kinh tÕ thÞ trêng vµ sù ph©n ho¸ giµu nghÌo
§Æng Thanh TuÊn. K44. X· Héi Häc
1. §Æt vÊn ®Ò :
GÇn hai m¬i n¨m qua, níc ta thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, b¾t ®Çu tõ lÜnh vùc
kinh tÕ, ®Þnh híng ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, theo c¬
chÕ thÞ trêng ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ : t¨ng trëng kinh tÕ
lu«n ®îc gi÷ ë møc æn ®Þnh kh¸, ®êi sèng ngêi d©n theo ®ã còng ngµy cµng ®îc
n©ng cao...Tuy nhiªn ®i kÌm víi nh÷ng thµnh qu¶ nµy lµ nh÷ng hÖ qu¶ x· héi
tÝch cùc cã, tiªu cùc cã, trªn b×nh diÖn nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc, ®©y lµ nh÷ng
th¸ch thøc cho §¶ng vµ nhµ níc ta trong viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸i
kinh tÕ vµ c¸i x· héi ®Ó ®¹t tíi môc tiªu v× mét sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, trong ®ã
võa ®¶m b¶o kinh tÕ ph¸t triÓn, võa ®¶m b¶o gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò x· héi,
thùc hiÖn c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng. Theo chñ tr¬ng ®ã trong nh÷ng n¨m võa qua,
®øng tríc nh÷ng vÊn ®Ò x· héi n¶y sinh tõ nh÷ng t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn, cña c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng nh lµ t×nh tr¹ng ph©n tÇng x· héi, sù ph©n hãa
giÇu nghÌo ngµy cµng râ rÖt... §¶ng vµ nhµ níc ta ®· thùc hiÖn t¬ng ®èi tèt mèi
quan hÖ gi÷a mét bªn lµ t¨ng trëng kinh tÕ vµ mét bªn lµ b¶o ®¶m sù c«ng b»ng
x· héi. Tuy nhiªn còng cßn tån t¹i kh«ng Ýt nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Ph©n tÇng
x· héi, ph©n ho¸ giÇu nghÌo lµ mét tÊt yÕu n¶y sinh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng,
nã cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ë mét gãc ®é nµo ®ã ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh
tÕ nhng còng ®Æt ra kh«ng Ýt nh÷ng vÊn ®Ò tiªu cùc, nh lµ thÓ hiÖn cña mét t×nh
tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi. Thùc tÕ vÊn ®Ò diÔn ra nh thÕ nµo ? Tr¶ lêi c©u
hái nµy mang l¹i nh÷ng ý nghÜa nhÊt ®Þnh mµ tríc hÕt gióp ta thÊy ®îc thùc tÕ
cña mèi quan hÖ kinh tÕ - x· héi vµ viÖc gi¶i quyÕt nã trªn mét khÝa c¹nh cô thÓ
®ã lµ t¨ng trëng kinh tÕ vµ ph©n ho¸ giÇu nghÌo...
2. Kh¸i niÖm c«ng cô :
2.1. T¨ng trëng kinh tÕ :
T¨ng trëng kinh tÕ hµm ý muèn nãi ®Õn sù thay ®æi thuÇn tuý vÒ lîng cña nÒn
kinh tÕ, nã ®îc cô thÓ b»ng nh÷ng chØ sè nh lµ GDP.
2.2. Ph©n tÇng x· héi, ph©n ho¸ giÇu nghÌo :
- Ph©n tÇng x· héi lµ chØ tr¹ng th¸i ph©n chia x· héi thµnh nh÷ng tÇng líp kh¸c
nhau, c¬ b¶n dùa trªn ba tiªu chÝ : Tµi s¶n, quyÒn lùc vµ uy tÝn. Ph©n tÇng nh lµ
h×nh thøc thÓ hiÖn sù bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi ë mét ®iÒu kiÖn thêi gian vµ
kh«ng gian nhÊt ®Þnh.
- Ph©n ho¸ giÇu nghÌo chØ mét sù ph©n tÇng trong x· héi vµ chñ yÕu dùa trªn
tiªu chÝ vÒ thu nhËp, møc sèng (Tµi s¶n).
Ph©n tÇng x· héi ®îc bµn tíi, vÒ c¬ b¶n cã hai lo¹i lý luËn. Thø nhÊt lý luËn vÒ
xung ®ét, t¹i ®©y ngêi ta nghiªng vÒ gi¶i thÝch ph©n tÇng x· héi nh lµ tr¹ng th¸i
bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi, g©y nªn nh÷ng xung ®ét cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng.
Lo¹i lý luËn thø hai thuéc vÒ trêng ph¸i chøc n¨ng khi hä cho r»ng ph©n tÇng x·
héi thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng tÊt yÕu cña nã cho sù ph¸t triÓn cña x· héi. Ph©n
tÇng x· héi ph¶i ®îc gi¶i thÝch theo c¶ hai lý luËn trªn v× nã cã tÝnh hai mÆt, tuy
nhiªn do tÝnh chÊt cña tiÓu luËn nµy cho nªn nghiªng vÒ c¸ch gi¶i thÝch thø nhÊt.
3. Mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ ph©n ho¸ giÇu nghÌo :
Trong nh÷ng n¨m tríc ®©y, khi chóng ta cßn ë trong c¬ chÕ nÒn kinh tÕ tËp
trung - quan liªu, nh÷ng ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ nµy kh«ng lµ ®iÒu kiÖn cho
hiÖn tîng ph©n tÇng trong x· héi, ®Æc biÖt lµ ph©n tÇng dùa trªn yÕu tè tµi s¶n ®ã
lµ ®Æc thï cña chñ nghÜa b×nh qu©n, cµo b»ng víi t©m lý sî næi tréi, tëng chõng
nh chóng ta ®· ®¹t ®îc tr¹ng th¸i c«ng b»ng khi mµ trong x· héi Ýt tån t¹i hiÖn tîng ngêi nµy giµu h¬n ngêi kia.. tuy nhiªn ®©y chØ lµ tr¹ng th¸i c«ng b»ng mang
tÝnh chÊt h×nh thøc, cµo b»ng.
C«ng cuéc ®æi míi, tríc hÕt lµ nÒn kinh tÕ ®Þnh híng theo sù ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng , ®· thùc sù
mang l¹i nh÷ng nh©n tè míi, ph¸ vì nh÷ng trë lùc tõ nh÷ng h¹n chÕ cña nÒn
kinh tÕ cò mang l¹i, ph¸t huy ®îc nh÷ng nguån lùc cña ®Êt níc cho sù ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi, theo ®ã nÒn kinh tÕ dÇn ®i vµo æn ®Þnh, duy tr× tèc ®é t¨ng trëng
kinh tÕ, ®Èy lïi l¹m ph¸t phi m· vµo nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 80, ®êi sèng
cña ngêi d©n kh«ng ngõng ®îc c¶i thiÖn...thÕ nhng trong ®iÒu kiÖn qu¸ ®é tõ
kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ trêng, hiÖn tîng ph©n tÇng thêng
cã nh÷ng biÓu hiÖn bét ph¸t, ®«i khi "th¸i qu¸" do v« sè c¸c kÏ hë, khuyÕt tËt
trong lÜnh vùc qu¶n lý kinh tÕ vµ qu¶n lý x· héi do cßn nh÷ng vïng "tranh tèi,
tranh s¸ng" cho nh÷ng sù thao tóng ph¸p luËt, ®ång thêi còng lµ do b¶n chÊt
n¨ng ®éng vµ quy luËt c¹nh tranh, ®µo th¶i kh¾c nghiÖt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Tríc hÕt, t¹i sao kinh tÕ thÞ trêng víi kh¶ n¨ng m¹nh mÏ cña nã trong thùc hiÖn
môc tiªu t¨ng trëng l¹i ngµy cµng g©y nªn t×nh tr¹ng ph©n ho¸, ph©n ho¸ giÇu
nghÌo ®iÒu nµy cã nh÷ng nh©n tè tÊt yÕu, ®ång thêi còng cã nh÷ng nh©n tè thÓ
hiÖn sù bÊt b×nh ®¶ng trong x· héi, nÕu nh lµm râ ®îc nh÷ng nguyªn nh©n cña sù
ph©n ho¸ giÇu nghÌo cuèi cïng sÏ lµ c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, gi¶i
quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ x· héi.
Trong tÝnh chÊt cña nã, nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Ò cao kh¶ n¨ng cña chñ thÓ kinh
tÕ vµ thùc tÕ kh«ng ph¶i ai còng cã kh¶ n¨ng nh nhau trong tiÕp cËn víi nh÷ng c¬
héi mµ thÞ trêng ®em l¹i, trong khÝa c¹nh nµy n¨ng lùc c¸ nh©n cña mçi chñ thÓ
vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi lµ hai nguyªn nh©n quyÕt ®Þnh
®Õn sù thµnh c«ng vÒ kinh tÕ vµ v¬n lªn so víi nh÷ng ngêi kh¸c ®Ó trë thµnh
thµnh viªn cña nhãm giµu cã trong x· héi. ë ®©y chóng ta kh«ng bµn tíi nh÷ng
yÕu tè thuéc vÒ n¨ng lùc c¸ nh©n nh lµ sù n¨ng ®éng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi
c¸ch lµm ¨n mµ quan träng lµ t×m ra nh÷ng nh©n tè thuéc vÒ sù bÊt b×nh ®¼ng
trong tiÕp cËn víi nh÷ng c¬ héi cña thÞ trêng ch¼ng h¹n nh÷ng bÊt b×nh ®¨ng
trong tiÕp cËn víi gi¸o dôc, ®µo t¹o cã thÓ dÉn tíi sù bÊt b×nh ®¼ng trong c¬ héi
t×m kiÕm viÖc lµm dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp cu¶ mét nhãm x· héi nµo ®ã vµ
®Èy hä xuèng t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo vµ c¬ héi dµnh cho hä ngµy cµng Ýt ®i, sù
ph©n ho¸ theo ®ã ngµy cµng trë nªn s©u s¾c h¬n.
Ngoµi ra, bíc ®Çu lµm quen víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®· khiÕn cho sù qu¶n lý
kinh tÕ, qu¶n lý x· héi cña nhµ níc ta cßn nhiÒu nh÷ng h¹n chÕ, ®ã còng lµ
nh÷ng kÏ hë cho mét sè bé phËn v¬n lªn mét c¸ch bÊt chÝnh vµ t¹o ra kho¶ng
c¸ch víi nh÷ng nhãm x· héi kh¸c.
Ph©n ho¸ giÇu nghÌo lµ mét thùc tr¹ng tÊt yÕu cña mäi x· héi, nã mét mÆt xuÊt
ph¸t tõ b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ, nhng mÆt kh¸c, quan träng h¬n nã møc ®é ph©n
ho¸ m¹nh hay yÕu vµ qua ®ã thÓ hiÖn møc ®é bÊt b×nh ®¼ng x· héi cao hay thÊp
cßn tuú thuéc vµo tÝnh chÊt cña mçi nhµ níc trong viÖc ®Ò cao hay kh«ng ®Ò cao
nh÷ng yÕu tè x· héi vµo trong c¸c ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Níc ta còng
kh«ng n»m ngoµi tÝnh tÊt yÕu cña sù ph©n ho¸ giµu nghÌo, thÕ nhng víi quan
®iÓm ®óng ®¾n vµ nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý nh»m voµ nh÷ng yÕu tè x· héi trong
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, chóng ta trong so s¸nh víi c¸c níc kh¸c trong khu vùc còng
nh trªn thÕ giíi ®· ®¹t nh÷ng thµnh qña vît tréi trªn lÜnh vùc x· héi, : sù æn ®Þnh
chÝnh trÞ, t¬ng ®èi b×nh ®¼ng trong tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô x· héi nh lµ y tÕ, gi¸o
dôc, kho¶ng c¸ch ph©n tÇng x· héi gi÷a c¸c tÇng líp lµ kh«ng qu¸ trªnh
lÖch...Trong t×nh tr¹ng cßn lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, mét níc
nghÌo th× nh÷ng thµnh tùu trªn lµ ®¸ng kÓ.
Sù ph©n ho¸ giÇu nghÌo nÕu nh kh«ng ®îc quan t©m gi¶i quyÕt cã thÓ ®em l¹i
nh÷ng t¸c ®éng kh«ng tèt ®Õn nh÷ng khÝa c¹nh chÝnh trÞ, qu¶n lý vµ trËt tù cïng
víi sù æn ®Þnh cña mét quèc gia, nã cã thÓ trë thµnh nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy
m©u thuÉn x· héi lªn ®iÓm ®Ønh gi÷a nhãm ngêi giµu vµ ngêi nghÌo trong x· héi,
chÝnh v× thÕ víi b¶n chÊt nhµ níc vµ nh÷ng chøc n¨ng x· héi cña nã th× ë bÊt cø
mét x· héi nµo còng cÇn tÝnh ®Õn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy dï r»ng møc ®é cã kh¸c
nhau, nÕu nh nhµ níc Êy muèn tån t¹i. Mçi mét nhµ níc cô thÓ vµ tuú vµo hoµn
c¶nh cña m×nh ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p, nh÷ng chÝnh s¸ch nhÊt ®Þnh cho vÊn ®Ò
nµy. ViÖt Nam , mét mÆt kh«ng ngõng ph¸t huy néi lùc, ngo¹i lùc cho t¨ng trëng
vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nh»m cè g¾ng gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, ngµy cµng
n©ng cao møc sèng chung cho toµn d©n, n©ng cao thu nhËp quèc d©n, vît khái
t×nh tr¹ng lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn. MÆt kh¸c tËp trung vµo rót
ng¾n kho¶ng c¸ch cña sù ph©n ho¸ giÇu nghÌo trong x· héi, chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi
gi¶m nghÌo, hç trî cho nh÷ng nhãm cã u thÕ thÊp h¬n nh lµ c¸c céng ®ång n«ng
th«n, miÒn nói... tÊt c¶ ®Òu lµ nh÷ng nç lùc nh»m gi¶i quyÕt c«ng b»ng x· héi ®i
®«i víi nh÷ng chiÕn lîc t¨ng trëng kinh tÕ v× môc tiªu chung cho sù ph¸t triÓn
v÷ng bÒn.
4. KÕt luËn :
Kinh tÕ thÞ trêng vµ ph©n ho¸ giÇu nghÌo lµ mét t¬ng quan tÊt yÕu, nã thÓ hiÖn sù
n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ Êy ®ång thêi cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc nhÊt ®Þnh
thóc ®Èy hÖ thèng kinh tÕ ph¸t triÓn, mÆt kh¸c còng lµ mét vÊn ®Ò x· héi cÇn
thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt cã vËy míi ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
- Xem thêm -