§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Lêi nãi ®Çu
XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan do ®ßi hái cña sù h×nh thµnh vÇ ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng . Do ®ã ,viÖc h×nh thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn
(CTCP ) vµ vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc (DNNN ) lµ tÊt yÕu ®èi
víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn m¹nh cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng . H×nh thøc CTCP ®·
xuÊt hiÖn vµo nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XVI vµ ®Çu thÕ kû XVII , mµ tríc tiªn
lµ ë níc Anh sau ®ã lµ níc Ph¸p . Tr¶i qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ
, nhÊt lµ trong giai ®o¹n mµ cuéc C¸ch m¹ng c«ng nghiÖp diÔn ra th× CTCP
ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ. §Õn nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX th× CTCP ®· trë thµnh
h×nh thøc kinh doanh rÊt phæ biÕn ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t
triÓn m¹nh. Víi ViÖt Nam chóng ta, tõ khi ®Êt níc ®îc thèng nhÊt , do ph¶i
gi¶i quyÕt hËu qu¶ nÆng nÒ cña chiÕn tranh . MÆt kh¸c do c¬ chÕ kinh tÕ vµ
xuÊt ph¸t ®iÓm cña chóng ta thÊp. ChÝnh v× vËy, mµ viÖc kh«i phôc nÒn kinh tÕ
tuy ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh c«ng, song còng cßn nhiÒu h¹n chÕ. Do ®ã mµ ®¹i
héi §¶ng lÇn thø VI (12/ 1986) ®· ®¸nh dÊu sù ®æi míi cña nÒn kinh tÕ ViÖt
nam. §ã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp,
sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, Nã kh«ng chØ lµm thay ®æi mét c¸ch s©u s¾c nÒn
kinh tÕ níc ta vÒ c¬ cÊu kinh tÕ, thµnh phÇn kinh tÕ vµ quan hÖ së h÷u mµ cßn
lµm xuÊt hiÖn h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ míi ®ã lµ CTCP. NghÞ quyÕt §¹i héi
§¶ng lÇn thø VI, VII, VIII vµ HiÕn ph¸p 1992 ®Òu kh¼ng ®Þnh: NÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ
thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng X· héi chñ nghÜa. Trong
nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh ®ã, kinh tÕ quèc doanh ®îc x¸c ®Þnh gi÷ vai trß chñ
®¹o. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ho¹t ®éng theo luËt vµ b×nh ®¼ng tríc ph¸p
luËt
C«ng ty cæ phÇn lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®èi víi níc ta lµ t¬ng ®èi
míi. Tríc ®©y cha cã LuËt doanh nghiÖp th× nã ho¹t ®éng theo LuËt c«ng ty.
Khi LuËt doanh nghiÖp ra ®êi (th¸ng 12 n¨m 1999) th× c«ng ty cæ phÇn ®îc
x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ vµ râ rµng h¬n, lµ mét trong 4 lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®îc
quy ®Þnh trong LuËt doanh nghiÖp. Còng chÝnh tõ ®ã mµ c«ng ty cæ phÇn ph¸t
triÓn m¹nh h¬n vµ ngµy cµng ph¸t huy ®îc nh÷ng u thÕ cña nã trong nÒn kinh
tÕ. So víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c th× c«ng ty cæ phÇn rÊt cã u thÕ
trong viÖc huy ®éng nguån vèn nhµn rçi trong c«ng chóng. MÆt kh¸c víi viÖc
h×nh thµnh thÞ trêng chøng kho¸n ë níc ta th× c«ng ty cæ phÇn lµ ®iÒu kiÖn
quan träng vµ tiªn quyÕt cho sù ho¹t ®éng cña thÞ trêng nµy. Tõ ®ã thóc ®Èy
nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn .
Víi vai trß vµ tÇm quan träng cña c«ng ty cæ phÇn ë níc ta trong giai
®o¹n hiÖn nay, em m¹nh d¹n chän ®Ò tµi "C«ng ty cæ phÇn vµ vai trß cña nã
trong ph¸t triÓn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay". §Ó thùc hiÖn ®îc ®Ó tµi nµy em
xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn tËn t×nh cña thµy gi¸o NguyÔn ViÖt TiÕn.
0
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Ch¬ng I
Lý luËn CHUNG VÒ C¤NG TY cæ phÇn
I. Kh¸i niÖm, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty cæ phÇn
1. Kh¸i niÖm
C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp trong ®ã c¸c cæ ®«ng gãp vèn kinh
doanh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi phÇn vèn gãp cña m×nh trªn c¬ së tù
nguyÖn ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh»m thu lîi nhuËn
2. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty cæ phÇn
C«ng ty cæ phÇn ra ®êi tõ cuèi thÕ kû 16 ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn nh
mét nhu cÇu kh¸ch quan cña lÞch sö. Trong suèt mÊy tr¨m n¨m qua c¸c c«ng
ty cæ phÇn ®· chiÕm mét vai trß quan träng trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ
thÕ giíi. Qu¸ tr×nh lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña h×nh thøc c«ng ty cæ
phÇn trªn thÕ giíi cã thÓ ®îc m« t¶ theo s¬ ®å sau:
C¸c giai ®o¹n h×nh
thµnh CTCP trªn thÕ giíi
Giai ®o¹n
mÇm mèng
- Gãp vèn
theo nhãm
b¹n
- Ho¹t ®éng
liªn kÕt láng
lÎo
Giai ®o¹n
h×nh thµnh
- B¾t ®Çu
ph¸t hµnh
cæ phiÕu
- Bíc ®Çu
xuÊt hiÖn
giao dÞch
chøng
kho¸n
- Ho¹t ®éng
cã tæ chøc
lín h¬n
Giai do¹n
ph¸t triÓn
- C«ng ty cæ
phÇn phæ biÕn
ë c¸c níc t
b¶n chñ nghÜa
-C¸c h×nh
thøc ®a quèc
gia
- H×nh thµnh
trung t©m tµi
chÝnh quèc tÕ
-Giao dÞch
chøng kho¸n
s«i ®éng
Giai ®o¹n tr
ëng thµnh
- H×nh thøc
c«ng ty xuyªn
quèc gia, ®a
quèc gia
- Thu hót c«ng
nh©n mua cæ
phiÕu
- C¬ cÊu c«ng
ty cæ phÇn
hoµn thiÖn,
ph¸p luËt hoµn
thiÖn
2.1. Giai ®o¹n mÇm mèng
Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña phu¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN c¸c nhµ t b¶n
lËp ra c¸c xÝ nghiÖp TBCN riªng lÎ, ho¹t ®éng ®éc lËp thuª mín c«ng nh©n vµ
bãc lét lao ®éng lµm thuª. DÇn dÇn cïng víi sù ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt vµ
chÕ ®é tÝn dông hä ®· liªn kÕt víi nhau, dùa trªn quan hÖ nh©n th©n (gia ®×nh)
vµ ch÷ tÝn gãp vèn kinh doanh nh»m môc ®Ých sinh lîi. Tõ doanh nghiÖp
nhãm b¹n dÇn dÇn ph¸t triÓn thµnh doanh nghiÖp gãp vèn. N¨m 1553 c«ng ty
cæ phÇn ®Çu tiªn ë Anh thµnh lËp víi sè v«n 6000 b¶ng Anh ph¸t hµnh 240 cæ
phiÕu, mçi cæ phiÕu lµ 25 b¶ng Anh ®Ó tæ chøc ®éi bu«n gåm 3 chiÕc thuyÒn
lín t×m ®êng sang Ên §é theo híng §«ng B¾c.
1
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
N¨m 1801 t¹i Lu©n §«n së giao dÞch chøng kho¸n chÝnh thøc ra ®êi t¹o
ra thÞ trêng chøng kho¸n. ThÞ truêng chøng kho¸n liªn quan tíi doanh nghiÖp
cæ phÇn bao gåm c¶ cæ phÇn t nh©n vµ doanh nghiÖp cæ phÇn do Nhµ níc
®øng ra thµnh lËp. Theo C¸c M¸c "Trong bíc ®Çu cña nÒn s¶n xuÊt TBCN mét
sè ngµnh s¶n xuÊt ®ßi hái mét sè t b¶n tèi thiÓu mµ lóc ®ã tõng c¸ nh©n riªng
lÎ cha thùc hiÖn ®îc. T×nh h×nh ®ã dÉn ®Õn Nhµ níc ph¶i trî cÊp... MÆt kh¸c
®iÒu ®ã còng dÉn ®Õn viÖc thµnh lËp nh÷ng n¬i n¾m gi÷ ®éc quyÒn do ph¸p
luËt thõa nhËn ®Ó kinh doanh trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp vµ th¬ng nghiÖp
nhÊt ®Þnh". Nh vËy trong giai ®o¹n nµy c«ng ty cæ phÇn cã hai lo¹i:
+ Doanh nghiÖp gãp vèn hoÆc doanh nghiÖp nhãm b¹n
+ Doanh nghiÖp do Nhµ níc lËp b»ng h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i kho¸n (ë
Mü gäi lµ cæ phÇn c«ng céng) hoÆc doanh nghiÖp Nhµ níc gãp vèn.
2.2. Giai ®o¹n h×nh thµnh
Trong nöa ®Çu thÐ kû XIX c¸c c«ng ty cæ phÇn chÝnh thøc lÇn lît ra
®êi víi h×nh thøc tæ chøc vµ h×nh thøc ph©n phèi riªng cña chóng. Nh÷ng quy
®Þnh c¬ b¶n vÒ c«ng ty cæ phÇn ®· ra ®êi (ë Ph¸p vµo nh÷ng n¨m 1806). C«ng
ty cæ phÇn ®îc thµnh lËp réng kh¾p trong c¸c ngµnh nghÒ kh«ng chØ trong th¬ng nghiÖp mµ trong giai ®o¹n tríc ë c¸c ngµnh chÕ t¹o, c¸c lÜnh vùc giao
th«ng vËn t¶i ®êng s«ng, ®ßng s¾t.
Cæ phiÕu ph¸t hµnh cã thÓ b¸n trao tay, lo¹i giao dÞch chøng kho¸n nµy
cã lóc vît ra ngoµi biªn giíi quèc gia thu lîi nhuËn theo h×nh thøc lîi tøc ®Þnh
kú. Mét sè doanh nghiÖp lín cña t b¶n t nh©n b¾t ®Çu ph¸t hµnh cæ phÇn, t¸ch
ngêi ®¹i biÓu quyÒn së h÷u (héi ®ång qu¶n trÞ) vµ ngêi kinh doanh (gi¸m
®èc) ra lµm hai. C¸c së giao dÞch chøng kho¸n còng h×nh thµnh phæ biÕn ë
c¸c níc Ph¬ng T©y tuy nhiªn tríc nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XIX c«ng ty cæ
phÇn cßn Ýt vµ h×nh thøc cha ®a d¹ng, quy m« cßn nhá.
2.3. Giai ®o¹n ph¸t triÓn
Sau nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XIX c«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn rÊt
nhanh phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c níc t b¶n, c¸c ngµnh cã quy m« s¶n xuÊt më
réng, tËp trung t b¶n diÔn ra víi tèc ®é cha tõng cã, ra ®êi c¸c tæ chøc ®éc
quyÒn nh C¸c ten – Xanh ®ª ca – C¬ vèt. C¸c c«ng ty n¾m gi÷ cæ phÇn
khèng chÕ ra ®êi t¹o thµnh kÕt cÊu chuçi. C«ng ty mÑ c«ng - ty con – c«ng
ty ch¸u h×nh thµnh mét tËp ®oµn doanh nghiÖp xuyªn quèc gia.
§Õn n¨m 1930 sè c«ng ty cæ phÇn cña Anh lµ 86000, 90% t b¶n chÞu sù
khèng chÕ cña c«ng ty cæ phÇn. ë Mü 1909 cã tæng sè 262000 c«ng ty cæ
phÇn. §Õn n¨m 1939 sè c«ng ty cæ phÇn ë Mü chiÕm 51,7% trong tæng sè c¸c
xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp vµ 92,6% gi¸ trÞ tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp.
2.4. Giai ®o¹n h×nh thµnh
Sau chiÕn tranh thÕ gií thø hai c«ng ty cæ phÇn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm
míi:
- Dïng h×nh thøc cæ phÇn ®Ó lËp ra c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia vµ ®a quèc
gia ®Ó liªn hîp kinh tÕ vµ quèc tÕ ho¸ cæ phÇn h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn doanh
nghiÖp quèc tÕ
- Thu hót c«ng nh©n viªn chøc mua cæ phÇn thùc hiÖn " chñ nghÜa t b¶n nh©n
d©n" ®Ó lµm dÞu m©u thuÉn gi÷a lao ®éng vµ t b¶n ®ång thêi thu hót vèn mét
c¸ch thuËn lîi
- C¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty cæ phÇn t¹i c¸c níc ngµy cµng hoµn thiÖn, ph¸p
luËt ngµy cµng kiÖn toµn vµ mçi níc ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng
3. §iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn
Muèn h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn ph¶i cã mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh
trong ®ã nh÷ng ®iÒu kiÖn sau lµ thiÕt yÕu :
3.1. Tån t¹i së h÷u kh¸c nhau vÒ vèn
C«ng ty cæ phÇn lµ c«ng ty cã nhiÒu ngêi ®øng së h÷u. NÕu c«ng ty chØ
thuéc mét chñ së h÷u th× dï chñ së h÷u ®ã lµ mét c¸ nh©n hay mét tæ chøc
th× ®ã kh«ng ph¶i lµ c«ng ty cæ phÇn mµ thuéc mét lo¹i h×nh c«ng ty kh¸c cã
2
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
thÓ lµ c«ng ty t nh©n, c«ng ty TNHH mét thµnh viªn hay C«ng ty liªn doanh
( nÕu chñ së h÷u lµ Nhµ níc)
3.2. Nh÷ng ngêi cã vèn muèn tham gia ®Çu t ®Ó kinh doanh thu lîi nhuËn
§©y lµ h×nh thøc ®Çu t m¹o hiÓm nhÊt so víi c¸c h×nh thøc ®Çu t kh¸c
nh mua c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu, göi ng©n hµng... Trong kinh doanh cã kh¶ n¨ng
bÞ ph¸ s¶n nhng bï l¹i lµ h×nh thøc ®Çu t cã høa hÑn nhÊt vµ kh«ng bÞ l¹m ph¸t
víi mãn tiÒn lín
3.3. Lîi nhuËn thu ®îc ph¶i cã ®ñ søc hÊp dÉn ngêi cã vèn tham gia kinh
doanh
NÕu lîi nhuËn trong kinh doanh mang l¹i lín h¬n lîi tøc ng©n hµng
hoÆc lîi tøc do ®Çu t vµo c¸c lÜnh vùc kh¸c vµ lín h¬n ®ñ møc cÇn thiÕt th× ngêi cã vèn míi s½n sµng gãp vèn vµo c«ng ty cæ phÇn ®Ó tham gia kinh doanh
3.4. Ph¶i cã sù nhÊt trÝ thµnh lËp c«ng ty
Nh÷ng ngêi cã vèn muèn tham gia kinh doanh ph¶i tho¶ thuËn ®îc víi
nhau ®Ó cïng gãp vèn vµ ®øng ra thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn trªn c¬ së nh÷ng
quy ®Þnh cña ph¸p luËt. NÕu kh«ng tho¶ thuËn ®îc th× c«ng ty cæ phÇn kh«ng
thÓ thµnh lËp ®îc
4. C¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn
4.1. Cæ phÇn, cæ phiÕu vµ cæ ®«ng
Vèn cña c«ng ty cæ phÇn ®îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ
c¸c cæ phÇn. Chøng chØ do c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh hoÆc bót to¸n ghi sæ
x¸c nhËn quyÒn së h÷u mét hoÆc mét sè cæ phÇn cña c«ng ty gäi lµ cæ phiÕu.
Cæ phiÕu cã thÓ ghi tªn hoÆc kh«ng ghi tªn. Gi¸ trÞ cña mçi cæ phiÕu gäi lµ
mÖnh gi¸ cæ phiÕu. Cæ phiÕu b¶o ®¶m cho ngêi chñ së h÷u cã quyÒn lÜnh mét
phÇn thu nhËp cña c«ng ty t¬ng øng víi sè tiÒn ghi trªn cæ phiÕu
Mét c«ng ty chØ ®îc phÐp ph¸t hµnh mét sè lîng cæ phiÕu nhÊt ®Þnh. Cæ
phiÕu thêng vµ cæ phiÕu u ®·i do c«ng ty ph¸t hµnh h×nh thµnh nªn vèn cæ
phÇn cña c«ng ty. Cæ phiÕu chøng minh t c¸ch thµnh viªn cña nh÷ng ngêi gãp
vèn vµo c«ng ty cæ phÇn, nh÷ng thµnh viªn nµy gäi lµ cæ ®«ng. Mçi cæ ®«ng
cã thÓ mua mét hoÆc nhiÒu cæ phiÕu. QuyÒn vµ tr¸ch nhiÖm, lîi Ých cña mçi
cæ ®«ng phô thuéc vµo sè lîng cæ phiÕu cña hä trong c«ng ty. Cæ ®«ng n¾m ®îc sè lîng cæ phiÕu khèng chÕ th× cã thÓ n¾m ®îc quyÒn chi phèi mäi ho¹t
®éng cu¶ c«ng ty.Theo ®iÒu 51 vµ 53 cña LuËt doanh nghiÖp ViÖt Nam th× :
- Cæ ®«ng cã quyÒn tù do chuyÓn nhîng cæ phÇn cho ngêi kh¸c trõ cæ ®«ng
së h÷u cæ phÇn u ®·i. Vµ trong ba n¨m ®Çu tõ khi thµnh lËp c«ng ty cæ ®«ng
s¸ng lËp chØ ®îc chuyÓn nhîng cæ phÇn nÕu ®îc sù ®ång ý cña §¹i héi §ång
cæ ®«ng
- Cæ ®«ng cã thÓ lµ tæ chøc, c¸ nh©n sè lîng cæ ®«ng tèi thiÓu lµ 3 vµ kh«ng
h¹n chÕ sè lîng tèi ®a
- Cæ ®«ng cã hai lo¹i lµ cæ ®«ng u ®·i vµ cæ ®«ng phæ th«ng. Cæ ®«ng phæ
th«ng cã c¸c quyÒn c¬ b¶n nh : tham dù vµ biÓu quyÕt tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò thuéc
thÈm quyÒn cña §¹i héi ®ång cæ ®«ng ( mçi cæ phÇn cã mét phiÕu biÓu
quyÕt), ®îc nh©n cæ tøc víi møc theo quy ®Þnh cña §¹i héi ®ång cæ ®«ng...
Cæ ®«ng hoÆc nhãm cæ ®«ng së h÷u trªn 10% sè cæ phÇn phæ th«ng trong thêi
h¹n liªn tôc Ýt nhÊt lµ 6 th¸ng hoÆc tû lÖ kh¸c nhá h¬n theo quy ®Þnh cña ®iÒu
lÖ c«ng ty cã quyÒn ®Ò cö ngêi vµo Héi ®ång Qu¶n trÞ vµ Ban kiÓm so¸t, yªu
cÇu triÖu tËp häp §¹i héi ®ång cæ ®«ng ....
4.2. C¬ cÊu tæ chøc vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn
Do ®Æc ®iÓm nhiÒu chñ së h÷u trong c«ng ty cæ phÇn nªn c¸c cæ ®«ng
kh«ng thÓ trùc tiÕp thùc hiÖn vai trß chñ së h÷u cña m×nh mµ ph¶i th«ng qua
tæ chøc ®¹i diÖn lµm nhiÖm vô trùc tiÕp qu¶n lý c«ng ty bao gåm: §¹i héi cæ
®«ng, Héi ®ång qu¶n trÞ, Gi¸m ®èc ®iÒu hµnh vµ Ban kiÓm so¸t. §¹i héi cæ
®«ng lµ c¬ quan quyÕt ®Þnh cao nhÊt cña c«ng ty, lµ §¹i héi cña nh÷ng cæ
®«ng së h÷u ®èi víi c«ng ty cæ phÇn. §¹i héi cæ ®«ng cã 3 h×nh thøc lµ: §¹i
héi héi ®ång cæ ®«ng thµnh lËp, §¹i héi ®ång cæ ®«ng bÊt thêng vµ §¹i héi
héi ®ång cæ ®«ng. Héi ®ång qu¶n trÞ lµ bé m¸y qu¶n lý cña c«ng ty cæ phÇn
3
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
bao gåm nh÷ng thµnh viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao vµ qu¶n lý giái ®Ó cã
thÓ hoµn thµnh tèt nhiÖm vô do §¹i héi héi ®ång cæ ®«ng giao phã. Sè thµnh
viªn do §¹i héi cæ ®«ng quyÕt ®Þnh vµ ®îc ghi vµo ®iÒu lÖ cña c«ng ty. Héi
®ång qu¶n trÞ cã toµn quyÒn nh©n danh c«ng ty ®Ó quyÕt ®Þnh mäi vÊn ®Ò liªn
quan ®Õn môc ®Ých, quyÒn lîi cña c«ng ty, trõ c¸c vÊn ®Ò thuéc thÈm quyÒn
cña §¹i héi ®ång cæ ®«ng. Héi ®ång Qu¶n trÞ tù bÇu chñ tÞch Héi ®ång vµ chñ
tÞch Héi ®ång Qu¶n trÞ cã thÓ kiªm Tæng gi¸m ®èc c«ng ty nÕu ®iÒu lÖ c«ng
ty kh«ng cã qui ®Þnh kh¸c.
Gi¸m ®èc ®iÒu hµnh lµ ngêi ®iÒu hµnh ho¹t ®éng hµng ngµy cña c«ng
ty vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc héi ®ång qu¶n trÞ vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô
vµ quyÒn h¹n ®îc giao. VÒ thùc chÊt gi¸m ®èc ®iÒu hµnh lµ ngêi lµm thuª cho
chñ tÞch Héi ®ång Qu¶n trÞ. Gi¸m ®èc kh«ng lµm viÖc theo nhiÖm kú mµ theo
thêi h¹n hîp ®ång ký kÕt víi chñ tÞch Héi ®ång Qu¶n trÞ.
Ban kiÓm so¸t cã vai trß gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cña c«ng ty. Sè lîng uû
viªn kiÓm so¸t theo qui ®Þnh trong ®iÒu lÖ cña c«ng ty. Nh÷ng ngêi nµy kh«ng
ph¶i lµ thµnh viªn cña Héi ®ång Qu¶n trÞ vµ gi¸m ®èc.
Ph©n chia lîi nhuËn trong c«ng ty cæ phÇn: Trong c«ng ty cæ phÇn quan
hÖ ph©n phèi ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c vèn gãp cña c¸c cæ ®«ng vµ phô
thuéc vµo lîi nhuËn cña c«ng ty. Lîi nhuËn cña c«ng ty sau khi dïng cho c¸c
kho¶n chung cÇn thiÕt, phÇn cßn l¹i ®îc chia ®Òu cho c¸c cæ ®«ng tû lÖ víi
phÇn vèn gãp cña hä vµ gäi lµ cæ tøc.
5. C¸c lo¹i c«ng ty cæ phÇn trªn thÕ giíi.
ë c¸c níc kh¸c nhau c«ng ty cæ phÇn cã thÓ kh¸c nhau vÒ tªn gäi. ë
Ph¸p lµ c«ng ty v« danh, ë Anh lµ c«ng ty TNHH ( company Ltd ). ë Mü nã
®îc gäi lµ c«ng ty kinh doanh ( comercial – coorporation). ë NhËt B¶n lµ
c«ng ty chung cæ phÇn ( Habusiki Haishu) ... Tuy nhiªn xÐt vÒ b¶n chÊt
chung kh«ng cã g× kh¸c nhau lín.
II. Vai trß cña c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ quèc d©n
1. Sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn lµ tÊt yÕu kh¸ch quan
C«ng ty cæ phÇn lµ sù h×nh thµnh mét kiÓu tæ chøc doanh nghiÖp trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nã ra ®êi kh«ng n»m trong ý muèn chñ quan cña bÊt cø
lùc lîng nµo mµ lµ mét qu¸ tr×nh kinh tÕ kh¸ch quan do c¸c nguyªn nh©n sau:
1.1. Qu¸ tr×nh x· héi ho¸ t b¶n, t¨ng cêng tÝch tô vµ tËp trung t b¶n ngµy
cµng cao
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ quy luËt gi¸ trÞ t¸c ®éng m¹nh ®Õn sù
c¹nh tranh khèc liÖt gi÷a c¸c nhµ t b¶n buéc hä ph¶i t×m c¸ch c¶i tiÕn n©ng
cao tr×nh ®é kü thuËt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt
nh»m t¹o cho gi¸ trÞ hµng ho¸ c¸ biÖt cña m×nh thÊp h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ x·
héi th× míi cã thÓ tiÕp tôc tån t¹i vµ
ph¸t triÓn. §iÒu nµy thêng chØ nh÷ng nhµ t b¶n lín, cã quy m« s¶n xuÊt ë møc
®é nhÊt ®Þnh míi cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó trang bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i lµm cho n¨ng
suÊt lao ®éng t¨ng lªn do ®ã míi cã thÓ th¾ng ®îc trong c¹nh tranh. Cßn
nhøng nhµ t b¶n nµo cã gi¸ trÞ hµng ho¸ c¸ biÖt cao h¬n møc gi¸ trÞ hµng ho¸
x· héi th× sÏ bÞ thua lç vµ ph¸ s¶n. §Ó tr¸nh ®iÒu nµy c¸c nhµ t b¶n võa vµ nhá
ph¶i tù tÝch tô vèn ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c trang thiÕt
bÞ t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Song ®©y
lµ mét biÖn ph¸p rÊt khã thùc hiÖn do viÖc tÝch tô vèn ph¶i mÊt mét thêi gian
kh¸ dµi, v× thÕ c¸c nhµ t b¶n võavµ nhá ph¶i tho¶ hiÖp liªn minh víi nhau ®Ó
tËp trung t b¶n c¸ biÖt cña hä l¹i thµnh mét t b¶n lín ®ñ søc c¹nh tranh vµ
dµnh u thÕ víi c¸c nhµ t b¶n kh¸c. ChÝnh tõ h×nh thøc tËp trung vèn nµy c¸c
c«ng ty cæ phÇn dÇn dÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ
4
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
1.2. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ, cña tiÕn bé kü
thuËt t¹o ®éng lùc thóc ®Èy c«ng ty cæ phÇn h×nh thµnh vµ ph¶t triÓn
C«ng ty cæ phÇn ra ®êi rÊt sím ( thÕ kû 16) nhng ph¶i ®îi ®Õn cuèi thÕ
kû 19 míi ph¸t triÓn mét c¸ch réng r·i vµ trë thµnh phæ biÕn trong c¸c níc t
b¶n. C«ng ty cæ phÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ phï hîp víi tÝnh chÊt
vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ yªu cÇu kh¾c nghiÖt cña c¹nh
tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng
Sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ do tr×nh ®é kü thuËt ngµy cµng
ph¸t triÓn cao ®ßi hái t b¶n cè ®Þnh t¨ng lªn vµ v× thÕ quy m« tèi thiÕu mµ mét
nhµ t b¶n ph¶i cã ®Ó cã thÓ kinh doanh trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng còng nh
ngµy cµng lín h¬n. Mét nhµ t b¶n c¸ biÖt kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc sè vèn ®ã
ph¶i cã sù liªn minh tËp trung nhiÒu t b¶n c¸ biÖt cßn ®ang ph©n t¸n trong nÒn
kinh tÕ b»ng c¸ch gãp vèn ®Ó cïng kinh doanh. Víi sù tËp trung vèn nh vËy
®· h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn. MÆt kh¸c do kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn lµm
xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc kinh doanh vµ nh÷ng mÆt
hµng míi cã hiÖu qu¶ h¬n ®· thu hót ®îc c¸c nhµ t b¶n ®æ x« vµo c¸c ngµnh,
lÜnh vùc vµ c¸c mÆt hµng míi nµy b»ng c¸ch di chuyÓn t b¶n tõ c¸c ngµnh,
lÜnh vùc vµ c¸c ngµnh kinh doanh kÐm hiÖu qu¶. §iÒu nµy cµng g©y ra nhiÒu
khã kh¨n cho c¸c nhµ t b¶n khi thùc hiÖn di chuyÓn vèn bëi v× hä kh«ng thÓ
bçng chèc xo¸ bá ngay c¸c xÝ nghiÖp ®ang cã ®Ó thu håi vµ chuyÓn vèn sang
x©y dùng ngay mét doanh nghiÖp míi mµ chØ cã thÓ rót bít vµ chuyÓn dÇn
tõng bé phËn mµ th«i. Quy luËt ®ã cã thÓ kÐo dµi vµ do vËy hä cã thÓ mÊt thêi
c¬. M©u thuÉn ®ã chØ ®îc gi¶i quyÕt b»ng c¸ch c¸c nhµ t b¶n c¸ biÖt liªn minh
víi nhau, cïng nhau gãp vèn ®Ó x©y dùng c¸c doanh nghiÖp lín, cïng chung
môc tiªu ®i t×m lîi nhuËn siªu ng¹ch hä ®· gÆp nhau vµ nhanh chãng tho¶
thuËn cïng nhau gãp vèn ®Ó thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn ®Ó cïng kinh doanh
1.3. Sù ph©n t¸n t b¶n ®Ó tr¸nh rñi ro trong c¹nh tranh vµ t¹o thÕ m¹nh vÒ
qu¶n lý
S¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn, tr×nh ®é kü thuËt ngµy cµng cao, c¹nh tranh
cµng khèc liÖt th× sù rñi ro trong kinh doanh ®e do¹ ph¸ s¶n ®èi víi c¸c doanh
nghiÖp ngµy cµng lín. §Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro nµy c¸c nhµ t b¶n ®· ph¶i ph©n
t¸n t b¶n cña m×nh tham gia ®Çu t kinh doanh ë nhiÒu ngµnh, nhiÒu c«ng ty
kh¸c nhau. §iÒu nµy cã thÓ lµm cho hä chia sÓ sù thiÖt h¹i cho nhiÒu ngêi khi
gÆp rñi ro. MÆt kh¸c do cïng ®îc mét sè ®«ng ngêi qu¶n lý nªn tËp trung ph¸t
huy ®îc søc m¹nh trÝ tuÖ cña nhiÒu ngêi tr¸ch ®îc rñi ro vµ thµnh c«ng h¬n
trong kinh doanh
1.4. Sù ph¸t triÓn cña tÝn dông t¹o ®éng lùc thóc ®Èy c«ng ty cæ phÇn ra
®êi vµ ph¶t triÓn
Kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn dÉn tíi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nhiÒu
lo¹i thÞ trêng trong ®ã cã thÞ trêng vèn . TÝn dông lµ quan hÖ kinh tÕ díi h×nh
thøc quan hÖ tiÒn tÖ mµ ngêi chñ së h÷u tiÒn tÖ cho ngêi kh¸c vay trong mét
thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó thu håi mét mãn lêi gäi ®ã lµ lîi tøc
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng tÝn dông cã mét vai trß to lín trong qu¸
tr×nh c¹nh tranh lµm giam chi phÝ lu th«ng vµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t¸i s¶n
xuÊt.TÝn dông cßn cã vai trß, ®éng lùc thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
c¸c c«ng ty cæ phÇn bëi v×:
-ViÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu trong c«ng ty cæ phÇn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc
nÕu kh«ng cã thÞ trêng tiÒn tÖ ph¸t ph¸t triÓn, nÕu kh«ng cã nh÷ng doanh
nghiÖp vµ d©n c cã nhu cÇu sö dông vèn tiÒn tÖ trªn thÞ trêng.
-Thùc tiÔn lÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty cæ phÇn trªn thÕ giíi
®Òu chøng tá viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu chØ ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c ng©n
hµng, ®«i khi cßn do b¶n th©n ng©n hµng tiÕn hµnh.
Tãm l¹i, c«ng ty cæ phÇn lµ qu¸ tr×nh kinh tÕ kh¸ch quan do ®ßi hái cña
sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng , nã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸
tr×nh tËp trung t b¶n. nã diÔn ra mét c¸ch m¹nh mÏ cïng víi sù ph¸t triÓn nÒn
®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ vµ sù tù do c¹nh tranh díi chñ nghÜa t b¶n.
5
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
2.Vai trß cña c«ng ty cæ phÇn ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm rÊt riªng cña m×nh c«ng ty cæ phÇn cã vai trß quan
trong ®èi víi viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, cô thÓ lµ:
- C«ng ty cæ phÇn cã kh¶ n¨ng tËp trung vèn nhanh chãng víi quy m« lín
®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh khæng lå mµ kh«ng nhµ t b¶n
riªng biÖt nµo cã thÓ tù m×nh lµm næi. C¸c M¸c ®· ®¸nh gi¸ vai trß nµycña
c«ng ty cæ phÇn nh sau: "NÕu nh cø ph¶i chê cho ®Õn khi tÝch luü lµm cho
mét nhµ t b¶n riªng lÎ lín lªn ®Õn møc cã thÓ ®¶m ®¬ng viÖc x©y dùng ®êng
s¾t th× cã lÏ ®Õn ngµy nay thÕ giíi vÉn kh«ng cã ®êng s¾t. Ngîc l¹i qua c«ng
ty cæ phÇn sù tËp trung ®· thùc hiÖn ®îc viÖc ®ã chØ trong nh¸y m¾t"
- C«ng ty cæ phÇn gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông cña ®ång vèn bëi
v× : Thø nhÊt, do h×nh thøc tù cÊp ph¸t tµi chÝnh b»ng huy ®éng vèn ®· ®Ò cao
tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp n©ng cao sù quan t©m ®Õn sö dông hiÖu qu¶
nguån vèn. MÆt kh¸c do søc Ðp cña cæ ®«ng do viÖc ®ßi chia l·i cæ phÇn vµ
muèn duy tr× gi¸ cæ phiÕu cao trªn thÞ trêng chøng kho¸n khiÕn doanh nghiÖp
ph¶i phÊn ®Êu n©ng cao hiªô qu¶ sö dông ®ång vèn. Thø hai, lµ do lîi nhuËn
cña c¸c c«ng ty cæ phÇn lµ kh¸c nhau trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau thóc ®Èy
nªn cã thÓ dÉn d¾t tiÒn vèn nhµn rçi tõ nhiÒu kªnh kh¸c nhau trong x· héi vµo
c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cã n¨ng suÊt lao ®éng vµ tû suÊt lîi nhuËn cao lµm
cho vèn ®îc ph©n bæ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ
- C«ng ty cæ phÇn t¹o ra mét c¬ chÕ ph©n bæ rñi ro ®Æc thï ®· h¹n chÕ ®îc
nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc vÒ kinh tÕ x· héi khi mét doanh nghiÖp l©m vµo t×nh
tr¹ng khñng ho¶ng. ChÕ ®é ®· h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng thiÖt h¹i cña
rñi ro thua lç. Vèn tù cã cña c«ng ty huy ®éng th«ng qua viÖc ph¸t hµnh cæ
phiÕu lµ vèn cña nhiÒu cæ ®«ng do ®ã san sÎ rñi ro cho nhiÒu cæ ®«ng. Nhê
vËy khi c«ng ty cæ phÇn ph¸ s¶n hËu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ x· héi ® îc h¹n chÕ ë
møc thÊp nhÊt. C¸ch thøc huy ®éng vèn cña c«ng ty cæ phÇn ®· t¹o ®iÒu kiÖn
cho c¸c nhµ ®Çu t tµi chÝnh cã thÓ mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ë c¸c c«ng ty ë
nhiÒu ngµnh kh¸c nhau nªn gi¶m bít ®îc tæn thÊt khi c«ng ty bÞ ph¸ s¶n so
víi viÖc ®Çu t vµo mét c«ng ty. C¬ chÕ ph©n bæ rñi ro nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho
nh÷ng ngêi cã vèn m¹nh d¹n ®Çu t vµo mét c«ng ty lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn vµ cã xu híng æn ®Þnh h¬n.
- ViÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n cña c«ng ty cæ phÇn cïng víi viÖc chuyÓn
nhîng mua b¸n chøng kho¸n ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho
sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n – tr¸i tim cña thÞ trêng vèn. ý nghÜa c¨n
b¶n cña thÞ trêng chøng kho¸n lµ ë chç : §ã lµ n¬i c¸c nhµ kinh doanh cã thÓ
t×m kiÕm ®îc nguån tµi trî cho ho¹t ®éng ®Çu t s¶n xuÊt kinh doanh, lµ n¬i
khai th«ng c¸c nguån tiÕt kiÖm cña nh÷ng ngêi tÝch luü ®Õn c¸c nhµ ®Çu t, lµ
c¬ chÕ ph©n bæ c¸c nguån vèn ®Çu t phï hîp víi yªu cÇu cña mét nÒn kinh tÕ
thÞ trêng, vµ cßn lµ c¬ së quan träng ®Ó Nhµ níc qua ®ã sö dông c¸c chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ can thiÖp vµo ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ nh»m ®¹t ®îc môc tiªu
lùa chän
- C«ng ty cæ phÇn ®¶m b¶o sù tham gia cña ®«ng ®¶o cña c«ng chóng, l¹i cã
c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý ch¾t chÏ, ph©n ®Þnh râ rµng gi÷a quyÒn së h÷u vµ
quyÒn kinh doanh nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng tham gia qu¶n lý
c«ng ty mét c¸ch thùc sù, sö dông ®îc nh÷ng gi¸m ®èc tµi n¨ng, ®¶m b¶o ®îc
quyÒn lîi, lîi Ých vµ tr¸ch nhiªm cña chñ së h÷u, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ph©n
c«ng lao ®éng x· héi, thùc hiÖn tèt nguyªn t¾c " ai giái nghÒ g× lµm nghÒ Êy "
gióp mäi ngêi ®îc lµm viÖc ë vÞ trÝ thÝch hîp ®Ó cã thÓ ph¸t huy hÕt tµi n¨ng
s¸ng t¹o vèn cã cña m×nh
- C«ng ty cæ phÇn lµ h×nh thøc liªn doanh tèt nhÊt ®Ó tranh thñ sù tham gia
®Çu t cña níc ngoµi. Víi mét nÒn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t
triÓn th× viÖc ®ã thu hót nguån vèn, khoa häc kü thuËt, tr×nh ®é qu¶n lý th«ng
qua liªn doanh liªn kÕt víi níc ngoµi lµ v« cïng cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ
trong níc
6
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Ch¬ng II
Vai trß cña c«ng ty cæ phÇn
®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay
I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn ë ViÖt nam
1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh lµ tÊt yÕu kh¸ch quan.
C«ng ty cæ phÇn lµ h×nh thøc kinh tÕ míi xuÊt hiÖn khi níc ta chuyÓn
sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Sù h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn ë níc ta lµ
mét thùc tÕ kh¸ch quan, mét xu híng tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸
- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc la ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa. Do vËy níc ta cÇn ph¶i h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn dùa trªn mét sè c¨n
cø sau :
1.1. Sù h¹n chÕ vµ kÐm hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt kinh doanh cña mét sè
doanh nghiÖp Nhµ níc.
Trong thêi gian 10 n¨m ®æi míi mét sè doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng
kh«ng hiÖu qu¶ cßn nhiÒu h¹n chÕ. N»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c
doang nghiÖp trong níc ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc. §éng lùc lîi
Ých lµ môc tiªu cao nhÊt cña doanh nghiÖp, cña ngêi cã vèn còng nh ngêi lao
®éng. Nã lµ c¬ së bªn trong thóc ®Èy viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh
doanh cña c¸c doanh nghiÖp, ®ßi hái ph¶i t×m ®Õn mét h×nh thøc kinh tÕ thÝch
hîp lµ c«ng ty cæ phÇn bëi trong c«ng ty cæ phÇn quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö
dông tµi s¶n ®îc ph©n t¸ch râ rµng nªn c¬ chÕ ph©n phèi lîi Ých ®îc gi¶i quyÕt
t¬ng ®èi æn tho¶.
1.2 Nhu cÇu c¶i c¸ch hÖ thèng DNNN ®Ó n©ng cao vai trß chñ ®¹o cña
Kinh tÕ Nhµ níc.
HiÖn nay khu vùc DNNN kinh doanh víi hiÖu qu¶ rÊt kÐm ( ChiÕm
70% tæng sè vèn cña nÒn kinh tÕ xong chØ t¹o ra 40% GDP ). V× vËy viÖc c¶i
c¸ch hÖ thèng DNNN theo híng ®a d¹ng ho¸ së h÷u, c¶i tiÕn qu¶n lý vµ n©ng
cao hiÖu qu¶ lµ cÊp b¸ch h¬n bao giê hÕt, bëi cã nh thÕ DNNN míi v¬n lªn
gi÷ vai trß chñ ®¹o, ®¶m b¶o cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®i theo quü ®¹o
XHCN, æn ®Þnh chÝnh trÞ – x· héi vµ v÷ng bíc ®i lªn XHCN. Mét trong
nh÷ng biÖn ph¸p c¶i c¸ch DNNN hiÖn nay ë ViÖt nam lµ cæ phÇn ho¸ doanh
nghiÖp Nhµ níc. Nh vËy qu¸ tr×nh h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn tõ cæ phÇn ho¸
DNNN lµ xu híng tÊt yÕu hiÖn nay.
1.3. Nhu cÇu huy ®éng vèn cña c¸c tæ chøc, c¸c c¸ nh©n trong vµ ngoµi níc ®Ó phôc vô cho sù nghiÖp CNH – H§H §Êt níc.
§Æc biÖt cña c¬ chÕ huy ®éng vèn cña c«ng ty cæ phÇn lµ cã thÓ thu hót
c¸c nguån vèn quy m« lín cña c¸c ng©n hµng ®Õn c¸c nguån vèn v« cïng nhá
cña c¸c tÇng líp d©n c. C¬ chÕ huy ®éng vèn cña c«ng ty cæ phÇn ë tr×nh ®é
x· héi ho¸ rÊt cao so víi huy ®éng vèn cña ng©n hµng, ®©y lµ c¸ch huy ®éng
vèn tiªn tiÕn nhÊt phï hîp víi xu híng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i.
1.4. Sù h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn lµ sù ph¸t triÓn hîp víi xu thÕ thêi ®¹i
HiÖn nay xu híng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ vµ cæ phÇn ho¸ doanh
nghiÖp nhµ níc ®· diÔn ra ë mäi níc trªn thÕ giíi . Trong bèi c¶nh ®ã, sù giao
lu, hoµ nhËp, hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia lµ tÊt yÕu kh¸ch quan. Mét
trong c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia díi h×nh thøc gãp vèn
kinh doanh lµ c«ng ty cæ phÇn v× ®©y lµ h×nh thøc kinh tÕ cã tr×nh ®é x· héi
ho¸ rÊt cao, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ quèc tÕ
ho¸ ®êi sèng kinh tÕ cña nhiÒu quèc gia.
2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn ë ViÖt nam
Trong lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cã hai ph¬ng ph¸p ®Ó thµnh lËp
c¸c c«ng ty cæ phÇn ®ã lµ thµnh lËp míi c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ cæ phÇn ho¸
c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®· cã.
7
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Do nÒn kinh tÕ ViÖt nam hiÖn nay cã nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ, riªng biÖt
so víi c¸c c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi nªn viÖc thµnh lËp míi c¸c c«ng ty cæ
phÇn kh«ng ®îc chó träng ph¸t triÓn. HiÖn nay ë ViÖt nam, kinh tÕ quèc
doanh ®ang n¾m vai trß chñ ®¹o, hiÖn cã 7500 doanh nghiÖp nhµ níc, n¾m
gi÷ kho¶ng 80% tµi s¶n quèc gia, 90% lao ®éng lµnh nghÒ vµ c¸n bé khoa häc
kü thuËt, 95% tÝn dông nhµ níc. Nhng cã ®Õn 20% -30% doanh nghiÖp ®ang
lµm ¨n thua lç, ngoµi ra ®©y cßn lµ khu vùc cã rÊt nnhiÒu tiªu cùc nh l·ng
phÝ , qu©n liªu lµm thÊt tho¸t tµi s¶n ... Môc tiªu c¶i c¸ch hÖ thèng DNNN ®Î
n©ng cao vai trß chñ ®¹o cña nã trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®· vµ ®ang ®îc ®Ò
ra mét c¸ch bøc b¸ch. ChÝnh viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng DNNN b»ng c¸ch cæ
phÇn ho¸ lµ con ®êng kh¶ thi vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt ®ang ®îc §¶ng vµ Nhµ níc
ta qu¸n triÖt nªn chóng ta chØ tËp chung ®i s©u vµo viÖc h×nh thµnh c¸c c«ng
ty cæ phÇn b»ng c¸ch cæ ho¸ c¸c DNNN.
ViÖc cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®îc tiÕn hµnh theo ba ph¬ng thøc sau:
mét lµ gi÷ nguyªn gi¸ trÞ hiÖn cã cña doanh nghiÖp vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu
theo quy ®Þnh nh»m thu hót vèn ®Ó ph¸t triÓn , hai lµ b¸n mét phÇn hiÖn cã
cña doanh nghiÖp, ba lµ t¸ch mét bé phËn cña doanh nghiÖp ®· ®ñ ®iÒu kiÖn
cæ phÇn ho¸.
Tõ th¸ng 11n¨m 1987 trong QuyÕt ®Þnh 217 cña H§BT ChÝnh phñ ®·
x¸c ®Þnh chñ tr¬ng thÝ ®iÓm b¸n cæ phÇn cho c¸n bé c«ng nh©n viªn c¸c
DNNN. Song ph¶i sang ®Çu nh÷ng n¨m 1990 , chñ tr¬ng nµy míi thùc sù ®îc
triÓn khai trong thùc tÕ. Cã thÓ chia qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë níc ta
thµnh ba giai ®o¹n sau ®©y:
Giai ®o¹n thÝ ®iÓm (1992-1995) : Thùc hiÖn chØ thÞ 202/ CT ngµy 8/6/1992
cña chñ tÞch Héi ®ång bé trëng vÒ thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè doanh nghiÖp
thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ chØ thÞ sè 84/TTg ngµy 4/3/1993 vÒ xóc tiÕn thùc
hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh
thøc së h÷u ®èi víi DNNN. Trong bíc ®Çu ho¹t ®éng , c¸c c«ng ty cæ phÇn
míi thµnh lËp nµy ®Òu thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ quan .
Giai ®o¹n më réng cæ phÇn ho¸ (tõ th¸ng 5/1996 ®Õn th¸ng 6/1998): Tõ kÕt
qu¶ thÝ ®iÓm cña giai ®o¹n tríc, ngµy7/5/1996 ChÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ
®Þnh 28/CP vÒ chuyÓn ®æi mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn. NghÞ ®Þnh
nµy ®· t¹o nªn khu«n khæ ph¸p lý ®Çy ®ñ ®Ó tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ DNNN ,
c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ ®îc c¸c cÊp c¸c ngµnh quan t©m h¬n .
Giai ®o¹n ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ (tõ th¸ng6\1998): NghÞ ®Þnh 44/CP ngµy
29/06/1998 ®· thay thÕ nghÞ ®Þnh 28/CP víi tinh thÇn t¹o ®«ng lùc m¹nh mÏ
h¬n cho doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®äng lµm ë c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ
phÇn ho¸, ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn. Trong bíc
®Çu ho¹t ®éng , c¸c c«ng ty cæ phÇn ®Òu ph¸t triÓn ®îc s¶n xuÊt kinh doanh ,
kh«ng nh÷ng ®¶m bao ®îc viÖc lµm mµ cßn thu hót thªm lao ®éng, thu nhËp
cña ngêi lao ®éng ®îc n©ng cao .
3. C¸c lo¹i c«ng ty cæ phÇn ë ViÖt Nam
Lo¹i c«ng ty cæ phÇn ®Çu tiªn chóng ta ®Ò cËp ®Õn ®ã lµ c«ng ty cæ
phÇn quèc doanh . §©y lµ mét gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc khuyÕt tËt cña h×nh
thøc së h÷u nhµ níc vµ tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý trong khu vùc quèc
doanh. C«ng ty cæ phÇn quèc doanh gåm nhiÒu chñ së h÷u : Nhµ níc, nh÷ng
ngêi lao ®éng trùc tiÕp trong c«ng ty cæ phÇn , c¸c c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc
kh¸c Mét ®Æc ®iÓm quan träng lµ nhµ níc n¾m gi÷ cæ phÇn khèng chÕ ®Ó chi
phèi c¸c ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty cæ phÇn do ®ã ®îc gäi lµ c¸c c«ng ty cæ
phÇn quèc doanh. Ngêi thay mÆt nhµ níc víi t c¸ch lµ mét cæ ®«ng trong Héi
®ång qu¶n trÞ cã vai trß, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm râ rµng h¬n so víi vai trß chñ
së h÷u g¾n víi bé m¸y Nhµ níc vµ viªn chøc Nhµ níc. Ngoµi ra do còng lµ
c«ng ty cæ phÇn nªn nã cã ®Çy ®ñ c¸c vai trß , ®Æc ®iÓm cña c«ng ty cæ phÇn
®· nªu .
Lo¹i c«ng ty cæ phÇn thø hai lµ c«ng ty cæ phÇn liªn doanh víi níc
ngoµi. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng c«ng ty cæ phÇn lµ h×nh thøc liªn doanh tèt nhÊt
8
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
®Ó tranh thñ ®Çu t cña níc ngoµi. Do ®ã víi mét nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn
nh níc ta hiÖn nay, sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn liªn doanh víi níc ngoµi ®Æc
biÖt quan träng. §iÓm kh¸c c¬ b¶n cña lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn nµy sovíi
c«ng ty cæ phÇn quèc doanh ®ã lµ sù tham gia cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc níc
ngoµi vµo mäi bé phËn cña c«ng ty. MÆc dï vËy. do níc ta dÞnh híng ph¸t
triÓn mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc nªn trong c¸c c«ng
ty cæ phÇn lo¹i nµy chñ yÕu vÉn lµ Nhµ níc n¾m cæ phiÕu khèng chÕ.
Lo¹i c«ng ty cæ phÇn thø ba : lµ c«ng ty cæ phÇn 100% vèn níc ngoµi.
§ã lµ nh÷ng c«ng ty cæ phÇn do c¸c c¸ nh©n hoÆc tæ chøc níc ngoµi lËp nªn ë
ViÖt nam. Còng cã thÓ lµ mét c«ng ty cæ phÇn liªn doanh víi níc ngoµi nhng
sau mét thêi gian lµm ¨n, c¸c c¸ nh©n hoÆc tæ chøc kinh tÕ níc ngoµi dÇn dÇn
n¾m ®îc toµn bé sè cæ phiÕu cña c«ng ty .
Ta còng cÇn ph©n biÖt ®îc c«ng ty cæ phÇn víi c«ng ty hîp doanh vµ
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n – hai lo¹i c«ng ty nµy ®ang tån t¹i kh¸ phæ biÕn
ë ViÖt Nam. §iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n nhÊt gi÷a chóng ®ã lµ c«ng ty hîp danh
vµ c«ng ty TNHH nhiªï thµnh viªn kh«ng ®îc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i
phiÕu trong qu¸ tr×nh kinh doanh. Trong trêng hîp thiÕu vèn th× c«ng ty chØ
cã thÓ huy ®éng c¸c cæ ®«ng gãp thªm mµ th«i . ViÖc ®ãng gãp nµy do §¹i
héi cæ ®«ng quyÕt ®Þnh.
9
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
II. Vai trß cña c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn
nay
C«ng ty cæ phÇn ra ®êi vµ ph¸t triÓn kh¸ sím ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa,
®èi víi níc ta c«ng ty cæ phÇn xuÊt hiÖn muén h¬n nhiÒu. ChØ tõ sau §¹i héi
§¶ng toµn quèc lÇn thø VI víi viÖc thùc hiÖn chñ tr¬ng ®æi míi qu¶n lý kinh
tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc lµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë níc
ta míi b¾t ®Çu xuÊt hiÖn mét sè c«ng ty cæ phÇn víi quy m« nhá bÐ, tr×nh ®é
thÊp vµ ®ang trong giai ®o¹n s¬ khai. Tõ ®ã ®Õn nay c«ng ty cæ phÇn ph¸t
triÓn t¬ng ®èi m¹nh mÏ vµ ®· kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß to lín cña m×nh trong
nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
ë níc ta ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó thùc hiÖn th¾ng lîi chiÕn lîc ph¸t triÓn
kinh tÕ lµ cÇn ph¶i huy ®éng ®îc nguån vèn lín. Huy ®éng vèn trong nh©n
d©n võa lµ gi¶i ph¸p cÊp b¸ch võa lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n trong chiÕn lîc t¹o vèn
cho tõng doanh nghiÖp hiÖn nay. §iÒu nµy chØ thùc hiÖn ®îc th«ng qua c«ng
ty cæ phÇn. Bëi v× so víi c«ng ty cæ phÇn th× hai h×nh thøc huy ®éng vèn chñ
yÕu ë níc ta hiÖn nay lµ hÖ thèng quü tiÕt kiÖm vµ tÝn phiÕu kho b¹c cßn
nhiÒu nhîc ®iÓm ( c¶ víi ngêi göi vµ ngêi ®i vay ). Thø nhÊt, nÕu huy ®éng
vèn qua hÖ thèng tiÕt kiÖm, tÝn dông th× chi phÝ vµ l·i suÊt cao g©y khã kh¨n
cho ngêi sö dông vèn v× ph¶i th«ng qua nhiÒu kh©u chi phÝ nghiÖp vô vµ lîi
tøc t¨ng lªn. Huy ®éng vèn th«ng qua c«ng ty cæ phÇn gi¶m ®îc chi phÝ
kh«ng cÇn thiÕt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc sö dông vèn còng nh b¶o vÖ
quyÒn lîi ngêi cã vèn. Thø hai, göi tiÒn vµo quü tiÕt kiÖm hoÆc mua tÝn phiÕu
tuy cã l·i suÊt æn ®Þnh, h¹n chÕ phÇn nµo rñi ro nhng ngêi cã vèn hoµn toµn
mÊt kh¶ n¨ng chi phèi viÖc sö dông vèn, kh«ng ®îc hëng nh÷ng may m¾n cña
viÖc sö dông ®ång vèn ®ã. Khi mua cæ phiÕu, tuy ph¶i chÞu sù rñi ro ë møc ®é
nhÊt ®Þnh nhng l¹i ®îc hëng may m¾n mµ lóc nµo còng cã trong th¬ng trêng.
H¬n n÷a c¸c cæ ®«ng l¹i cã quyÒn lùc trong §¹i héi cæ ®«ng vµ khi ®iÒu kiÖn
cïng kh¶ n¨ng cho phÐp hä cã thÓ ®îc bÇu vµo c¸c c¬ quan l·nh ®¹o cña
c«ng ty. Do ®ã viÖc mua cæ phiÕu hÊp dÉn h¬n
Ngoµi ra c«ng ty cæ phÇn cßn lµ h×nh thøc liªn doanh tèt nhÊt ®Ó tranh
thñ sù ®Çu t cña níc ngoµi. Níc ta hiÖn nay ®ang cÇn thiÕt thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ, h×nh thøc liªn doanh gãp vèn cæ
phÇn víi níc ngoµi sÏ gióp doanh nghiÖp ViÖt Nam cã ®ñ søc m¹nh vÒ mäi
mÆt vèn, tiÒm lùc vËt chÊt kü thuËt, n¨ng lùc qu¶n lý
HÖ thèng DNNN ë níc ta hiÖn nay ®ang ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ mét
phÇn v× kh«ng x¸c ®Þnh râ ai lµ chñ së h÷u ®Ých thùc. §©y lµ nguyªn nh©n g©y
ra sù l·nh ®¹m, thiÕu tr¸ch nhiÖm ,thiÕu kû c¬ng, kû luËt cña ngêi lao ®éng,
sù gi¶m sót vÒ n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶, thiÕu minh b¹ch trong ph©n
phèi thu nhËp. Cßn trong c«ng ty cæ phÇn quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông ®îc
x¸c ®Þnh râ rµng nªn c¬ chÕ ph©n phèi lîi Ých ®îc gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng. Lîi
Ých cña ngêi lao ®éng vµ ngêi cã vèn g¾n liÒn víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh
cña c«ng ty nªn trë thµnh ®éng lùc c¬ së bªn trong thóc ®Èy viÖc n©ng cao
hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty
HiÖn nay qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ë níc ta ®ang ®îc triÓn khai kh¸ m¹nh
mÏ. ViÖc h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn th«ng qua cæ phÇn ho¸ gãp phÇn n©ng
cao vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc bëi chØ cã thÕ míi n©ng cao ®îc hiÖu
qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc. H¬n n÷a Nhµ níc víi h×nh thøc tham dù
cæ phÇn cña m×nh cã thÓ nhanh chãng can thiÖp nh»m ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh
tÕ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn vµ ®iÒu tiÕt thÞ trêng mét c¸ch cã hiÖu qu¶
C«ng ty cæ phÇn ra ®êi cßn gãp phÇn thóc ®Èy sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn thÞ
trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. Th¸ng 7 n¨m 1998 ®· ®¸nh dÊu mét bíc
ngoÆt quan träng trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt
Nam. §ång thêi víi viÖc ban hµnh nghÞ ®Þnh 48 /1998 /N§-CP vÒ chøng
kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n, ChÝnh phñ ®· ký quyÕt ®Þnh sè 127 /1998
/Q§-TTg vÒ thµnh lËp hai Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n t¹i Hµ Néi vµ
Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ph¸t ®i hiÖu lÖnh khëi ®éng thÞ ttrêng chøng kho¸n.
10
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n, c¸c nhµ kinh doanh cã thÓ huy ®éng mäi
nguån tiÕt kiÖm trong d©n c. Nã lµ c¬ së quan träng ®Ó Nhµ níc th«ng qua ®ã
sö dông c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ can thiÖp vµo ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ nh»m
®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ®· lùa chän. ThiÕu thÞ trêng chøng kho¸n sÏ kh«ng cã
nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn. Song sù ra ®êi cña nã kh«ng phô thuéc ý
muèn chñ quan cña con ngêi mµ lµ kÕt qña cña sù ph¸t triÓn chung vÒ kinh tÕ
x· héi, trong ®ã sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn, ho¹t ®éng mét c¸ch hoµn h¶o cña c¸c
c«ng ty cæ phÇn gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh.
III. Thùc tr¹ng qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ë ViÖt nam.
Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc b¾t ®Çu thÝ ®iÓm tõ
cuèi n¨m 1991. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ë níc ta vÒ c¬ b¶n cã thÓ chia lµm hai
giai ®o¹n:
1. Thêi kú thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ (6/1992 ®Õn hÕt n¨m 1996)
Thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh sè 202/CT ngµy 8/6/1992 cña Chñ tÞch Héi ®ång
Bé trëng (nay lµ Thñ tíng ChÝnh phñ) vÒ viÖc tiÕp tôc thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè
doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn, c¸c Bé, ngµnh ®· híng dÉn
doanh nghiÖp nhµ níc ®¨ng ký thùc hiÖn thÝ ®iÓm chuyÓn sang c«ng ty cæ
phÇn. Trªn c¬ së sè lîng doanh nghiÖp nhµ níc ®· ®¨ng ký, Chñ tÞch héi ®ång
Bé trëng (nay lµ Thñ tíng chÝnh phñ) ®· chän 7 doanh nghiÖp nhµ níc do
ChÝnh phñ chØ ®¹o thÝ ®iÓm chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn, ®ã lµ:
1. Nhµ m¸y xµ phßng ViÖt Nam (Bé c«ng nghiÖp)
2. Nhµ m¸y diªm Thèng nhÊt (Bé c«ng nghiÖp)
3. XÝ nghiÖp nguyªn vËt liÖu chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc Hµ Néi (Bé N«ng
nghiÖp).
4. XÝ nghiÖp ChÕ biÕn gç L¹ng Long B×nh (Bé n«ng nghiÖp),
5. C«ng ty VËt t Tæng hîp H¶i Hng (Bé Th¬ng m¹i).
6. XÝ nghiÖp S¶n xuÊt Bao b× (Thµnh phè Hµ Néi).
7. XÝ nghiÖp DÖt da may Lagamex (Thµnh phè Hå ChÝ Minh).
Sau mét thêi gian lµm thö, 7 DNNN ®îc ChÝnh phñ chän lµm thÝ ®iÓm
®Òu xin rót lui, hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ nh
Lagamex, nhµ m¸y Xµ phßng ViÖt Nam... H¬n 30 doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký
víi Bé tµi chÝnh ®Ó thÝ ®iÓm thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ vµ 3 doanh nghiÖp nhµ níc
xin chuyÓn thµnh c«ng ty TNHH theo chØ thÞ 84/TTg. Cã 5 doanh nghiÖp nhµ
níc ®îc phÐp chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn, ®ã lµ:
1. C«ng ty cæ phÇn §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn (thuéc Bé giao th«ng).
2. C«ng ty cæ phÇn C¬ ®iÖn l¹nh (TP Hå ChÝ Minh)
3. C«ng ty cæ phÇn giÇy HiÖp An ( Bé C«ng nghiÖp).
4. C«ng ty cæ phÇn ChÕ biÕn hµng XuÊt khÈu Long An (TØnh Long An)
5. C«ng ty cæ phÇn ChÕ biÕn Thøc ¨n Gia sóc (Bé c«ng nghiÖp).
Trong mét thêi gian thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸, tuy sè lîng c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn cßn Ýt song giai ®o¹n thÝ
®iÓm ®· ®em l¹i mét sè kÕt qu¶ ®¸ng chó ý:
Qu¸ tr×nh thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ ®· huy ®éng ®îc mét lîng vèn quan
träng trong nh©n d©n. Qua b¸n cæ phiÕu, nhµ níc ®· thu ®îc 14,165 tû ®ång
tiÒn mÆt nép vµo Ng©n s¸ch. §©y lµ sè vèn quan träng lµm t¨ng tµi s¶n thuéc
së h÷u Nhµ níc ®Ó ®Çu t vµo chiÒu s©u, ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao hiÖu qu¶
ho¹t ®éng cña hÖ thèng DNNN
11
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
T¹i c¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸, 100% c¸n bé c«ng nh©n viªn
tham gia mua cæ phiÕu. Khi ngêi lao ®éng cã vèn trong c«ng ty, lîi Ých cña hä
g¾n víi lîi Ých c«ng ty v× vËy hä lµm viÖc víi tr¸ch nhiÖm cao v× quyÒn lîi
cña m×nh. MÆt kh¸c hä còng yªu cÇu Héi ®ång qu¶n trÞ vµ gi¸m ®èc ®iÒu
hµnh ph¶i chØ ®¹o vµ tæ chøc ®Ó c«ng ty ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶.
HiÖu qu¶ cña c¸c c«ng ty nµy t¨ng lªn râ rÖt. C¸c chØ tiªu kinh tÕ nh
doanh thu t¨ng b×nh qu©n 56,9%/n¨m; lîi nhuËn t¨ng 70,2%; nép Ng©n s¸ch
t¨ng 89%/n¨m; tû suÊt lîi nhuËn trªn doanh thu lµ 14,10%.
Vèn cña c¸c doanh nghiÖp nµy t¨ng lªn ®¸ng kÓ. TÝnh b×nh qu©n vèn
cña c¸c doanh nghiÖp mçi n¨m t¨ng 45%.
Ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nµy t¨ng 46,8%, thu nhËp cña
ngêi lao ®éng t¨ng 20%/n¨m.
Nhµ níc vÉn gi÷ ®îc vai trß l·nh ®¹o doanh nghiÖp nhê duy tr× tû lÖ cæ
phiÕu chi phèi, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng b»ng luËt ph¸p vµ néi dung c¸c ®iÒu lÖ
ho¹t ®éng phï hîp víi quy ®Þnh cña Nhµ níc.
TÝnh ®Õn hÕt thêi gian thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ (hÕt n¨m 1996) tæng sè
doanh nghiÖp nhµ níc ®îc chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn lµ 12 doanh nghiÖp.
Díi ®©y lµ danh s¸ch c¸c doanh nghiÖp vµ mét sè chØ tiªu tµi chÝnh cña c¸c
doanh nghiÖp ®ã sau thêi gian cæ phÇn ho¸.
C«ng ty ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn GEMADEPT
ChØ tiªu
1. Doanh thu
2. Nép NS
3. L·i
4. Thu nhËp
b×nh qu©n ngêi/th¸ng
5. Lao ®éng
§¬n vÞ
Tr. ®ång
Tr.®ång
Tr. ®ång
1000 ®ång
Tríc CPH
1992
1993
11.120
16.530
3.336
3.750
3.400
3.700
850
900
1994
24.134
8.700
8.800
1.200
Sau CPH
1995
47.538
16.530
15.200
1.400
1996
65.046
25.117
23.000
2.000
Ngêi
56
320
(Nguån: Ban cæ phÇn ho¸ Bé Tµi chÝnh.)
C«ng ty ®¹i lý Liªn hiÖp vËn chuyÓn chuyÓn lµm dÞch vô vËn chuyÓn tõ
kho cña ngêi göi ®Õn kho cu¶ ngêi nhËn b»ng c¸c ph¬ng tiÖn ®êng bé, ®êng
thuû, ®êng biÓn tíi c¸c c¶ng quèc tÕ. C«ng ty lµ mét trong nh÷ng doanh
nghiÖp ®Çu tiªn ë níc ta ®îc tiÕn hµnh thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸. Doanh nghiÖp
nµy ®îc chÝnh thøc chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn vµo ngµy 01/07/1993. Tæng
sè vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty sau cæ phÇn ho¸ lµ 6.207.655.000 ®ång ®îc chia
thµnh 31.038 cæ phiÕu víi mÖnh gi¸ 200.000; trong ®ã tû lÖ cæ phÇn cña nhµ
níc lµ 18%, cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc trong c«ng ty lµ 77%, cña cæ
®«ng ngoµi lµ 5%. Sau 3 n¨m ho¹t ®éng kÓ tõ ngµy chuyÓn sang c«ng ty cæ
phÇn, sè lao ®éng cña c«ng ty t¨ng tõ 56 ngêi (n¨m 1993) lªn 320 ngêi (n¨m
1996). Doanh thu n¨m 1996 t¨ng gÊp gÇn 4 lÇn so víi n¨m 1993, nép ng©n
s¸ch cña c«ng ty còng t¨ng tõ 3.750 (1993) lªn 25.117 (1996) tøc kho¶ng 6,6
lÇn, thu nhËp ngêi lao ®éng t¨ng tõ 900.000 (n¨m 1993) lªn 2. 000.000 (n¨m
1996).
12
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh (REE) ®îc thµnh lËp n¨m 1987 trªn c¬ së
c«ng ty liªn hîp ThiÕt bÞ l¹nh trùc thuéc Së c«ng nghiÖp thµnh phè Hå ChÝ
Minh. Ngay tõ khi míi thµnh lËp, c«ng ty ®· tæ chøc l¹i bé m¸y gän nhÑ, ho¹t
®éng theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n duy nhÊt, n¨ng ®éng trong qu¶n lý s¶n xuÊt
kinh doanh. C«ng ty ®· m¹nh d¹n nhËp c¸c thiÕt bÞ l¹nh víi ph¬ng thøc tr¶
chËm, tiªu thô nhanh hµng nhËp, thanh to¸n kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ phÇn nî tr¶
chËm cho bªn níc ngoµi. Còng chÝnh tõ thµnh c«ng trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng, tÝch tô vµ tËp trung t b¶n ®îc h×nh thµnh, c«ng ty ®· thµnh lËp 2 c«ng ty
liªn doanh: C«ng ty liªn doanh CERVICO (liªn doanh víi c«ng ty MEKONG
- mét c«ng ty ViÖt kiÒu ë §øc) nh»m l¾p r¸p thiÕt bÞ l¹nh trong níc, vèn ®Çu
t lµ 820.000 USD. C«ng ty liªn doanh REEYOUNG (liªn doanh víi c«ng ty
BOUYONG cña Nam TriÒu Tiªn) chuyªn s¶n xuÊt tói s¸ch xuÊt khÈu, vèn
®Çu t 1.600.000 USD. Trong nh÷ng n¨m tríc cæ phÇn ho¸, c«ng ty ho¹t ®éng
thùc sù cã hiÖu qu¶. C«ng ty lu«n dù ®o¸n ®óng nhu cÇu cña thÞ trêng trong
níc nªn ®· t¹o ®îc mét sè lîng hµng ho¸, thiÕt bÞ vËt t dù tr÷ ®¸p øng kÞp thêi
yªu cÇu cña kh¸ch hµng, t¹o ®îc niÒm tin vµ gi÷ ®îc uy tÝn víi kh¸ch hµng.
Th¸ng 11/1993 theo quyÕt ®Þnh sè 1707/Q§ - UB cña UBND TP Hå ChÝ
Minh, C«ng ty C¬ ®iÖn l¹nh chÝnh thøc ®îc chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn.
Tæng sè vèn ®iÒu lÖ míi thµnh lËp cña c«ng ty lµ 16 tû ®ång ®îc chia thµnh
160.000 cæ phÇn víi mÖnh gi¸ mét cæ phiÕu lµ 100.000 ®ång, Nhµ níc chiÕm
tû lÖ cæ phÇn lµ 30% (gåm 4 ®¹i diÖn cæ ®«ng), c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc
trong c«ng ty lµ 50% (gåm 212 cæ ®«ng), c¸c cæ ®«ng ngoµi c«ng ty lµ 20%
(gåm 238 cæ ®«ng). Cæ ®«ng lµ c¸n bé c«ng nh©n c«ng ty ®îc mua kh«ng qu¸
5% tæng sè cæ phiÕu, cæ ®«ng ngoµi c«ng ty kh«ng ®îc mua qu¸ 0,5% tæng sè
cæ phiÕu. Nh vËy cæ ®«ng lµ c¸n bé c«ng nh©n viªn c«ng ty kh«ng ®îc mua
cæ phÇn qu¸ 800 triÖu ®ång, cæ ®«ng ngoµi c«ng ty kh«ng ®îc mua cæ phÇn
qu¸ 800 triÖu. Ngoµi ra, c¸c cæ ®«ng lµ nh©n viªn c«ng ty cßn ®îc vay tiÒn víi
l·i suÊt u ®·i, ®îc chia quü khen thëng vµ phóc lîi cßn l¹i ®Ó cã thÓ mua cæ
phiÕu. Ba n¨m sau khi cæ phÇn ho¸, tæng sè vèn cña c«ng ty t¨ng tõ 16 tû
®ång (n¨m 1993) lªn 30 tû ®ång (n¨m 1996), doanh thu n¨m 1996 t¨ng gÊp 5
lÇn so víi n¨m 1993. Sè lao ®éng n¨m 1996 t¨ng h¬n 3 lÇn so víi nh÷ng n¨m
c«ng ty cha ®îc cæ phÇn ho¸. Tæng thu nhËp cña ngêi lao ®éng ®¹t
1.800.000/cæ phÇn. C«ng ty ®ang nghiªn cøu sÏ b¸n tiÕp cæ phÇn u ®·i cho
2/3 sè c«ng nh©n míi ®îc tuyÓn vµo lµm, nh»m thu hót thªm sè ngêi cã tay
nghÒ cao. N¨m 1996, c«ng ty ®îc nhµ níc cho phÐp ph¸t hµnh thö tr¸i phiÕu
chuyÓn ®æi b»ng ngo¹i tÖ vµ b¸n cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi víi tæng gi¸ trÞ 5
triÖu USD, l·i suÊt 4,5%/n¨m. C¸c tr¸i phiÕu ®îc chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu
trong quý 3/1996, tr¸i chñ ®îc chuyÓn thµnh cæ ®«ng sÏ kh«ng ®îc tham gia
Héi ®ång qu¶n trÞ.
ChØ tiªu
1. Doanh thu
2. Nép NS
3. L·i
4. Thu nhËp
b×nh qu©n ngêi/th¸ng
5. Lao ®éng
§¬n vÞ tÝnh
Tr. ®ång
Tr. ®ång
Tr. ®ång
1000®ång
Tríc CPH
1992
1993
42.000 45.000
2.570
54.370
6.800
7.300
774
1.200
Sau CPH
1994
1995
77.000 214.000
13.126 48.000
11.300 21.300
1.400
1.500
Ngêi
200
(Nguån: Ban cæ phÇn ho¸ Bé Tµi chÝnh)
1996
277.000
61.000
5.000
1.800
800
13
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
C«ng ty cæ phÇn giÇy HiÖp An lµ doanh nghiÖp chuyªn s¶n xuÊt c¸c lo¹i
giµy dÐp phôc vô thÞ trêng trong níc vµ xuÊt khÈu. C«ng ty ®îc chuyÓn sang
c«ng ty cæ phÇn th¸ng 8/1994 víi tæng gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ 4,793 tû ®ång.
Trong ®ã Nhµ níc gi÷ 30% vèn cæ phÇn, c¸n bé c«ng nh©n c«ng ty gi÷
35,5%, cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp gi÷ 34,8%. Doanh thu n¨m 1996 t¨ng
xÊp xØ gÊp 2 lÇn víi n¨m 1993, nép ng©n s¸ch n¨m 1996 t¨ng 5,3 tû ®ång so
víi n¨m 1993. Thu nhËp ngêi lao ®éng t¨ng tõ 420.000®/ ngêi/ th¸ng lªn
1.200.000/ngêi/th¸ng. Díi ®©y lµ mét sè chØ tiªu kinh tÕ - x· héi cña c«ng ty
ChØ tiªu
§¬n vÞ tÝnh
1. Doanh thu
2. Nép ng©n s¸ch
3. L·i
4. Thu nhËp b×nh
qu©n ngêi/th¸ng
5. Lao ®éng
Tr. ®ång
Tr. ®ång
Tr. ®ång
1000 ®ång
Tríc CPH
1993
1994
11.200
13.493
2.100
2.800
2.718
3.152
420
470
Sau CPH
1995
1996
18.624
25.639
5.200
8.100
5.412
7.918
850
1.200
Ngêi
380
400
(Nguån: Ban cæ phÇn Bé tµi chÝnh)
2. Thêi kú sau thÝ ®iÓm (tõ cuèi n¨m 1996 ®Õn nay)
Thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 28/CP (7/5/1996) vÒ chuyÓn c¸c DNNN sang c«ng
ty cæ phÇn ( CTCP), thêi kú sau thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ (tõ cuèi n¨m 1996 ®Õn
th¸ng 2 n¨m 1999) ®· cã 134 doanh nghiÖp ®îc chuyÓn sang CTCP, tÝnh
chung c¶ thêi kú thÝ ®iÓm hiÖn nay cã tÊt c¶ 146 doanh nghiÖp (theo b¸o c¸o
cña Ban cæ phÇn ho¸, bé tµi chÝnh). Tõ b¶ng danh s¸ch (phô lôc), chóng ta
thÊy tèc ®é cæ phÇn ho¸ diÔn ra cßn chËm, sè c¸c DNNN chuyÓn sang CTCP
“nhá giät” trong c¸c n¨m 1993 - 1997, cô thÓ n¨m 1993: 2 donah nghiÖp;
n¨m 1994: 1 doanh nghiÖp; n¨m 1995: 2 doanh nghiÖp; n¨m 1996: 7 doanh
nghiÖp vµ n¨m 1997: 4 doanh nghiÖp. Sang n¨m 1998 ®· cã sù tiÕn bé: 102
doanh nghiÖp. Nh vËy sè doanh nghiÖp chuyÓn sang CTCP n¨m 1998 lín h¬n
nhiÒu so víi sè doanh nghiÖp chuyÓn sang CTCP cña c¸c n¨m tríc céng l¹i.
Song kÕ ho¹ch ®Ò ra lµ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ thµnh c«ng 150 doanh nghiÖp
trong n¨m 1998 th× con sè 102 CTCP cha ®¹t ®îc môc tiªu ®Ò ra.
Bíc sang n¨m 1999, ChÝnh phñ ®Æt ra kÕ ho¹ch sÏ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸
thªm kho¶ng 400 doanh nghiÖp. Theo Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp
trung ¬ng th× tõ ®Çu n¨m ®Õn nay ®· cã thªm 42 doanh nghiÖp nhµ níc
chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn víi tæng sè vèn ®iÒu lÖ gÇn 180 tû ®ång. Trong
sè ®ã cã gÇn 23 doanh nghiÖp s¶n xuÊt c«ng nghiÖp x©y dùng, 10 doanh
nghiÖp dÞch vô th¬ng m¹i, 3 doanh nghiÖp giao th«ng vËn t¶i vµ 5 doanh
nghiÖp n«ng - l©m - thuû s¶n. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ
nhá, chØ cã 3 doanh nghiÖp cã vèn ®iÒu lÖ tõ 10 tû ®ång trë lªn lµ c«ng ty cæ
phÇn bao b× BØm S¬n thuéc Tæng c«ng ty xi m¨ng (38 tû ®ång), c«ng ty cæ
phÇn ®iÖn c¬ thuéc Tæng c«ng ty ®iÖn lùc ViÖt Nam (25 tû ®ång) vµ c«ng ty
cæ phÇn xuÊt nhËp khÈu T©n §Þnh thuéc thµnh phè Hå ChÝ Minh (10 tû ®ång).
C¸c ®Þa ph¬ng vµ ngµnh triÓn khai cæ phÇn ho¸ tÝch cùc nhÊt lµ tØnh B×nh
§Þnh (4 doanh nghiÖp), thµnh phè Hå ChÝ Minh (4 doanh nghiÖp), Tæng c«ng
ty cµ phª (3 doanh nghiÖp), Tæng c«ng ty xi m¨ng ViÖt Nam (2 doanh
nghiÖp)... Trong sè 34 doanh nghiÖp hoµn thµnh thñ tôc b¸n cæ phiÕu ®· cã 12
doanh nghiÖp kh«ng cã cæ phÇn cña Nhµ níc vµ 27 doanh nghiÖp cã cæ phÇn
cña cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp. Nh vËy, theo kÕ ho¹ch ®Æt ra cho n¨m 1999
lµ sÏ cæ phÇn ho¸ tõ 400 - 600 doanh nghiÖp th× con sè 42 doanh nghiÖp nhµ
14
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
níc míi ®îc cæ phÇn ho¸ tõ ®Çu n¨m ®Õn nay chØ b»ng 1/10 kÕ ho¹ch. Vµ tõ
giê ®Õn cuèi n¨m, chóng ta ph¶i cæ phÇn ho¸ thªm h¬n 300 doanh nghiÖp n÷a.
KÕt qu¶ bíc ®Çu.
VÒ phÝa doanh nghiÖp, nh×n chung ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn sau
khi cæ phÇn ho¸ ®Òu cã hiÖu qu¶, c¸c chØ tiªu t¨ng nhiÒu lÇn so víi khi cßn lµ
DNNN biÓu hiÖn trªn c¶ 3 mÆt lîi Ých cña: lao ®éng - doanh nghiÖp - Nhµ níc. ViÖc huy ®éng vèn cña c«ng ty cæ phÇn chñ yÕu ®Çu t chiÒu s©u, ®æi míi
c«ng nghÖ nªn n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cao h¬n tríc, ®em l¹i
lîi nhuËn cao h¬n. C¬ c©ó vèn së h÷u trong c¸c c«ng ty cæ phÇn, tû lÖ vèn së
h÷u Nhµ níc chiÕm tû lÖ cao nhÊt so víi c¸c së h÷u kh¸c. Nhµ níc n¾m tõ
18% ®Õn 51% (B×nh qu©n 41%) cæ phÇn c«ng ty; cæ ®«ng lµ ngêi lao ®éng tõ
18% ®Õn 50% c¸ biÖt cã doanh nghiÖp trªn 70% (b×nh qu©n 30%) cæ phÇn
c«ng ty; sè cæ phÇn cßn l¹i lµ thuéc cæ ®«ng ngoµi x· héi n¾m gi÷ (b×nh qu©n
29%).
VÒ phÝa Nhµ níc, ngoµi viÖc Nhµ níc t¨ng thu c¸c kho¶n thu tõ doanh
nghiÖp nh thuÕ lîi tøc do doanh nghiÖp ho¹t ®éng hiÖu qu¶, nhµ níc cßn thu
®îc mét lîng vèn tõ c¸c nguån ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ nh sè
thu vÒ tiÒn b¸n cæ phiÕu. VÝ dô sè thu vÒ cæ phÇn ho¸ tÝnh ®Õn hÕt n¨m 1997
nh sau:
TiÒn thu vÒ b¸n cæ phiÕu: 30. 207 triÖu ®ång
Lîi tøc cña Nhµ níc t¹i c¸c c«ng ty cæ phÇn: 6.995 triÖu ®ång
L·i tiÒn vay mua chÞu cæ phÇn Nhµ níc: 522 triÖu ®ång.
Tæng céng: 37. 724 triÖu ®ång.
VÒ phÝa ngêi lao ®éng: ngêi lao ®éng ®· g¾n ®îc kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh cña m×nh víi lîi Ých cña b¶n th©n, cña doanh nghiÖp, ®ång
thêi ®îc t¹o ®iÒu kiÖn lµm chñ doanh nghiÖp. Thu nhËp cña ngêi lao ®éng cao
h¬n khi cßn lµ DNNN tõ 1,5 - 2 lÇn, bªn c¹nh ®ã ngêi lao ®éng cßn nguån thu
tõ lîi tøc cæ phÇn kho¶ng 22% - 24%/n¨m.
ViÖc lµm cña ngêi lao ®éng ®îc ®¶m b¶o, h¬n thÕ ngoµi sè lao ®éng cò,
c¸c c«ng ty cæ phÇn cßn thu hót thªm nhiÒu lao ®éng ngoµi x· héi vµo lµm
viÖc. Trong mét sè c«ng ty cæ phÇn, ngêi lao ®éng ®· ®Ò cö ®¹i diÖn cña m×nh
tham gia qu¶n lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp. Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña ch¬ng
tr×nh hç trî ph¸t triÓn dù ¸n Mªk«ng (Mekong Project Development Facility MPDF) n¨m 1998 trong 13 doanh nghiÖp ®îc kh¶o s¸t ®· thµnh lËp Héi ®ång
qu¶n trÞ; 3 c«ng ty ngêi ngoµi ®¹i diÖn cho c¸n bé c«ng nh©n viªn ®¶m nhËn
chñ tÞch Héi ®ång vµ gi¸m ®èc ®iÒu hµnh, 2 c«ng ty kh¸c gi÷ 1 trong 2 träng
tr¸ch trªn.
Ch¬ng III
Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh h×nh
thµnh vµ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp.
I. C¸c yÕu tè khã kh¨n vµ c¶n trë qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ cæ
phÇn ho¸ doanh nghiÖp ë ViÖt nam.
15
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Khã kh¨n vµ c¶n trë lín nhÊt trong qu¸ tr×nh t nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ ë
nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn vµ §«ng ¢u lµ khu vùc t nh©n nhá bÐ vµ yÕu ít. §èi
víi ViÖt Nam còng nh vËy, khi hµng chôc n¨m khu vùc nµy ®îc coi lµ ®èi tîng c¶i t¹o XHCN. Sù nhá bÐ vµ yÕu ít cña khu vùc kinh tÕ t nh©n ph¶n ¸nh
tr×nh ®é chËm ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng trong ®ã h×nh th¸i doanh nghiÖp mét
chñ tù m×nh ®øng ra kinh doanh lµ phæ biÕn, h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn cßn xa
l¹ víi hÇu hÕt mäi ngêi. §iÒu nµy g©y ra sù bì ngì, lóng tóng cho c¶ ngêi ®Çu
t lÉn ngêi sö dông vèn ®Çu t díi h×nh thøc cæ phiÕu do ®ã lµm cho viÖc tiÕn
hµnh ch¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ ë níc ta ph¶i thùc hiÖn trong mét thêi gian dµi
song song víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn còng nh
x¸c lËp m«i trêng ph¸p lý t¬ng øng.
Cïng víi sù yÕu ít vµ nhá bÐ cña khu vùc kinh tÕ t nh©n lµ sù thiÕu v¾ng
mét thÞ trêng tµi chÝnh thùc sù trong ®ã cã thÞ trêng chøng kho¸n. Nh trªn ®·
tr×nh bµy, thÞ trêng chøng kho¸n lµ trung t©m ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i ho¹t ®éng
cña c¸c c«ng ty cæ phÇn trong mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng: nã võa lµ ®iÒu kiÖn
võa lµ tÊm g¬ng ph¶n chiÕu sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty còng nh
huy ®éng vèn trªn thÞ trêng tµi chÝnh.
II. C¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ
1. VÒ t tëng quan ®iÓm cæ phÇn ho¸
§èi víi c¸c doanh nghiÖp: ngêi l·nh ®¹o (gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc) hÇu
hÕt lµ do chÕ ®é bæ nhiÖm mµ cã, do vËy khi chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn
kh«ng dÔ g× gi÷ ®îc chøc vô ®ã tríc §¹i héi cæ ®«ng. Sau khi cæ phÇn th×
nh÷ng quyÒn lùc quan träng nhÊt thuéc vÒ §¹i héi cæ ®«ng vµ Héi ®ång qu¶n
trÞ c«ng ty. Gi¸m ®èc doanh nghiÖp Nhµ níc tríc ®©y gi¶ sö cã t¸i cö lµm
gi¸m ®èc ®iÒu hµnh th× chØ ®ãng vai trß thùc thi cña hai tæ chøc nãi trªn mµ
th«i. Héi ®ång cña gi¸m ®èc cã sù gi¸m s¸t chÆt chÏ cña Ban kiÓm so¸t (nh
®· nªu ë ch¬ng mét) cña Héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty. LÏ ®¬ng nhiªn thu nhËp
cña gi¸m ®èc sÏ bÞ gi¶m xuèng, kh«ng cßn hÊp dÉn, quyÒn hµnh l¹i bÞ h¹n
chÕ. Ch¾c ch¾n tríc ngìng cöa cæ phÇn ho¸, c¸c vÞ gi¸m ®èc quèc doanh Ýt
nhiÒu ®Òu cã t©m t m¾c mí, Ýt nhiÖt t×nh ®èi víi ph¬ng ¸n cæ phÇn ho¸. Cßn
víi kh¶ n¨ng xÊu h¬n, vÞ trÝ c«ng t¸c cña gi¸m ®èc cã thÓ bÞ thay ®æi, thËm
chÝ cã thÓ bÞ mÊt viÖc th× hËu qu¶ cßn tåi tÖ h¬n.
ChÝnh v× lÏ ®ã gi¸m ®èc c¸c DNNN thêng cã t©m lý kh«ng muèn cæ
phÇn ho¸, chuyÓn ®æi së h÷u, mÆc dï ®· nhËn thøc ®îc khã kh¨n trong c¹nh
tranh thÞ trêng, vµ biÕt r»ng doanh nghiÖp cã thÓ nguy c¬ suy sôp trong cuéc
c¹nh tranh thÞ trêng ngµy mét gay g¾t. T©m lý chung cña c¸c vÞ gi¸m ®èc
DNNN lµ “cßn níc cßn t¸t”, t¸t ®îc ngµy nµo hay ngµy ®ã.
Cßn vÒ phÝa ngêi lao ®éng, hä sau khi cæ phÇn ho¸ cã thÓ bÞ mÊt viÖc,
hoÆc quyÒn lîi kh«ng ®îc ®¶m b¶o, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò mua, mua chÞu vµ ®îc
cÊp cæ phiÕu. ThÕ lµ tõ trªn xuèng díi kÕt thµnh nh÷ng m¶ng trong nhËn thøc
vµ hµnh ®éng. §Ó ®¶m b¶o an toµn vµ gi÷ ®îc “ghÕ”, tr¸nh ®îc nguy c¬ “®i
chÖch híng XHCH”, thîng s¸ch lµ kh«ng s¾n tay vµo c«ng t¸c nµy.
Lµm thÕ nµo ®Ó gi¶i to¶ nh÷ng víng m¾c vÒ t tëng quan ®iÓm vµ nhËn
thøc trªn ®©y? Tríc hÕt, ph¶i t¹o sù thèng nhÊt trong nhËn thøc vÒ chñ tr¬ng
cæ phÇn ho¸ DNNN.
Mét lµ, cæ phÇn ho¸ mét bé phËn doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng dÉn ®Õn
nguy c¬ chÖch híng XHCN vµ lµm suy yÕu kinh tÕ nhµ níc, bëi lÏ: Trong c¬
cÊu kinh tÕ quèc d©n, Nhµ níc vÉn n¾m gi÷ c¸c DNNN thuéc c¸c ngµnh then
chèt, träng yÕu t¹o nÒn t¶ng cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ søc m¹nh cña Nhµ
níc XHCN. XÐt trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, tµi s¶n Nhµ níc
kh«ng bÞ suy gi¶m mµ cßn cã kh¶ n¨ng t¨ng nhê lîi tøc cæ phÇn cña Nhµ níc
vµ sù ®ãng gãp cña c¸c c«ng ty cæ phÇn lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµo ng©n s¸ch
16
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Nhµ níc. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ®îc tiÕn hµnh díi sù l·nh ®¹o tËp trung cña
§¶ng vµ sù chØ ®¹o chÆt chÏ cña nhµ níc XHCN.
Hai lµ, cæ phÇn ho¸ kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn quyÒn lîi vµ vÞ trÝ cña mçi
ngêi trong doanh nghiÖp nÕu hä thùc sù cã kh¶ n¨ng vµ cã ®ãng gãp tÝch cùc
vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. §ã lµ mét trong nh÷ng môc tiªu cæ phÇn
ho¸ mµ chóng ta thùc hiÖn. §Ó cã thÓ ®a nh÷ng nhËn thøc ®óng ®¾n trªn ®©y
®Õn tÊt c¶ c¸c c¬ quan l·nh ®¹o c¸c ngµnh, c¸c cÊp, ®Õn tõng doanh nghiÖp vµ
®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn lao ®éng lµm viÖc trong doanh nghiÖp, Nhµ níc cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc tuyªn truyÒn réng r·i trªn c¸c ph¬ng tiÖn th«ng
tin ®¹i chóng vÒ chñ tr¬ng, môc tiªu, quan ®iÓm còng nh lîi Ých vÒ sù cÇn
thiÕt cña cæ phÇn ho¸ trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp
trung sang c¬ chÕ thÞ trêng.
2. VÒ m«i trêng ph¸p lý cho viÖc cæ phÇn ho¸.
M«i trêng ph¸p lý cña nhµ níc bao gåm hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt
trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp liªn quan ®Õn cæ phÇn ho¸. Tõ khi chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸
c¸c DNNN ®îc ®Ò cËp lÇn ®Çu tiªn trong NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn 2 - Ban
chÊp hµnh Trung ¦¬ng §¶ng kho¸ 7 (th¸ng 11/1991) cho ®Õn nay ®· cã tæng
céng 27 v¨n b¶n ph¸p quy trùc tiÕp liªn quan ®Õn cæ phÇn ho¸.
VÒ sè lîng, tuy c¸c v¨n b¶n ph¸p lý trùc tiÕp chØ ®¹o qu¸ tr×nh cæ phÇn
ho¸ nh vËy lµ kh¸ nhiÒu, nhng cha cã mét v¨n b¶n ph¸p lý nµo ®ñ tÇm quyÕt
s¸ch ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh mét qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ trªn diÖn réng nh luËt,
ph¸p lÖnh. §èi víi c¸c v¨n b¶n gi¸n tiÕp liªn quan ®Õn cæ phÇn ho¸ th× cßn
thiÕu m¶ng luËt vÒ chøng kho¸n, kinh doanh chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng
kho¸n.
VÒ chÊt lîng, mét sè néi dung trong c¸c v¨n b¶n híng dÉn cha râ rµng,
thiÕu cô thÓ, nhiÒu vÊn ®Ò cha ®îc kh¼ng ®Þnh døt kho¸t nh: tr¸ch nhiÖm cña
c¸c Bé, ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng trong viÖc chØ ®¹o cæ phÇn ho¸; thÈm quyÒn cña
®¹i diÖn chñ së h÷u víi viÖc cæ phÇn ho¸; cæ phÇn ho¸ lµ tù nguyÖn hay b¾t
buéc; viÖc b¸n cæ phÇn cho ngêi níc ngoµi cã quy ®Þnh nhng cha cã v¨n b¶n
híng dÉn cô thÓ.
§Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i vÒ chÝnh s¸ch ph¸p luËt trªn ®©y, c¸c
c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn cÇn ph¶i l¾ng nghe ý kiÕn tõ phÝa c¸c doanh
nghiÖp ®· hoµn tÊt vµ ®ang hoµn tÊt cæ phÇn ho¸ vµ c¶ nh÷ng doanh nghiÖp
cha tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®Ó cô thÓ ho¸, chi tiÕt ho¸ nh÷ng ®iÓm cßn “chung
chung”, ban hµnh thªm nh÷ng quy ®Þnh cßn thiÕu. §ßi hái sù ®ång bé cña hÖ
thèng v¨n b¶n ph¸p quy ngay trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay lµ ®iÒu kh«ng thùc tÕ,
song ®· ®Õn lóc chóng ta ph¶i cã ngay mét bé luËt cæ phÇn ho¸ hoÆc luËt c«ng
ty cæ phÇn bëi v× cha cã luËt, cha cã ph¸p lÖnh th× cha cã c¨n cø ph¸p lý ®Ó
thùc hiÖn, cha cã c¨n cø ®Ó ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy díi luËt, vµ nh vËy
viÖc thùc hiÖn sÏ rÊt khã kh¨n. Bªn c¹nh ®ã, viÖc dù th¶o vµ sím ban hµnh
luËt vÒ chøng kho¸n, kinh doanh chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n còng
sÏ gãp phÇn ®Èy nhanh tiÕn ®é cæ phÇn ho¸ vµ viÖc h×nh thµnh thÞ trêng vèn ë
níc ta.
3. HÖ thèng c¸c c¬ quan qu¶n lý c«ng t¸c cæ phÇn ho¸.
VÒ tæng thÓ, bé m¸y qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ cæ phÇn ho¸ tæ chøc chØ ®¹o
cha tËp trung, thiÕu tÝnh nhÊt qu¸n gi÷a Trung ¦¬ng vµ ®Þa ph¬ng, gi÷a c¸c
Bé, Ngµnh. VÝ dô cã nh÷ng doanh nghiÖp ®· lµm xong thñ tôc nhng chÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng vÉn kh«ng cho phÐp ho¹t ®éng, g©y khã kh¨n kh«ng Ýt cho
doanh nghiÖp cæ phÇn, t¹o t©m lý ch¶n n¶n trong c¸c cæ ®«ng v× trong vßng 2
n¨m ®ã vèn kh«ng ®îc lu©n chuyÓn (nh c«ng ty chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu
Long An, c«ng ty chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc VIFOCO...)
17
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
§Ó gi¶i quyÕt, Nhµ níc ph¶i më réng quyÒn h¹n còng nh tr¸ch nhiÖm
cña ban chØ ®¹o Trung ¦¬ng cæ phÇn ho¸. HoÆc Nhµ níc cã thÓ thµnh lËp mét
Tæng côc chñ qu¶n hoÆc t¬ng ®¬ng nh vËy chuyªn tr¸ch vÒ cæ phÇn ho¸ ®Ó
®iÒu chØnh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn.
C¬ quan chuyªn tr¸ch nµy sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm theo dâi, chØ ®¹o vµ cã ®ñ
thÈm quyÒn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn cæ phÇn ho¸ còng nh phèi
hîp ho¹t ®éng cña c¸c Bé, Ngµnh vµ c¸c c¬ quan h÷u quan, ®ång thêi còng
ph¶i quy ®Þnh râ quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô cña c¸c cÊp c¬ quan nµy, tr¸nh sù
“chång chÐo, lÊn s©n” cña nhau, tr¸nh t×nh tr¹ng cÊp trªn “bµn vµo”, cÊp díi
“bµn ra” nh trong thêi gian võa qua dÉn tíi sù ch¸n n¶n cña c¸c DNNN muèn
cæ phÇn ho¸. Mét yªu cÇu quan träng n÷a lµ ph¶i tËp trung vÒ ®©y c¸c c¸n bé
cã n¨ng lùc chuyªn m«n, cã tr×nh ®é, quy ®Þnh râ r»ng vÒ tr¸ch nhiÖm cña
tõng ngêi.
T¨ng cêng h¬n n÷a vai trß chñ ®¹o cña Trung ¦¬ng. ChÝnh phñ ph¶i ®Èy
m¹nh viÖc kiÖn toµn tæ chøc bé m¸y chØ ®¹o cæ phÇn ho¸ tõ Trung ¦¬ng ®Õn
®Þa ph¬ng theo híng gän nhÑ, thiÕt thùc, ®ång thêi t¨ng cêng sù kiÓm tra,
gi¸m s¸t cña Nhµ níc trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ®Ó ®¶m b¶o ®óng chñ tr¬ng, ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc.
4. ChÝnh s¸ch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸.
CÇn quy ®Þnh mét sè u ®·i thiÕt thùc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn
ho¸. Ch¼ng h¹n cho phÐp t¸ch sè tµi s¶n kh«ng cßn gi¸ trÞ sö dông vµ cã tµi
s¶n kh«ng phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh ra khái gi¸ trÞ doanh
nghiÖp nh»m trî gióp doanh nghiÖp gi¶m bít g¸nh nÆng trong qu¸ tr×nh ho¹t
®éng. Nh÷ng tµi s¶n nµy sÏ ®îc chuyÓn giao l¹i cho nhµ níc ®Ó xö lý phï hîp
víi ph¸p luËt hiÖn hµnh. NÕu doanh nghiÖp cã yªu cÇu ®Çu t chiÒu s©u, më
réng s¶n xuÊt theo ph¬ng ¸n ®îc duyÖt th× cho phÐp doanh nghiÖp sö dông
mét phÇn sè tiÒn b¸n cæ phiÕu ngoµi ph¹m vi cæ phÇn gi÷ l¹i thuéc së h÷u nhµ
níc theo h×nh thøc vay tÝn dông cña ng©n s¸ch.
4.1. Xo¸ bá sù ph©n biÖt ®èi xö kh«ng hîp lý gi÷a doanh nghiÖp nhµ níc
vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.
C¸c DNNN râ rµng lµ cßn ®îc hëng u ®·i cña nhµ níc nhiÒu h¬n c«ng ty
cæ phÇn nãi riªng vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nãi chung vÒ XNK, vÒ
®Þa ®iÓm, tÝn dông, vay vèn ng©n hµng. §Ó cã thÓ thùc sù xo¸ bá sù ph©n biÖt
®èi xö kh«ng hîp lý gi÷a DNNN vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, nhµ níc
cÇn ph¶i tõng bíc xo¸ bá sù bao cÊp dµnh cho c¸c DNNN, cÇn cã nh÷ng quy
®Þnh nh»m n©ng cao vai trß cña khu vùc kinh tÕ t nh©n, khuyÕn khÝch c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph¸t triÓn b»ng nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ
nh: chÝnh s¸ch thuÕ, quyÒn XNK, vay vèn ng©n hµng, t¹o ®iÒu kiÖn cho khu
vùc nµy liªn doanh víi níc ngoµi, qua ®ã t¹o m«i trêng b×nh ®¼ng gi÷a c¸c
khu vùc kinh tÕ, gi÷a ®Çu t trong níc vµ ®Çu t níc ngoµi gãp phÇn ®Èy m¹nh
qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam.
4.2. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸.
Theo th«ng t sè 50 TC/TCDN, gia trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®îc x¸c
®Þnh b»ng c«ng thøc:
Gi¸ trÞ doanh nghiÖp
Gi¸ trÞ doanh nghiÖp =
sau khi kiÓm kª
CPH
®¸nh gi¸ l¹i.
+ (-) gi¸ trÞ lîi thÕ + chi phÝ tiÕn hµnh
Theo c«ng thøc nãi trªn, mäi tµi s¶n doanh nghiÖp ®Òu ®îc kiÓm kª ®¸nh
gi¸ l¹i theo gi¸ hiÖn hµnh. Song theo sè liÖu ®iÒu tra thèng kª, ë hÇu hÕt c¸c
DNNN, tr×nh ®é m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu tõ 2 - 3 thÕ hÖ, thËm chÝ
cã doanh nghiÖp l¹c hËu tõ 4 - 5 thÕ hÖ. MÆt kh¸c, th«ng t 50 TC/TCDN quy
18
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
®Þnh “Toµn bé tµi s¶n cè ®Þnh sau khi ®· kiÓm kª vµ ®îc tÝnh trªn gi¸ sæ s¸ch
doanh nghiÖp c¨n cø vµo chÊt lîng cßn l¹i vµ gi¸ hiÖn hµnh cña tõng tµi s¶n,
gi¸ trÞ tµi s¶n v« h×nh ®Ó x¸c ®Þnh l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n thùc cßn”. VÊn ®Ò ë ®©y lµ
x¸c ®Þnh gi¸ hiÖn hµnh. Nh chóng ta ®Òu biÕt, tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ
vËt chÊt cã nhiÒu nhng tùu chung l¹i cã thÓ sö dông c¸c tiªu chuÈn sau: gi¸ trÞ
mua vµo, gi¸ trÞ thanh lý, gi¸ trÞ ®æi míi, gi¸ trÞ nhîng b¸n. ChÝnh v× vËy, nhµ
níc nªn quy ®Þnh cô thÓ “gi¸ hiÖn hµnh” trong viÖc ®¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n.
4.3. Thñ tôc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc.
HiÖn nay, thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó cæ phÇn ho¸ mét DNNN cßn kh¸ rêm
rµ, tèn kÐm. Mét DNNN trÞ gi¸ 2 tû ®ång chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn mµ
hµng chôc lît ®oµn c¸n bé ®Õn kiÓm tra, kiÓm to¸n, thÈm ®Þnh kiÓm to¸n... råi
sau ®ã míi tr×nh Bé, Ngµnh , UBND tØnh thµnh phè, tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ
phª duyÖt... biÕt bao cöa ¶i mµ doanh nghiÖp ph¶i chÞu ®ùng. Mçi cöa ¶i kÐo
dµi kh«ng biÕt bao nhiªu thêi gian. §iÒu nµy cã lÏ kh«ng ph¶i do mét c¬ quan
hay mét c¸ nh©n nµo mµ do mçi kh©u chËm mét Ýt, do thiÕu tr¸ch nhiÖm,
thiÕu nhiÖt t×nh vµ quan liªu. ViÖc lo¹i bá nh÷ng thñ tôc rêm rµ, x©y dùng mét
quy tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN gän nhÑ, qu¶n lý chÆt chÏ vµ tr¸nh ®îc nh÷ng
chi phÝ do doanh nghiÖp ph¶i bá ra do lµm ¶nh hëng tíi tói tiÒn cña ng©n s¸ch
lµ v« cïng quan träng. Bªn c¹nh ®ã viÖc phèi hîp cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng,
thèng nhÊt qu¸ tr×nh chØ ®¹o thùc hiÖn tõ TW tíi c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph¬ng, c¬
së sÏ gãp phÇn tÝch cùc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸.
19
- Xem thêm -
.DOC 
22 
84 
70 
