Tài liệu Kc162 hình thái ktxh

A. Giíi thiÖu vÊn ®Ò Trong gÇn 10 n¨m trë l¹i ®©y, nÒn kinh tÕ n-íc ta cã sù thay ®æi vµ ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín. §Ó ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu Êy chóng ta kh«ng thÓ quªn ®-îc b-íc ngoÆt lÞch sö trong c¬ chÕ chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc, mµ cét mèc cña nã lµ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI (1986) ®· lµm thay ®æi bé mÆt kinh tÕ Nhµ n-íc. §èi víi n-íc ta, tõ mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng, muèn tho¸t khái nghÌo nµn l¹c hËu vµ nhanh chãng ®¹t ®Õn tr×nh ®é cña mét n-íc ph¸t triÓn th× tÊt yÕu ph¶i ®æi míi. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh: "X©y dùng n-íc ta thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giÇu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh". Môc tiªu ®ã lµ sù cô thÓ ho¸ häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ -x· héi vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña x· héi ViÖt Nam. Nã còng lµ môc tiªu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n-íc ta. §Ò tµi: "VËn dông lý luËn häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam" lµ mét néi dung phøc t¹p vµ réng. Do tr×nh ®é cã h¹n, nªn kh«ng tr¸nh khái khiÕm khuyÕt trong viÖc nghiªn cøu. RÊt mong nhËn ®-îc ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt nµy ®-îc hoµn thiÖn h¬n. B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi M¸c - Lªnin. 1 Mäi ng-êi ®Òu biÕt, tronglÞch sö t- t-ëng nh©n lo¹i tr-íc M¸c ®· cã kh«ng Ýt c¸ch tiÕp cËn, khi nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau, víi nh÷ng ý t-ëng kh¸c nhau mµ cã sù ph©n chia lÞch sö tiÕn ho¸ cña x· héi theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. Mäi ng-êi còng ®· quen víi kh¸i niªm thêi ®¹i ®å ®¸, thêi ®¹i ®å ®ång, thêi ®¹i cèi xay giã, thêi ®¹i m¸y h¬i n-íc... vµ gÇn ®©y lµ c¸c nÒn v¨n minh: v¨n minh n«ng nghiÖp, v¨n minh c«ng nghiÖp, v¨n minh hËu c«ng nghiÖp. Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu lý luËn vµ tæng thÓ qu¸ tr×nh lÞch sö, c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c ®· vËn dông phÐp biÖn chøng duy vËt ®Ó nghiªn cøu lÞch sö x· héi, ®-a ra quan ®iÓm duy vËt vÒ lÞch sö vµ ®· h×nh thµnh nªn häc thuyÕt "h×nh th¸i kinh tÕ x· héi". H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét kh¸i niÖm chñ nghÜa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Víi mét ®iÒu quan hÖ s¶n xuÊt ®Æc tr-ng cho x· héi ®ã phï hîp víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cñalùc l-îng s¶n xuÊt vµ mét kiÕn tróc th-îng tÇng t-¬ng øng ®-îc x©y dùng trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xu©t Êy. Lµ biÓu hiÖn tËp trung cña quan niÖm duy vËt vÒ lÞch sö, lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi nghiªn cøu lÞch sö x· héi trªn c¬ së xem xÐt c¶ lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, c¶ c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn thøc th-îng tÇng, tøc toµn bé c¸c yÕu tè cÊu tróc thµnh bé mÆt cña thêi ®¹i: ChÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, khoa häc, kü thuËt... Do ®ã, nã c¾t nghÜa x· héi ®-îc s¸ng tá h¬n, toµn diÖn h¬n, chØ ra c¶ b¶n chÊt vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. Loµi ng-êi ®· tr¶i qua n¨m h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi theo trËt tù tõ thÊp ®Õn cao ®ã lµ. H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi céng s¶n nguyªn thuû, chiÕn h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t- b¶n chñ nghÜa vµ ngµy nay ®ang qu¸ ®é lªn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi céng s¶n chñ nghÜa. 2 H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cã tÝnh lÞch sö, cã sù ra ®êi ph¸t triÓn vµ diÖt phong. ChÕ ®é x· héi l¹c hËu sÏ mÊt ®i, chÕ ®é x· héi chÕ ®é x· héi míi cao h¬n sÏ thay thÕ. §ã lµ khi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt cò ®· trë nªn lçi thêi, hoÆc khñng ho¶ng do m©u thuÉn cña quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l-îng s¶n xuÊt qu¸ l¬n kh«ng thÓ phï hîp th× ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nµy sÏ bÞ diÖt vong vµ xuÊt hiÖn mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi hoµn thiÖn h¬n, cã quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi lùc l-îng s¶n xuÊt. Nh- vËy b¶n chÊt cña sù thay thÕ trªn lµ phô thuéc vµo mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt. 1. Lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a con ng-êi víi tù nhiªn, lµ biÓu hiÖn tr×nh ®é tr×nh phôc tù nhiªn cña con ng-êi trong tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. LÞch sö s¶n xuÊt lµ mét thÓ thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a t- liÖu s¶n xuÊt (quan hÖ nhÊt lµ c«ng cô lao ®éng) víi ng-êi lao ®éng víi kinh nghiÖm vµ kü n¨ng lao ®éng nghÒ nghiÖp. Lùc l-îng s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ph-¬ng thøc s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi s¶n xuÊt vËt chÊt thÓ hiÖn ë quan hÖ së h÷u ®èi víi t- liÖu s¶n xuÊt, quan hÖ tæ chøc qu¶n lý trao ®æi ho¹t ®éng víi nhau vµ quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm. Trong quan hÖ s¶n xuÊt quan hÖ së h÷u vÒ tliÖu s¶n xuÊt gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh c¸c quan hÖ kh¸c. Quan hÖ s¶n xuÊt do con ng-êi t¹o ra. Song nã ®-îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo yÕu tæ chñ quan cña con ng-êi. Quan hÖ s¶n xuÊt mang tÝnh æn ®Þnh t-¬ng ®èi víi b¶n chÊt x· héi vµ tÝnh ph-¬ng ph¸p ®a d¹ng trong h×nh thøc biÓu hiÖn. 3 Gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt cã mèi quan hÖ biÖn chøng v¬i nhau biÓu hiÓn ë chç: Xu h-íng cña s¶n xuÊt vËt chÊt lµ kh«ng ngõng biÕn ®æi ph¸t triÓn. Sù biÕn ®æi ®ã bao giê còng b¾t ®Çu b»ng sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt mµ tr-íc hÕt lµ c«ng cô. C«ng cô lao ®éng ph¸t triÓn dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã vµ xuÊt hiÖn ®ßi hái kh¸ch quan, ph¶i xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt cò, thay thÕ b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi. Quan hÖ s¶n xuÊt vèn lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt (phï hîp) nh-ng do m©u thuÉn cña lùc l-îng s¶n xuÊt (®«ng) víi quan hÖ s¶n xuÊt (æn ®Þnh t-¬ng ®èi) quan hÖ s¶n xuÊt l¹i trë thµnh xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt (kh«ng phï hîp). Phï hîp lµ kh«ng phï hîp lµ biÓu hiÖn m©u thuÉn biÖn chøng cñalùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, tøc lµ sù phï hîp trong m©u thuÉn bao hµm m©u thuÉn. Khi phï hîp còng nh- nÕu kh«ng phï hîp víi lùc l-îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt lu«n cã tÝnh ®éc lËp t-¬ng ®èi víi lùc l-îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn trong néi dung sù t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc l-îng s¶n xuÊt, quy ®Þnh móc ®Ých x· héi cña s¶n xuÊt, xu h-íng ph¸t triÓn cña quan hÖ lîi Ých, tõ ®ã h×nh thµnh nh÷ng yÕu tè tån t¹i thóc ®Èy vµ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Sù t¸c ®éng trë l¹i nãi trªn cña quan hÖ s¶n xuÊt bao giê còng th«ng qua c¸c quy luËt kinh tÕ - x· héi ®Æc biÖt lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n. Phï hîp vµ kh«ng phï hîp gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña mäi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt. Sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt nh- sù thèng nhÊt gi÷a hai mÆt ®èi lËp t¹o nªn chØnh thÓ cña s¶n xuÊt x· héi. T¸c ®éng qua l¹i biÖn chøng gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc M¸c - Anghen kh¸i qu¸t thµnh 4 quya luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é, tÝnh chÊt cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ biªn ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt. Khi kh«ng thÝch øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt sÏ k×m h·m thËm chÝ ph¸ ho¹i sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, m©u thuÉn cña chóng tÊt yÕu sÏ n¶y sinh. BiÓu hiÖn cña m©u thuÉn nµy trong x· héi lµ giai cÊp lµ m©u thuÉn gi÷a c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng. LÞch sö ®· chøng minh r»ng do sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, loµi ng-êi ®· bèn lÇn thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi bèn cuéc c¸ch m¹ng x· héi, dÉn ®Õn sù ra ®êi nèi tiÕp nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Vµo giai ®o¹n cuèi cïng cña x· héi phong kiÕn ë c¸c n-íc T©y ¢u lùc l-îng s¶n xuÊt ®· mang nh÷ng yÕu tè x· héi ho¸ g¾n víi quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn. MÆc dï h×nh thøc bãc lét cña c¸c l·nh chóa phong kiÕn ®-îc thay ®æi liªn tôc tõ ®Þa t« lao dÞch ®Õn ®Þa t« hiÖn vËt, ®Þa t« b»ng tiÒn song quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn chËt hÑp vÉn kh«ng chøa ®ùng ®-îc néi dung míi cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt cña T- b¶n chñ nghÜa ra ®êi thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn. Trong lßng nÒn s¶n xuÊt tb¶n, lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, cïng víi sù ph©n c«ng lao ®éng vµ tÝnh chÊt x· héi ho¸ c«ng cô s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh lao ®éng chung cña ng-êi d©n cã tri thøc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ cao. Sù lín m¹nh nµy cña lùc l-îng s¶n xuÊt dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi chÕ ®é së h÷u t- nh©n t- b¶n chñ nghÜa. Gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®ã ®ßi hái ph¶i xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt t- nh©n t- b¶n chñ nghÜa, x¸c lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi, quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa. Theo M¸c, do cã ®-îc nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt míi, loµi ng-êi thay ®æi ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña m×nh vµ do ®ã thay ®æi ph¸t 5 triÓn s¶n xuÊt lµm ¨n cña m×nh, loµi ng-êi thay ®æi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña m×nh. Phï hîp cã thÓ hiÓu ë mét sè néi dung chñ yÕu lµ: c¶ ba mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi tÝnh chÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i t¹o ®-îc ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ kÕt hîp víi tèi -u gi÷a t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng, b¶o ®¶m tr¸ch nhiÖm tõ s¶n xuÊt më réng. Më ra sau nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho viÖc kÝch thÝch vËt chÊt, tinh thÇn víi ng-êi lao ®éng. VËy quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña ng-êi s¶n xuÊt lµ quy luËt chung cña sù ph¸t triÓn x· héi. Do t¸c ®éng cña quy luËt nµy x· héi lµ sù ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao cña c¸c ph-¬ng thøc s¶n xuÊt hay chÝnh alµ cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. D-íi nh÷ng h×nh thøc vµ møc ®é kh¸c nhau th× con ng-êi cã ý thøc ®-îc hay kh«ng vµ quy luËt cèt lâi nµy nh- sîi chØ ®á xuyªn suèt dßng ch¶y tiÕn ho¸ cña lÞch sö kh«ng chØ nh÷ng lÜnh vùc kinh tÕ mµ c¶ c¸c lÜnh vùc ngoµi kinh tÕ, phi kinh tÕ. 2. C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi Kh«ng chØ ®Æc tr-ng b»ng quan hÖ s¶n xuÊt mµ nã cßn ®Æc ch-ng bëi mét kiÕn tróc th-îng tÇng x©y dùng trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña chÝnh nã. KiÕn tróc th-îng tÇng lµ toµn bé nh÷ng t- t-ëng x· héi, nh÷ng thiÕt chÕ t-¬ng øng vµ nh÷ng quan hÖ néi t¹ng cña th-îng tÇng, ®ã lµ nh÷ng quan ®iÓm t- t-ëng chÝnh trÞ, ph¸p quyÒn, ®¹o 6 ®øc, t«n gi¸o, nghÖ thuËt, triÕt häc vµ c¸c thÓ chÕ t-¬ng øng nhNhµ n-íc §¶ng ph¸i, gi¸o héi vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng. KiÕn tróc th-îng tÇng ®-îc h×nh thµnh trªn tæng hîp toµn bé nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét chÕ ®é x· héi nhÊt ®Þnh ng-êi ta gäi ®ã lµ c¬ së h¹ tÇng. C¬ së h¹ tÇng bao gåm nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt ®ang gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ nÒn kinh tÕ nhãm nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt tµn d- vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ quan hÖ mÇm mèng cña x· héi sau. BÊt kú mét c¬ së h¹ tÇng nµo còng bao gåm nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, mçi thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Òu g¾n liÒn víi mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt trong ®ã quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. ë x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng giai cÊp nµy n¶y sinh tõ c¬ së h¹ tÇng, tõ nh÷ng m©u thuÉn vµ xung ®ét kinh tÕ. §ã chÝnh lµ c¬ së nÈy sinh giai cÊp ®èi kh¸ng trong kiÕn tróc th-îng tÇng, giai cÊp thèng trÞ vÒ kinh tÕ sÏ thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ vµ thiÕt lËp c¶ sù thèng trÞ vÒ mÆt t- t-ëng ®èi víi x· héi, trong ®ã hÖ t- t-ëng chÝnh trÞ vµ bé m¸y qu¶n lý nhµ n-íc cã vÞ trÝ quan träng nhÊt. a) C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th-îng tÇng. C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th-îng tÇng. Vai trß quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng víi kiÕn tróc th-îng tÇng ®-îc thÓ hiÖn ë mét sè mÆt: C¬ së h¹ tÇng nµo th× kiÕn tróc th-îng tÇng ®ã (giai cÊp nµo gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ vÒ mÆt kinh tÕ th× ®ång thêi còng lµ giai cÊp thèng trÞ x· héi vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kh¸c). Quan hÖ s¶n xuÊt nµo thèng trÞ còng sÏ t¹o ra kiÕn tróc th-îng tÇng t-¬ng øng. M©u thuÉn giai cÊp m©u thuÉn gi÷a c¸c tËp ®oµn trong x· héi vµ ®êi sèng tinh thÇn cña hä ®Òu xuÊt ph¸t 7 trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp tõ m©u thuÉn kinh tÕ, tõ nh÷ng quan hÖ ®èi kh¸ng trong c¬ së h¹ tÇng. C¬ së h¹ tÇng thay ®æi th× nhÊt ®Þnh sím hay muén sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ kiÕn tróc th-îng tÇng. Qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra ngay trong nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi còng nh- khi chuyÓn tiÕp tõ h×nh th¸i nµy sang h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c trong c¸c x· héi cã giai cÊp m©u thuÉn gi÷a c¬ së h¹ tÇng ®-îc biÓu hiÖn lµ m©u thuÉn gi÷a giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ. Trong c¸c x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp m©u thuÉn cña c¬ së h¹ tÇng ®-îc biÓu hiÖn lµ m©u thuÉn cña giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ. Khi h¹ tÇng cò bÞ xo¸ bá th× kiÕn tróc th-îng tÇng cò còng mÊt ®i vµ thay thÕ vµo ®ã lµ kiÕn tróc th-îng tÇng míi ®-îc h×nh thµnh tõng b-íc thÝch øng víi c¬ së h¹ tÇng míi. Sù thèng trÞ cña giai cÊp thèng trÞ cò ®èi víi x· héi cò bÞ xo¸ bá, thay b»ng hÖ t- t-ëng thèng trÞ kh¸c vµ c¸c thÓ chÕ t-¬ng øng cña giai cÊp thèng trÞ míi. §-¬ng nhiªn kh«ng ph¶i "khi c¬ së h¹ tÇng thay ®æi th× lËp tøc sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi cña kiÕn tróc th-îng tÇng". Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cñ kiÕn tróc th-îng tÇng míi, nhiÒu yÕu tè cña kiÕn tróc th-îng tÇng cò cßn tån t¹i g¾n liÒn víi c¬ së kinh tÕ ®· n¶y sinh ra nã. V× vËy giai cÊp cÇm quyÒn cÇn ph¶i biÕt lùa chän mét sè bé phËn hîp lÝ ®Ó sö dông nã x©y dùng x· héi míi. b) TÝnh ®éc lËp t-¬ng ®èi vµ sù t¸c ®éng trë l¹i cña kiÕn tróc th-îng tÇng víi c¬ së h¹ tÇng. C¸c bé phËn cña kiÕn tróc th-îng tÇng kh«ng ph¶i phô thuéc mét chiÒu vµo c¬ së h¹ tÇng mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, chóng cã nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ ¶nh h-ëng lín ®Õn c¬ së h¹ tÇng còng nh- c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi. 8 Vai trß cña kiÕn tróc th-îng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng ®-îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: Chøc n¨ng x· héi c¬ b¶n cña kiÕn tróc th-îng tÇng lµ thùc hiÖn nhiÖm vô ®Êu tranh thñ tiªu c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng cò, x©y dùng b¶o vÖ cñng cè vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng míi. KiÕn tróc th-îng tÇng chÝnh lµ c«ng cô cña giai cÊp thèng trÞ, c¸c bé phËn kh¸c cña kiÕn tróc th-îng tÇng còng cã t¸c dông m¹nh mÏ ®èi víi c¬ së h¹ tÇng nh-ng th-êng nh÷ng t¸c ®éng Êy ph¶i th«ng qua hÖ thèng chÝnh trÞ, ph¸p luËt hay c¸c thÓ chÕ t-¬ng øng kh¸c. Trong ®iÒu kiÖn ngµy nay vai trß cña kiÕn tróc th-îng tÇng kh«ng gi¶m ®i, mµ ng-îc l¹i t¨ng lªn vµ t¸c ®éng m¹nh ®Õn tiÕn tr×nh lÞch sö. Tr¸i l¹i kiÕn tróc th-îng tÇng x· héi chñ nghÜa b¶o vÖ c¬ së h¹ tÇng x· héi chñ nghÜa nh»m x©y dùng x· héi míi, chÝnh môc ®Ých ®ã quyÕt ®Þnh tÝnh tÝch cùc cµng t¨ng cña kiÕn tróc th-îng tÇng cña x· héi chñ nghÜa. T¸c ®éng cña kiÕn tróc th-îng tÇng ®Õn c¬ së h¹ tÇng ®-îc thÓ hiÖn trong hai tr-êng hîp tr¸i ng-îc nhau nÕu kiÕn tróc th-îng tÇng phï hîp víi quan hÖ kinh tÕ tiÕn bé th× sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn x· héi. Ng-îc l¹i nÕu kiÕn tróc th-îng tÇng lµ c¬ së cña nh÷ng quan hÖ kinh tÕ lçi thêi th× sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi, nh÷ng sù t¸c ®éng k×m h·m ®ã chØ lµ t¹m thêi sím muén còng sÏ bÞ c¸ch m¹ng kh¾c phôc vÒ c¬ b¶n, b¶n chÊt gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ c¬ së th-îng tÇng chÝnh lµ b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ trong ®ã kinh tÕ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh cßn chÝnh trÞ lµ biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ vµ cã t¸c dông m¹nh mÏ trë l¹i. CÇn tr¸nh khuynh h-íng qu¸ thæi phång hoÆc h¹ thÊp vai trß cña kiÕn tróc th-îng tÇng. nÕu tuyÖt ®èi ho¸ vai trß cña kiÕn tróc th-îng tÇng th× sÏ r¬i vµo t¶ khuynh cßn ng-îc l¹i sÏ r¬i vµo h÷u khuynh. 9 II. Sù vËn dông h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam Dùa trªn c¬ së nh÷ng lý luËn chung trªn ®©y, phÇn tiÕp theo cña ®Ò tµi xin phÐp ®-îc ®i s©u vµo vÊn ®Ò "h×nh th¸i kinh tÕ x· héi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam". TÝnh tÊt yÕu cña môc tiªu vµ thùc tr¹ng ë n-íc ta trong c«ng cuéc x©y dùng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi - x· héi chñ nghÜa. 1. TÝnh tÊt yÕu Loµi ng-êi ®· ph¶i tr¶i qua 5 h×nh th¸i kinh tÕ. Mçi h×nh th¸i sau tiÕn bé h¬n, v¨n minh h¬n h×nh th¸i tr-íc. §Çu tiªn lµ h×nh th¸i kinh tÕ tù nhiªn (céng s¶n nguyªn thuû) con ng-êi chØ biÕt s¨n b¾n h¸i l-îm, ¨n thøc ¨n sèng cuéc sèng cña hä phô thuéc hoµn toµn vµo thiªn nhiªn. Cã thÓ nãi ®©y lµ thêi kú s¬ khai mét thêi kú m«ng muéi cña loµi ng-êi. Sau ®ã ®Õn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi: ChiÕm h÷u n« lÖ con ng-êi ®· v¨n minh h¬n hä kh«ng cßn ¨n t-¬i sèng vµ ®· biÕt lao ®éng t¹o ra cña c¶i, x· héi chÕ ®é t- h÷u. X· héi b¾t ®Çu ph©n chia thµnh kÎ giÇu ng-êi nghÌo. Hai giai cÊp c¬ b¶n lµ chñ n« vµ n« lÖ, quan hÖ gi÷a hai giai cÊp ®ã lµ quan hÖ bãc lét hoµn toµn cña c¶i vËt chÊt vµ con ng-êi. N« lÖ biÕn thµnh c«ng cô lao ®éng. VÊn ®Ò giai cÊp khi lªn ®Õn x· héi phong kiÕn b¶n chÊt vÉn lµ quan hÖ bãc lét nh÷ng sù bãc lét thÓ hiÖn qua sù cèng n¹p. Ng-êi n«ng d©n, t¸ ®iÒn ph¶i lµm thuª vµ nép t« thuÕ cho quan l¹i, ®Þa chñ, song hä cã mét chót quyÒn lîi lµ ®-îc tù do. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi: T- b¶n chñ nghÜa ra ®êi ®-a loµi ng-êi lªn nÊc thang cao h¬n cña nÒn v¨n minh. X· héi ®· phong phó h¬n vÒ giai cÊp. Giai cÊp thèng trÞ lµ giai cÊp c¬ b¶n. Thñ ®o¹n bãc lét cña chóng tinh vi h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi sù bãc lét 10 tr-íc ®ã trong c¸c x· héi chiÕm h÷u n« lÖ vµ phong kiÕn. Ng-êi c«ng nh©n lµm thuª bÞ bãc lét søc lao ®éng qua gi¸ trÞ thÆng d-, sù lµm viÖc qu¸ søc... MÆc dï t- b¶n x· héi chñ nghÜa t¹o ra mét l-îng cña c¶i vËt chÊt rÊt lín cho x· héi, nh-ng b¶n chÊt bãc lét cïng nh÷ng m©u thuÉn kh¸c lµ kh«ng thÓ ®iÒu hoµ. PhÇn ®«ng con ng-êi trong x· héi t- b¶n chñ nghÜa ®Òu bÞ mÊt quyÒn lîi mÊt b×nh ®¼ng. C¶ ba chÕ ®é n« lÖ, phong kiÕn, t- b¶n chñ nghÜa cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng nh-ng nã ®Òu lµ chÕ ®é cã kh¸c nh÷ng m©u thuÉn ®èi kh¸ng kh«ng thÓ ®iÒu hoµ gi÷a giai cÊp bãc lét vµ giai cÊp bÞ bãc lét, vµ dùa trªn sù t- h÷u vÒ s¶n xuÊt. Giai cÊp bãc lét lµ giai cÊp thèng trÞ, mäi ho¹t ®éng vÒ mÆt kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi ®Òu chØ phôc vô cho quyÒn lîi cña chÝnh hä. Mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi tån t¹i ®-îc th× nã ph¶i cã nh÷ng mÆt tèt nhÊt ®Þnh cña nã chóng ta còng kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng thµnh qu¶ mµ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nãi trªn ®· ®¹t ®-îc. X· héi céng s¶n nguyªn thuû lµ chÕ ®é x· héi ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng cho sù ph¸t triÓn cña loµi ng-êi. Trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ giai cÊp thèng trÞ b¾t ®Çu tÝch luü cña c¶i cho x· héi, quan träng nhÊt lµ nã ®-a con ng-êi ra khái thêi kú m«ng muéi hoang d·. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ chÕ ®é x· héi b-íc ®Çu võa ph¸t huy thõa kÕ nh÷ng thµnh qu¶ cña chñ nghÜa t- b¶n, ®ång thêi kh¾c phôc nh÷ng m©u thuÉn nh÷ng h¹n chÕ cña t- b¶n chñ nghÜa. Mét x· héi mµ quyÒn lùc n»m trong tay giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng - mét tÇng líp ®«ng ®¶o cña x· héi. Mäi ho¹t ®éng kinh tÕ - v¨n ho¸ - chÝnh trÞ phôc vô lîi Ých chung cña toµn x· héi. Kh«ng cßn t×nh tr¹ng bãc lét, mäi ng-êi ®Òu b×nh ®¼ng, sinh ho¹t lao ®éng d-íi sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc th«ng qua ph¸p luËt thùc hiÖn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt, chÕ ®é tËp chung d©n chñ c«ng b»ng x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc x©y dùng trªn c¬ së 11 cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao c¬ së h¹ tÇng phï hîp víi kiªn tróc th-îng tÇng. §©y lµ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi -u viÖt mét ®Ønh cao cña v¨n minh loµi ng-êi. Tõ hai con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi, mét con ®-êng tb¶n chñ nghÜa vµ con ®-êng ®i tõ tiÕn t- b¶n chñ nghÜa. ViÖt Nam tõ mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng muèn tho¸t ra khái nghÌo nµn l¹c hËu vµ nhanh chãng ®¹t ®Õn tr×nh ®é mét n-íc ph¸t triÓn b»ng con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. 2. Môc ®Ých: Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë n-íc ta hiÖn nay nh- §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh lµ: X©y dùng n-íc ta thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i. C¬ cÊu kinh tÕ lËp hiÕn, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c d©n giµu n-íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh, vµ n-íc ta ®· chuyÓn sang mét thêi kú ph¸t triÓn míi thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®©y lµ nh÷ng nhËn ®Þnh rÊt quan träng ®èi víi nh÷ng b-íc ®i tiÕp theo trong sù nghiÖp ®æi míi. C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh nh»m ®-a n-íc ta tõ mét nÒn c«ng nghiÖp l¹c hËu thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. HiÖn ®¹i ho¸ lµ mét môc tiªu c¬ b¶n cña v¨n minh hiÖn ®¹i, thÓ hiÖn xu h-íng lÞch sö tiÕn bé vµ ph¸t triÓn. §ã lµ nhiÖm vô quan träng cã tÇm cì to lín, ®ßi hái ph¶i ®i tõ c¸i cô thÓ ®Õn c¸i tæng thÓ. Tr-íc hÕt cÇn hiÓu râ thùc tr¹ng vµ nh÷ng ®Þnh h-íng trung cña ViÖt Nam tr×nh ®é lùc l-îng s¶n xuÊt ë møc thÊp, qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi l¹i kh«ng ph¶i tõ chñ 12 nghÜa t- b¶n mµ tõ b-íc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi bá qua chñ nghÜa t- b¶n víi t- c¸ch lµ mét chÕ ®é x· héi. V× vËy cÇn ph¶i nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ s¸ng t¹o c¸c quy luËt kh¸ch quan, trong ®ã quy luËt s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é lùc l-îng s¶n xuÊt lµ quy luËt c¬ b¶n nhÊt nh»m c¶i t¹o c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khai th¸c mäi tiÒm n¨ng s¶n xuÊt. Ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña chñ thÓ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh ph¶i ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ cã hiÖu qu¶ ®Ó thùc sù cã t¸c dông chñ ®¹o víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Chóng ta ph¶i kh¾c phôc quan niÖm bá qua chñ nghÜa t- b¶n mét c¸ch gi¶n ®¬n. Ph¶i khai th¸c sö dông tèi ®a chñ nghÜa t- b¶n lµm kh©u "trung gian" ®Ó chuyÓn nÒn s¶n xuÊt nhá lªn chñ nghÜa x· héi nh- Lªnin ®· chØ ra. Chñ tr-¬ng ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ viÖc sö dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ trung gian qu¸ ®é trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n-íc ta mµ §¹i héi VI v¹ch ra lµ ®óng ®¾n. §¹i héi VII cña §¶ng còng ®· chØ râ "... phï hîp víi sù ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt thiÕt lËp tõng b-íc quan hÖ s¶n xuÊt tõ x· héi chñ nghÜa tõ thÊp ®Õn cao víi sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng s¶n xuÊt chñ nghÜa tiªn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý Nhµ n-íc". Kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng cña kinh tÕ quèc doanh. Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu. §ã lµ mét trong nh÷ng ph-¬ng h-íng c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ ®Êt n-íc ta. H¬n n÷a sù vËn dông ®óng ®¾n cña c¸c quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt, ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã tõng b-íc c¬ së x©y dùng h¹ tÇng vµ c¬ së th-îng tÇng. §Æc biÖt lµ x©y dùng Nhµ n-íc cña d©n, do d©n, v× d©n. 13 Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt qu¶n lý vµ ph©n phèi theo lao ®éng. 3. Thùc tr¹ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam Tr-íc ®©y trong nh÷ng n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n-íc chóng ta ®· x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ "lµ nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi" song n-íc ta vÉn m¾c ph¶i sai lÇm b»ng c¸ch nhËn thøc vÒ c«ng nghiÖp ho¸. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 70, ®Êt n-íc ®· l©m vµo khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi víi nh÷ng khã kh¨n gay g¾t l¹m ph¸t. Khi ®ã do t- duy lý luËn bÞ l¹c hËu, gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn cã kho¶ng c¸ch qu¸ xa t- duy cò vÒ chñ nghÜa x· héi theo m« h×nh tËp trung quan liªu, bao cÊp ®· c¶n trë sù ph¸t triÓn cña thùc tiÔn s¶n xuÊt, chÕ ®é bao cÊp dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tr× chÖ trong c«ng viÖc: û l¹i l-êi nh¸c, phô thuéc vµo Nhµ n-íc. Kh«ng n¨ng ®éng s¸ng t¹o b»ng c«ng t¸c ®-îc giao, kh«ng cÇn quan t©m ®Õn kÕt qu¶ ®¹t ®-îc. Trong s¶n xuÊt s¶n phÈm lµm ra kh«ng ®ñ chÊt l-îng l¹m ph¸t cµng t¨ng. K×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n-íc ®êi sèng x· héi thÊp kÐm, nghÌo khã. Tr-íc ®©y chóng ta do kh«ng thÊy ®-îc quy luËt lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn sÏ kÐo theo quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn nªn chóng ta ®· ®i ng-îc l¹i quy luËt nµy vµ muèn ¸p ®Æt mét quan hÖ s¶n xuÊt ®Ó kÐo theo sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Sau khi tiÕn hµnh ®æi míi chóng ta ®· tu©n theo ®óng quy luËt, chuyÓn nÒn kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ho¹t ®éng trªn c¬ chÕ thÞ tr-êng lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng, lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn do ®ã quan hÖ s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn theo. MÆt kh¸c ph¶i t¹o ra yÕu tè tÝch cùc biÕn c¸c yÕu tè chñ quan v× nã cã tÝnh ®éc lËp t-¬ng ®èi v× r»ng ý thøc cã 14 tÝnh v-ît tr-íc nªn quan hÖ s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng v-ît so víi s¶n l-îng s¶n xuÊt v-ît tr-íc ë ®©y lµ sù v-ît tr-íc cã tÝnh phï hîp, v-ît tr-íc dùa trªn c¬ së suy luËn khoa häc l«gic, dùa trªn c¸c quy luËt vµ cao h¬n lµ sù v-ît tr-íc kiÕn tróc th-îng tÇng so víi c¬ së h¹ tÇng. Nã còng ph¶i dùa trªn sù phï hîp víi quy luËt vµ c¬ së lý luËn khoa häc logic. §¸ng tiÕc lµ chóng ta v× muèn rót ng¾n thêi kú qu¸ ®é chóng ta ®· tuyÖt ®èi ho¸ nh©n tè chñ quan vµ chÝnh trÞ cho r»ng chØ cÇn néi dung vµ sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n th× chóng ta cã thÓ lµm cho quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. KÕt qu¶ cuèi cïng ®em l¹i lµ kinh tÕ quèc doanh kÐm hiÖu qu¶ cßn kinh tÕ ngoµi quèc doanh l¹i bÞ k×m h·m kh«ng ngãc ®Çu lªn ®-îc. NÒn kinh tÕ tuy ®¹t ®-îc ®é t¨ng tr-ëng nhÊt ®Þnh nh-ng sù t¨ng tr-ëng ®ã kh«ng cã ph¸t triÓn v× dùa vµo bao cÊp, bëi chi ng©n s¸ch l¹m ph¸t vay nî n-íc ngoµi. Con ng-êi kh«ng ®-îc gi¶i phãng vµ bÞ lÇm vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng l¹c hËu tr× trÖ lµm t¨ng chi phÝ lín cña c¶i x· héi. §Õn khi ¸p dông chÝnh s¸ch kho¸n ®Êt cho nh©n d©n tù trång trät, ph¸ bá hîp t¸c th× nªn Nhµ n-íc ®· cã nh÷ng b-íc chuyÓn m×nh rÊt râ rÖt. Trong c«ng nghiÖp. Trong lùa chän b-íc ®i, ®· cã lóc chóng thiªn vÒ "-u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng coi ®ã lµ gi¶i ph¸p c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cho c«ng nghiÖp. Mµ kh«ng coi träng ®óng møc cña ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ. c«ng nghiÖp ho¸ còng ®-îc hiÓu mét c¸ch gi¶n ®¬n lµ qu¸ tr×nh x©y dùng mét nÒn s¶n xuÊt ®-îc c¬ khÝ ho¸ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Chóng ta 15 thùc hiÖn chñ nghÜa x· héi å ¹t víi quy m« lín. Quèc h÷u ho¸ toµn bé c¸c xÝ nghiÖp t- nh©n. KÕ ho¹ch kinh tÕ cña n-íc ta hÇu nh- dËm ch©n t¹i chç víi nh÷ng viÖn nghiªn cøu bao cÊp chØ ®¹o th× lµm sao kh«ng thÓ ph¸t huy ®-îc n¨ng lùc s¸ng t¹o víi ®ång vèn Ýt kh«ng ®ñ ®Ó cho nghiªn cøu kh«ng cung cÊp ®Çy ®ñ kinh phÝ cho c¸c viÖc øng dông nã vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt. Trong khi ®ã nh×n ra bªn ngoµi khoa häc kü thuËt cña c¸c n-íc ph¸t triÓn nh- vò b·o vµ trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp thÊm vµo tÊt c¶ c¸c yÕu tè cña con ng-êi. Mét h¹n chÕ n÷a lµ chóng ta m¾c ph¶i ®ã lµ ta ®· phñ nhËn quy luËt gi¸ trÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ kinh tÕ thÞ tr-êng. Thùc chÊt ë ®©y còng lµ do nh÷ng nhËn thøc sai lÇm, chñ quan nãng véi mµ chóng ta ®· cho r»ng kinh tÕ n-íc ta ph¶i tu©n theo quy luËt gi¸ trÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ c¬ chÕ thÞ tr-êng mµ kh«ng hiÓu ®iÒu quy luËt nhÊt ®ã lµ: n-íc ta míi ë giai ®o¹n cña thêi kú qu¸ ®é. 4. Mét sè biÖn ph¸p §Ó thùc hiÖn ®-îc môc tiªu §¶ng ®Ò ra lµ lµm cho d©n giµu n-íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh, ®Êt n-íc chuyÓn m×nh lªn chñ nghÜa x· héi th× ®i ®«i víi viÖc cñng cè, hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt chóng ta nhÊt thiÕt ph¶i ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt, v× kh«ng cã lùc l-îng s¶n xuÊt hïng hËu víi n¨ng suÊt cao th× kh«ng thÓ nãi ®Õn c«ng nghiÖp x· héi. Mét lÇn n÷a ta kh¼ng ®Þnh tÝnh tÊt yÕu cña c«ng cuéc CNH - H§H ë ViÖt Nam. CNH - H§H ®-a n-íc ta v-ît qua mét chÆng ®-êng dµi ®i lªn c«ng nghiÖp x· héi tÝnh ®-îc t×nh tr¹ng chung ®ã lµ sù tôt hËu ngµy cµng xa cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn so víi c¸c n-íc ph¸t triÓn . CNH - H§H lµ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi, CNH - 16 H§H ®Êt n-íc th× cã tr¸nh ®-îc nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ vµ sù l¹c hËu vÒ tiÕn bé x· héi. Khã kh¨n: Mét vÊn ®Ò næi cém "chóng ta cßn qu¸ l¹c hËu, cÇn ph¶i trang bÞ míi hiÖn ®¹i". VÒ n«ng nghiÖp: cho ®Õn nay chóng ta vÉn trong t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ n¨ng suÊt vÉn thÊp (mét lao ®éng trong n«ng nghiÖp trung b×nh nu«i 2,5 -3 ng-êi so víi ë Mü, mét lao ®éng n«ng nghiÖp nu«i 30 - 40 ng-êi). N«ng nghiÖp ch-a thÓ lµ chç dùa ®Ó n©ng nhu cÇu b×nh qu©n ®Çu ng-êi mét c¸ch ®¸ng kÓ n«ng s¶n hµng ho¸ vÉn ch-a trë thµnh nguån chÝnh mµ ta cã thÓ dùa vµo ®ã ®Ó x©y dùng c«ng nghÖ vµ c¬ cÊu h¹ tÇng. ThuÕ thu nhËp tõ n«ng nghiÖp kh«ng ®¸ng kÓ. + Do chóng ta tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nªn ®· gÆp nhiÒu thö th¸ch gay g¾t. KÕt cÊu kinh tÕ ngµy cµng t¨ng gi÷a c¸c n-íc giµu vµ nghÌo. Ta mÊt dÇn lîi thÕ c¸c tµi nguyªn vµ lao ®éng. Sù chªnh lÖch kh¸ lín vÒ møc sèng. KÕt cÊu khoa häc - kü thuËt ngµy cµng lín. ThuËn lîi : Nhê chuyÓn giao c«ng nghÖ nªn ta chØ viÖc øng dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ. Cã thÓ chän c«ng nghÖ míi, phï hîp ®Ó ph¸t triÓn. Ta cã nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm tõ c¸c n-íc ®i tr-íc, kh«ng m¾c ph¶i sai lÇm nh- nh÷ng n-íc ®ã... DÔ hîp t¸c ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸. 17 Chóng ta cã lùc l-îng lao ®éng dåi dµo, con ng-êi ViÖt Nam th«ng minh s¸ng t¹o l¹i cã sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ sù qu¶n lý cña nhµ n-íc th«ng qua ph¸p luËt. ChÝnh s¸ch cô thÓ cña Nhµ n-íc ta Sù ph¸t triÓn cña c¸c n-íc trªn thÕ giíi vµ sù nghiÖp ®æi míi ë n-íc ta cñng cè cho chóng ta nh÷ng bµi häc lín vÒ nhËn thøc. §ã lµ bµi häc vÒ qu¸n triÖt quan ®iÓm thùc tiÔn - quan ®iÓm c¬ b¶n vµ hµng ®Çu cña triÕt häc M¸c xÝt - còng nh- nguyªn t¾c thèng nhÊt gi÷a lÝ luËn vµ thùc tiÔn - nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c Lªnin. Môc tiªu mµ §¹i héi §¶ng lÇn VIII cña §¶ng ®Ò ra chÝnh lµ sù cô thÓ hoµ hîp thèng nhÊt vÒ h×nh thøc kinh tÕ x· héi vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña x· héi chñ nghÜa. Ta ph¶i lu«n nhËn thøc vËn dông ®óng ®¾n s¸ng t¹o hai mèi quan hÖ c¬ b¶n lµ quan hÖ b¶n chÊt gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt; quan hÖ gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng. Sù ®æi míi víi tÝnh chÊt míi mÎ kh« khan vµ phøc t¹p cña nã - ®ßi hái ph¶i cã lÝ luËn khoa häc soi s¸ng. Song ph¶i kÕt hîp hµi hoµ gi÷a lÝ luËn vµ thùc tiÔn. Tr-íc t×nh h×nh ®ã §¶ng vµ Nhµ n-íc ®· nhËn ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh mét c¸ch ®óng ®¾n, ®iÒu nµy ë §H §¶ng kho¸ VII ®· nªu râ rµng: trong xu h-íng quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt vµ ®êi sèng khoa häc - c«ng nghÖ trªn thÕ giíi ngµy mét gia t¨ng th× c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i g¾n liÒn víi H§H, n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ... "TËn dông lîi thÕ cña n-íc ®i sau chóng ta tËp trung tr-íc hÕt cho viÖc tiÕp thu c¸c thµnh tùu khoa häc cña thÕ giíi, øng dông më réng vµ lµm chñ. §ång thêi ph¶i biÕt dµnh nç lùc nhÊt ®Þnh cho nh÷ng mòi nhän ph¸t triÓn, t×m c¸ch ®i t¾t, ®ãn ®Çu t¹o nªn lîi thÕ c¹nh tranh c¶ vÒ ph-¬ng diÖn kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp t¹o nªn sù ph¸t triÓn nhanh vµ n¾m v÷ng cña nÒn kinh tÕ". 18 a) X©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ míi. C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ngµy nay kh«ng thÓ hiÓu nhtr-íc kia. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ngµy nay kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn lµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ ngµnh c«ng nghiÖp mµ cßn lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi sù ®æi míi c¬ b¶n vÒ kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ho¸ tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Tõ ®ã t¹o ra ®-îc sù c©n ®èi hµi hoµ gi÷a c¸c ngµnh trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ quèc doanh. Ph-¬ng h-íng cô thÓ. §iÒu ®Çu tiªn cÇn ph¶i gi¶i quyÕt lµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu "c«ng - n«ng nghiÖp vµ dÞch vô" phï hîp víi xu h-íng "më" cña nÒn kinh tÕ. VÊn ®Ò nµy ®-îc gi¶i quyÕt t¹o nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho viÖc ph©n c«ng l¹i lao ®éng hîp lÝ trong c¸c ngµnh kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh hîp lÝ víi c¬ cÊu ®Çu t-. b) C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. (Sù cÇn thiÕt): N-íc ta hiÖn nay lµ mét Nhµ n-íc so víi 80% d©n c- ®ang sinh sèng b»ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §©y lµ mét ®Þa bµn tËp trung ®¹i bé phËn ng-êi nghÌo. V× vËy, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ x· héi n«ng th«n ®· ®ang vµ sÏ lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña chóng ta. Song n«ng nghiÖp kh«ng thÓ tù m×nh thay ®æi, ®æi míi c¬ së vËt chÊt kü thuËt c«ng nghÖ, kh«ng cã kh¶ n¨ng t¨ng tr-ëng nhanh ®Ó t¹o thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho n«ng d©n mµ ph¶i cã t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c«ng nghiÖp, dÞch vô... chØ cã nh- vËy sÏ xo¸ bá ®-îc tr¹ng th¸i tr× trÖ cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp s¶n xuÊt nhá xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo n©ng cao møc t¹o nhËp b×nh qu©n. ChÝnh s¸ch ®-êng lèi ph¸t triÓn: Trong khu vùc n«ng th«n vµ n«ng nghiÖp ph-¬ng h-íng hµng chiÕn l-îc ®ã lµ thay thÕ nhËp khÈu vµ cã hiÖu qu¶ thÊp ®Õn hµng 19 m¹nh ra xuÊt khÈu. NhiÒu ng-êi cho r»ng ®©y lµ h-íng sai lÇm nh-ng thùc tÕ kh«ng ph¶i vËy. N«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt cã ®Æc tr-ng lµ s¶n phÈm cña nã cÇn thiÕt cho mäi cuéc sèng hµng ngµy. Ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cung cÊp s¶n phÈm ®ñ trong n-íc råi míi xuÊt khÈu lµ mét lÏ ®-¬ng nhiªn nh÷ng c«ng cô s¶n phÈm chØ trong n-íc cßn víi x· héi lµ mét lÏ ®-¬ng nhiªn bëi ta kh«ng thÓ nhËp l-¬ng thùc mµ l¹i kh«ng tù s¶n xuÊt ®-îc ra. Tuy nhiªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cÇn ®-îc qu¸ tr×nh ®Çu tkhoa häc - c«ng nghÖ ®Ó ®em l¹i chÊt l-îng s¶n l-îng cao cho s¶n phÈm. C«ng nghiÖp nhÑ cÇn ®-îc ph¸t triÓn trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp lµ c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt thuèc trõ s©u ph©n bãn vi sinh kh«ng g©y ®éc h¹i. C¬ khÝ ho¸ lµ ®iÒu kiÖn ®-a kü thuËt m¸y mãc vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. c) X©y dùng míi kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ: KÕt cÊu h¹ tÇng võa lµ ®iÒu kiÖn võa lµ môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. d) Ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®ßi hái sù tham gia cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Sau nh÷ng n¨m më cöa, nÒn kinh tÕ cïng víi nh÷ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n-íc khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn kh«ng nh- tr-íc kia ngµy nay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tõ quèc doanh ®Õn t- nh©n ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng cña m×nh n»m trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng tÇng chóng bæ sung cho nhau c¹nh tranh nhau t¹o nªn mét sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ ®Èy n-íc ta lªn mét nÊc thang cao h¬n cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ x©y dùng ®Êt n-íc. 20