
vµo nghÒ nghiÖp chuyªn m«n lµm cho ®éi ngò lao ®éng lµnh nghÒ ngµy cµng ®«ng
®¶o. §iÒu ®ã cßn thóc ®Èy ngêi lao ®éng ra søc häc tËp v¨n ho¸ kü thuËt, gãp phÇn
lµm cho sù kh¸c biÖt gi÷a lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng b»ng ch©n tay bÞ xo¸ bá dÇn. T¹o
®iÒu kiÖn cho viÖc ph©n bæ vµ sö dông nguån søc lao ®éng ®îc æn ®Þnh trong c¶ níc
®¶m cho s¶n xuÊt x· héi c©n b»ng vµ cã kÕ ho¹ch. Thªm vµo ®ã nã gãp phÇn gi¸o dôc
vÒ quan ®iÓm, th¸i ®é vµ kû luËt lao ®éng ®èi víi mçi thµnh viªn x· héi. Nã lµm cho
b¶n th©n ngêi lao ®éng v× lîi Ých vËt chÊt cña m×nh mµ quan t©m ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng
cña m×nh , tõ ®ã ra søc mµ ®Èy m¹nh s¶n xuÊt.
Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn ®îc môc tiªu ‘’lµm theo n¨ng lùc hëng theo nhu cÇu,, th×
cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm. Bëi theo Mac ph©n phèi theo lao ®éng vÉn lµ mét thø ph¸p
quyÒn t s¶n, quyÒn b×nh ®¼ng vÉn n»m trong khu«n khæ t s¶n, tøc lµ trong x· héi s¶n
xuÊt hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c trao ®æi ngang gi¸ vµ quyÒn cña ngêi lao
®éng tû lÖ víi lao ®éng ngêi Êy cung cÊp th× ®iÒu ®ã vÉn cßn thiÕu xãt. Bëi vëi víi mét
c«ng viÖc ngang nhau mét phÇn tham dù nh vµo quü tiªu dïng x· héi nhng trªn thùc tÕ
ngêi nµy vÉn ®îc hëng nhiÒu h¬n ngêi kia.
ChÕ ®é ph©n phèi theo lao ®éng vÉn cßn nh÷ng thiÕu xãt nhng ®ã lµ nh÷ng
thiÕu xãt kh«ng thÓ tr¸nh khái trong giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa c«ng s¶n. NÕu nh
trong x· héi t b¶n ph©n phèi dùa trªn c¬ së ‘’ngêi cã cña, kÎ cã c«ng,, th× trong x· héi
XHCN ®îc dùa trªn nguyªn t¾c ‘’ ngêi lµm nhiÒu hëng nhiÒu, ngêi lµm Ýt hëng Ýt,
kh«ng lµm kong hëng,, ®ã lµ b×nh ®¼ng. MÆc dï cßn tån t¹i thiÕu xãt nhng víi t¸c
dông cña m×nh th× ph©n phèi theo lao ®éng vÉn lµ h×nh thøc ph©n phèi phï hîp nhÊt
trong ®iÒu kiÖn võa thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ võa ®¶m b¶o c«ng b»ng
cho c¸c thµnh viªn trong nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶.
1.3.2
Ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c
1.3.2.1 TÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph©n phèi theo vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c.
Mét thùc tr¹ng trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë níc ta ®ã lµ nhu cÇu vÒ vèn
lµ rÊt lín – nã ®îc xem lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu nÕu muèn thùc hiÖn thµnh c«ng
qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Víi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nªn
tÊt yÕu cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ còng sÏ xuÊt hiÖn nhiÒu h×nh
thøc kinh doanh kh¸c nhau.
Víi nhu cÇu vèn lín nh vËy nhng nÒn kinh tÕ l¹i xuÊt ph¸t tõ mét nÒn s¶n xuÊt
nhá cã ®Æc ®iÓm næi bËt ®ã lµ t×nh tr¹ng thiÕu vèn vµ ph©n t¸n vèn , qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt , tÝch tô vµ tËp trung vèn cha cao, mét phÇn t¬ng ®èi lín vèn s¶n xuÊt hiÞen nay
vÉn cßn n»m r¶i r¸c, ph©n t¸n trong tay nh÷ng ngêi lao ®éng t h÷u nhá, t s¶n nhá díi
nhiÒu d¹ng h×nh thøc kh¸c nhau. ®Ó cã thÓ sö dông ®îc nguån vèn ®ã cho s¶n xuÊt x·
7
héi chóng ta kh«ng thÓ ¸p ®Æt c¸c chÝnh s¸ch nh trng thu, trng mua hay ®ãng gãp cæ
phÇn mét c¸ch b×nh qu©n. V× tÊt c¶ c¸ch biÖn ph¸p ®ã ®Òu lµ suy yÕu lùc lîng s¶n xuÊt
vèn cã cña x· héi. BiÖn ph¸p ®îc xem lµ hiÖu qu¶ nhÊt ®ã lµ ph¶i cã chÝnh s¸ch
khuyÕn khÝch cho ngêi së h÷u tµi s¶n ®Çu t vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, tõ ®ã kh«ng
chØ t¹o lîi nhuËn cho chÝnh b¶n th©n hä mµ cßn ph¸t triÓn ®îc nÒn s¶n xuÊt, gi¶i quyÕt
®îc nhu cÇu viÖc lµm ®ang trë nªn ngµy cµng cÊp thiÕt.
1.3.2.2 Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp
kh¸c.
Tõ sau nghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø VI Ban chÊp hµnh trung ¬ng (kho¸ VI) ë níc ta ®· xuÊt hiÖn c¸c biÖn ph¸p huy ®äng vèn nh mét sè ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh vµ
tËp thÓ ®· huy ®éng vèn cña d©n c díi c¸c h×nh thøc vay vèn, hïn vèn vµ gãp vèn cæ
phÇn kh«ng h¹n chÕ víi møc l·i hîp lý.... C¸ch lµm nh vËy ®· cã t¸c dông ®a ®îc vèn
nhµn rçi vµo vßng chu chuyÓn. Qua ®ã kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ n¾m
quyÒn sö dông mét nguån vèn to lín h¬n nhiÒu nguån vèn tù cã. Nh vËy, mÆc dï së
h÷u vèn lµ t nh©n, nhng viÖc sö dông vèn ®· mang tÝnh x· héi.
Tríc nhu cÇu vèn nh hiÖn nay cÇn t¹o ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸p lý ®Ó c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ , t nh©n c¸ thÓ vµ tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong x· héi yªn t©m m¹nh d¹n ®Çu t
vèn vµo s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó nguån vèn kh«ng chØ t¹o ra c¬ héi sinh lîi cho c¸c
thµnh viªn tham gia ®Çu t mµ cßn t¹o ra nh÷ng lîi Ých kinh tÕ x· héi to lín.
§¹i héi VI cña §¶ng nhÊn m¹nh: CÇn söa ®æi bæ sung vµ c«ng bè réng r·i c¸c
chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Nh÷ng quy ®Þnh cã tÝnh chÊt
nguyªn t¾c ph¶i trë thµnh ph¸p luËt ®Ó mäi thµnh viªn x· héi yªn t©m ®Çu t vèn vaß
s¶n xuÊt kinh doanh. Víi quan ®iÓm ®æi míi ®ã, cÇn ph¶i xem xÐt ph©n phèi kÕt qu¶
s¶n xuÊt kinh doanh theo vèn vµ tµi s¶n cña mçi c¸ nh©n ®ãng gãp vµo qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt x· héi díi h×nh thøc ‘’lîi tøc ,, vµ ‘’lîi nhuËn,,, lµ mét h×nh thøc ph©n phèi hîp
ph¸p vµ ph¶i ®îc b¶o hé cña ph¸p luËt ®èi víi nh÷ng thu nhËp hîp ph¸p ®ã .
1.3.3 Ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x·
héi.
1.3.3.1 TÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü
phóc lîi x· héi.
NÕu nh ph©n phèi theo lao ®éng vµ ph©n phèi theo vèn hay tµi s¶n vµ nh÷ng
®ãng gãp kh¸c ®îc xem lµ tÊt yÕu, lµ biÖn ph¸p thóc ®Èy nÒn s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn
vµ t¹o lËp ®îc sù c«ng b»ng gi÷a mäi thµnh viªn trong x· héi. Tuy nhiªn víi b¶n chÊt
nh©n ®¹o tõ ngµn ®êi: ‘’ th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n ,, th× viÖc chØ thùc hiÖn c¸c h×nh
thøc ph©n phèi trªn th× cha ph¶n ¸nh ®îc hÕt nh÷ng g× u viÖt cña chñ nghÜa x· héi ®em
l¹i. Song trong hoµn c¶nh ®Êt níc cßn nhiÒu khã kh¨n, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cha thÓ
®¸p øng hÕt mäi nhu cÇu th× viÖc ph©n phèi cho nh÷ng ngêi v× lÏ nµy hay lÏ kh¸c
kh«ng thÓ tham gia vµo lao ®éng ®îc tr¶ c«ng cña x· héi lµ mét ®iÒu tÊt yÕu.
Víi b¶n chÊt cña chÕ ®é XHCN vµ môc tiªu ®¶m b¶o cho c¸c thµnh viªn trong
x· héi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, cïng víi ®ã lµ xu híng toµn cÇu v× mét thÕ giíi tèt ®Ñp
h¬n th× viÖc ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng ®ang ngµy cµng ®îc chó träng quan t©m
h¬n, kh«ng chØ v× ®Ó æn ®Þnh chÝnh trÞ mµ con v× ®¹o lý tèt ®Ñp tõ ngµn ®êi xa.
1.3.3.2 Yªu cÇu vµ t¸c dông cña viÖc ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua
c¸c quü phóc lîi x· héi.
Muèn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ tríc tiªn ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu vÒ
vËt chÊt cho c¸c thµnh viªn trong x· héi. MÆt kh¸c, ngay møc sèng cña c¸n bé c«ng
nh©n viªn chøc nhµ níc vµ nh÷ng ngêi lµm viÖc trong tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
8
còng kh«ng chØ dùa vµo tiÒn c«ng c¸ nh©n mµ cßn dùa vµo mét phÇn c¸c quü phóc lîi
c«ng céng cña nhµ níc, cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi kh¸c.
ViÖc ph©n phèi ngoµi thï lao ®éng sÏ ngµy cµng ®îc chó träng h¬n khi nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ níc ta hiÖn nay th× viÖc ph©n phèi
nµy cha ph¶i lµ ph©n phèi theo nhu cÇu nh trong giai ®o¹n cao cña chñ nghÜa céng s¶n
mµ C.Mac ®· dù ®o¸n. §©y lµ mét h×nh thøc ph©n phèi qu¸ ®é, nã phï hîp víi xu híng ph¸t triÓn cña x· héi. H×nh thøc ph©n phèi nµy lµ sù bæ sung cÇn thiÕt vµ quan
träng ®èi víi nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Nã thÝch hîp nhÊt víi viÖc tho¶ m·n
nh÷ng nhu cÇu c«ng céng cña x· héi. Nã cã lîi tríc hÕt cho nh÷ng gia ®×nh cã thï lao
lao ®éng t¬ng ®èi thÊp. Nã ch½ng nh÷ng b¶o ®¶m cho c¸c thµnh viªn x· héi cã møc
sèng b×nh thêng tèi thiÓu mµ cßn cã t¸c dông kÝch thÝch lao ®éng s¶n xuÊt, kÝch thÝch
sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña mäi thµnh viªn x· héi.
B»ng nh÷ng t¸c dông to lín cña h×nh thøc ph©n phèi nµy nã kh¼ng ®iÞnh viÖc
x©y dùng c¸c quü phóc lîi x· héi lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ ngµy cµng cã ý nghÜa to lín.
§¶ng ta rÊt coi träng viÖc më réng dÇn c¸c sù nghiÖp phóc lîi x· héi víi hai môc tiªu
lín, ®ã lµ: Coi môc tiªu vµ ®éng lùc chÝnh cho sù ph¸t triÓn x· héi lµ v× con ngêi, do
con ngêi, ®Æt con ngêi vµo vÞ trÝ trung t©m cña c¸c chÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn
x· héi. Kh¬i dËy mäi tiÒm n¨ng cña mçi c¸ nh©n, mçi tËp thÓ vµ c¶ céng ®ång coi
träng lîi Ých c¸ nh©n ngêi lao ®éng, xem ®ã lµ ®éng lùc trùc tiÕp ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ
x· héi. Thªm vµo ®ã nã ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch
x· héi. Bëi ph¸t triÓn kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi, nhng chÝnh s¸ch
x· héi l¹i lµ sù cô thÓ ho¸ môc ®Ých cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, do ®ã cÇn ph¶i kÕt hîp
tèt mäi h×nh thøc nh»m ®¶m b¶o viÖc ph©n phèi cã hiÖu qu¶ b»ng c¸ch huy ®éng mäi
kh¶ n¨ng cña nhµ níc vµ nh©n d©n, trung ¬ng vµ tõng ®Þa ph¬ng cïng lµm.
Nh vËy viÖc thùc hiÖn c¶ ba h×nh thøc ph©n phèi c¬ b¶n lµ cÇn thiÕt vµ tÊt yÕu
®Ó thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp hãa – hiÖn ®¹i ho¸. NÕu nh ph©n phèi theo lao
®éng ®îc xem lµ gi÷ vai trß chñ ®¹o, th× ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua
c¸c quü phóc lîi x· héi ngµy cµng trë nªn quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn x· héi
vµ ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c còng cµng trë nªn quan
träng h¬n trong thêi kú ®æi míi vµ héi nhËp quèc tÕ.
Ch¬ng 2
Thùc tr¹ng vÒ quan hÖ ph©n phèi ë níc ta hiÖn nay
vµ mét sè biÖn ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ph©n
phèi ë níc ta trong thêi gian tíi.
2.1 Thùc tr¹ng cña quan hÖ ph©n phèi ë níc ta trong thêi gian qua.
2.1.1 Quan hÖ ph©n phèi trong thêi kú ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ
cïng nh÷ng ®Þnh híng tiÕn bé.
Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi sÏ quyÕt ®Þnh c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau
®ång thêi còng quy ®Þnh nh÷ng h×nh thøc ph©n phèi nhÊt ®Þnh. Th«ng qua ph©n phèi
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN, ë níc ta ®· h×nh thµnh c¸c h×nh thøc thu
nhËp kh¸c nhau cña c¸c tÇng líp d©n c. §ång thêi nã còng ph¶n ¸nh thµnh qu¶ cña
tõng c¸ nh©n còng nh cña toµn x· héi ®· ®¹t ®îc vµ c¸c h×nh thøc thu nhËp thêng ®i
liÒn víi c¸c h×nh thøc ph©n phèi. Víi mét nÒn kinh tÕ ®ang vËn hµnh theo mét quü ®¹o
®· ®Þnh, theo xu híng më réng héi nhËp ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ nh÷ng mèi quan
hÖ, th× vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp nh thÕ nµo ®Ó nã võa lµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh
9
tÕ x· héi, vµ ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng x· héi. ChÝnhv× vËy, nã ®ang ®ßi hái ph¶i cã
nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý vµ ®ang lµ mét th¸ch thøc to lín ®èi víi ®¶ng vµ nhµ níc ta.
Tríc tiªn ta cÇn xem xÐt vai trß cña nã duíi c¸c ph¬ng diÖn kh¸c nhau bëi
ph©n phèi thu nhËp cã ¶nh hëng to lín ®èi víi s¶n xuÊt. Mac ®· tõng nãi tíi vai trß
cña ph©n phèi ®ãi víi s¶n xuÊt, trªn ph¬ng diÖn ph©n phèi trùc tiÕp c¸c yÕu tè cho qu¸
tr×nh s¶n xuÊt, nã nèi liÒn s¶n xuÊt víi s¶n xuÊt. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nã ®¶m b¶o c¸c
yÕu tè ®Çu vµo cho doanh nghiÖp, ®¶m b¶o c¸c nguån lùc cho s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó
cung cÊp hµng ho¸ trªn thÞ trêng s¶n phÈm. Sù ph©n phèi c¸c nguån lùc diÔn ra th«ng
suèt sÏ ®¶m b¶o qu¨ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch liªn tôc.
MÆt kh¸c, ph©n phèi thu nhËp quyÕt ®Þnh tiªu dïng cña c¸c chñ thÓ yÕu tè s¶n
xuÊt. Th«ng qua ph©n phèi thu nhËp c¸c chñ thÓ yÕu tè s¶n xuÊt cã ®îc thu nhËp ®Ó
mua hµng tiªu dïng vµ dÞch vô trªn thÞ trõng hµng tiªu dïng hµng ho¸ vµ dich vô. VÒ
c¬ b¶n quy m« cña ph©n phèi quyÕt ®Þnh quy m« cña tiªu dïng. C¸c chñ thÓ nhËn ®îc
thu nhËp nhiÒu th× møc t¨ng tiªu dïng sÏ cµng cao h¬n vÒ tuyÖt ®èi.
KÓ tõ sau ®¹i héi §¶ng VI n¨m 1986 chóng ta ®· tõng bíc x¸o bá c¬ chÕ b×nh
qu©n bao cÊp, thùc hiÖn chÕ ®é ph©n phèi theo nguyªn t¾c thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc
ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®ång
thêi ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh
doanh vµ ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi ®i ®èi víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt
hîp lý nh»m b¶o hé quyÒn lîi ngêi lao ®éng. Nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng ®·
ph¸t huy t¸c dông trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ. Trong c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ thuéc së h÷u cña nhµ níc ph©n phèi theo lao
®éng ®éng biÓu hiÖn díi h×nh thøc tiÒn l¬ng cßn c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u tËp
thÓ th× díi h×nh thøc tiÒn c«ng lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã cßn tån t¹i c¸c h×nh thøc thu
nhËp kh¸c nh lîi tøc, lîi tøc cæ phÇn vµ thu nhËp tõ c¸c quü tiªu dïng c«ng céng.
Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý tõ tËp trung bao cÊp sang kinh tÕ thÞ
trêng chóng ta thõa nhËn søc lao ®éng lµ hµng ho¸, nã cã thÓ ®îc ®em b¸n trªn thÞ trêng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Vµ mét khi søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ th× ng êi cã søc
lao ®éng hoµn toµn cã quyÒn tù do b¸n søc lao ®éng cña m×nh theo nh÷ng hîp ®ång
lao ®éng nhÊt ®Þnh vµ khi ®ã c¸c chñ doanh nghiÖp sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ c«ng cho
hä theo ®óng nh÷ng hîp ®ång ®· ký, nhµ níc chØ ®îc phÐp b¶o vÖ khi cã sù vi ph¹m
luËt ®èi víi ngêi lao ®éng. Sau qu¸ tr×nh lµm cho c¸c chñ doanh nghiÖp hoÆc c¸c tæ
chøc kinh tÕ quèc doanh, ngêi lao ®éng thu ®îc thu nhËp g¾n víi kÕt qu¶ lao ®éng cña
hä. VÒ nguyªn t¾c kho¶n thu nhËp ®ã ph¶i t¬ng xøng víi sè lîng lao ®éng vµ chÊt lîng lao ®éng mµ mçi ngêi ®ãng gãp. Sè thu nhËp theo lao ®éng ®ã chÝnh lµ tiÒn l¬ng
hay tiÒn l¬ng chÝnh lµ h×nh thøc thu nhËp theo lao ®éng.
Cïng víi c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN th× tiÒn l¬ng lµ mét ph¹m trï
kinh tÕ, lµ biÓu hiÖn cña bé phËn c¬ b¶n cÇn thiÕt ®îc t¹o ra trong doanh nghiÖp, c¸c tæ
chøc kinh tÕ quèc doanh ®Ó ®i vµo tiªu dïng c¸ nh©n cña ngêi lao ®éng, t¬ng øng v¬ói
sè lîng lao ®éng vµ chÊt lîng lao ®éng mµ hä ®· hao phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh.
Trong c¬ cÊu tiÒn l¬ng bao gåm hai phÇn: tiÒn l¬ng c¬ b¶n vµ tiÒn l¬ng bæ
sung (tiÒn thëng) trong ®ã tiÒn l¬ng c¬ b¶n phô thuéc vµo thang l¬ng, bËc l¬ng cña
tõng ®èi tîng, phÇn tiÒn thëng phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. ViÖc x¸c
®Þnh hîp lý vµ chÝnh x¸c c¸c bËc l¬ng, ng¹ch l¬ng theo tõng ngµnh vµ kheo tõng khu
vùc cã tÝnh ®Õn tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng cã ý nghÜa cùc kú quan
träng. §iieï ®ã thóc ®Èy ngêi lao ®éng quan t©m h¬n n÷a tíi viÖc hoµn thµnh c«ng
viÖc ®îc giao, vµ kh«ng ngõng häc hái n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ v× chÝnh lîi Ých cña
b¶n th©n, ®ång thêi gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é lùc lîng cña toµn x· héi.
10
Trong qu¸ tr×nh sö dông tiÒn l¬ng ®îc ph©n biÖt thµnh tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ
tiÒn l¬ng thùc tÕ. NÕu tiÒn l¬ng danh nghÜa lµ tiÒn l¬ng mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc díi
h×nh thøc tiÒn tÖ cßn tiÒn l¬ng thùc tÕ ®îc biÓu hiÖ b»ng sè liÖu t liÖu sinh ho¹t vµ ngêi
lao ®éng ®îc sö dông. Møc tiÒn l¬ng thùc tÕ chØ râ sè lîng vËt phÈm tiªu dïng vµ dÞch
vô mµ ngêi lao ®éng cã thÓ mua ®îc b»ng tiÒn l¬ng danh nghÜa cña m×nh. Sù biÕn
®éng cña tiÒn l¬ng thùc tÕ chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè nh: viÖc t¨ng gi¸ c¶ cña
hµng ho¸, t¨ng thuÕ, t¨ng chi phÝ vËn chuyÓn ... nh÷ng nh©n tè nµy sÏ h¹ thÊp gi¸ trÞ
cña tiÒn l¬ng thùc tÕ. ChÝnh v× vËy mµ trong thêi gian võa qua nhµ níc ta ®· chó träng
tíi viÖc t¨ng c¸c møc l¬ng tèi thiÓu, t¨ng trî cÊp hu trÝ t¨ng c¸c kho¶n phô cÊp vµ c¸c
kho¶n thu nhËp b»ng tiÒn kh¸c cho ngêi lao ®éng ®Ó gi¸ trÞ cña tiÒn l¬ng thùc tÕ kh«ng
bÞ gi¶m dÇn theo thêi gian. ViÖc t¨ng tiÒn l¬ng ®îc thÓ hiÖn trªn c¬ së kh«ng ngõng
ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ.
Trong c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN th× vai trß cña nhµ níc lµ v« cïng
quan träng, cô thÓ nhµ níc trùc tiÕp ®Þnh møc kao ®éng, trùc tiÕp ®Þnh møc tiÒm l¬ng,
duyÖt quü tiÒn l¬ng, quy ®Þnh thang l¬ng, b¶ng l¬ng, bËc l¬ng cô thÓ cho c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc (chiÕm ®a sè trong nÒn kinh tÕ quèc d©n) ph¶i thùc hiÖn. Tuy nhiªn
®èi víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n tiÒn l¬ng lµ chØ sè ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt
kinh doanh, cïng nhiÒu chØ tiªu kh¸c, nhµ níc chi khèng chÕ tiÒn l¬ng tèi thiÓu kh«ng
khèng chÕ tiÒn l¬ng tèi ®a. ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ®îc coi lµ mét bé phËn quan träng
trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña
nh÷ng ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng, ®Õn ®êi sèng cña nh÷ng ngêi d©n trong x· héi. §ång
thêi chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng cßn ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn s¶n xuÊt, ®Õn mèi quan hÖ gi÷a
tÝch luü vµ tiªu dïng, ®Õn quan hÖ gi÷a c¸c tÇng líp lao ®éng, gi÷a c¸c ngµnh nghÒ,
c¸c khu vùc, ®Õn ®éng lùc t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Õn n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶
c«ng t¸c, ®Õn vÊn ®Ò æn ®Þnh chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi. ChÝnh v× lÏ ®ã nhµ níc ta lu«n
lu«n quan t©m ®Õn c¶i c¸ch vµ hoµn thiÖn chÕ ®é tiÒn l¬ng ®Ó lµm sao võa ®¶m b¶o
c«ng b»ng võa lµ ®éng lùc ®Ó c¸c thµnh viªn trong x· héi kh«ng ngõng n©ng cao chÊt
lîng cuéc sèng.
Trong nÒn kinh tÕ trÞ trêng, c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh ngoµi phÇn thu nhËp
tiÒn l¬ng, cßn kho¶n thu nhËp kh¸c ®ã lµ lîi nhuËn vµ phÇn nµy ngµy cµng t¨ng lªn vµ
chiÕm u thÕ trong tæng thu nhËp. ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng , viÖc nhµ níc cho phÐp
c¸c doanh nghiÖp theo cÊu thµnh gi¸ thµnh vµ lîi nhuËn ®ã lµ l·i b×nh qu©n. Vµ trong
nÒn kinh tÕ tÞ trêng c¸i mµ c¸c nhµ s¶n xuÊt quan t©m tríc hÕt lµ lîi nhuËn mµ th«ng
qua ®ã hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh ®îc ph¶n ¸nh. Lîi nhuËn lµ chªnh lÖch gi÷a
doanh thu b¸n hµng víi tæng chi phÝ. Tuy nhiªn ®Ó cã ®îc lîi nhuËn cÇn ph¶i cã vèn
®Ó mua c¸c nguån lùc ®Çu vµo nh vËy lîi nhuËn lµ sù tr¶ c«ng cho nh÷ng ai d¸m m¹o
hiÓm vay vèn ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ nh÷ng ai sö dông cã hiÖu c¸c nguån
lùc ®Çu vµo cã hiÖu qu¶ (gi¶m ®îc chi phÝ ®Ó thu ®îc lîi nhuËn cao nhÊt). ChÝnh lîi
nhuËn ®· ®a c¸c doanh nghiÖp ®Õn khu vùc s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ mµ ngêi tiªu dïng
cÇn nhiÒu h¬n vµ lîi nhuËn còng khiÕn c¸c doanh nghiÖp ¸p dông khoa häc kü thuËt
mét c¸ch réng r·i vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Th«ng qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸
c¸c doanh nghiÖp thu ®îc lîi nhuËn vµ nguån thu nhËp ®ã ®îc trÝch mét phÇn ®Ó tr¶
cho quyÒn sö dông t b¶n. Vµ nh vËy lîi nhuËn lµ nguån gèc cña hai lo¹i thu nhËp hîp
ph¸p ë níc ta hiÖn nay ®ã chÝnh lµ lîi tøc cæ phÇn vµ lîi tøc.
Nh÷ng ngêi së h÷u vèn hay tµi s¶n khi b¸n quyÒn sö dông cho c¸c doanh
nghiÖp hay c¸c tæ chøc kinh tÕ sÏ ®îc tr¶ lîi tøc v× vËy lîi tøc còng lµ mét h×nh thøc
thu thu nhËp cña ®©n c. XÐt vÒ néi dung kinh tÕ th× lîi tøc lµ mét trong nh÷ng h×nh
thøc chuyÓn ho¸ cña gi¸ trÞ thÆng d vµ nguån gèc cña lîi tøc lµ lîi nhuËn thu ®îc tõ
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. PhÇn cßn l¹i ®îc c¸c doanh nghiÖp
hoÆc tæ chøc kinh tÕ gi÷ l¹i díi h×nh thøc thu nhËp doanh nghiÖp. Gi¸ c¶ cña møc tiÒn
11
vay thÓ hiÖn ë møc lîi tøc – lµ tû kÖ phÇn tr¨m gi÷a sè lîi tøc vµ sè tiÒn cho vay.
Møc thùc tÕ cña tû suÊt lîi tøc do quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu vÒ lîng tiÒn tÖ cho vay ë
tõng giai ®o¹n kh¸c nhau.
Theo nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ kinh tÕ häc ®Ó huy ®éng ®îc vèn ®µu t níc ngoµi
th× vèn trong níc huy ®éng ph¶i cao gÊp 1,5 lÇn vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cÇn huy
®éng (FDI). Trªn thùc tÕ d©n c lu«n cã mét khèi lîng tiÒn tÖ nhµn rçi díi nhiÒu h×nh
thøc: tiÒn mÆt, kim khÝ quý, ngo¹i tÖ ... Víi mét khèi lîng lín nh vËy cÇn ph¶i cã
chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®ang ngµy cµng ®îc chó träng. Khi
®Çu t vµo c¸c doanh nghiÖp hä sÏ thu ®îc lîi tøc, nh vËy lîi tøc ®· trë thµnh mét h×nh
thøc thu nhËp hîp ph¸p kh«ng chØ phï hîp trong thêi kú qu¸ ®é ë níc ta mµ cßn t¹o
thu nhËp cho nhiÒu tÇng líp d©n c kh¸c trong x· héi, th«ng qua viÖc ®Çu t më réng s¶n
xuÊt tõng bíc tho¶ m·n nhu cÇu cña ngêi d©n.
Trong thêi kú qu¸ ®é ë níc ta ®· xuÊt hiÖn c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c«ng ty cæ
phÇn trong nhiÒu nghµnh vµ nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ kh¸c nhau. ®ã lµ xu híng hîp víi
quy luËt, phï hîp víi c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ chÕ míi ë níc ta. Thu nhËp mµ c¸c chñ ®Çu
t cæ phiÕu nhËn ®îc lµ lîi tøc cæ phÇn. Lîng lîi tøc cæ phÇn nµy phô thuéc vµo thu
nhËp cña doanh nghiÖp trong n¨m. HiÖn nay nhµ níc ta cho phÐp thµnh lËp vµ më réng
c¸c c«ng ty cæ phÇn nh»m thu hót mét khèi lîng lín vèn nhµn rçi hoÆc sö dông kÐm
hiÖu qu¶ vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp vµ c¶ c¸ nh©n ngêi lao ®éng ®Òu cã quyÒn mua cæ phiÕu ®Ó nhËn ®îc lîi tøc cæ phÇn dùa trªn nh÷ng
®ãng gãp cña m×nh vµo thµnh qu¶ chung cña doanh nghiÖp.
2.1.2 Quan hÖ ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn
tån t¹i.
Cïng víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao
cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, ®ßi hái tÊt yÕu ph¶i ®æi míi c¸c
chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cho phï hîp víi c¬ cÊu vµ c¬ chÕ míi cña nÒn kinh tÕ. Trong
®ã chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vµ tiÒn c«ng lao ®éng lµ ®Æc biÖt quan träng v× nã thÓ hiÖn
quan ®iÓm cña §¶ng vµ nhµ níc trong sù h×nh thµnh vµ ph©n phèi thu nhËp trong ®iÒu
kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë nøc ta. §Ó ®¸nh gi¸ ®îc thùc tr¹ng ph©n phèi ë níc ta
hiÖn nay ta sÏ ®i s©u vµo viÖc ph©n tÝch thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng
ë níc ta trong nh÷ng n¨m võa qua.
2.1.2.1 H¹n chÕ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c ph©n phèi.
Tõ sau khi quyÕt ®Þnh ®æi míi ®Õn nay níc ta ®· ¸p dông c¸c h×nh thøc ph©n
phèi võa theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ võa theo møc ®ãng gãp vèn trong
®ã lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu. Nªó nh trong
thêi kú tríc ta x¸c ®inh sù cèng hiÕn b»ng søc lao ®éng cña mçi ngêi cho x· héi c¨n
cø vµo thêi gian lao ®éng, vµo tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña ngêi lao ®éng dÉn ®Õn viÖc
ph©n phèi mang tÝnh chÊt b×nh qu©n th× trong giai ®o¹n ®æi míi chóng ta chñ tr¬ng
x¸c ®Þnh sù cèng hiÕn c¨n cø vµo kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ lao ®éng. HiÖu qu¶ lao ®éng lµ
chØ tiªu kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh ®îc lîng mµ cßn ph¶n ¸nh ®îc chÊt vµ phô thuéc vµo
rÊt nhiÒu yÕu tè chø kh«ng chØ phô thuéc vµo tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña ngêi lao ®éng
còng nh kh¶ n¨ng cña ngêi lao ®éng.
ViÖc lÊy hiÖu qu¶ lao ®éng lµm c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh sù cèng hiÕn b»ng søc lao
®éng cña tõng ngêi ®· gi¶m bít ®îc sai lÇm chñ quan khi thùc hiÖn tÝnh to¸n theo
nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Tuy nhiªn mét thùc tÕ lµ nhiÒu doanh nghiÖp nhµ
níc cßn û l¹i vµ tr«ng chê vµo nhµ níc, c¸c doanh nghiÖp kh«ng b¸o c¸o thùc tÕ hiÖu
qu¶ lµm ¨n cña doanh nghiÖp. §Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng xin h¹ møc kÕ ho¹ch ®Ó hoµn
thµnh vît chØ tiªu nh»m t¹o diÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó vay vèn cña nhµ níc hay xin cÊp
12
thªm kinh phÝ ... Ngoµi ra cã thÓ kÓ ®Õn nh÷ng thñ ®o¹n chèn thuÕ th«ng qua c¸c b¸o
c¸o tµi chÝnh sai lÖch, nhê ®ã mét bé phËn nhá c¸n bé ®· cã ®îc nh÷ng kho¶n thu
nhËp bÊt hîp ph¸p kh«ng phï hîp víi nh÷ng ®ãng gãp cña b¶n th©n hä. Nguy hiÓm
h¬n n÷a lµ chÝnh nh÷ng viÖc lµm ®ã lµm ®×nh trÖ nÒn s¶n xuÊt, g©y ra nhiÒu bÊt c«ng
kh¸c trong x· héi, xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu t×nh tr¹ng quan liªu tham nhòng, bßn rót
cña c¶i cña nhµ níc vµ nh©n d©n lao ®éng, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n
xuÊt. Vµ mét thùc tÕ kh¸c lµ nhiÒu ngêi cã tµi kh«ng ®îc sö dông, phÇn lín ®éi ngò
c¸n bé ®Òu lµ con ch¸u cña nh÷ng ngêi trong ngµnh hoÆc c¸n bé ë c¸c c¬ quan kh¸c,
thªm vµo ®ã lµ t×nh tr¹ng kÐo bÌ kÐo c¸nh lµm c¸c doanh nghiÖp kh«ng cßn ®¬n thuÇn
v× môc ®Ých kiÕm lêi mµ cßn v× nhiÒu môc ®Ých kh¸c.
2.1.2 Qu¸ tr×nh thùc hiÖn cÝnh s¸ch tiÒn l¬ng cßn nhiÒu bÊt cËp.
Trong nh÷ng n¨m võa qua chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ë níc ta thêng xuyªn ®îc c¶i
tiÕn ®æi míi. Tõ khi ban hµnh nghÞ ®Þnh 235/H§BT th¸ng 9 n¨m 1985 dÕn ®Çu n¨m
1993 nhµ níc ®· h¶i ®iÒu chØnh ®Õn 21 lÇn. Th¸ng 4 n¨m 1993 thùc hiÖn c¶i c¸ch
chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ban hµnh nghÞ ®Þnh 25/CP vµ 26/CP vÒ chÕ ®é tiÒn l¬ng cho c«ng
nh©n viªn chøc khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ s¶n xuÊt kinh doanh tuy nhiªn c¸c
thang b¶ng l¬ng vµ c¬ chÕ qu¶n lý cha cã nhiÒu thay ®æi . ChÝnh v× lý do ®ã mµ chÝnh
s¸ch tiÒn l¬ng ë níc ta cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ.
Tríc hÕt lµ diÖn hëng ng©n s¸ch nhµ níc cßn qu¸ réng, c¬ cÊu bÊt hîp lý vµ
vÉn mang nÆng tÝnh chÊt bao cÊp. HiÖn nay cã t¸m ®èi tîng hëng l¬ng phô cÊp, trî
cÊp mang tÝnh chÊt l¬ng tõ chÝnh s¸ch nhµ níc gåm: c¸n bé c«ng chøc hµnh chÝnh,
c¸n bé c«ng chøc khèi sù nghiÖp, c¸n bé c«ng chøc khèi c¬ quan §¶ng vµ ®oµn thÓ,
c¸n bé c«ng chøc khèi c¬ quan d©n cö , c¸n bé cÊp x· phêng, c¸n bé chiÕn sÜ khèi lùc
lîng vò trang, c«ng an, an ninh..., c¸c ®èi tîng b¶o hiÓm x· héi hu trÝ mÊt søc, nh÷ng
ngêi cã c«ng, th¬ng binh bÖnh binh, gia ®×nh liÖt sÜ. TÝnh ®Õn th¸ng 12 n¨m 1999 tæng
c¸c ®èi tîng lµ 6,2 triÖu ngêi chiÕm 8% d©n sè, trong ®ã 66,9% thuéc nhãm hu trÝ vµ
c¸c chÝnh s¸ch x· héi. Sè c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc ®ang lµm viÖc chØ chiÕm tû lÖ
nhá l¹i ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶, cßn hoang phÝ trong viÖc sö dông tiÒn cña nhµ níc
®Ó phôc vô cho môc ®Ých c¸ nh©n.
Thø hai lµ møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu cßn qu¸ thÊp cho ®Õn tríc 1/1/2004 . §èi víi
®éi ngò c¸n bé c«ng chøc nhµ níc (møc l¬ng ®îc x©y dùng trªn c¬ së møc l¬ng tèi
thiÓu) th× tiÒn l¬ng chØ chiÕm tõ 21 dÕn 38% thu nhËp (thèng kª cña tæ chøc ILO) ®·
dÉn ®Õn hiÖn tîng tiÒn l¬ng chØ cßn lµ danh nghÜa vµ chñ yÕu dïng lµm c¨n cø ®ãng
b¶o hiÓm. Ngêi lao ®éng kh«ng quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ c«ng viÖc cña chÝnh m×nh,
dµnh nhiÒu thêi gian, søc lùc vµ trÝ tuÖ cho c¸c c«ng viÖc kh¸c ®Ó t¨ng thªm thu nhËp,
xuÊt hiÖn nhiÒu nguån thu nhËp bÊt hîp ph¸p kh¸c g©y mÊt c«ng b»ng x· héi, nhng
vÉn ngang nhiªn ®îc xem nh lµ thu nhËp mét c¸ch chÝnh ®¸ng. Ngoµi ra ®èi víi lao
®éng t¹i c¸c doanh nghiÖp khi thu nhËp chñ yÕu lµ tõ tiÒn l¬ng th× møc l¬ng tèi thiÓu
®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc chØ lµ 210.000 ®Õn 360.000 ®ång trong khi víi c¸c
doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi lµ tõ 410.000 ®Õn 620.000. Nh vËy møc l¬ng tèi
thiÓu thùc chÊt lµ møc l¬ng c¬ b¶n cho ®éi ngò c«ng chøc lµ kh«ng cßn phï hîp n÷a.
Ba lµ mÆc dï l¬ng tèi thiÓu vµ l¬ng tèi ®a chªnh lÖch nhau h¬n 10 lÇn, tëng
chõng nh kh¾c phôc ®îc tÝnh chÊt b×nh qu©n trong ph©n phèi, nhng do sù chi tiÕt ®Õn
th¸i qu¸ lµm cho tiÒn l¬ng r¬i vµo t×nh tr¹ng b×nh qu©n chñ nghÜa. Kho¶ng c¸ch gi÷
c¸c bËc l¬ng qu¸ ng¾n, thÊp nhÊt lµ 0,09 vµ cao nhÊt lµ 0,43 bªn c¹nh ®ã l¹i cßn qu¸
nhiÒu bËc l¬ng g©y nªn sù phøc t¹p kh«ng cÇn thiÕt. Cã thÓ ®¬n cö nh khu vùc hµnh
chÝnh sù nghiÖp hiÖn cã 21 b¶ng l¬ng vµ 196 thang l¬ng t¬ng øng víi 196 ng¹ch c«ng
chøc. HiÖn tîng kh«ng bao giê ®¹t ®Õn hÖ sè l¬ng cao nhÊt lµ phæ biÕn. C¬ chÕ qu¶n
lý tiÒn l¬ng hiÖn nay cãn béc lé hµng lo¹t nh÷ng yÕu ®iÓm quan träng. Tríc hÕt tiÒn l13
¬ng cha g¾n víi tr¸ch nhiÖm vµ kÕt qu¶ lao ®éng. Chóng ta vÉn chñ yÕu tr¶ l¬ng theo
th©m niªn c«ng t¸c, theo bËc chø ch tr¶ l¬ng theo chøc vô vµ g¾n liÒn víi nã lµ tr¸ch
nhiÖm, kÕt qu¶ lao ®éng, thËm chÝ nã kh«ng t¸c ®éng g× ®Õn møc l¬ng cña ngêi lao
®éng trong khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp. Vµ cho ®Õn thêi ®iÓm nµy mµ nãi th× viÖc
ph©n phèi theo lao ®éng vÉn cha ®îc thùc hiÖn nh b¶n chÊt cña nã.
MÆt kh¸c, tiÒn l¬ng thùc tÕ vÊn cha lµm ®îc chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao
®éng, nhiÒu chøc danh theo b¶ng l¬ng thËm chÝ kh«ng thÓ chu cÊp ®ñ ®Ó ¨n, cha kÓ
®Õn viÖc chóng ta ®· thùc hiÖn tiÒn tÖ ho¸ c¸c kho¶n nh tiÒn nhµ, tiÒn ch÷a bÖnh, tiÒn
®iÖn níc, ®iÖn tho¹i ... vµo l¬ng. H¬n n÷a mçi lÇn ®iÒu chØnh møc l¬ng tèi thiÓu lµ mçi
lÇn ®Êu tranh gi»ng co gi÷a ®ßi hái tÊt yÕu, bøc b¸ch tõ cuéc sèng víi h¹n chÕ cña
ng©n s¸ch tµi chÝnh. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· lµm c¸c kho¶n thu nhËp bÊt hîp ph¸p dêng nh
®îc thõa nhËn mét c¸ch ‘’chÝnh ®¸ng,,.
Thªm vµo ®ã, sù bÊt cËp vÒ tiÒn l¬ng ®èi víi nhu cÇu cña cuéc sèng ®ang ®Î
ra nghÞch lý. HÇu nh mäi ngêi ®Òu biÕt r»ng møc l¬ng hiÖn nay lµ kh«ng ®¶m b¶o ®îc
cuéc sèng b×nh thêng. Chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a c¸c ngµnh, c¸c c¬ quan, c¸c ®¬n vÞ
lµ rÊt lín. HiÖn nay cã kho¶ng 40% sè c¸c ®¬n vÞ hµnh hµnh chÝnh sù nghiÖp cña c¶ níc lµ ho¹t ®éng sù nghiÖp. §ã lµ cha kÓ ®Õn viÖc chªnh lÖch ®Õn chãng v¸nh gi÷a lao
®éng trong biªn chÕ nhµ níc víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, nh÷ng chªnh lÖch vµ
nghÞch lý Êy ®ang lµ lý do c¶ vÒ vËt chÊt lÉn ý thøc lµm cho ngêi lao ®éng coi tiÒn l¬ng lµ mét kho¶n thu nhËp phô, kh«ng ai sèng b»ng l¬ng, nhµ níc kh«ng qu¶n lý ®îc
thu nhËp vµ chóng ®ang g©y ra nh÷ng hiÖu qu¶ tiªu cùc nh: h¹ch to¸n sai, b¸o c¸o
kh«ng ®Çy ®ñ, giÊu nguån thu, trèn thuÕ thu nhËp, sö dông thu nhËp mËp mê, tuú tiÖn,
c¶n trë kiÓm tra kiÓm so¸t. §iÒu tÖ h¹i lµ chóng ta kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ ®îc nh÷ng tiªu
cùc mµ nã g©y ra cho x· héi nh t¹o ra t©m lý l¹m dông cña c«ng, xuÊt hiÖn n¹n tham
nhòng tËp thÓ, kÐo bÌ kÐo c¸nh ®Ó bao che t×m c¸ch ®ôc khoÐt cña c«ng g©y ra sù chia
rÏ mÊt ®oµn kÕt, lµm ®×nh trÖ s¶n xuÊt, kh«ng t¹o ra m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng ®Ó
c¸c thµnh viªn trong x· héi kh¼ng ®Þnh m×nh.
2.1.2.3 VÊn ®Ò lîi nhuËn vµ nh÷ng n¶y sinh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý cña nhµ níc.
Trong thêi gian võa qua nhµ níc ®· xo¸ bá c¬ chÕ ‘’lç nhµ níc bï, l·i nhµ níc
thu,, nh»m më réng quyÒn tù chñ cho c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh ... Tuy nhiªn ®a sè c¸c doanh nghiÖp kh«ng chuyÓn kÞp vµ thÝch nghi víi c¬ chÕ
thÞ trêng, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp bÞ ®×nh ®èn, thu hÑp s¶n xuÊt hay t¹m ngõng s¶n
xuÊt v× kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ trêng. §©y ®îc xem lµ mét tÊt yÕu vµ
hîp víi quy luËt ph¸t triÓn. Song nhµ níc quy ®Þnh vµ cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tÝnh
lîi nhuËn (l·i) theo cÊu thµnh gi¸ thµnh vµ lîi nhuËn (l·i) ®ã lµ l·i b×nh qu©n. Theo
quy ®Þnh nµy khi h¹ch to¸n c¸c doanh nghiÖp ®îc phÐp tÝnh thuÕ theo doanh thu lµ
chªnh lÖch t¬ng øng gi÷a doanh thu vµ chi phÝ, tëng chõng nh ®iÒu ®ã lµ ®óng nhng nã
®· t¹o ra mét nghÞch lý lµ : C¸c doanh nghiÖp cã xu híng kh«ng muèn ®Ó lîi nhuËn (ë
b¶ng tÝnh to¸n), tr¸i l¹i hä t×m mäi c¸ch biÕn tíng nã ®Ó ph¶i nép Ýt nhÊt vµ ®îc hëng
nhiÒu nhÊt. Trêng hîp kh«ng cã tiÒn tr¶ cho c¸n bé c«ng nh©n viªn, th× hä s½n sµng
gi¶m kho¶n lîi nhuËn vµ do ®ã gi¶m phÇn ph¶i nép cho nhµ níc ®Ó t¨ng doanh thu cho
doanh nghiÖp, mÆt kh¸c nã cßn gióp cho doanh nghiÖp ‘’tiÕt kiÖm ®îc nhê thuÕ ,, th«ng
qua viÖc t¨ng chi phÝ ®Çu vµo sÏ lµm gi¶m lîi nhuËn cña doanh nghiÖp.
C«ng b»ng mµ nãi trong sè c¸c xÝ nghiÖp ®ang tån t¹i vµ cã nhiÒu thÕ m¹nh
nh hiÖn nay, thùc tÕ h¹ch to¸n sßng ph¼ng, l·i kh«ng nh c«ng bè, thËm chÝ lç. Nhng
do chÝnh s¸ch, c¬ chÕ h×nh thµnh vµ ph©n phèi thu nhËp vµ lîi nhuËn nãi riªng ë níc ta
cßn nhiÒu h¹n chÕ bÊt hîp lý, nªn ®ang t¹o ra sù ph©n ho¸ vµ bÊt b×nh ®¼ng lín trong
x· héi. §©y lµ nguyªn nh©n quan träng nhÊt t¹o ra t×nh tr¹ng ‘’ l·i gi¶, lç thËt; lç gi¶,
l·i thËt,, ë ViÖt Nam hiÖn nay. Còng tõ ®ã lµm n¶y sinh mét hiÖn tîng phæ biÕn kh¸c lµ
14
cã nhiÒu doanh nghiÖp thêng t×m c¸ch t¨ng chi phÝ ®Ó gi¶m lîi nhuËn vµ do ®ã gi¶m
phÇn lîi nhuËn trÝch nép vµo ng©n s¸ch nhµ níc.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®îc xem lµ ho¹t ®éng cã
hiÖu qu¶ nhng l¹i kh«ng ®ãng gãp nhiÒu cho nhµ níc, bëi nhµ níc cha qu¶n lý ®îc thu
nhËp cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, v× vËy cha cã mét c¨n cø chÝnh x¸c ®Ó
thu thuÕ. T×nh tr¹ng chèn lËu thuÕ, bu«n b¸n lËu qua biªn giíi vµ trong níc, lµm hµng
gi¶, nóp bãng díi doanh nghiÖp quèc doanh ®Ó trèn thuÕ ... kh¸ phæ biÕn víi c¸c
doanh ngiÖp ngoµi quèc doanh vµ t nh©n. §iÒu nµy lµm nÈy sinh sù bÊt b×nh ®¼ng lín
trong x· héi. Vµ nÕu nhµ níc kh«ng cã c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý phï hîp th× khã cã thÓ
thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu x· héi ®· ®Æt ra.
Nh vËy thùc tÕ ë níc ta ®ßn bÈy kinh tÕ cña lîi nhuËn cha ®îc ph¸t huy víi
søc m¹nh vèn cã cña nã. Së dÜ nh vËy lµ v× c¬ chÕ h×nh thµnh lîi nhuËn kh«ng hîp lý.
§ång thêi c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn cha ®ñ tao ra ®éng lùc kÝch thÝch c¸c doanh
nghiÖp më réng s¶n xuÊt kinh doanh gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña
®Êt níc nãi chung. Thªm vµo ®ã viÖc h×nh thµnh c¸c c«ng ty ®éc quyÒn nh ®iÖn lùc, bu chÝnh viÔn th«ng ... ®· lµm gi¶m søc hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi vµ biÕn
nÒn kinh tÕ mang nÆng mµu s¾c chÝnh trÞ.
2.1.2.4 Qu¸ tr×nh ph©n phèi theo vèn hay tµi s¶n vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c cßn
diÔn ra chËm ch¹p vµ gÆp nhiÒu víng m¾c.
§i liÒn víi c¸c chÝnh s¸ch më cöa, trong thêi gian qua nhµ níc ta kh«ng ngõng
t×m mäi biÖn ph¸p nh»m thu hót vèn ®Çu t vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kÓ c¶ viÖc thu hót
vèn ®Çu t trùc tiÕp tõ níc ngoµi (FDI), nhng hiÖu qu¶ thÊp v× cha t¹o ®îc hµnh lang
ph¸p lý thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t ®¶m b¶o ®îc lîi Ých cña hä. MÆc dï ®· c¾t gi¶m
nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ, nhng c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÉn cßn chång chÐo,
hiÖu qu¶ sinh lêi thÊp, nhµ níc cßn cã qu¸ nhiÒu u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc g©y ra sù c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng.
C¸c chÝnh s¸ch huy ®éng vèn cña nhµ níc nh khuyÕn khÝch t¨ng lîi tøc vµ lîi
tøc cæ phÇn cho c¸c nhµ ®Çu t tá ra kh«ng cã hiÖu qu¶. PhÇn lín nguån vèn nhµn rçi
trong d©n cha ®i vµo vßng chu chuyÓn, g©y ra sù l·ng phÝ lín vµ mÆc dï sè lîng c¸c
c«ng ty cæ phÇn lµ kh¸ lín nhng ho¹t ®éng thùc sù hiÖu qu¶ th× cha nhiÒu. Ho¹t ®éng
mua b¸n tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, cæ phÇn vÉn cßn rÊt míi mÎ, thÞ trêng chøng kho¸n tuy
®· më cña nhng ho¹t ®éng ‘’cÇm chõng,,.
Tríc yªu cÇu x· héi ngµy cµng cao vÒ c¸c quü phóc lîi vµ c¸c ho¹t ®éng nh©n
®¹o th× thu nhËp tõ c¸c quü phóc lîi x· héi cßn thÊp. §Én ®Õn c¸c kho¶n tiÒn trî cÊp,
b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c kho¶n chi tr¶ kh¸c nh ch÷a bÖnh, thëng thøc v¨n ho¸ nghÖ
thuËt ... cßn h¹n chÕ. Nguyªn nh©n g©y ra t×nh tr¹ng trªn lµ thu nhÊp cña ngêi ®©n cßn
thÊp, ®a sè chØ ®¶m b¶o cuéc sèng võa ®ñ, ngoµi ra cßn cã nhiÒu trêng hîp trî cÊp cßn
kh«ng ®ñ ®¶m nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu nhÊt cho cuéc sèng. Trong x· héi sè ngêi ph¶i
sèng trong c¶nh nghÌo khæ vÉn cßn chiÕm tû lÖ lín, cho thÊy qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n
phèi theo c¸c quü phóc lîi x· héi cßn nhiÒu h¹n chÕ.
Qua nh÷ng thùc tr¹ng vµ tån t¹i nªu trªn cho chóng ta thÊy cÇn ph¶i cã nh÷ng
gi¶i ph¸p thiÕt thùc h¬n ®Ó ph©n phèi ®Èm b¶o ®îc c«ng b»ng vµ ph¸t huy ®îc u thÕ
trong thêi kú qu¸ ®é. Díi ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng h¹n chÕ
®ã.
2.2 Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ph©n phèi ë níc ta
trong thêi gian tíi.
2.2.1 C¸c gi¶i ph¸p ph©n phèi theo lao ®éng trong c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa.
15
NhËn thøc ®îc hiÖu cña qu¸ tr×nh ph©n phèi theo lao ®éng sÏ ®¶m b¶o ®îc
c«ng b»ng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nhng lµm
thÕ nµo ®Ó ph©n phèi theo lao ®éng thùc sù ®i s©u vµo thùc tÕ l¹i lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc
phøc t¹p trong ®iÒu kiÖn nªn kinh tÕ ®ang vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, viÖc qu¶n lý
cña chÝnh phñ cßn nhiÒu h¹n chÕ.
Nh vËy yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i cã thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, tËp thÓ ®ñ
m¹nh ®Ó lµm c¬ së ®Þnh híng XHCN . Muèn nh vËy nhµ níc cÇn më réng cæ phÇn ho¸
®èi víi c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, ®ång thêi ban bè luËt ph¸ s¶n ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp
lµm ¨n thua lç. Khi ®ã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ ph¶i tù v¬n lªn
chiÕn th¾ng c¸c ¸p lùc trong c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn ®ñ søc chi phèi c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ kh¸c hoÆc sÏ bÞ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c lÊn ¸t. Nhµ níc chØ can thiÖp vµo
nÕu c¸c doanh nghiÖp ®ã bÞ ph¸ s¶n b»ng c¸ch kh«i phôc l¹i sau ®ã b¸n l¹i cho t nh©n
( ®©y còng lµ biÖn ph¸p ®ang ®îc c¸c níc t b¶n thùc hiÖn kh¸ thµnh c«ng).
Thø hai, ®Ó hoµn thµnh môc tiªu x©y dùng ®îc c¬ së vËt chÊt cho CNXH nhµ
níc ta ph¶i tiÕn hµnh tuÇn tù c¸c bíc cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ bëi
xuÊt ph¸t ®iÓm ®i lªn cña níc ta lµ nÒn kinh tÕ vÉn mang nÆng tÝnh chÊt n«ng nghiÖp
l¹c hËu, c«ng nghiÖp nhá bÐ, kÕt cÊu c¬ së h¹ tÇng kÐm ph¸t triÓn. MÆt kh¸c ta ph¶i cã
chÝnh s¸ch ‘’®ãn ®Çu,, ®Ó h×nh thµnh nh÷ng mòi nhän ph¸t triÓn theo tr×nh ®é tiªn tiÕn
cña khoa häc c«ng nghÖ thÕ giíi t¹o ®iÒu kiÖn cho sù t¨ng trëng nhanh, hiÖu qu¶ cao
vµ l©u bÒn cña toµn bé nÒn kinh tÕ. §¶m b¶o cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh
ho¹t ®éng, hç trî ®¾c lùc cho kinh tÕ tËp thÓ ®ñ søc ®Ó chi phèi, dÉn d¾t c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ kh¸c theo ®Þnh híng XHCN, t¹o ra c¬ së ®Ó thùc hiÞen ph©n phèi vµ më
réng ph©n phèi trong x· héi, tõng bíc thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi.
Trong nÒn kinh tÕ hiÖn nay ph¶i ®Æc biÖt chó träng ®Õn vai trß cña nhµ níc, tæ
chøc bé m¸y nhµ níc vµ nh÷ng con ngêi ®îc tuyÓn dông ®¶m tr¸ch c«ng viÖc nhµ níc
®Ó lµm sao ph©n phèi theo lao ®éng ®¸nh gi¸ ®îc ®óng nh÷ng ®ãng gãp cña hä cho x·
héi. CÇn ph¶i ®æi míi tËn gèc quan niÖm vµ ph¬ng ph¸p c«ng t¸c c¸n bé, tõ kh©u ®¸nh
gi¸, tuyÓn chän, sö dông, bè trÝ c¸n bé , nhÊt lµ c¸n bé chñ chèt tr¸nh t×nh tr¹ng tuyÓn
chän ngêi kh«ng cã n¨ng lùc nhng cã mèi quan hÖ víi nh÷ng ngêi cã chøc cã quyÒn.
Ph¶i d©n chñ ho¸ c«ng t¸c c¸n bé míi tr¸nh ®îc t thï, phe c¸nh vµ ®Ò cao ®îc tÝnh
c«ng minh trong viÖc lùa chän nh÷ng nh©n tµi cho ®Êt níc. Do ®ã viÖc cÇn lµm tríc
m¾t lµ ph¶i ch¨m lo ph¸t triÓn, ®µo t¹o vµ båi dìng nh©n tµi ®ång thêi ph¶i t¹o m«i trêng lµm viÖc thuËn lîi ®Ó c¸c tµi n¨ng ®ã c«ng hiÕn søc lùc cña m×nh cho x· héi.
Trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o cÇn ®µo t¹o chuyªn s©u ®Ó t¹o ra nh÷ng c¸n bé võa cã n¨ng
lùc, võa cã phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng trong s¸ng, lèi sèng lµnh m¹nh ®Ó t¹o ra
nh÷ng c¸n bé l·nh ®¹o xøng ®¸ng nh lêi B¸c Hå d¹y: ‘’lµ c«ng béc cña d©n, nghÜa lµ
®Ó g¸nh v¸c viÖc chung cña d©n, chø kh«ng ph¶i ®Ó ®Ì ®Çu d©n,,.
2.2.2 C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn l¬ng hiÖn nay.
§èi víi nh÷ng ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng, th× tiÒn l¬ng ph¶i thùc lµ nguån thu
nhËp chÝnh ®Ó nu«i sèng hä, tõ ®ã hä cã thÓ hoµn toµn yªn t©m vµ say mª víi nghÒ
nghiÖp. V× vËy, viÖc gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò tiÒn l¬ng sÏ cã t¸c dông kÝch thÝch s¶n xuÊt
ph¸t triÓn, æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng kh«ng chØ ®èi víi gia ®×nh c¸n bé c«ng nh©n
viªn mµ cßn ¶nh hëng ®Õn møc sèng chung cña x· héi. Theo ®ã viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
tiÒn l¬ng trong khu vùc nhµ níc cßn cã t¸c dông ®Þnh híng chung cho c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ ngoµi quèc doanh vµ nh vËy cÇn ph¶i x©y dùng vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ®Ó lµm sao:
TiÒn l¬ng ph¶i thùc sù trë thµnh gi¸ c¶ cña søc lao ®éng.
16
HiÖn nay ë ViÖt Nam thÞ trõ¬ng lao ®éng ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn, cung vît
qu¸ cÇu, søc lao ®éng còng trë thµnh hµng ho¸, ngêi lao ®éng cã quyÒn tù do lùa chän
n¬i lµm viÖc ®¸p øng nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña m×nh theo ®óng hîp ®ång lao ®éng.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng tiÒn l¬ng thùc sù lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng, ®iÒu ®ã ®ßi
hái ph¶i tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ trÞ søc lao ®éng ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh møc
tiÒn l¬ng. Muèn nh vËy, møc l¬ng cho ngêi lao ®éng ph¶i thÓ hiÖn tr×nh ®é häc vÊn,
tay nghÒ, qu¸ tr×nh lao ®éng, lao ®éng gi¶n d¬n hay phøc t¹p vµ quan träng nhÊt lµ
hiÖu qu¶ c«ng viÖc cña ngêi ®ã. Møc l¬ng ®ã ph¶i ®¶m b¶o tho¶ m·n nhu cÇu t¸i më
réng s¶n xuÊt søc lao ®éng, ®¶m b¶o cho ngêi lao ®éng sèng ®ñ mµ kh«ng cÇn ph¶i
lao ®éng g× thªm (nÕu hä muèn lµm giµu th× buéc ph¶i lµm thªm nhiÒu viÖc). ChØ trªn
c¬ së nh vËy tiÒn l¬ng míi khuyÕn khÝch mäi ngêi lao ®éng lu«n lu«n n©ng cao tr×nh
®é häc vÊn, tay nghÒ phôc vô ®¾c lùc cho c«ng viÖc, khuyÕn khÝch thÕ hÖ trÎ ra søc
ho¹ tËp ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®ä v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt vµ nghiÖp vô
s¶n xuÊt kinh doanh thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ trêng. Qua ®ã tõng bíc n©ng cao tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
* §Ó tiÒn l¬ng thùc sù trë thµnh mét ®ßn bÈy thóc ®Èy ngêi lao ®éng lµm viÖc
víi søc s¸ng t¹o cao, trong thêi gian tíi chóng ta cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch
tiÒn l¬ng. Trong viÖc x¸c ®Þnh tiÒn l¬ng cÇn qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm sau ®©y:
+ TiÒn l¬ng ph¶i ®ñ ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng, nã ph¶i thùc
sù lµ bé phËn thu nhËp chñ yÕu cña ngêi lao ®éng.
+ TiÒn tÖ ho¸ tiÒn l¬ng mét c¸ch triÖt ®Ó (xoa bá tËn gèc c¸c kho¶n bao cÊp
trong ph©n phèi).
+ Møc l¬ng ph¶i g¾n liÒn víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, hiÖu qu¶ s¶n
xuÊt kinh doanh, quan hÖ cung cÇu lao ®éng, møc cèng hiÕn cöa tõng c¸ nh©n, sù biÕn
®éng cña gi¸ c¶ vµ lµm ph¸t.
+ CÇn chèng chñ nghÜa b×nh qu©n trong viÖc tr¶ c«ng lao ®éng.
* §Ó hoµn thiÖn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn l¬ng, cÇn tiÕp tôc x¸c ®Þnh møc tiÒn l¬ng
tèi thiÓu.
+ TiÒn l¬ng tèi thiÓu ë ®©y cÇn ®îc hiÓu lµ TiÒn l¬ng tèi thiÓu cã b¶o ®¶m tøc
lµ mét møc l¬ng ®¶m b¶o møc sèng tèi thiÓu, nÕu nhá h¬n møc sèng ®ã sÏ lµ th¶m
ho¹ cho con ngêi (theo A.Smith). Tuy nhiªn, møc sèng cña ngêi lao ®éng ph¶i phï
hîp víi yªu cÇu vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Møc l¬ng tèi thiÓu ®ã ph¶i ®¶m
b¶o tÝnh to¸n ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng(c¶ vÒ
sinh lý, nh©n v¨n vµ c¸c quan hÖ x· héi).
+ TiÒn l¬ng tèi thiÓu ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt . ViÖc x¸c ®Þnh vµ thùc hiÖn
tèi thiÓu thèng nhÊt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi÷a v÷ng v©i trß ®iÒu tiÕt cña nhµ níc vµ ph¸t
huy quyÒn tù chñ cña c¸c tæ chøc kinh tÕ trong lÜnh vùc lao ®éng. TiÒn l¬ng tèi thiÓu
thèng nhÊt lµ c«ng cô cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o gi¸ trÞ søc lao ®éng cho nh÷ng ngêi lao
®éng kh«ng ph©n biÖt ®ã lµ thµnh phÇn kinh tÕ nµo.
+ Nhµ níc cÇn sím luËt ph¸p ho¸ tiÒn l¬ng tèi thiÓu nh»m ng¨n ngõa vµ gi¶i
quyÕt nh÷ng mu© thuÉn gi÷a giíi chñ vµ giíi thî, buéc nh÷ng ngê sö dông lao ®éng
ph¶i t×m c¸ch kh¸c ®Ó gi¶m chi phÝ, t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, b¶o vÖ cho
nh÷ng ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng. ViÖc luËt ph¸p ho¸ tiÒn l¬ng tèi bao gåm viÖc x¸c ®Þnh
møc tiÒn l¬ng cô thÓ vµ ph¶i ®iÒu chØnh nã trong tõng thêi kú theo ®µ ph¸t triÓn cña
s¶n xuÊt vµ møc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, ®ång thêi còng ®iÒu chØnh trong tõng thêi
gian nh÷ng møc l¬ng tèi thiÓu ¸p dông cho tõng vïng kh¸c nhau.
17
* TiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ph©n phèi tiÒn l¬ng cho ngõ¬i lao ®éng. Do
nguån tiÒn l¬ng ë hÖ thèng tr¶ l¬ng kh¸c nhau, nªn sÏ cã c¬ chÕ qu¶n lý ph©n phèi nã
kh¸c nhau.
+ §èi víi lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh cô thÓ lµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh,
nguån tiÒn ®Ó chi tr¶ kh«ng ph¶i tõ ng©n s¸ch, mµ ph¶i tõ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh
cña c¸c doanh nghiÖp nµy. Ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn c¾t h¼n nh÷ng
kho¶n chi bao cÊp vÒ tiÒn l¬ng vµ thu nhËp. C¸c doanh nghiÖp n¸y sau khi bï ®¾p c¸c
chi phÝ, hoµn thµnh nghÜa vô nép ng©n s¸ch, ttæng thu nhËp cña doanh nghiÖp do
doanh nghiÖp toµn quyÒn sö dông ph©n chia cho c¸c quü xÝ nghiÖp. Nhµ níc cÇn thùc
hiÖn viÖc kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp cho hîp lý.
+ Trong lÜnh vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp: Nhµ níc tr¶ l¬ng ph¶i dùa trªn c¬ së
biªn chÕ nghiªm ngÆt vµ tiÕp tôc thùc hiÖn kho¸n quü l¬ng. CÇn kho¸n quü l¬ng theo
khèi lîng vµ chÊt lîng c«ng viÖc (khèi lîng vµ chÊt lîng giê gi¶ng, ®Ò tµi nghiªn
cøu ... ).
+ Thùc hiÖn m¹nh mÏ viÖc sµng läc sa th¶i vµ thùc hiÖn tuyÓn dông l¹i theo
quy chÕ míi víi ph¬ng ch©m chó ý chÊt lîng, tr×nh ®é, h¹n chÕ dÇn sè lîng, tiÕn tíi
tinh gi¶m bé m¸y ®Õn møc tèi u.
+ Nhµ níc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch riªng ®èi víi c¸c ph¸t minh s¸ng chÕ ®Ó
mét mÆt t¨ng thu cho ng©n s¸ch, mÆt kh¸c khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng khoa häc s¸ng
t¹o, kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é s¶n xuÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc.
2.2.3 C¸c gi¶i ph¸p vÒ vÊn ®Ò lîi nhuËn nh»m gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
2.2.3.1 Thùc hiÖn nhÊt qu¸n quan ®iÓm kÕt hîp hµi hoµ c¸c lo¹i lîi Ých kinh tÕ
trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ.
Mét vÊn ®Ò ®Æt ra cho ph©n phèi thu nhËp lµ ph©n phèi lîi Ých kinh tÕ cho ngêi
lao ®éng, tËp thÓ vµ x· héi cÇn ®îc gi¶i gi¶i quyÕt nh thÕ nµo cho c«ng b»ng so víi sù
®ãng gãp vÒ lao ®éng trong qu¸ tr×nh t¹o ra lîi Ých kinh tÕ. Mét nÌn kinh tÕ ®¹t tèc ®é
t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn ngµy cµng cao hoµn toµn cã ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng thùc tÕ ®Ó
gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò ph©n phèi c¸c lîi Ých kinh tÕ. §Õn lît m×nh viÖc gi¶i quyÕt tèt
cc¸c vÊn ®Ò ph©n phèi lîi Ých sÏ thóc ®Èy ph¸t triÓn. C¸c mèi quan hÖ cÇn ®îc gi¶i
quyÕt tèt trong ph©n phèi thu nhËp, nh»m t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn,
trong ®ã lîi Ých kinh tÕ cña ngêi lao ®éng vµ nhµ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i ®îc ®Æc
biÖt coi träng.
2.2.3.2 §æi míi c¬ chÕ h×nh thµnh vµ c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn.
* VÒ c¬ chÕ h×nh thµnh lîi nhuËn: Kh«ng nªn x¸c ®Þnh lîi nhuËn b×nh qu©n theo
cÊu thµnh gi¸ thµnh nh tríc ®©y. Tuú tõng ngµnh, tõng lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau nhµ níc cÇn quy ®Þnh, ®iÒu chØnh l¹i tû lÖ lîi nhuËn ®Þnh møc kh¸c nhau. Nhµ níc nªn n©ng
tû lÖ lîi nhuËn ®Þnh møc ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ nhá, gi¶m tû lÖ lîi nhuËn
®Þnh møc ®èi víi nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ ®Ó gi¶i quyÕt dÇn nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng
trong viÖc thu vµ ph©n phèi lîi nhuËn tríc ®©y.
Bªn c¹nh ®ã, nhµ níc cÇn th«ng qua bé m¸y qu¶n lý thùc hiÖn kiÓm tra, kiÓm
kª kiÓm so¸t ®Ó n¾m chÝnh x¸c c¸c nguån vèn cña doanh nghiÖp. Trªn c¬ së ®ã buéc
c¸c doanh nghiÖp ®i vµo ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, s½n sµng ®ãng cöa nh÷ng doanh
nghiÖp lµm ¨n thua lç. Cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nhµ níc cÇn
qu¶n lý thu nhËp cña hä, thùc hiÖn qu¶n lý chÆt chÏ ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh theo luËt ph¸p ®· ban hµnh. ViÖc qu¶n lý ®ã ph¶i b¾t ®Çu tõ kh©u cÊp giÊy phÐp
18
kinh doanh ®Õn kh©u tiªu thô s¶n phÈm. Th¼ng th¾n trõng trÞ nh÷ng ai trèn thuÕ, kinh
doanh hµng cÊm, lµm hµng gi¶....
* VÒ c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn:
§Ó khai th¸c tèi u c¸c tiÒm n¨ng ë c¸c nghµnh, ®Þa ph¬ng, c¸c ®¬n vÞ c¬ së gãp
phÇn t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh, ®iÒu quan träng hµng ®Çu lµ ph¶i t¨ng thu
nhËp cho ngêi lao ®éng, ®©y lµ ®éng lùc chñ yÕu cña sù ph¸t triÓn. Nhµ níc cÇn ®Þnh
híng cho c¸c doanh nghiÖp chó träng ®Çu t theo chiÒu s©u, cÇn thay ®æi tû lÖ ph©n
phèi c¸c quü cho phï hîp víi yªu cÇu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ(t¨ng
cêng ®Çu t ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt) nh»m ®¶m b¶o cho c¸c doanh
ngiÖp ®øng v÷ng trong c¹nh tranh thÞ trêng.
2.2.4 Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ huy ®éng vèn vµ t¨ng cêng ®Çu
t cho c¸c quü phóc lîi x· héi.
Nhu cÇu vÒ vèn ngµy nay ®îc xem lµ nhu cÇu quan träng nhÊt trong viÖc më
réng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. X¸c ®Þnh ®îc vai trß quan träng ®ã
nhµ níc cÇn chó träng, n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch huy ®éng vèn trong vµ
ngoµi níc. Muèn nh vËy nhµ níc cÇn t¹o hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu
t trong níc vµ níc ngoµi yªm t©m ®Çu t. Cô thÓ nh c¾t gi¶m nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh
rêm rµ, cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi, b¶o hé cho nh÷ng
ngêi lao ®éng thñ c«ng truyÒn thèng .... Thªm vµo ®ã lµ viÖc më réng cæ phÇn ho¸ ra
toµn d©n ®Ó huy ®éng vèn trong d©n, ®Ó cho ho¹t ®éng cña mçi ngêi thùc sù g¾n liÒn
víi lîi Ých cña hä vµ kh«ng ngõng ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch huy ®éng vèn cho phï hîp
trong ®iÒu kiÖn míi nh t¨ng lîi tøc, lîi tøc cæ phÇn ....
Nhµ níc cÇn thay ®æi c¬ cÊu thu chi ng©n s¸ch . CÇn gi¶m bít chi ®Çu t ph¸t
triÓn díi d¹ng ®Çu t vµo c¸c c«ng tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh mµ h·y ®Ó c¸c doanh
nghiÖp tù lµm, nh vËy ng©n s¸ch nhµ níc sÏ cã ®ñ nguån b¶o ®¶m cho nh÷ng c¶i c¸ch
vÒ tiÒn l¬ng. Nhµ níc cÇn t¨ng cêng ®Çu t cho c¸c quü phóc lîi x· héi ®Ó gãp phÇn
®¸ng kÓ vµo thu nhËp cña ngêi d©n ®Ó mét mÆt võa n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt còng
nh tinh thÇn cña ngêi d©n, mét mÆt võa t¹o ra sù ph©n phèi c«ng b»ng trong x· héi vµ
gãp phÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ t¹o ®µ cho ph¸t triÓn l©u dµi. NÕu nhµ níc kh«ng
®ñ søc lµm th× cã thÓ huy ®éng c¶ nh© d©n cïng lµm trªn tinh thÇn t¬ng th©n t¬ng ¸i,
tù nguyÖn san sÎ miÕng c¬m manh ¸o cho nh÷ng ngêi khã kh¨n (®©y còng lµ mét ho¹t
®éng rÊt thiÕt thùc vµ cã ý nghÜa trong n¨m 2003 võa qua).
Trªn ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®¶m b¶o sù ph©n phèi c«ng b»ng
trong x· héi, kh¼ng ®Þnh tÝnh u viÖt cña XHCN, t¹o c¬ së, ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn
vµ æn ®Þnh x· héi.
KÕt luËn
Trong bÊt kú mét h×nh th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ nµo, ph©n phèi ®Òu chiÕm mét vÞ
chÝ quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong nÒn s¶n xuÊt x· héi, h¬n thÕ na ph©n phèi
cßn thÓ hiÖn b¶n chÊt cña chÕ ®é x· héi. Ph©n phèi t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn mäi ngµnh,
mäi ®¬n vÞ kinh doanh, mäi mÆt cña ®êi sèng còng nh mäi thµnh viªn trong x· héi. Do
®ã trong thêi kú qóa ®é nhµ níc cÇn ph¶i biÕt sö dông quan hÖ ph©n phèi nh mét c«ng
cô ®¾c lùc ®Ó t¸c ®äng ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa. B»ng chÝnh s¸ch huy ®éng, ph©n phèi ®óng ®¾n vµ chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, tiÒn thëng hîp lý, nhµ níc cã thÓ híng dÉn, kÝch thÝch c¸c thµnh viªn trong x· héi, c¸c ®¬n
vÞ kinh doanh kh«ng ngõng häc hái, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt
19
vµo trong s¶n xuÊt, qua ®ã tõng bíc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ®ßng thêi
gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ ë níc ta, nhµ níc vÉn cã thÓ sö dông khÐo
lÐo c¸c c«ng cô ph©n phèi ®Ó thÓ hiÖn tÝnh u viÖt cña chÕ ®ä míi, mÆc dï tr×nh ®é s¶n
xuÊt cßn thÊp, møc sèng cßn cha cao. Thªm vµo ®ã nhµ níc cã thÓ tËn dông nh÷ng
kh¶ n¨ng cña x· héi ®Ó ph©n phèi hîp lý, kh«ng ®Ó l·ng phÝ vµ g©y mÊt c«ng b»ng.
Nhµ níc cã thÓ th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp ®Ó ®¶m
b¶o c«ng b»ng h¬n trong x· héi nh»m ph¸t huy ®îc hÕt kh¶ n¨ng néi t¹i cña tÊt c¶ c¸c
thµnh viªn trong x· héi.
Víi môc ®Ých cuèi cïng cña ph©n phèi trong chÕ ®é míi lµ ®¶m b¶o cho c¸c
thµnh viªn ®îc lµm theo n¨ng lùc, hëng theo nhu cÇu. Tuy nhiªn trong giai ®o¹n ®Çu
qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta hiÖn nay ®ang cßn nhiÒu khã kh¨n tríc m¾t bëi
trong x· héi vÉn cßn nhiÒu giai cÊp tÇng líp víi lîi Ých cßn cha thèng nhÊt, thªm vµo
®ã lµ sù kh¸c biÖt nhau vÒ møc sèng vµ nh÷ng mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ trêng, c¬ chÕ
qu¶n lý cña nhµ níc nªn vÊn ®Ò ph©n phèi lµm sao ®Ó ®¹t c«ng b»ng x· héi ®ang gÆp
nhiÒu khã kh¨n. Song víi vai trß quan träng cña nã trong viÖc æn ®Þnh, t¨ng trëng vµ
ph¸t triÓn cña c¶ quèc gia, vÊn ®Ò ph©n phèi nhÊt ®Þnh sÏ ®îc gi¶i quyÕt ®Ó ®¸p øng
víi nh cÇu ph¸t triÓn cña x· héi vµ nhu cÇu kh¼ng ®Þnh m×nh cña mçi thµnh viªn trong
x· héi. Kh«ng ngõng ‘’§æi míi chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vµ thu nhËp, khuyÕn khÝch mäi
ngêi t¨ng thu nhËp vµ lµm giµu dùa vµo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, b¶o vÖ
c¸c nguån thu nhËp hîp ph¸p; ®iÒu tiÕt hîp lý thu nhËp gi÷a c¸c bé phËn d©n c, c¸c
ngµnh vµ c¸c vïng. ®Êu tranh ng¨n chÆn thu nhËp phi ph¸p.,, (1) ®· vµ ®ang lµ ®Þnh híng
cho §¶ng vµ nhµ níc ta tõng bíc c¶i c¸ch quan hÖ ph©n phèi cho phï hîp víi ®iÒu
kiÖn cña ®Êt níc vµ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸. Tõng bíc kh¼ng ®Þnh
®îc tÝnh u viÖt cña chÕ ®ä míi.
--------------------------------------(1): V¨n kiÖn ®¹i héi VII - §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, NXB Sù thËt, Hµ Néi 1991, tr73
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Bé lao ®éng vµ th¬ng binh x· héi:
ThÞ trêng lao ®éng vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm.
Trung t©m th«ng tin khoa häc lao ®éng vµ x· héi, Hµ Néi , 1994
2. Bé lao ®éng vµ th¬ng binh x· héi:
§ãi nghÌo, hiÖn tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
Trung t©m th«ng tin khoa häc lao ®äng vµ x· héi, Hµ Néi, 1994
3. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam:
C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi.
Nhµ xuÊt b¶n sù thËt, Hµ Néi, 1991
4. GS.TS Ng« §×nh Giao:
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn d¹i ho¸ ...
Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1994
5. T¨ng trëng kinh tÕ vµ ph©n phèi thu nhËp
Nhµ xuÊt b¶n KH-XH, Hµ Néi, 1993
6. T×m hiÓu chÕ ®é tiÒn l¬ng míi
NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993
20
- Xem thêm -
.DOC 
21 
93 
88 
