Tài liệu Kc151 hội nhập kt quốc tế và các thách thức

Lêi nãi ®Çu Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ xu thÕ tÊt yÕu biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn nh¶y vät cña lùc lîng s¶n suÊt do ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ diÔn ra ngµy cµng s©u réng trªn ph¹m vi toµn cÇu díi t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ tÝch tô tËp trung t b¶n dÉn tíi h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thèng nhÊt. Sù hîp nhÊt vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia t¸c ®éng m¹nh mÏ vµ s©u s¾c ®Õn nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ cña c¸c níc nãi riªng vµ cña thÕ giíi nãi chung. §ã lµ sù ph¸t triÓn vît bËc cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi víi tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao, c¬ cÊu kinh tÕ cã nhiÒu sù thay ®æi. Sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi nh WTO, EU, AFTA...vµ nhiÒu tam gi¸c ph¸t triÓn kh¸c còng lµ do toµn cÇu ho¸ ®em l¹i. Theo xu thÕ chung cña thÕ giíi, ViÖt Nam ®· vµ ®ang tõng bíc cè g¾ng chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §©y kh«ng ph¶i lµ mét môc tiªu nhiÖm vô nhÊt thêi mµ lµ vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt sèng cßn ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay còng nh sau nµy. Bëi mét nøoc mµ ®i ngîc víi xu híng chung cña thêi ®¹i sÏ trë nªn l¹c hËu vµ bÞ c« lËp, sím hay muén níc ®ã sÏ bÞ lo¹i bá trªn ®Êu trêng quèc tÕ. H¬n thÕ n÷a, mét níc ®ang ph¸t triÓn, l¹i võa tr¶i qua chiÕn tranh tµn khèc, ¸c liÖt...th× viÖc chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi th× l¹i cµng cÇn thiÕt h¬n bao giê hÕt. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp, víi néi lùc dåi dµo s½n cã cïng víi ngo¹i lùc sÏ t¹o ra thêi c¬ ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖt Nam sÏ më réng ®îc thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu, thu hót ®îc vèn ®Çu t níc ngoµi, tiÕp thu ®îc khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u cña c¸c níc kinh tÕ ph¸t triÓn vµ t¹o ®îc m«i trêng thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy nhiªn, mét vÊn ®Ò bao giê còng cã hai mÆt ®èi lËp. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mang ®Õn cho ViÖt Nam rÊt nhiÒu thêi c¬ thuËn lîi nhng còng ®em l¹i kh«ng Ýt khã kh¨n thö th¸ch. Nhng theo chñ tr¬ng cña §¶ng: “ ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc “, chóng ta sÏ kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®Ó hoµn thµnh sø mÖnh. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ tÊt yÕu kh¸ch quan ®èi víi ViÖt Nam. Em xin chän ®Ò tµi: "Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam". §©y lµ ®Ò tµi rÊt s©u réng, mang tÝnh thêi sù. §· cã rÊt nhiÒu nhµ kinh tÕ ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy. B¶n th©n em, mét sinh viªn n¨m thø hai, khi ®îc giao viÕt ®Ò tµi nµy còng c¶m thÊy rÊt høng thó vµ say mª. Tuy nhiªn do sù hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ nªn em chØ xin ®ãng gãp mét phÇn nhá suy nghÜ cña m×nh. Bµi viÕt cßn cã rÊt nhiÒu sai sãt, em kÝnh mong thÇy gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt tèt h¬n. 1 Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. 2 PhÇn néi dung I. Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: 1. Kh¸i niÖm: Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh g¾n bã mét c¸ch h÷u c¬ nÒn kinh tÕ quèc gia víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi gãp phÇn khai th¸c c¸c nguån lùc bªn trong mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 2. Néi dung cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: 2.1. Nguyªn t¾c cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: BÊt k× mét quèc gia nµo khi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ trong khu vùc còng nh trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng nguyªn t¾c cña c¸c tæ chøc ®ã nãi riªng vµ nguyªn t¾c cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung. Sau ®©y lµ mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña héi nhËp: - Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c quèc gia; tiÕp cËn thÞ trêng c¸c níc, c¹nh tranh c«ng b»ng, ¸p dông c¸c hµnh ®éng khÈn cÊp trong trêng hîp cÇn thiÕt, dµnh u ®·i cho c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. §èi víi tõng tæ chøc cã nguyªn t¾c cô thÓ riªng biÖt. 2.2. Néi dung cña héi nhËp (chñ yÕu lµ néi dung héi nhËp WTO): Néi dung cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ më cöa thÞ trêng cho nhau, thùc hiÖn thuËn lîi ho¸, tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t: - VÒ th¬ng m¹i hµng ho¸: c¸c níc cam kÕt b·i bá hµng rµo phi thuÕ quan nh QUOTA, giÊy phÐp xuÊt khÈu..., biÓu thuÕ nhËp khÈu ®îc gi÷ hiÖn hµnh vµ gi¶m dÇn theo lÞch tr×nh tho¶ thuËn... - VÒ th¬ng m¹i dÞch vô, c¸c níc më cöa thÞ trêng cho nhau víi c¶ bèn ph¬ng thøc: cung cÊp qua biªn giíi, sö dông dÞch vô ngoµi l·nh thæ, th«ng qua liªn doanh, hiÖn diÖn - VÒ thÞ trêng ®Çu t: kh«ng ¸p dông ®èi víi ®Çu t níc ngoµi yªu cÇu vÒ tØ lÖ néi ®Þa ho¸, c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu vµ h¹n chÕ tiÕp cËn nguån ngo¹i tÖ, khuyÕn khÝch tù do ho¸ ®Çu t... 3. Vai trß cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®èi víi ViÖt Nam: Trong thêi ®¹i ngµy nay, më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®· vµ ®ang lµ 1 trong nh÷ng vÉn ®Ò thêi sù ®èi víi hÇu hÕt c¸c níc. Níc nµo ®ãng cöa víi thÕ giíi lµ ®i ngîc xu thÕ chung cña thêi ®¹i, khã tr¸nh khái r¬i vµo l¹c hËu. Tr¸i l¹i, më cöa héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ tuy cã ph¶i tr¶ gi¸ nhÊt ®Þnh song ®ã lµ yªu cÇu 3 tÊt yÕu ®èi víi sù ph¸t triÓn cña mçi níc. Bëi víi nh÷ng tiÕn bé trªn lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ truyÒn th«ng vµ tin häc, th× gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng cã mèi liªn kÕt chÆt chÏ, nhÊt lµ trªn lÜnh vùc kinh tÕ. Xu híng toµn cÇu ho¸ ®îc thÓ hiÖn râ ë sù ph¸t triÓn vît bËc cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. VÒ th¬ng m¹i: trao ®æi bu«n b¸n trªn thÞ trêng thÕ giíi ngµy cµng gia t¨ng. Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, gi¸ trÞ trao ®æi bu«n b¸n trªn thÞ trêng toµn cÇu ®· t¨ng 12 lÇn. C¬ cÊu kinh tÕ cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ. C«ng nghiÖp nhêng chç cho dÞch vô. VÒ tµi chÝnh, sè lîng vèn trªn thÞ trêng chøng kho¸n thÕ giíi ®· t¨ng gÊp 3 lÇn trong 10 n¨m qua. Sù ra ®êi vµ ngµy cµng lín m¹nh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ lµ mét phÇn cña quèc tÕ ho¸. Nã gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ cña c¸c níc ph¸t triÓn m¹nh h¬n n÷a. Tuy nhiªn trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ c¸c níc giµu lu«n cã nh÷ng lîi thÕ vÒ lùc lîng vËt chÊt vµ kinh nghiÖm qu¶n lý. Cßn c¸c níc nghÌo cã nÒn kinh tÕ yÕu kÐm dÔ bÞ thua thiÖt, thêng ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Lµ mét níc nghÌo trªn thÕ giíi, sau mÊy chôc n¨m bÞ chiÕn tranh tµn ph¸, ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng, tõ mét nÒn kinh tÕ tù tóc nghÌo nµn b¾t ®Çu më cöa tiÕp xóc víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng réng lín ®Çy rÉy nh÷ng søc Ðp, khã kh¨n. Nhng kh«ng v× thÕ mµ chóng ta bá cuéc. Tr¸i l¹i, ®øng tríc xu thÕ ph¸t triÓn tÊt yÕu, nhËn thøc ®îc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc mµ héi nhËp ®em l¹i, ViÖt Nam, mét bé phËn cña céng ®ång quèc tÕ kh«ng thÓ khíc tõ héi nhËp. ChØ cã héi nhËp ViÖt Nam míi khai th¸c hÕt nh÷ng néi lùc s½n cã cña m×nh ®Ó t¹o ra nh÷ng thuËn lîi ph¸t triÓn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy mµ ®¹i héi §¶ng VII cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam n¨m 1991 ®· ®Ò ra ®êng lèi chiÕn lîc: “ Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ quèc tÕ, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i “. §Õn ®¹i héi ®¶ng VIII, nghÞ quyÕt TW4 ®· ®Ò ra nhiÖm vô: ” gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ, ®i ®«i víi tranh thñ tèi ®a nguån lùc tõ bªn ngoµi, x©y dùng mét nÒn kinh tÕ míi, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi “. 3.2 Thêi c¬ ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp: Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng. Nh÷ng c¬ héi cña héi nhËp ®em l¹i mµ ViÖt Nam tËn dông ®îc mét c¸ch triÖt ®Ó sÏ lµm bµn ®¹o ®Ó nÒn kinh tÕ sím s¸nh vai víi c¸c cêng quèc n¨m ch©u. 4 3.2.1 Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ gãp phÇn më réng thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam: Néi dung cña héi nhËp lµ më cöa thÞ trêng cho nhau, v× vËy, khi ViÖt Nam gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ sÏ më réng quan hÖ b¹n hµng. Cïng víi viÖc ®îc hëng u ®·i vÒ thuÕ quan, xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan vµ c¸c chÕ ®é ®·i ngé kh¸c ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ cña ViÖt Nam th©m nhËp thÞ trêng thÕ giíi. ChØ tÝnh trong ph¹m vi khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta sang c¸c níc thµnh viªn còng ®· t¨ng ®¸ng kÓ. N¨m 1990, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang ASEAN ®¹t 348,6 triÖu USD, nhng ®Õn n¨m 1998 ®¹t 2349 triÖu USD. NÕu thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt trong AFTA th× ®Õn n¨m 2006 hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã xuÊt xø tõ níc ta sÏ ®îc tiªu thô trªn tÊt c¶ c¸c thÞ trêng c¸c níc ASEAN. NÕu sau 2000 níc ta gia nhËp WTO th× sÏ ®îc hëng u ®·i dµnh cho níc ®ang ph¸t triÓn theo quy chÕ tèi huÖ quèc trong quan hÖ víi 132 níc thµnh viªn cña tæ chøc nµy. Do vËy, hµng cña ta sÏ xuÊt khÈu vµo c¸c níc ®ã dÔ dµng h¬n. §èi víi c¸c níc EU còng vËy, tiÒm n¨ng më réng thÞ trêng hµng ho¸ ViÖt Nam t¹i c¸c níc ®ã lµ rÊt lín. DÜ nhiªn níc ta cã b¸n ®îc hµng ra bªn ngoµi hay kh«ng cßn phô thuéc vµo chÊt lîng, gi¸ c¶, mÉu m·...hay nãi c¸ch kh¸c lµ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam ra sao? NÕu hµng ho¸ ViÖt Nam cã mÉu m· ®Ñp, chÊt lîng tèt, gi¸ thµnh rÎ...th× viÖc chiÕm lÜnh thÞ trêng thÕ giíi lµ tÊt yÕu. Nhng do hiÖn nay níc ta cßn thiÕu vèn, khoa häc kÜ thuËt cha ®îc c¶i tiÕn ®ång bé, do ®ã chÊt lîng hµng ho¸ cha cao, gi¸ thµnh cha rÎ, mÆc dï cã ®îc hëng nh÷ng u ®·i vÒ thuÕ. 3.2.2 Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng gãp phÇn t¨ng thu hót ®Çu t níc ngoµi, viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nî quèc tÕ: - Thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi: Tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ c¬ héi ®Ó thÞ trêng níc ta ®îc më réng, ®iÒu nµy sÏ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t. Hä sÏ mang vèn vµ c«ng nghÖ vµo níc ta sö dông lao ®éng vµ tµi nguyªn s½n cã cña níc ta lµm ra s¶n phÈm tiªu thô trªn thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi víi c¸c u ®·i mµ níc ta cã c¬ héi më réng thÞ trêng, kÐo theo c¬ héi thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi. §©y còng lµ c¬ héi ®Ó doanh nghiÖp trong níc huy ®éng vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ h¬n. HiÖn nay ®· cã trªn 70 níc vµ vïng l·nh thæ cã dù ¸n ®Çu t vµo ViÖt Nam, trong ®ã cã nhÒu c«ng ty vµ tËp ®oµn lín, cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn. §iÒu nµy gãp phÇn lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong níc theo híng c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ t¹o nªn c«ng ¨n viÖc lµm. Tuy nhiªn kÓ tõ gi÷a n¨m 1997 ®Õn nay, do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh 5 tiÒn tÖ, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo níc ta cã híng suy gi¶m. Tuy vËy, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi vÉn t¨ng nhanh. NÕu nh n¨m 1991 ®¹t 52 triÖu USD th× n¨m 1997 lµ 1790 triÖu USD. - ViÖn trî ph¸t triÓn ODA: TiÕn hµnh b×nh thêng ho¸ quan hÖ tµi chÝnh cña ViÖt Nam, c¸c níc tµi trî vµ c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ ®· th¸o gì tõ n¨m 1992 ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, gãp phÇn quan träng vµo viÖc x©y dùng vµ n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng. TÝnh ®Õn 1999, tæng sè vèn viÖn trî ph¸t triÓn cam kÕt ®· ®¹t 13,04 tØ USD. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn ODA cßn béc lé nhiÒu yÕu kÐm, nhÊt lµ t×nh tr¹ng gi¶i ng©n chËm vµ viÖc n©ng cao hiªu qu¶ cña viÖc sö dông nguån vèn ODA. - Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng gãp phÇn gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nî ViÖt Nam: Trong nh÷ng n¨m qua nhê ph¸t triÓn tèt mèi quan hÖ ®èi ngo¹i song ph¬ng vµ ®a ph¬ng, c¸c kho¶n nî níc ngoµi cò cña ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n ®· ®îc gi¶i quyÕt th«ng qua c©u l¹c bé Paris, London vµ ®µm ph¸n song ph¬ng. §iÒu ®ã gãp phÇn æn ®Þnh c¸n c©n thu chi ng©n s¸ch, tËp trung nguån lùc cho c¸c ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong níc. 3.2.3. Tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng t¹o ®iÒu kiÖn cho ta tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé kinh doanh: - ViÖt Nam gia nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ tranh thñ ®îc kÜ thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña c¸c níc ®i tríc ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, t¹o c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cho c«ng cuéc x©y dùng Chñ NghÜa X· Héi. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ con ®êng ®Ó khai th«ng thÞ trêng níc ta víi khu vùc vµ thÕ giíi, t¹o ra m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn vµ cã hiÖu qu¶ . Qua ®ã mµ c¸c kÜ thuËt, c«ng nghÖ míi cã ®iÒu kiÖn du nhËp vµo níc ta, ®ång thêi t¹o c¬ héi ®Ó chóng ta lùa chän kÜ thuËt, c«ng nghÖ níc ngoµi nh»m ph¸t triÓn n¨ng lùc kÜ thuËt, c«ng nghÖ quèc gia. Trong c¹nh tranh quèc tÕ cã thÓ c«ng nghÖ nµy lµ cò ®èi víi mét sè níc ph¸t triÓn, nhng l¹i lµ míi, cã hiÖu qu¶ t¹i mét níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam. Do yªu cÇu sö dông lao ®éng cña c¸c c«ng nghÖ ®ã cao, cã kh¶ n¨ng t¹o nªn nhiÒu viÖc lµm míi. Trong nh÷ng n¨m qua, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt, nhÊt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng ph¸t triÓn m¹nh lµm thay ®æi bé mÆt kinh tÕ thÕ giíi vµ ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam tiÕp cËn vµ ph¸t triÓn míi nµy. Sù xuÊt hiÖn vµ ®i vµo ho¹t ®éng cña nhiÒu khu c«ng nghiÖp míi vµ hiÖn ®¹i nh Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh, VÜnh Phóc, §ång Nai, B×nh D¬ng, H¶i Phßng...vµ nh÷ng xÝ nghiÖp liªn doanh trong ngµnh c«ng nghÖ dÇu khÝ ®· chøng minh ®iÒu ®ã. 6 DÜ nhiªn ngoµi viÖc thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi ®Ó t¹o c¬ héi tiÕp nhËn tiÕn bé kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ, níc ta vÉn cã thÓ sö dông ngo¹i tÖ cã ®îc nhê xuÊt khÈu ®Ó nhËp c«ng nghÖ míi vÒ phôc vô c¸c nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh. Song v× níc ta cßn nghÌo, dù tr÷ ngo¹i tÖ rÊt h¹n hÑp, kinh nghiÖm tiÕp cËn thÞ trêng bªn ngoµi cha nhiÒu, tr×nh ®é thÈm ®Þnh c«ng nghÖ l¹i kÐm vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh víi c«ng nghÖ cao cßn yÕu cho nªn cßn ®êng thÝch hîp h¬n víi níc ta hiÖn nay lµ tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch, t¹o ra m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn ®Ó lÊy l¹i nhÞp ®é gia t¨ng thu hót ®Çu t trùc tiÕp nh nh÷ng n¨m tríc, qua ®ã tiÕp nh©n vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cã hiÖu qu¶ h¬n. - Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng gãp phÇn kh«ng nhá vµo c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi dìng ®éi ngò c¸n bé trong nhiÒu lÜnh vùc. PhÇn lín c¸n bé khoa häc kÜ thuËt, c¸n bé qu¶n lý, c¸c nhµ kinh doanh ®· ®îc ®µo t¹o ë trong vµ ngoµi níc. Bëi mçi khi liªn doanh hay liªn kÕt hay ®îc ®Çu t tõ níc ngoµi th× tõ ngêi lao ®éng ®Õn c¸c nhµ qu¶n ký ®Òu ®îc ®µo t¹o tay nghÒ, tr×nh ®é chuyªn m«n ®îc n©ng cao. ChØ tÝnh riªng trong c¸c c«ng tr×nh ®Çu t níc ngoµi ®· cã kho¶ng 30 v¹n lao ®éng trùc tiÕp, 600 c¸n bé qu¶n lý vµ 25000 c¸n bé khoa häc kÜ thuËt ®· ®îc ®µo t¹o. Trong lÜnh vùc xuÊt khÈu lao ®éng tÝnh ®Õn n¨m 1999 ViÖt Nam ®· ®a 7 v¹n ngêi ®i lao ®éng ë níc ngoµi. 3.2.4. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ gãp phÇn duy tr× hoµ b×nh æn ®Þnh, t¹o dùng m«i trêng thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao vÞ trÝ ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. §©y lµ thµnh tùu lín nhÊt sau h¬n mét thËp niªn triÓn khai c¸c ho¹t ®éng héi nhËp. Tríc ®©y, ViÖt Nam chØ cã quan hÖ chñ yÕu víi Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u, nay ®· thiÕt lËp ®îc quan hÖ ngo¹i giao víi 166 quèc gia trªn thÕ giíi. Víi chñ tr¬ng coi träng c¸c mèi quan hÖ víi c¸c níc l¸ng giÒng vµ trong khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng. Chóng ta ®· b×nh thêng ho¸ hoµn toµn quan hÖ víi Trung Quèc vµ c¸c quèc gia trong khu vùc §«ng Nam ¸. §iÒu nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu x©y dùng m«i trêng quèc tÕ hoµ b×nh, æn ®Þnh nh»m t¹o thuËn lîi cho c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. Ngoµi ra ®èi víi MÜ chóng ta ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao vµo n¨m 1955. Th¸ng 7 ViÖt Nam, MÜ ®· kÝ kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i, ®¸nh dÊu mét mèc quan träng trong tiÕn tr×nh b×nh thêng ho¸ nèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai níc. 3.2.5. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ t¹o c¬ héi më réng giao lu c¸c nguån lùc níc ta víi c¸c níc: 7 Víi d©n sè kho¶ng 80 triÖu ngêi, nguån nh©n lùc níc ta kh¸ dåi dµo. Nhng nÕu chóng ta kh«ng héi nhËp quèc tÕ th× viÖc sö dông nh©n lùc trong níc sÏ bÞ l·ng phÝ vµ kÐm hiÖu qu¶. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ t¹o c¬ héi ®Ó nguån nh©n lùc cña níc ta khai th«ng, giao lu víi c¸c níc. Ta cã thÓ th«ng qua héi nhËp ®Ó xuÊt khÈu lao ®éng hoÆc cã thÓ sö dông lao ®éng th«ng qua c¸c hîp ®ång gia c«ng chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. §ång thêi t¹o c¬ héi ®Ó nhËp khÈu lao ®éng kÜ thuËt cao, c¸c c«ng nghÖ míi, c¸c ph¸t minh s¸ng chÕ mµ t a cha cã. 4. Th¸ch thøc ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: Më cöa héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ kh«ng chØ ®a l¹i nh÷ng lîi Ých mµ cßn ®Æt níc ta tríc nhiÒu thö th¸ch. NÕu chóng ta kh«ng cã biÖn ph¸p øng phã tèt th× sù thua thiÖt vÒ kinh tÕ vµ x· héi cã thÓ rÊt lín. Ngîc l¹i, nÕu chóng ta cã chiÕn lîc th«ng minh, chÝnh s¸ch kh«ng khÐo th× sÏ h¹n chÕ ®îc thua thiÖt, dµnh ®îc lîi Ých nhiÒu h¬n cho ®Êt níc. 4.1. HiÖn tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay: ViÖt Nam lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. MÆc dï ®· cã nh÷ng bíc tiÕn quan träng vÒ t¨ng trëng kinh tÕ. Song chÊt lîng t¨ng trëng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm, c¸c doanh nghiÖp vµ cña nÒn kinh tÕ cßn thÊp. 4.1.1. T×nh tr¹ng phæ biÕn hiÖn nay lµ s¶n xuÊt cßn mang tÝnh tù ph¸t, cha b¸m s¸t nhu cÇu thÞ trêng. NhiÒu s¶n phÈm lµm ra chÊt lîng thÊp, gi¸ thµnh cao nªn gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm khã kh¨n, thËm chÝ cã nhiÒu s¶n phÈm cung vît qu¸ cÇu, hµng tån kho lín. N¨ng lùc c¹nh tranh hµng ho¸, dÞch vô cña níc ta nãi chung cßn thÊp do trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ cña nhiÒu doanh nghiÖp cßn yÕu kÐm, l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 10 ®Õn 30 n¨m, céng thªm nh÷ng yÕu kÐm vÒ qu¶n lý, m«i trêng ®Çu t kinh doanh (thñ tôc hµnh chÝnh cha th«ng tho¸ng, chÝnh phñ ®Çu t qu¸ cao so víi c¸c níc trong khu vùc), h¹n chÕ vÒ cung cÊp th«ng tin xóc tiÕn th¬ng m¹i. 4.1.2. HiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cha cao, tØ lÖ sè doanh nghiÖp kinh doanh thua lç liªn tôc cßn nhiÒu thùc tr¹ng tµi chÝnh cña nhiÒu doanh nghiÖp thùc sù ®¸ng lo ng¹i: nh×n chung thiÕu vèn, nî nÇn kÐo dµi, tæng sè nî ph¶i thu cña c¸c doanh nghiÖp chiÕm 24% doanh thu, nî ph¶i tr¶ chiÕm 133% tæng sè vèn nhµ níc c¸c doanh nghiÖp. NhiÒu doanh nghiÖp kh«ng x¸c ®Þnh tù lùc phÊn ®Êu v¬n lªn mµ cßn dùa vµo sù hç trî, b¶o hé cña nhµ níc, cha tÝch cùc chuÈn bÞ theo yªu cÇu tiÕn tr×nh héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. 8 Tuy nhiªn kh«ng thÓ ®æ lçi hoµn toµn cho c¸c doanh nghiÖp mµ nã cßn phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c. Chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp cßn lín ®ang lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp chØ cã thÓ gi¶m chi phÝ ®Çu vµo b»ng c¸ch ®Çu t c«ng nghÖ míi, thay ®æi ph¬ng thøc qu¶n lý triÖt ®Ó tiÕt kiÖm. Song hä kh«ng thÓ ng¨n chÆn ®îc sù gia t¨ng cña chi phÝ ®Çu vµo do sù leo thang gi¸ c¶ cña kh«ng Ýt lo¹i vËt t, nguyªn liÖu, ®iÖn níc, cíc phÝ giao th«ng, viÔn th«ng. NhÊt lµ cíc phÝ cña c¸c ngµnh cã tÝnh ®éc quyÒn. Ch¼ng h¹n nh gi¸ truy cËp internet trùc tiÕp cã møc cíc cao h¬n c¸c níc trong khu vùc lµ 139%...Thªm vµo ®ã hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm cña ta dï ®Ó xuÊt khÈu hay tiªu dïng ®Òu ph¶i nhËp ngo¹i nguyªn, phô liÖu nªn chi phÝ ®Çu vµo cao. §· vËy hµng nhËp khÈu ngoµi viÖc ph¶i chÞu thuÕ nhËp khÈu cßn ph¶i chÞu thuÕ VAT dï cha cã gi¸ trÞ t¨ng thªm. Trong khi ®ã thêi gian hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng l¹i chËm, do vËy lµm khã kh¨n cho doanh nghiÖp vÒ vßng quay vèn, chÞu l·i suÊt ng©n hµng. Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp cßn ph¶i chÞu chi phÝ do sù s¸ch nhiÔu cña mét sè c¸n bé nhµ níc tho¸i ho¸ biÕn chÊt. H¬n n÷a sù rêm rµ vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, thanh kiÓm tra chång chÐo còng lµm t¨ng chi phÝ ®Çu vµo cña c¸c doanh nghiÖp. Do chi phÝ ®Çu vµo cao nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm qu¸ cao so víi khu vùc vµ thÕ giíi, dÉn ®Õn ø ®äng, khã tiªu thô, n¨ng lùc s¶n xuÊt kh«ng khai th¸c hÕt lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp thua lç. §iÒu ®¸ng lo ng¹i n÷a hiÖn nay lµ mÆc dï thêi ®iÓm héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi ®ang ®Õn gÇn, song t tëng ®ßi b¶o hé, cha tÝch cùc chuÈn bÞ cßn phæ biÕn ë nhiÒu doanh nghiÖp. Theo ®iÒu tra cña phßng Th¬ng M¹i vµ C«ng NghiÖp ViÖt Nam míi cã 84% doanh nghiÖp ®iÒu tra tr¶ lêi lµ cã nhËn ®îc tin vÒ héi nhËp, 16% doanh nghiÖp cha cã hiÓu biÕt vÒ qu¸ tr×nh héi nhËp. Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp chØ cã 23,8% doanh nghiÖp cã hµng ho¸ xuÊt khÈu, 13,7% doanh nghiÖp cã triÓn väng xuÊt khÈu vµ 62,5% doanh nghiÖp hoµn toµn kh«ng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. ViÖc Trung Quèc, §µi Loan gia nhËp WTO, viÖc 6 níc thµnh viªn ASEAN cò thùc hiÖn AFTA tõ 1/1/2002 vµ gÇn ®©y NhËt B¶n kÝ tho¶ thuËn víi Singapo vÒ thµnh lËp khu vùc tù do th¬ng m¹i gi÷a hai níc, còng nh kÕ ho¹ch thµnh lËp khu vùc tù do th¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN vµo 2010 sÏ t¹o ra 1 sè tuËn lîi, song sÏ lµm t¨ng c¹nh tranh gay g¾t vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c níc trong khu vùc còng nh ®èi víi nÒn kinh tÕ níc ta vÒ th¬ng m¹i, ®Çu t. 4.1.3. M«i trêng kinh doanh ®Çu t ë ViÖt Nam mÆc dï ®ang ®îc c¶i tiÕn song nh×n chung cßn cha thuËn lîi, cßn nhiÒu khã kh¨n: khu«n khæ ph¸p lý cha ®¶m b¶o cho c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, sù ®éc quyÒn trong 9 mét sè lÜnh vùc cña mét sè tæng c«ng ti nhµ níc, hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng cßn yÕu kÐm, sù thiÕu minh b¹ch vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, chÕ ®é th¬ng m¹i cßn nÆng vÒ b¶o hé, thñ tôc hµnh chÝnh cßn rêm rµ, cha th«ng tho¸ng. C¸c thÓ chÕ thÞ trêng nh thÞ trêng vèn, søc lao ®éng, thÞ trêng c«ng nghÖ, thÞ trêng bÊt ®éng s¶n...cßn s¬ khai, cha h×nh thµnh ®ång bé. 4.1.4. Nguån nh©n lùc ViÖt Nam dåi dao nhng tay nghÒ kÐm, lîi thÕ vÒ lao ®éng rÎ cã xu híng ®ang mÊt dÇn: Tríc m¾t, do gi¸ nh©n c«ng cßn rÎ vµ ®ang cã thÞ trêng réng lín nªn ngµnh may mÆc vµ giÇy da lµ hai ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh cao nhÊt trong nhãm n¨m s¶n phÈm c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Tuy nhiªn lîi thÕ vÒ nh©n c«ng rÎ ®ang mÊt dÇn vµ gi¸ nh©n c«ng c¸c ngµnh nµy hiÖn ®ang cao h¬n mét sè níc trong khu vùc. H¬n thÕ n÷a, ®Ó ®µo t¹o nghÒ, n©ng cao kÜ n¨ng, tr×nh ®é tay nghÒ cÇn ph¶i chi phÝ ®Çu t lín, ®iÒu nµy sÏ lµm cho gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng lªn, ¶nh hëng ®Õn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸. Nh vËy nÒn kinh tÕ níc ta cßn tån t¹i nhiÒu yÕu kÐm, søc c¹nh tranh thÊp. 4.2. Nh÷ng nguy c¬ cña ViÖt Nam khi tham gia kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc: 4.2.1. NÕu nh nh÷ng u ®·i vÒ hµng rµo thuÕ quan vµ xo¸ bá phÝ thuÕ quan t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó níc ta më réng thÞ trêng xuÊt khÈu ra c¸c níc th× nã còng g©y ra nh÷ng th¸ch thøc kh¸ nghiªm träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam: Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc, níc ta ph¶i gi¶m dÇn thuÕ quan vµ gì bá hµng rµo phi thuÕ quan, th× hµng ho¸ níc ngoµi sÏ µo ¹t ®æ vµo níc ta, chÌn Ðp nhiÒu ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong níc, kÐo thoe hÖ qu¶ xÊu vÒ viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ngêi lao ®éng. Bëi hµng ho¸ ViÖt Nam do kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ vµ qu¶n lý cßn kÐm nªn chÊt lîng thÊp, gi¸ thµnh l¹i cao. Trong khi ®ã, níc ngoµi víi d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tay nghÒ lao ®éng v÷ng vµng, tr×nh ®é qu¶n lý cao, vèn lín nªn s¶n phÈm lµm ra mÉu m· ®Ñp, chÊt lîng tèt l¹i kh«ng ph¶i nép thuÕ khi xuÊt khÈu sang thÞ trêng ViÖt Nam nªn gi¸ thµnh phï hîp. Søc c¹nh tranh bÊp bªnh cña c¸c doanh nghiÖp trong níc ®îc thÓ hiÖn râ. VÝ dô ®êng cña ta xuÊt xëng n¨m 1999 lµ 340 – 400 USD/tÊn nhng gi¸ nhËp khÈu chØ cã 260 – 300 USD/tÊn (gi¸ nhËp khÈu rÎ h¬n gi¸ xuÊt xëng 20 – 30%), gi¸ s¨t thÐp trong níc s¶n xuÊt b×nh qu©n 300 USD/tÊn nhng nhËp khÈu chØ 285 USD/tÊn, gi¸ xi m¨ng ViÖt Nam lµ 840 ngµn ®ång/tÊn trong khi nhËp khÈu chØ cã 630 ngµn ®ång/tÊn. Víi vÊn ®Ò trªn, nhiÒu doanh nghiÖp trung b×nh vµ yÕu kÐm thêng ®ßi hái nhµ níc thi hµnh chÝnh s¸ch cµng l©u cµng tèt. Tuy nhiªn nÕu ®øng tõ gãc ®é lîi Ých toµn côc vµ l©u dµi cña quèc gia mµ xem xÐt th× nhµ níc kh«ng thÓ vµ kh«ng 10 nªn ®¸p øng ®ßi hái cña c¸c doanh nghiÖp ®ã. Bëi ViÖt Nam cã nghÜa vô thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ tù do ho¸ th¬ng m¹i. Khi ®· tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi. H¬n n÷a, viÖc thi hµnh chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch lu«n lµ con dao hai lìi. Mét chÝnh s¸ch b¶o hé cã chän läc cã ®iÒu kiÖn cã thêi h¹n thÝch hîp th× sÏ kÝch thÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc khÈn tr¬ng ®æi míi, tÝch cùc v¬n lªn ®Ó cã søc c¹nh tranh m¹nh h¬n. Tr¸i l¹i, mét chÝnh s¸ch b¶o hé qu¸ møc th× rÊt cã thÓ trë thµnh gËy «ng ®Ëp lng «ng g©y thiÖt h¹i c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi. Ch¼ng h¹n nh viÖc h¹n chÕ ®Þnh lîng nhËp khÈu xi m¨ng n¨m 1999, lµm cho gi¸ xi m¨ng th«ng dông cao h¬n gi¸ xi m¨ng nhËp khÈu cha cã thuÕ lµ 50%. Do ®ã n¨m 1999, toµn bé x· héi ph¶i tr¶ thªm 220 triÖu USD ®Ó b¶o hé ngµnh xi m¨ng, trong ®ã gÇn 1/2 sè tiÒn vµo tói c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ®i ®Õn tù do ho¸ th¬ng m¹i tøc lµ chÊp nhËn t c¸ch thµnh viªn c¹nh tranh ngang b»ng víi c¸c níc kh¸c. Nhng hiÖn t¹i chóng ta vÉn cßn tôt hËu kh¸ xa vÒ kinh tÕ (nhÊt lµ tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi) so víi c¸c níc trong c¸c tæ chøc kinh tÕ mµ ta sÏ vµ ®· tham gia. Ch¼ng h¹n so v¬i AFTA, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi cña ta cha b»ng 1/3 cña Indonexia, 1/100 cña Singapo...§©y lµ mét th¸ch thøc, bÊt lîi lín ®ßi hái ta ph¶i cã nç lùc vµ quyÕt t©m cao. §· vËy, trªn thÞ trêng thÕ giíi ta míi chØ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng s¬ chÕ nh: dÇu th«, g¹o, cµ phª...cßn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn nhÊt lµ s¶n phÈm chÊt lîng cao cßn Ýt, søc c¹nh tranh yÕu. Trong khi ®ã gi¸ mÆt hµng nguyªn liÖu vµ s¬ chÕ l¹i bÊp bªnh hay bÞ t¸c ®éng xÊu, bÊt lîi cho níc xuÊt khÈu. 4.2.2. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ ¶nh hëng ®Õn quyÒn ®éc lËp tù chñ cña mét quèc gia: Kh«ng it ý kiÕn cho r»ng: níc ta hiÖn nay víi xuÊt ph¸t ®iÓm kinh tÕ qu¸ thÊp, nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, thÞ trêng ph¸t triÓn cha ®ång bé, mét bé phËn ®¸ng kÓ cña nÒn kinh tÕ cha tho¸t khái lèi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, c«ng nghÖ l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, søc c¹nh tranh kÐm. Trong khi ®ã c¸c níc ®i tríc, nhÊt lµ c¸c cêng quèc t b¶n ph¸t triÓn cã lîi thÕ h¬n h¼n vÒ nhiÒu mÆt. Do ®ã nÕu chóng ta më réng quan hÖ víi c¸c níc ®ã th× níc ta khã tr¸nh khái sÏ bÞ lÖ thuéc vÒ kinh tÕ, vµ tõ chç lÖ thuéc vÒ mÆt kinh tÕ cã thÓ ®i ®Õn kh«ng gi÷ v÷ng ®îc quyÒn ®éc lËp tù chñ. §éc lËp tù chñ vÒ thùc chÊt lµ mçi níc cÇn cã sù tù lùa chän cßn ®êng vµ m« h×nh ph¸t triÓn cña m×nh, tù quyÕt ®Þnh c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi, tù ®Ò ra môc tiªu chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch trong tõng thêi k× vµ c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn môc tiªu ®ã. Nhng ®éc lËp tù chñ kh«ng cã nghÜa lµ ®ãng cöa 11 víi thÕ giíi. NÕu ®ãng cöa víi thÕ giíi lµ ®i ngîc xu thÕ chung cña thêi ®¹i, ®Èy ®Êt níc vµo t×nh tr¹ng chËm ph¸t triÓn. Khi t×nh tr¹ng chËm ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ kh«ng ®îc sím kh¾c phôc th× sÏ lµm xãi mßn lßng tin cña nh©n d©n, lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò x· héi nan gi¶i, t¹o ra nguy c¬ t bªn trong ®èi víi trËt tù an toµn x· héi. Tr¸i l¹i, më réng hîp t¸c kinh tÕ hai bªn cïng cã lîi, níc ta víi c¸c níc, c¸c tæ chøc quèc tÕ ®an xen lîi Ých víi nhau, chóng ta sÏ cã thªm thÕ lùc ®Ó cñng cè ®éc lËp tù chñ cña ®Êt níc. “ Quèc gia nµo muèn ®éc lËp vµ giµu m¹nh th× ph¶i bu«n b¸n víi nhiÒu níc, cßn quèc gia nµo chØ bu«n b¸n víi mét níc th«i th× khã tr¸nh khái bÞ phô thuéc vµo níc duy nhÊt Êy “ (Jose Marti) 4.2.3 Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ¶nh hëng tíi b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc: Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ tiÕn tr×nh héi nhËp víi quèc tÕ th«ng qua “ siªu lé “ th«ng tin víi m¹ng internet, mét mÆt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cha tõng cã ®Ó c¸c d©n téc, céng ®ång ë mäi n¬i cã thÓ nhanh chãng trao ®æi víi nhau vÒ hµng ho¸, dÞch vô, kiÕn thøc...Qua ®ã gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ, më mang sù hiÓu biÕt vÒ v¨n ho¸ cña nhau. MÆt kh¸c, qu¸ tr×nh trªn còng lµm n¶y sinh mèi nguy c¬ ghª gím vÒ sù ®ång ho¸ c¸c hÖ thèng gi¸ trÞ vµ tiªu chuÈn, ®e do¹, lµm suy kiÖt kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña nÒn v¨n ho¸, nh©n tè hÕt søc quan träng ®èi víi sù tån t¹i cña nh©n lo¹i. Nguy c¬ nãi trªn l¹i cµng t¨ng gÊp béi khi mét siªu cêng nµo ®ã tù xem gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña m×nh lµ u viÖt, tõ ®ã n¶y sinh th¸i ®é ng¹o m¹n vµ ý ®å ¸p ®Æt c¸c gi¸ trÞ cña m×nh cho c¸c d©n téc kh¸c b»ng mét chÝnh s¸ch cã thÓ gäi lµ x©m lîc v¨n ho¸ víi nhiÒu biÖn ph¸p tr¾ng trîn tinh vi. Tríc t×nh h×nh ®ã chóng ta kh«ng thÓ lui vÒ chÝnh s¸ch ®ãng cöa, khíc tõ giao lu, trao ®æi, ®èi tho¹i víi bªn ngoµi. Ngîc l¹i, chóng ta, víi b¶n lÜnh vèn cã cña d©n téc: “ hoµ nhËp chø kh«ng hoµ tan “, tiÕp thu nh÷ng yÕu tè nh©n b¶n, hîp lÝ, khoa häc tiÕn bé cña v¨n ho¸ c¸c níc ®Ó lµm giµu b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. §©y sÏ lµ nh©n tè kh¬i dËy tiÒm n¨ng s¸ng t¹o lµm nªn nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn míi trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Tuy nhiªn chóng ta còng tØnh t¸o ph¶n ®èi nh÷ng v¨n ho¸ ngo¹i lai kh«ng ph©n biÖt tèt hay xÊu dÉn ®Õn mÊt gèc, lai c¨ng vÒ v¨n ho¸ g©y hËu qu¶ xÊu vÒ t tëng ®¹o ®øc cña c¸c tÇng líp d©n c. Nh vËy chØ cã trªn c¬ së gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ u tó cña v¨n ho¸ d©n téc ®i ®«i víi tiÕp thu tinh hoa v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i th× v¨n ho¸ ViÖt Nam ngµy nay míi cã thÓ ®ãng ®îc vai trß võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc vµ sÏ ®iÒu tiÕt sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi. 5. §iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ : 5.1 Lîi thÕ c¬ b¶n cña níc ta khi tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ : 12 - VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi B¶n chÊt kinh tÕ cña vÞ trÝ ®Þa lý lµ ®Þa t« chªnh lÖch. VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi sÏ cho phÐp thu ®îc ®Þa t« chªnh lÖch cao vµ ngîc l¹i, vÞ trÝ ®Þa lý kh«ng thuËn lîi chØ ®em l¹i ®Þa t« chªnh lÖch thÊp. VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi lµ lîi thÕ “ so s¸nh “ – lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Níc ta cã mét vÞ trÝ ®Þa lý rÊt thuËn lîi ®ã lµ: ViÖt Nam n»m trong khu vùc nhiÖt ®íi giã mïa §«ng Nam ¸, lµ n¬i gÆp gì cña nh÷ng luång giã xuÊt ph¸t tõ c¸c trung t©m lín bao quanh t¹o nªn tù nhiªn ViÖt Nam phong phó vµ ®a d¹ng. §iÒu nµy cã t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn c¬ c©u, quy m« vµ híng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam. - ViÖt Nam n»m ë r×a ®«ng cña b¸n ®¶o §«ng D¬ng, trë thµnh mét ®Çu mèi giao th«ng quan träng tõ Ên §é D¬ng tíi Th¸i B×nh D¬ng. VÞ trÝ nµy cho phÐp níc ta cã thÓ dÔ dµng ph¸t triÓn c¸c kinh tÕ th¬ng m¹i, v¨n ho¸, khoa häc kÜ thuËt víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. - ViÖt Nam n»m trong khu vùc ®ang diÔn ra c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ s«i ®éng nhÊt thÕ giíi. §iÒu nµy t¹o m«i trêng thuËn lîi ®Ó ViÖt Nam n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, chñ ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn giao lu víi nh÷ng thÞ trêng s«i ®éng, häc hái ®îc nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u cña c¸c “ con rång Ch©u ¸ “. - Nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó ®a d¹ng: ViÖt Nam cã nhiÒu lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn, trong ®ã cã nhiÒu lo¹i cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín nhng cha ®îc khai th¸c hoÆc khai th¸c ë møc ®é thÊp, sö dông cha hîp lý. §©y lµ nguån lùc bªn trong ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi lµ ®èi tîng ®Çu t cña T B¶n níc ngoµi. - Tµi nguyªn nh©n v¨n phong phó: bao gåm lùc lîng lao ®éng dåi dµo vµ nh÷ng hÖ thèng gi¸ trÞ do con ngêi t¹o ra trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña d©n téc. §©y lµ ®èi tîng ®Çu t ph¸t triÓn rÊt quan träng cña T B¶n níc ngoµi Nh÷ng lîi thÕ trªn ®· gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ViÖt Nam tiÕn vµo thÕ giíi. 5.2. NhiÖm vô cÇn ph¶i thùc hiÖn khi tham gia héi nhËp: Trong nghÞ quyÕt, bé ChÝnh TrÞ ®· nªu 9 nhiÖm vô cô thÓ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: 13 - Tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch réng r·i ®Ó ®¹t ®îc nhËn thøc vµ hµnh ®éng th«ng nhÊt trong c¸c tæ chøc §¶ng, chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ, doanh nghiÖp vµ nh©n d©n. - X©y dùng chiÕn lîc tæng thÓ vÒ héi nhËp víi mét lé tr×nh cô thÓ. - Chñ ®éng vµ khÈn tr¬ng sö dông c¬ cÊu kinh tÕ. - TÝch cùc t¹o lËp ®ång bé c¬ chÕ qu¶n lý nªn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. - Cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc v÷ng vµng vÒ chÝnh trÞ, cã ®¹o ®øc trong s¸ng, tinh th«ng nghiÖp vô. - KÕt hîp chÆt chÏ ho¹t ®éng chÝnh trÞ ®èi ngo¹i víi kinh tÕ ®èi ngo¹i. - G¾n kÕt chñ tr¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi nhiÖm vô cñng cè quèc phßng an ninh. - TÝch cùc tiÕn hµnh ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). - KiÖn toµn uû ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ. II. Thùc tr¹ng héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam: 1. Quan ®iÓm, môc tiªu cña ®¶ng vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: 1.1. Quan ®iÓm: NhËn thøc ®îc xu thÕ vµ yªu cÇu chung vÒ toµn cÇu ho¸ cña thêi ®¹i, ®¹i héi VI cña §¶ng (12/1996) trong khi ký quyÕt ®Þnh chuyÓn tõ m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp sang m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN; th× còng ®ång thêi chñ tr¬ng: ViÖt Nam ph¶i tham gia ngµy cµng réng r·i vµo sù ph©n c«ng lao ®«ng quèc tÕ, tÝch cùc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ vµ khoa häc kÜ thuËt víi c¸c níc, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ t nh©n níc ngoµi trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng cïng cã lîi. Trong nghÞ quyÕt 07, Bé ChÝnh TrÞ ®· nªu ra quan ®iÓm chØ ®¹o vÒ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: - Qu¸n triÖt chñ tr¬ng ®îc x¸c ®Þnh t¹i ®¹i héi §¶ng IX: Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c kinh tÕ, ®¶m b¶o ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh híng XHCN, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i trêng. - Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ sù nghiÖp toµn d©n, qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh; võa ®Ò phßng t tëng thô ®éng võa ph¶i chèng t tëng ®¬n gi¶n, n«n nãng... 14 - §Ò ra kÕ ho¹ch vµ lé tr×nh hîp lý phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ®Êt níc. 1.2. Bé ChÝnh TrÞnh: “ Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m më réng thÞ trêng, tranh thñ thªm vèn, c«ng nghÖ, kiÕn thøc qu¶n lý ®Ó ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh híng XHCN; thùc hiÖn d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh, tríc m¾t lµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch nhiÖm vô ®a ra trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 2001 – 2010 vµ kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 – 2005.” 2. Nh÷ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc nh»m thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu theo nh÷ng quan ®iÓm trªn, chÝnh phñ ®· ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch nh»mm thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp. - Nhµ níc ban hµnh hÖ thèng luËt ®ång bé bao gåm: luËt ®Çu t, luËt lao ®éng, luËt th¬ng m¹i, luËt ng©n hµng, luËt h¶i quan, luËt bu chÝnh viÔn th«ng, luËt x©y dùng, luËt khoa häc c«ng nghÖ, luËt tµi nguyªn...Söa ®æi vµ bæ sung ph¸p luËt vµ ph¸p lÖnh hiÖn hµnh vÒ thuÕ, khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc vµ ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam...C¶i tiÕn viÖc ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt... - §èi víi nh÷ng chÝnh s¸ch: Nhµ níc ban hµnh chÝnh s¸ch th¬ng m¹i, tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ®Çu t...®Ó kÝch thÝch më réng thÞ trêng, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp...t¹o ®iÒu kiÖn cho níc ta héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 3. Thùc tr¹ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam: 3.1. Con ®êng héi nhËp: Theo quan ®iÓm cña ®¶ng, ViÖt Nam tiÕn hµnh héi nhËp tõng bíc, dÇn dÇn më cöa thÞ trêng víi lé tr×nh hîp lý. Mét lé tr×nh “ qu¸ nãng “ vÒ møc ®é %, thêi h¹n më cña thÞ trêng vît qu¸ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ sÏ dÉn tíi thua thiÖt, ®æ vì hµng lo¹t doanh nghiÖp, vît khái tÇm kiÓm so¸t cña nhµ níc, kÐo theo nhiÒu hËu qu¶ khã lêng. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ lé tr×nh cµng dµi cµng tèt, bëi kÐo dµi qu¸ tr×nh héi nhËp sÏ ®i liÒn víi duy tr× qu¸ l©u chÝnh s¸ch b¶o hé bao cÊp cña nhµ níc, g©y t©m lý tr× trÖ, û l¹i, kh«ng dèc søc c¶i tiÕn qu¶n lý c«ng nghÖ, kÐo dµi t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶, yÕu søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. X¸c ®Þnh lé tr×nh héi nhËp lµ rÊt quan träng. §©y kh«ng chØ lµ x¸c ®Þnh thêi gian më cöa thÞ trêng trong níc mµ cßn lµ x¸c ®Þnh môc tiªu nÒn kinh tÕ níc ta: ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, chiÕm lÜnh thÞ phÇn ngµy cµng lín trªn th¬ng trêng quèc tÕ, th©m nhËp ngµy cµng nhiÒu vµo thÞ trêng c¸c níc c¶ vÒ hµng ho¸ vµ ®Çu t dÞch vô. 15 Th¸ng 12/1987, Quèc héi níc ta th«ng qua luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®· më c¸c cuéc ®µm ph¸n ®Ó nèi l¹i c¸c quan hÖ víi quü tiÒn tÖ quèc tÕ vµ ng©n hµng tµi chÝnh thÕ giíi, ®Õn th¸ng 10/1993 ®· b×nh thêng ho¸ quan hÖ tÝn dông víi hai tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ lín nhÊt thÕ giíi. Th¸ng 7/1995 ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp ASEAN vµ tõ ngµy 1/1/1996 b¾t ®Çu thùc hiÖn cam kÕt trong khu«n khæ khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN, tøc AFTA. Cïng th¸ng 7/1995 c«ng nghÖ ®· kÝ kÕt hiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc kÜ thuËt vµ mét sè lÜnh vùc kh¸c víi c«ng ®ång Ch©u ¢u (EU). §ång thêi b×nh thêng ho¸ quan hÖ víi MÜ. Kho¶ng th¸ng 3/1996, ViÖt Nam tham gia víi t c¸ch thµnh viªn s¸ng lËp diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ¸ - ¢u (ASEAM). Th¸ng 11/1998, ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng (APEC). Th¸ng 7/2000, hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú ®· ®îc kÝ kÕt. Tríc ®ã tõ cuèi n¨m 1994, nhµ níc ta ®· göi ®¬n xin gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ hiÖn ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®Ó ®îc kÕt n¹p vµo tæ chøc nµy. 3.1.1. ViÖt Nam gia nhËp ASEAN – HiÖp héi c¸c níc §«ng Nam ¸: 3.1.1.1.Qu¸ tr×nh gia nhËp: Ngµy 25/7/1995 ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN. Ngµy 15/12/1995 ViÖt Nam chÝnh thøc tham gia thùc hiÖn AFTA b»ng viÖc kÝ nghÞ ®Þnh th tham gia hiÖp ®Þnh CEPT ®Ó thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN. ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn hiÖp ®Þnh CEPT tõ ngµy1/1/1996 vµ sÏ kÕt thóc vµo ngµy 1/1/2006. T¹i thêi ®iÓm gia nhËp, ViÖt Nam ®· ®Ö tr×nh víi c¸c níc ASEAN bèn danh môc hµng ho¸ theo quy ®Þnh cña CEPT: danh môc lo¹i trõ hoµn toµn, danh môc lo¹i trõ t¹m thêi, danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay, danh môc n«ng s¶n cha chÕ biÕn vµ chÕ biÕn nh¹y c¶m cao. Nh÷ng mÆt hµng ®a vµo thùc hiÖn CEPT lµ nh÷ng mÆt hµng cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña ta hoÆc nh÷ng mÆt hµng cha cã trao ®æi bu«n b¸n g× víi ASEAN. 3.1.1.2. Nh÷ng lîi Ých vµ nh÷ng bÊt cËp ®èi víi níc ta khi gia nhËp ASEAN/AFTA/CEPT: Nh÷ng ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong níc trong mèi liªn hÖ víi viÖc thùc hiÖn CEPT cho thÊy sù bÊt lîi cña c¸c doanh nghiÖp trong níc nÕu ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan vµ bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt trong níc cßn thÊp do sù l¹c hËu trong c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc...C¬ chÕ KHH tËp trung trong thêi gian dµi tríc ®©y ®· t¹o 16 cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc cã thãi quen û l¹i vµo chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch, Ýt quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh, thÞ trêng tiªu thô vµ vÊn ®Ò hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. C¸c doanh nghiÖp cha cã ®Þnh híng cô thÓ vÒ biÖn ph¸p ®iÒu chØnh s¶n xuÊt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i trêng më cöa kh«ng cßn hµng rµo b¶o hé. NhiÒu doanh nghiÖp kh«ng cã ®Þnh híng xuÊt khÈu mét c¸ch kh¶ thi, kÕ ho¹ch xuÊt khÈu th× chØ lµ nh÷ng chØ tiªu xuÊt khÈu dùa trªn kÕ ho¹ch vÒ s¶n lîng so s¸nh víi dù kiÕn vÒ kÕ ho¹ch tiªu dïng trong níc mµ kh«ng cã nh÷ng ph©n tÝch so s¸nh cô thÓ dùa trªn tiªu chÝ vÒ gi¸ thµnh, chÊt lîng, kh¶ n¨ng tiªu thô. Tuy nhiªn còng cã mét sè ngµnh s¶n xuÊt trong níc thËt sù cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh, mét sè doanh nghiÖp phÇn nµo n¾m ®îc mét sè thay ®æi trong m«i trêng kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ trêng, kÞp thêi ®Çu t c«ng nghÖ míi. §èi víi c¸c ngµnh nµy nÕu ®îc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p, ®Þnh híng ®óng ®¾n vµ thÝch hîp th× sÏ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Víi thùc tr¹ng ph¸t triÓn hiÖn nay cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong níc, ph¬ng ¸n thÝch hîp nhÊt ®Ó thùc hiÖn AFTA/CEPT cÇn ®îc lùa chän ®èi víi ViÖt Nam lµ ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn AFTA trong khu«n khæ c¸c quy ®Þnh cña CEPT, ®ång thêi ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu phï hîp víi c¸c lîi thÕ t¬ng ®èi cña ViÖt Nam trong t¬ng quan so s¸nh víi c¸c níc ASEAN; tËp trung ph¸t triÓn nhanh nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ ss. Tuy nhiªn vÉn tiÕp tôc duy tr× b¶o hé cã thêi h¹n hoÆc theo nh÷ng møc ®é kh¸c nhau cho phÇn lín c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc mét tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh tríc khi më cöa thÞ trêng trong níc theo CEPT, chØ h¹n chÕ s¶n xuÊt víi mét sè Ýt c¸c ngµnh mµ ViÖt Nam kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. §iÒu thuËn lîi lµ hµng xuÊt khÈu cña ta khi nhËp vµo c¸c níc ASEAN sÏ ®îc hëng thuÕ suÊt u ®·i nhng ®©y còng lµ mét vÊn ®Ò cã nh÷ng th¸ch thøc riªng cña nã. Bëi khi ta ®îc hëng u ®·i th× còng ph¶i dµnh u ®·i vÒ thuÕ suÊt cho b¹n. Khi ®ã nÕu hµng ho¸ cña ta chÊt lîng kh«ng b»ng b¹n, gi¸ cao h¬n th× c¸c doanh nghiÖp cña ta rÊt dÔ mÊt ®i thÞ trêng trong níc. Ch¼ng h¹n nh mÆt hµng g¹o, mÆc dï ta lµ níc xuÊt khÈu g¹o thø hai trªn thÕ giíi chØ sau Th¸i Lan. Khi ®îc hëng thuÕ quan u ®·i, kÓ c¶ sau khi ®· nép thuÕ nhËp khÈu, nÕu gi¸ thµnh b¸n lÎ cña g¹o Th¸i Lan vÉn thÊp h¬n gi¸ thµnh b¸n lÎ cña ta (mµ g¹o Th¸i Lan ph¶i ngon h¬n g¹o ta), th× ngêi tiªu dïng víi møc sèng ngµy cµng t¨ng nh hiÖn nay chän mua g¹o Th¸i Lan ®Ó ¨n. Vµ g¹o cña ta lóc ®ã chØ cßn lµ thÞ phÇn cña nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp hoÆc ®Ó xuÊt khÈu. 3.1.2. ViÖt Nam héi nhËp vµo APEC – DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng: 17 Ngµy 15/6/1996 ViÖt Nam ®· lµm ®¬n xin gia nhËp diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng (APEC) vµ 11/1998 ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña tæ chøc nµy, mét tæ chøc hiÖn gåm cã 21 thµnh viªn, trong ®ã bao gåm c¶ c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn vµ chuyÓn ®æi (tõ kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng). Môc tiªu cña APEC còng lµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng th«ng qua c¸c ch¬ng tr×nh thóc ®Èy më cöa s¶n xuÊt thuËn lîi ho¸ th¬ng m¹i ®Çu t hîp t¸c kinh tÕ kÜ thuËt theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, tù nguyÖn c«nh khai vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh viªn còng nh c¸c ®èi t¸c kh«ng lµ thµnh viªn. C¸c cam kÕt mang tÝnh tù nguyÖn nhng viÖc thùc hiÖn lµ b¾t buéc, do tuyªn bè ë cÊp cao vµ hµng n¨m ®îc ®a ra kiÓm ®iÓm. C¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ tuy ®îc quan t©m nhng thêng ®îc bµn mét c¸ch kh«ng chÝnh thøc. 3.1.3. ViÖt Nam vµ Liªn minh Ch©u ¢u (EU): - Trªn lÜnh vùc th¬ng m¹i, ViÖt Nam vµ c¸c níc thuéc Liªn minh Ch©u ¢u (EU) ®· cã mèi quan hÖ kh¸ l©u song chóng ®îc ph¸t triÓn vµ më réng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sau khi ViÖt Nam vµ EU chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao 2/1990, quan hÖ bu«n b¸n hai chiÒu ViÖt Nam – EU cã bíc ph¸t triÓn kh¶ quan, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gia t¨ng. N¨m 1993, EU t¨ng gÊp 10 lÇn QUOTA nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam so víi n¨m 1992. TrÞ gi¸ kim ng¹ch 2 chiÒu gi÷a ViÖt Nam – EU ®· ®¹t 1 tØ USD - Ngµy 31/5/1995 ViÖt Nam vµ EU ®· kÝ hiÖp ®Þnh khung hîp t¸c ViÖt Nam – EU. Ngµy 17/7/1995, hiÖp ®Þnh khung hîp t¸c ViÖt Nam – EU ®· ®îc kÝ chÝnh thøc ë Brucxen. - Khi tham gia kÝ kÕt hiÖp ®Þnh nµy, ViÖt Nam ®îc hëng mét sè u ®·i: - HiÖp ®Þnh cho ViÖt Nam hëng quy chÕ tèi huÖ quèc (MNF), ®Æc biÖt lµ quy chÕ u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) thêng ®îc dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §iÒu nµy cã ý nghÜa thùc tÕ lín, v× trong khi ViÖt Nam cha ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO, ViÖt Nam vÉn ®îc hëng c¸c quy chÕ u ®·i nµy. Sau ®ã, hiÖp ®Þnh ®a ra mét sè biÖn ph¸p t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi bu«n b¸n, th¬ng thuyÕt víi tæ chøc mËu dÞch thÕ giíi. - C¶i thiÖn m«i trêng kÜ thuËt ViÖt Nam th«ng qua viÖc t¹o thuËn lîi cho ViÖt Nam tiÕp cËn c«ng nghÖ EU. - Liªn minh Ch©u ¢u ®ang chuÈn bÞ më mét trung t©m th«ng tin th¬ng m¹i cña EU t¹i ViÖt Nam. - C¸c tæ chøc xóc tiÕn th¬ng m¹i cña c¸c níc Ch©u ¢u ®· vµ ®ang cã nhiÒu dù ¸n hîp t¸c víi phßng th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam lËp c¸c 18 trung t©m ®µo t¹o nhµ doanh nghiÖp cho ViÖt Nam, tæ chøc héi chî, triÓn l·m Ch©u ¢u t¹i ViÖt Nam, t vÊn kinh doanh, tho¶ thuËn hîp t¸c, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i vµ ®Çu t. Cuèi n¨m 1995, phßng th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· kÝ 32 b¶n tho¶ thuËn víi c¸c tæ chøc h÷u quan ë níc ngoµi nh»m hîp t¸c, ®Èy m¹nh, xóc tiÕn th¬ng m¹i vµ ®Çu t, trong ®ã cã 8 b¶n tho¶ thuËn ®îc kÝ víi c¸c tæ chøc EU. HiÖn t¹i phßng th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang x©y dùng trung t©m th«ng tin d÷ liÖu, hîp t¸c víi hiÖp héi th¬ng m¹i níc ngoµi míi thµnh lËp t¹i ViÖt Nam. - Ngµy 15/12/1992 hiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may gi÷a ViÖt Nam vµ EU ®Õn 1/1/1993 b¾t ®Çu cã hiÖu lùc. Theo hiÖp ®Þnh nµy, ViÖt Nam ®îc xuÊt khÈu sang EU 151 chñng lo¹i mÆt hµng, tæng sè h¹n ng¹ch theo hiÖp ®Þnh lµ 21298 tÊn víi kim ng¹ch kho¶ng 450 triÖu USD. HiÖp ®Þnh hµng dÖt may ViÖt Nam – EU ®· t¹o cho ViÖt Nam nhiÒu kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang EU h¬n. Trong 3 n¨m qua, kim ng¹ch hµng dÖt may xuÊt vµo EU ®· t¨ng tõ 130 triÖu USD n¨m 1992 lªn 249 triÖu USD n¨m 1993, 285 triÖu USD n¨m 1994 vµ tõ 340 – 350 triÖu USD n¨m 1995. - Ngµy 1/8/1995 ViÖt Nam vµ EU ®· kÝ rtao ®æi th ®iÒu chØnh hiÖp ®Þnh, t¨ng h¹n ng¹ch vµ biªn b¶n tho¶ thuËn vÒ më réng thÞ trêng hµng dÖt may. Nh vËy, tõ khi ViÖt Nam kÝ hiÖp ®Þnh dÖt may ViÖt Nam – EU, ViÖt Nam cha ph¶i lµ thµnh viªn cña tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ vµ do ®o ViÖt Nam vÉn ph¶i chÞu nh÷ng h¹n ng¹ch thuÕ quan phi u ®·i cña EU. ®©y lµ nh÷ng trë ng¹i lín ®èi víi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng EU tõ thêi ®iÓm ®ã ®Õn cuèi n¨m 1995 sau khi hiÖp ®Þnh khung hîp t¸c ViÖt Nam – EU ®îc kÝ kÕt. 3.1.4. Qu¸ tr×nh héi nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO): Th¸ng 12/1994, ViÖt Nam ®· göi ®¬n xin gia nhËp hiÖp ®Þnh chung vÒ th¬ng m¹i vµ thuÕ quan (GATT), tiÒn th©n cña tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). N¨m 1995 ViÖt Nam chÝnh thøc ®Ò nghÞ gia nhËp WTO. WTO lµ tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ mang tÝnh chÊt toµn cÇu cã môc ®Ých c¬ b¶n lµ: th¬ng lîng ®Ó thiÕt lËp c¸c luËt lÖ chung ®¶m b¶o th«ng tho¸ng cho th¬ng m¹i còng nh cho c¸c lÜnh vùc hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ kh¸c, vµ mét m«i trêng kinh doanh cã thÓ dù ®o¸n ®îc, theo dâi viÖc thùc hiÖn cam kÕt cña c¸c thµnh viªn, ®¶m b¶o tÝnh c«ng khai vÒ th¬ng m¹i vµ c¸c luËt lÖ vÒ hîp t¸c quèc tÕ WTO, cho phÐp cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c níc thµnh viªn vµ kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn. 19 ViÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt mang tÝnh rµng buéc ph¸p lý vµ nÕu vi ph¹m cã thÓ bÞ tr¶ ®òa. C¸c thµnh viªn kÐm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn ®îc hëng mét sè u ®·i nhng møc ®é vµ thêi gian hëng u ®·i trong tõng lÜnh vùc tuú thuéc vµo kÕt qu¶ ®µm ph¸n cña tõng níc víi WTO. HiÖn nay ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh nhiÒu phiªn häp víi nhãm céng t¸c viªn vÒ ViÖt Nam gia nhËp WTO, tËp trung vµo viÖc minh b¹ch ho¸, th¬ng m¹i – dÞch vô, së h÷u trÝ tuÖ vµ ®Çu t. Trong thêi gian qua, mét sè thµnh viªn cña WTO nh: EU, MÜ, Thuþ SÜ...®· b¾t ®Çu göi ®Ò nghÞ vÒ ®µm ph¸n më cöa thÞ trêng cho ViÖt Nam. Th¸ng 8/2000 võa qua ta ®· kÝ hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i víi Hoa Kú: sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc níc ta gia nhËp WTO. 3.2 Mét sè kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc: Trong tiÕn tr×nh héi nhËp, ViÖt Nam ®· kÝ kÕt mét sè hiÖp ®Þnh: hiÖp ®Þnh khung ViÖt Nam – EU, hiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may ViÖt Nam – EU, hiÖp ®Þnh ViÖt – MÜ...tham gia mét sè tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi nh: ASEAN, APEC...®· ®a ®Õn cho ViÖt Nam nh÷ng thµnh qu¶ kinh tÕ rÊt cao. Th«ng qua c¸c hiÖp íc song ph¬ng vµ ®a ph¬ng ®Õn nay, níc ta ®· cã quan hÖ th¬ng m¹i víi 154 níc ë kh¾p c¸c ch©u lôc. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña níc ta t¨ng tõ 677,8 Rup/USD n¨m 1986 lªn 14,3 tØ USD n¨m 2000. Trong cïng thêi gian, kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng tõ 1,83 tØ Rup/USD lªn 15,2 tØ USD. Tõ chç nhËp siªu t¬ng ®èi lín vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 ®Õn nay, c¸n c©n xuÊt nhËp khÈu gÇn ®¹t ®Õn ®é c©n b»ng. Tõ chç cã rÊt Ýt mÆt hµng ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn 100 triÖu USD ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 90 níc ta ®· cã nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu ®¹t trªn 1 tØ USD nh dÇu th«, g¹o, hµng dÖt may, giµy dÐp, chÕ biÕn thuû s¶n. Th«ng qua c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, hµng ho¸ ViÖt Nam chiÕm thÞ phÇn ngµy cµng lín, t¨ng tÝnh ®æi míi ®Ó c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong níc, thu hót vèn ®Çu t tõ níc ngoµi... III. Quan ®iÓm cã tÝnh chØ ®¹o vµ gi¶i ph¸p thùc hiÖn qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam: 1. TÇm vÜ m«: 1.1. HÖ thèng ph¸p luËt ph¶i ®ång bé: - Tham gia vµo héi nhËp kinh tÕ víi nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, chóng ta ph¶i cã mét hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé vµ chÆt chÏ ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn nh÷ng nguyªn t¾c ®ã. 20