Tài liệu Kc075 mô hình cty mẹ - cty con

Môc lôc: A: lêi nãi ®Çu………..…………………………………………………..3. B: néi dung: 1. T¹i sao cÇn ®Õn m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con…………..…….…3-5. 2. §iÒu kiÖn h×nh thµnh , ®Æc ®iÓm cña m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con……………………………………………………………….…5- 10. 3. C¬ chÕ ho¹t ®éng c«ng ty mÑ c«ng ty con…..……………………..10- 14. 4. Vai trß c«ng ty mÑ c«ng ty con trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi…………14- 22. C: kÕt luËn. D: danh môc tµi liÖu tham kh¶o. §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ A.lêi nãi ®Çu. - NÒn kinh tÕ hiÖn nay ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn, nhng sù ph¸t triÓn ®ã thÓ hiÖn kh«ng ®ång ®Òu. Cô thÓ lµ ë c¸c níc ph¸t triÓn th× nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh trong khi ®ã c¸c níc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn th× nÒn kinh tÕ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ vÒ nguån vèn vµ khoa häc c«ng nghÖ. V× vËy muèn ®a c¸c níc kÐm vµ ®ang ph¸t triÓn ®i nªn th× diÒu cÇn thiÕt cÇn cã sù liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c níc kÐm vµ ®ang ph¸t triÓn víi c¸c níc ph¸t triÓn. Nh÷ng nguyªn nh©n trªn ®· nãi nªn sù cÇn thiÕt ph¶i cã mét m« h×nh kinh tÕ phï hîp m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con lµ mét ®iÓn h×nh. §©y lµ mét m« h×nh nh»m gióp ®ì c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt Nam. - Mét vÊn ®Ò ®Æt gia c¬ b¶n hiÖn nay ®ã lµ gi¶i ph¸p kinh tÕ ®Ó më réng m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con ë ViÖt Nam. Mét níc giÇu tµi nguyªn vµ con ngêi chóng ta cã trÝ s¸ng t¹o cao, muèn hoµ nhËp víi thÕ giíi ®Ó tiÕp thu víi nÒn khoa häc hiÖn ®¹i ®ång thêi ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o. Chóng ta ®· vµ ®ang thÝ ®iÓm m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con trªn mét sè doanh nghiÖp ë c¸c lÜnh vùc dÇu khÝ, ®iÖn lùc vµ trªn lÜnh vùc th«ng tin. ®Ó viÖc thùc hiÖn tèt m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con th× cÇn hiÓu râ m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con, ®Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn h×nh thµnh. B. néi dung. 1.T¹i sao cÇn ®Õn m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con? §Ó ®a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng cã hiÖu qu¶.Th× viÖc ®a m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con vµo níc ta lµ mét ®iÒu tÊt yÕu. Nhng muèn ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶ cña m« h×nh th× chóng ta cÇn hiÓu râ m« h×nh nµy. - §Ó thùc hiÖn m« h×nh ®îc tèt th× ta cÇn hiÓu râ c«ng ty mÑ c«ng ty con lµ g×: C«ng ty mÑ c«ng ty con lµ mét tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh ®îc thùc hiÖn bëi sù liªn kÕt cña nhiÒu ph¬ng ph¸p kinh doanh nh»m hîp nhÊt c¸c nguån lùc cña mét nhãm doanh nghiÖp ®ång thêi thùc hiÖn sù ph©n c«ng, hîp t¸c vÒ chiÕn lîc dµi h¹n còng nh ng¾n h¹n trong s¶n xuÊt kinh doanh gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®Ó t¹o ra søc m¹nh chung vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Sù liªn kÕt thùc hÞªn c¸c dù ¸n lín, thùc hiÖn chøc n¨ng lµ trung t©m x©y dùng chiÕn lîc nghiªn cøu ph¸t triÓn, huy ®éng vèn ®Çu t, ®µo t¹o nh©n lùc s¶n xuÊt, l¾p gi¸p nh÷ng s¶n phÈm ®éc ®¸o, næi tiÕng ph¸t triÓn mèi quan hÖ ®èi ngo¹i. 2 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ - M« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con ®· t¹o lªn søc m¹nh hîp nhÊt nguån lùc vµ c¬ cÊu tµi chÝnh: C«ng ty mÑ c«ng ty con gióp cho viÖc nghiªn cøu khoa häc nh»m t¹o ra sù hoµ nhËp gi÷u nghiªn cøu khoa häc víi s¶n xuÊt kinh doanh lÊy viÖc ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ míi lµm c¬ së liªn kÕt. C¸c c«ng ty con lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh cßn nhiÖm vô øng dông kÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c c«ng nghÖ míi cña c«ng ty mÑ ®Ó biÕn thµnh lùc lîng s¶n xuÊt, chuyÓn nhanh c¸c s¶n phÈm ®ã ra thÞ trêng. Tõ ®ã n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c c«ng ty con. §ång thêi thu håi vèn ®Ó tiÕp tôc ®Çu t trë l¹i cho c«ng t¸c nghiªn cøu s¶n xuÊt ®Ó thö nghiÖm. ®iÓn h×nh cho viÖc thùc hiÖn liªn kÕt lo¹i h×nh nµy lµ tËp ®oµn TrÊn Quèc thµnh lËp. H¬n thÕ n÷a gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con cã sù g¾n bã mËt thiÕt víi nhau sù chi phèi gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con ®îc ph©n chia theo m« h×nh liªn kÕt trªn, nhng ®Òu lµ sù chi phèi b»ng yÕu tè t¸i s¶n trong ®ã bao gåm tµi s¶n h÷u h×nh vµ tµi s¶n v« h×nh kh«ng x¸c ®Þnh b»ng lîng nh së h÷u c«ng nghiÖp, ph¸t minh khoa häc vµ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng viÖc sö dông nh÷ng tµi s¶n nµy cã t¸c dông rÊt tÝch cùc trong viÖc bæ xung ®iÒu chØnh mèi liªn kÕt, chi phèi cña c«ng ty mÑ víi c«ng ty con. C¬ chÕ ho¹t ®éng gi÷a c«ng ty mÑ víi c«ng ty con cã ¶nh hëng qua l¹i víi nhau mét c¸ch chÆt trÏ ®îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n sau: + C«ng ty mÑ lµ chñ së h÷u cña phÇn vèn gãp vµo c¸c c«ng ty con, cã ngêi ®¹i diÖn cho phÇn vèn gãp cña m×nh tham gia vµo héi ®ång qu¶n trÞ cña c¸c c«ng ty con. + C«ng ty con ®îc c«ng ty mÑ gãp vèn vµo nhiÒu h¬n th× mèi liªn kÕt víi c«ng ty mÑ chÆt trÏ h¬n. C¸c c«ng ty con cã mèi liªn kÕt chÆt trÏ thêng ®îc c«ng ty mÑ ®Çu t vèn 100%.C«ng ty con tuy ®éc lËp nhng c«ng ty mÑ chi phèi m¹nh mÏ nh: quyÕt ®Þnh c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý, bæ nhiÖm b·i bá, khen thëng, kû luËt c¸c chøc danh qu¶n lý chñ yÕu; QuyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh vèn hîp lÖ, phª duyÖt dù ¸n vèn ®Çu t theo quy ®Þnh nhµ níc, quyÕt ®Þnh néi dung söa ®æi, bæ sung ®iÒu lÖ c«ng ty, ®¸nh gi¸, th«ng qua c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m, quyÕt ®Þnh ph¬ng ¸n sö dông vµ ph©n chialîi nhuËn…C¸c c«ng ty cã liªn kÕt chÆt chÏ cã thÓ tham gia gãp vèn ®Ó h×nh thµnh c¸c c«ng ty “ch¸u” nhng ph¶i ®îc sù ®ång ý cña c«ng ty mÑ. + C«ng ty con liªn kÕt chÆt chÏ hoÆc kh«ng chÆt chÏ cã thÓ lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hoÆc c«ng ty cæ phÇn do thµnh lËp víi vèn kinh cña nhµ níc kÕt hîp víi vèn cña t nh©n. Tõ ®ã cho thÊy trong c¬ chÕ thÞ trêng , Sù ph¸t triÓn 3 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét sè doanh nghiÖp cã mét sè ®Æc ®iÓm riªng, ®Õn mét møc nµo ®ã sÏ n¶y sinh nhu cÇu liªn kÕt gi÷a c¸c donh nghiÖp ®a hîp nhÊt c¸c nguån lùc vµ c¬ cÊu tµi chÝnh, thùc hiÖn ph©n c«ng liªn kÕt vÒ s¶n xuÊt thÞ trêng, c«ng nghÖ. Mét trong nh÷ng m« h×nh tæ chøc liªn kÕt nh thÕ kh¸ phæ biÕn trªn thÕ giíi lµ c«ng ty mÑ c«ng ty con. 2.§iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ ®Æc ®iÓm cña m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con. -§iÒu kiÖn h×nh thµnh: +Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cu¶ m¹ng líi c«ng ty xuyªn quèc gia. Trong lÒn kinh tÕ thÞ trêng cã thÓ hiÓu mét c¸ch chung nhÊt vÒ c«ng ty nµy lµ nh÷ng c«ng ty cu¶ mét quèc gia thùc hiÖn kinh doanh quèc tÕ. §Ó kinh doanh quèc tÕ c¸c c«ng ty nµy cã thÓ thùc hiÖn theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Còng cã thÓ lËp c¸c “tr¹m trung gian” lµm nhiÖm vô xuÊt khÈu nhËp níc ngoµi. Hîp ®ång cã thÓ cã thÓ thuéc lÜnh vùc th¬ng m¹i, dÞch vô, còng cã thÓ lµ hîp ®ång s¶n xuÊt hoÆc cao h¬n lµ thiÕt lËp c«ng ty chi nh¸nh cña m×nh(c«ng ty con). C¸c c«ng ty nh¸nh chÞu sù chi phèi cña c«ng ty mÑ. Do vËy ngêi ta quan niÖm c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lµ nh÷ng c«ng ty cña mét quèc gia thùc hiÖn kinh doanh quèc tÕ b»ng c¸ng lËp c¸c c«ng ty chi nh¸nh. Nh vËy mét c«ng ty xuyªn quèc gia cã hai bé phËn cÊu thµnh c¬ b¶n, ®ã lµ c«ng mÑ vµ c«ng ty chi nh¸nh. Mét c«ng ty mÑ cã thÓ gåm nhiÒu chi nh¸nh, Ýt nhÊt lµ mét trung b×nh lµ tíi 5- 10 thËm chÝ trªn 100 chi nh¸nh. C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia nµy cã xu híng më réng sè lîng chi nh¸nh. Do vËy ngêi ta Ýt dïng thuËt ng÷ c«ng ty con, ch¸u … mµ th êng dïng sè thø tù ®Ó chØ c¸c chi nh¸nh nµy( nh c¸c c«ng c«ng ty cÊp 1, cÊp2, cÊp3 vµ sau cÊp 3 lµ c¸c m¹ng líi). Gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty chi nh¸nh cã mèi liªn hÖ phô thuéc, l»m trong mét hÖ thèng rÊt phøc t¹p. CÊu tróc hÖ thèng còng nh m« h×nh pháng theo c¸c c¸ch kh¸c nhau cã thÓ thùc hiÖn sù liªn kÕt víi nhau t¹o lªn hÖ thèng ch»ng chÞt vµ lµ mét thÓ thèng nhÊt dÇy m©u thuÉn bao gåm hai xu híng “híng t©m” vµ”li” t©m.Mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty chi nh¸nh ®îc thùc hiÖn theo mét c¬ chÕ phøc t¹p. Song, vÒ c¬ b¶n, c¸c c«ng ty chi nh¸nh lµ c¸c c«ng ty h¹ch to¸n ®éc lËp. Cßn c«ng y mÑ cã quyÒn chi phèi c¸c c«ng ty chi nh¸nh th«ng qua c¸c ®Þng híng chiÕn lîc cung c¸ap vµ kiÓm so¸t tµi chÝnh, kü thuËt, ®Ò b¹t, cÊt nh¾c c¸c vÞ chÝ quan träng vÒ nh©n sù(nh phã gi¸m ®èc, gi¸m ®èc, ngêi phô tr¸ch tµi chÝnh). +Sù h×nh thµnh c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia: 4 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ HiÖn tîng xuyªn quèc gia ho¸ trong kinh doanh ngµy cµng trë thµnh hiÖn tîng phæ biÕn lµ c¸c xu híng kh¸ch quan. Xu híng nµy b¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn c¶u lùc lîng s¶n xuÊt vµ tÝnh chÊt quèc tÕ ho¸ cña nã. ChÝnh do lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn c¶ vÒ tr×nh ®é vµ tÝnh chÊt, Kh¸ch quan ®ßi hái quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i cã sù ph¸t triÓn thÝch øng, mµ xuyªn quèc gia chÝnh lµ h×nh thøc vËn ®éng thÝch øng cña quan hÖ s¶n xuÊt. §iÒu cÇn nhÊn m¹nh lµ khi ph©n tÝch quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng thÓ dõng l¹i díi h×nh thøc trõu tîng: tr¸i l¹i, ph¶i ph©n tÝch c¸c h×nh th¸i biÓu hiÖn cô thÓ cña nã trong nh÷ng ®¬n vÞ tÕ bµo cña lÒn kinh tÕ, mµ donh nghiÖp lµ tÕ bµo quan träng nhÊt trong kinh tÕ thÞ trêng vµ xuyªn quèc gia chÝnh lµ h×nh thøc tæ chøc xÝ nghiÖp quèc tÕ thÝch øng víi tÝnh chÊt quèc tÕ ho¸ cña lùc lîng s¶n xuÊt. Khi ph©n tÝch vÒ sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn t b¶n chñ nghÜa(mµ tæ chøc nµy chÝnh lµ h×nh thøc vËn ®éng míi cña quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa trong ®iÒu kiÖn lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn),Lª Nin ®· tæng kÕt thùc tiÏn vµ ®a ra kÕt luËn r»ng, tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt tíi mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh tÊt yÕu dÉn ®Õn viÖc ra ®êi c¸c tæ chøc ®éc quyÒn. §ã lµ mét quy luËt c¬ b¶n vµ phæ biÕn. §ång thêi Lª Nin còng ®a ra c¸c dÉn ch÷ng cô thÓ vÒ sù h×nh thµnh c¸c C¸c Ten,Xanh ®i ca, Tê rít quèc tÕ. §ã chÝnh lµ c¬ së ph¬ng ph¸p luËn ®Ó ph©n tÝch sù ra ®êi cña c¸c ®éc quyÒn quèc tÕ nãi chung vµ c¸c c«ng ty quèc gia nãi giªng. Trªn c¬ së ph¬ng ph¸p luËn ®ã, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, Sù ra ®êi cña c¸c c«ng ty ®éc quyÒn quèc tÕ lµ do kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt ®îc ®Èy m¹nh h¬n n÷a, ®· lµm cho c¸c tæ chøc ®éc quyÒn quèc gia v¬n gia thÞ trêng quèc tÕ díi d¹ng xuyªn quèc gia. Ngµy nay víi qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ lùc lîng s¶n xuÊt ®îc thóc ®Èy m¹nh mÏ biÓu hiÖn tríc hÕt ë qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp chung s¶n xuÊt ®· lµm cho hiªn tîng xuyªn quèc gia trë lªn phæ biÕn. Do vËy mét quèc gia dï cßn ë tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp song do hiÖu øng cña qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp chung nµy nen vÉn cã kh¶ n¨ng hiÖn thùc ®Ó c¸c c«ng ty cña quèc gia díi h×nh thøc míi, ®a d¹ng phong phó th«ng qua c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt. Do ®ã cÇn kh¼ng ®Þnh r»ng, nguån gèc s©u xa cña sù h×nh thµnh c«ng ty xuyªn quèc gia chÝnh lµ sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, tríc hÕt lµ tÝnh chÊt quèc tÕ ho¸ cña nã vµ biÓu hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt, ®îc ®Èy m¹nh trªn ph¹m vi trÕ giíi. Ngoµi ra viÖc xuyªn quèc gia ho¸ vµ sù h×nh thµnh c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia cßn bÞ sù chi phèi bëi nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c ®ã lµ: 5 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Sù hç chî cña nhµ níc, sù hç chî nµy bao gåm nhiÒu mÆt tõ chiÕn lîc kinh tÕ, tríc hÕt lµ chiÕn lîc kinh tÕ ®èi ngo¹i ®Õn m«i trêng ph¸p lý, chÝnh s¸ch ®ßn bÈy(u ®·i vÒ tÝn dông thuÕ); nguyªn nh©n thø hai lµ lîi Ých cña viÖc kinh doanh quèc tÕ, viÖc thiÕt lËp chi nh¸nh níc ngoµi thùc hiÖn kinh doanh quèc tÕ ®· mang l¹i lîi Ých lín cho doanh nghiÖp. Cô thÓ lµ gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt (do gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn, tranh thñ ®îc lao ®éng gi¸ rÎ còng nh tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n níc ngoµi), tranh thñ c¸c lîi thÕ vÒ gi¸ c¶ nguyªn nhiªn liÖu thÊp nãi riªng vµ c¸c yÕu tè ®Çu vµo nãi chung; khai th¸c c¸c lîi thÕ cña níc chñ nhµ vÒ thÞ trêng néi ®Þa còng nh thÞ trêng l©n cËn, kh¾c phôc mét sè h¹n chÕ hµng rµo thuÕ quan, phi thuÕ quan….Tãm l¹i, viÖc kinh doanh xuyªn quèc gia sÏ khai th¸c ® îc nh÷ng lîi thÕ trong c¸c yÕu tè “®Çu vµo” còng nh “®Çu ra” lµm cho kh¶ n¨ng lîi h¬n. Kh¶ n¨ng hiÖn thùc vµ møc ®é sinh lîi nhiÒu h¬n. Kh¶ n¨ng hiÖn thùc vµ møc ®é sinh lîi cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng sinh lîi nhiÒu h¬n. Kh¶ n¨ng hiÖn thùc vµ møc ®é sinh lîi cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng khai th¸c cña c¸c c«ng ty còng nh møc ®é u ®·i cña níc chñ nhµ.Ngµy nay víi sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng t¨ng, hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®ang ë vµo t×nh tr¹ng “®ãi vèn” nghiªm träng nªn sù khuyÕn khÝch ®èi ®·i c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ë c¸c níc nµy cã xu híng t¨ng lªn. do vËy cµng thóc ®Èy h¬n qu¸ tr×nh kinh doanh xuyªn quèc gia, lµm cho qu¸ tr×nh quèc gia ho¸ ®îc t¨ng cêng hÕt søc m¹nh mÏ. Ngµy nay víi qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt vµ lu th«ng ®îc ®Èy m¹nh h¬n bao giê hÕt xuyªn quèc gia trë thµnh phæ biÕn vµ kh«ng chØ cã c«ng ty xuyªn quèc gia cña c¸c níc t b¶n chñ nghÜa mµ c¶ cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nªn ngêi ta gäi chung c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ngµy nay lµ c¸c c«ng ty quèc gia hiÖn ®¹i. -§Æc ®iÓm cña m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con: C¾m nh¸nh - ®Æc trng c¬ b¶n cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. C¾m nh¸nh lµ ®Æc trng c¬ b¶n nhÊt cña c«ng ty xuyªn quèc gia. Chi nh¸nh lµ bé phËn cÊu thµnh c¬ b¶n cña c¸c c«ng ty xuyªn gia vµ lµ bé phËn cã vai trß quan träng ®èi v¬Ý c«ng ty vµ níc chñ nhµ. §Ó thiÕt lËp c¸c chi nh¸nh níc ngoµi, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ph¶i x©y dùng cho m×nh mét chiÕn lîc cô thÓ. ChiÕn lîc nµy bao gåm nhiÒu bé phËn cÊu thµnh, trong ®ã tuú thuéc vµo nhiÒu lo¹i nh©n tè bªn trong còng nh còng nh chÝnh trÞ c¸c môc tiªu ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. §Î thùc hiÖn viÖc c¾m nh¸nh, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· sö dông mét sè h×nh thøc nh: XÝ nghiÖp chi nh¸nh 100% vèn c«ng ty(c«ng ty 100% 6 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ vèn níc ngoµi). §©y lµ h×nh thøc ®· cã tõ l©u. HÇu hÕt c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia thêng sö dông mät sè ph¬ng thøc nh mua l¹i xÝ nghiÖp cña níc chñ nhµ. §Ó cã ®îc xÝ nghiÖp cã ®îc 100% vèn cña m×nh, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia thêng sö dông mét h×nh thøc nh mua l¹i xÝ nghiÖp cña níc chñ nhµ ho¹c ®Çu t x©y dùng míi theo c¸c ®iÒu kho¶n quy ®Þnh trong luËt ®Çu t x©y dùng trong c¸c ®iÒu kho¶n quy ®Þnh trong luËt ®Çu t. ViÖc x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp chi nh¸nh 100% vèn cña c«ng ty xuyªn quèc gia®îc sö dông kh¸ phæ biÐn, nhÊt lµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia NhËt b¶n, Mü trong viÖc x©m nhËp lÉn nhau. ThÝ dô m«táola thùc hiÖn x©y dùng xÝ nghiÖp 100% vèn cña m×nh t¹i NhËt B¶n ®Î s¶n xuÊt vµ b¸n s¶n phÈm t¹i thÞ trêng níc nµy. C¸c h·ng daimler – Benz ®· x©y dùng xÝ nghiÖp 100% vèn t¹i c¸c níc ch©u ©u vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Ó thùc hiÖn viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm… Ngµy nay, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vÉn quan t©m nhiÒu ®Õn h×nh thøc 100% vèn cña t b¶n níc ngoµi, nhÊt lµ nh÷ng níc cã tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña c¸c ®èi t¸c trong níc cßn nhiÒu h¹n chÕ . Do vËy h×nh thøc nµy vÉn cßn cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. H¬n n÷a h×nh thøc xÝ nghiÖp 100% vèn lµ h×nh thøc cã u ®iÓm nhÊt ®Þnh, Nh chñ ®Çu t ®îc tù chñ s¶n xuÊt – kinh doanh… lªn nhiÒu c«ng ty xuyªn quèc gia u chuéng h×nh thøc nµy. H×nh thøc liªn doanh: mÆc dï h×nh thøc xÝ nghiÖp 100% vèn níc ngoµi cã nhiÒu u ®iÓm, Song còng tån t¹i mét sè khã kh¨n trong viÖc x©m nhËp thÞ trêng nh Ýt am hiÓu thÞ hiÕu, phong tôc tËp qu¸n, khã gi¶i quyÕt mèi quan hÖ víi c¸c quan chøc ®Þa ph¬ng, khã tuyÓn dông lao ®éng , nhÊt lµ lao ®éng qu¶n lý… ngoµi ra tríc ®©y cßn cã nhiÒu hiÖn tîng mét sè níc chñ nhµ thùch hiÖn quèc h÷u ho¸ c¸c c«ng ty t b¶n níc ngoµi. §ã lµ nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia h¹n chÕ thùc hiÖn h×nh thøc xÝ nghiÖp 100% vèn, mµ chñ yÕu thùc hiÖn h×nh thøc liªn doanh. H×nh thøc liªn donh h¹n chÕ ®îc nhiÒu khã kh¨n do h×nh thøc xÝ nghiÖp 100% vèn t¹o ra ®ång thêi t¹o kh¶ n¨ng khai th¸c tiÒm n¨ng lao ®éng, tµi nguyªn, thÞ trêng níc chñ nhµ mét c¸ch thuËn lîi. Cã nhiÒu con ®êng ®Ó h×nh thµnh c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh. Ch¼ng h¹n tham gia cæ phÇn vµo c¸c c«ng ty ®ang ho¹t ®éng ho¹c cïng gãp vèn x©y dùng míi ë c¸c chñ nhµ. Ngµy nay m« h×nh nµy ®ang ph¸t triÓn m¹nh vµ hÕt søc ®a d¹ng phong phó, ®Æc biÖt ®èi víi ngµnh s¶n xuÊt ®å b¸n dÉn còng nh ngµnh chÕ t¹o « t«, nh liªn doanh trong ngµnh « t« gi÷a c¸c h·ng lín cña Mü, NhËt B¶n; Sù liªn doanh nµy ®· t×m cho c¸c bªn ®îc lîi Ých cho riªng m×nh. ThÝ dô nhê b¸n cæ phÇn cho GMC cña 7 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ iuzu mµ cã thªm ®iÒu kiÖn cñng cè vÞ chÝ cña m×nh ë NhËt B¶n, h¬n n÷a cã thªm s¶n phÈm xe t¶i vµ xe buýt lo¹i nhá, bæ xung cho s¶n phÈm xe t¶i cì lín cña hä . Nãi c¸ch kh¸c b»ng con ®êng liªn doanh nh vËy ®· t¹o thuËn lîi míi cho c¶ c¸c bªn. H×nh thøc liªn doanh cßn diÔn ra díi d¹ng cæ phÇn. H×nh thøc nµy ®ang ®îc ViÖt Nam sö dông mét c¸ch réng d·i. ViÖc liªn doanh gi÷a c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia vµ c«ng ty níc chñ nhµ thêng ®îc diÔn ra ë c¸c chi nh¸nh cña c«ng ty xuyªn quèc gia ®îc më réng ho¹t ®éng th«ng qua viÖc liªn doanh víi c¸c chi nh¸nh thuéc c«ng ty kh¸c hoÆc ë níc l©n cËn, t¹o ra hÖ thèng liªn kÕt, bao gåm hµng lo¹t c«ng ty cïng s¶n xuÊt mét s¶n phÈm hoÆc c¸c s¶n phÈm kh¸c nhau, lµm cho s¶n phÈm ®îc ®a d¹ng ho¸, ®ång thêi lµm t¨ng qu¸ tr×nh héi nhËp gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ trong mét thÕ giíi thèng nhÊt ®Çy m©u thuÉn. §Ó thùc hiÖn c¾m nh¸nh c¸c cong ty xuyªn quèc gia ph¶i thùc hiÖn ®Çu t trùc tiÕp vµo níc chñ nhµ ®îc c«ng ty xuyªn quèc gia thùc hiÖn theo chiÕn lîc nhÊt ®Þnh. ChiÕn lîc ®ã bao gåm c¸c khÝa c¹nh nh ®èi víi khu vùc ®Þa lý, chuyªn ngµnh vµ sù phèi hîp chiÕn lîc nh»m n©ng cao hiÖu suÊt cña t b¶n. ChÝnh nhê qu¸ tr×nh ®Çu trùc tiÕp, chuyÓn giao vèn, c«ng nghÖ gi÷a c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty chi nh¸nh còng nh gi÷a nh÷ng chi nh¸nh víi nhau®· t¹o ra kh¶ n¨ng míi ®Ó c¸c níc chñ nhµ cã thÓ tranh thñ ®îc nguån vèn, kü thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý phôc vô sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh. §ã còng chÝnh lµ mÆt tÝch cùc trong ho¹t ®éng c¾m nh¸nh cña c«ng ty xuyªn quèc gia mµ níc chñ nhµ cÇn khai th¸c. 3. C¬ chÕ ho¹t ®éng c«ng ty mÑ c«ng ty con: - C¬ chÕ ho¹t ®éng cña c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con: + Quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con: Quan hÖ chi phèi n¾m gi÷ trªn 50% quyÒn biÓu quyÕt; hoÆc n¾m gi÷ quyÒn chØ ®Þnh ®a sè thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ ; hoÆc gi÷ quyÒn biÓu quyÕt ®a sè trong héi ®ång qu¶n trÞ . Quan hÖ “t×nh mÉu tö”: lµ quan hÖ ®îc x©y dùng b»ng tinh thÇn doanh nghiÖp Theo ghi nhËn hiÖn nay t¹i nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi trung b×nh cø 5 hoÆc 7 d©n th× cã 1 doanh nghiÖp. Tû lÖ nµy ë ViÖt Nam lµ h¬n 1000.Tõ ®ã ta hiÓu ®îc doanh nghiÖp lµ s¶n phÈm cña con ngêi vËn mÖnh tèt sÊu mµ doanh nghiÖp cã ®îc phô thuéc vµo con ngêi. ViÖc sinh tö cña nã còng hoµn toµn do con ngêi ®Þnh ®o¹t, qu¸ tr×nh tån t¹i cña nã rÊt trËt vËt, Yªu cÇu ph¶i c¹nh tranh ®Ó sinh tån nã ®îc ph¸t sinh ngay tõ khi doanh nghiÖp míi ®îc thµnh lËp, cµng gay g¾t h¬n. 8 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ Cuéc c¹nh tranh nµy cÇn sù ®éng n·o cña c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp, ë ®©y b¾t ®Çu cã sù chän läc qu¸ tr×nh chän läc ®îc xem nh lµ kh«ng cã ®iÓm rõng v× lu«n cã nh©n tè míi gia nhËp c«ng ty nh mét “®éng c¬ vÜnh cöu” kh«ng ®îc nghØ ng¬i dõng l¹i, Kh«ng ®îc giµ ®i n¨ng lîng mµ c«ng ty nhËn ®îc trªn ®êng ch¹y vît thêi gian ®ã lµ trÝ tuÖ con ngêi. C¸c doanh nghiÖp ®· ph¸t triÓn lín m¹nh muèn më réng quy m« vµ tÇm ho¹t ®éng thêng ®îc cÊu tróc thµnh bèi c¶nh mÑ con. Theo ®ã c«ng ty mÑ l¾m quyÒn kiÓm so¸t mét hay nhiÒu c«ng ty kh¸c b»ng c¸ch lËp ra mét hoÆc cho thuª tµi s¶n hay mua l¹i cæ phÇn ®Ó së hu÷u mét c«ng ty nµo ®ã. Mèi quan hÖ c«ng ty mÑ c«ng ty con rÊt cã hiÖu qu¶. C«ng ty mÑ còng kh«ng ph¶i lµ mét lo¹i h×nh g× kh¸c mµ chØ lµ mét doanh nghiÖp b×nh thêng vµ còng nh c«ng ty con v× quyÒn kiÓm so¸t còng theo mét møc quy ®Þnh kh«ng cã vai trß chñ kho¶n. Sù chi phèi trªn cßn ®îc thÓ hiÖn trªn lÜnh vùc kinh tÕ. Quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ c«ng ty con kh«ng ph¶i lµ mét m« h×nh tæ høc. Nã ®îc dïng ®Î thÓ hiÖn sù chi phèi (hoÆc lÖ thuéc) cña mét doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp kh¸c. V× kh«ng ph¶i lµ mét m« h×nh tæ chøcnªn nã kh«ng bÞ c©n nh¾c víi c¸c quyÕt ®Þnh cña bÊt cø cÊp hµnh chÝnh nµo. Mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con ®îc x¸c ®Þnh trong quy ®Þnh cña luËt ph¸p vµ ®iÒu lÖ cña c«ng ty, nã t¬ng ®èi æn ®Þnh. Song viÖc h×nh thµnh c«ng ty mÑ c«ng ty con l¹i rÊt linh ho¹t. Mét c«ng ty h«m nay cßn lµ c«ng ty con cña mét c«ng ty kh¸c song ngµy mai chØ lµ c«ng ty liªn kÕt hîc hoµn toµn ®éc lËp víi c«ng ty mÑ, vµ cã thÓ trë thµnh c«ng ty mÑ cña c«ng ty kh¸c. TÊt c¶ nh÷ng sù thay ®æi ®ã kh«ng cÇn bÊt cø mét quyÕt ®Þnh nµo cña c¸c cÊp hµnh chÝnh. TÊt nhiªn viÖc mua b¸n, s¸t nhËp, chia t¸ch nµy nÕu ®îc quyÕt ®Þnh cña doanh nghiÖp th× cÇn cã ý kiÕn cña chñ së h÷u. Song nã kh«ng ph¶i lµ quyÕt ®Þnh mang tÝnh chÊt tµi chÝnh. ViÖc h×nh thµnh c«ng ty mÑ c«ng ty con ®¬ng nhiªn h×nh thµnh c¸c tËp doµn kinh tÕ nã ®¬n thuÇn chØ lµ mét tæ hîp gåm cong ty mÑ c«ng ty con. TËp ®oµn cã thÓ lµ nhá hoÆc lín tuú theo vÞ trÝ c«ng ty mÑ vµc¸c c«ng ty con trong nÒn kinh tÕ. TËp ®oµn cã thÓ chØ ho¹t ®éng trong mét ®Þa ph¬ng, song cã thÓ ho¹t ®éng trong mét vïng, trong c¶ níc. §Ó cã mét tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh th× ph¶i cÇn cã mét c«ng ty mÑ thùc sù m¹nh trªn tÊt c¶ c¸c mÆt: vèn liÕng, c«ng nghÖ, lÜnh vùc ho¹t ®éng…®ñ ®Î d÷ mét vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ. Kh«ng cã c«ng y mÑ m¹nh th×kh«ng thÓ cã tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. sù chuyÓn ®æi vµ ho¹t ®éng cña m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con t¹i ViÖt Nam: 9 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ + Sù chuyÓn ®æi tæng c«ng ty nhµ níc thµnh c«ng ty mÑ c«ng ty con. Dïng tõ “chuyÓn” ë ®©y cã lÏ cha chuÈn x¸c, bëi v× tæng c«ng ty lµ mét m« h×nh tæ chøc cßn c«ng ty mÑ c«ng ty con kh«ng ph¶i lµ mét tæ chøc, tæng cong ty muèn chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c«ng ty mÑ c«ng ty con tríc hÕt ph¶i lùa chän mét doanh nghiÖp ®ãng vai trß c«ng ty mÑ vµ mét c«ng ty ®ãng vai trß c«ng ty con. §èi víi doanh nghiÖp t nh©n( ®¬n së h÷u ) viÖc trë thµnh c«ng ty mÑ hoÆc c«ng ty con mang tÝnh chÊt tù ph¸t. Mét doanh nghiÖp b»ng ph¬ng thøc nµo ®ã mua ®a sè cæ phÇn hoÆc n¾m vÒ c«ng nghÖ, thÞ trêng… mµ chi phèi mét doanh nghiÖp kh¸c th× chë thµnh c«ng ty mÑ cña doanh nghiÖp ®ã. Ngù¬c l¹i nÕu ®Ó doanh nghiÖp kh¸c chi phèi th× sÏ trë thµnh c«ng ty con. ViÖc trë thµnh c«ng ty mÑ , hoÆc c«ng ty con kh«ng cÇn bÊt cø mét quyÕt ®Þnh mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh nµo. §èi víi tæng c«ng ty nhµ níc th× kh¸c. Tæng c«ng ty vµ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn ®Òu thuéc së h÷u nhµ níc ®Òu bÞ ®iÒu chØnh bëi luËt doanh nghiÖp nhµ níc vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan. Quan hÖ gi÷a tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh viªn ®îc quy ®Þnh trong ®iÒu lÖ tæng c«ng ty , nhng tæng c«ng ty kh«ng hoµn toµn ®îc c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, nhÊt lµ c¸c thµnh viªn cã tÝnh ®éc lËp trong kinh doanh. NÕu cø ®Ó doanh nghiÖp thµnh viªn tæng c«ng ty ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp nhµ níc th× viÖc chuyÓn c¸c doanh nghiÖp nµy thµnh c«ng ty con sÏ khã thùc hiÖn ho¹c cã thùc hiÖn chØ lµ h×nh thøc ®Ó chuyÓn c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn tæng c«ng ty thµnh c«ng ty con chØ cã hai gi¶i ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt. Gi¶i ph¸p thø nhÊt lµ thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, trong ®ã nhµ níc vÉn l¾m cæ phÇn chi phèi t¹i c¸c doanh nghiÖp nµy. H×nh thøc ®a d¹ng ho¸ së h÷u cã thÓ lµ cæ phÇn ho¸ hoÆc ®em gãp vèn liªn doanh. V× nhµ níc l¾m cæ phÇn chi phèi lªn ®¬ng nhiªn c«ng ty cæ phÇn hoÆc xÝ nghiÖp liªn doanh ®ã sÏ bÞ tæng c«ng ty chi phèi vµ chë thµnh c«ng ty con cña tæng c«ng ty. Gi¶i ph¸p thø hai lµ chuyÓn c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn thµnh c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn do tæng c«ng ty lµ chñ së h÷u do dã sÏ chi phèi ho¹t ®éngcña doanh nghiÖp thµnh viªn vad doanh nghiÖp thµnh viªn sÏ chë thµnh c«ng ty con cña tæng c«ng ty. C¸c c«ng ty con( c«ng ty chÝnhphñ, c«ng ty liªn doanh, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnhviªn) lµ nh÷ng ph¸p nh©n ®éc lËp chØ chÞu sù chi phèi cña tæng c«ng ty víi t c¸ch lµ chñ së h÷u theo quy ®Þng cña luËt ph¸p, kh«ng bÞ chi phèi, can thiÖp vµo quy tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh, qu¶n lý tµi chÝnh b»ng c¸c quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh. Do ®ã quyÒn tù chñ cña c«ng ty con sÏ ®îc ph¸t huy ®Çy ®ñ. 10 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ ViÖc lùu chän doanh nghiÖp ®ãng vai trß c«ng ty mÑ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tæng c«ng ty ®Ó quyÕt ®Þnh. Cã thÓ lùu chän v¨n phßng tæng c«ng ty gåm tÊt c¶ nh÷ng doanh nghiÖp thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc hoÆc doanh nghiÖp thµnh viªn hÆch to¸n phô thuéc hoÆc mét doanh nghiÖp thµnh viªn cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn s¶n xuÊt, kinh doanh cña tæng c«ng ty lµm c«ng ty mÑ. Toµn bé sè vèn nhµ níc ®· giao cho tæng c«ng ty ®îc chuyÓn thµnh vèn nhµ níc ®Çu t cho c«ng ty mÑ. Sè vèn nhµ níc cã t¹i c¸c c«ng ty con(®· chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty liªn doanh, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn) trë thµnh vè cña c«ng ty mÑ ®Çu t vµo c«ng ty con. ViÖc x¸c ®Þnh vèn cña c«ng ty mÑ ®Çu t vµo c«ng ty con hoµn toµn kh¸c víi viÖc nhµ níc giao vèn cho tæng c«ng ty vµ tæng c«ng ty giao vèn cho c¸c thµnh viªn. Khi h×nh thµnh c¸c tæng c«ng ty,phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®· ®îc nhµ níc ®Çu t vèn vµ nhµ níc giao vèn cho c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn theo mét c¬ chÕ. Khi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn chuyÓn thµnh c«ng ty con hoÆc theo luËt doanh nghiÖp cho quyÒn vµ nghÜa vô cña chñ së h÷u ®· ®îc quy ®Þnh cô thÓ, c«ng ty mÑ cã thÓ gi÷ 100% vèn cña nhµ níc ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp nhµ níc hoÆc thùc hiÖnquyÒn së h÷u trong ®ã nhµ níc l¾m quyÒn chi phèi ®èi víi c«ng ty qua ®ã l¾m quyÒn chi phèi dï ho¹t ®éng ë h×nh thøc nµo, nhµ níc vÉn l¾m quyÒn chi phèi ®èi víi c«ng ty con mµ híng ®Õn quyÒn tù chñ cña c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con. §Ó chuyÓn c¸c tæng c«ng ty nhµ níc sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con. §©y lµ mét quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay. Nhng qua d©y ta cÇn ph©n biÖt sô kg¸c nhau gi÷a m« h×nh tæng c«ng ty víi m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con. §iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n cña m« h×nh nµy víi m« h×nh kh¸c lµ sÏ ph¸t huy ®îc tÝnh tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o ®îc lîi Ých kinh tÕ trong kinh doanh , b¶o ®¶m ®îc lîi Ých kinh tÕ trong kinh doanh, b¶o ®¶m ®îc lîi Ých kinh tÕ tµi chÝnh cña c¸c bªn, ph¸t triÓn c«ng ty m¹nh víi bé m¸y qu¶n lý ®iÒu hµnh gän nhÑ. M« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con víi ®a së h÷u vèn theo nguyªn t¾c qu¶n lý tËp chung d©n chñ, b×nh d¼ng vµ t«n träng lîi Ých cña toµn c«ng ty vµ mçi ®¬n vÞ thµnh viªn, gi¶m bít sù liªn kÕt theo kiÓu mÖnh lÖnh hµnh chÝnh, thùc hiªn tæ chøc bé m¸y gän nhÖ cã hiÖu lùc, g¾n kÕt víi viÖc kinh doanh cña m×nh. 4. Vai trß cña m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi: - Thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ: 11 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ nÐt ®iÓn h×nh cña quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ngµy nay lµ sù ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ mµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lµ lùc lîng c¬ b¶n thùc hiÖn. §Æc ®iÓm cña sù ph©n c«ng nµy lµ chuyªn m«n ho¸ s©u. VÒ h×nh thøc bÒ ngoµi th× gièng nh c«ng tr×nh thñ c«ng cña cuèi thÕ kû tríc, nhng néi dung, h×nh thøc vµ quy m« th× hoµn toµn míi. §iÓm næi bËt lµ quy tr×nh c«ng nghÖ ®îc ph©n chia thµnh nh÷ng c«ng ®o¹n vµ ph©n c«ng cho xÝ nghiÖp, chi nh¸nh ®ãng t¹i c¸c níc chö nhµ tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ vµ tr×nh ®é lao ®éng, nguyªn liÖu thÞ trêng. Th«ng thêng c«ng ty mÑ vµ c«ng ty chi nh¸nh ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn ®ßi hái nh÷ng kh©u ®ßi hái tr×nh ®é c«ng nghÑ cao phøc t¹p cña d©y truyÒn s¶n xuÊt cßn c¸c chi nh¸nh ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn tuú ®iÒu kiÖn cô thÓ cã thÓ ®¶m nhËn c¸c kh©u Ýt phøc t¹p h¬n, ho¹c chØ ®ßi hái lao ®éng gi¶n ®¬n. ThÝ dô trong viÖc s¶n xuÊt m¸y tÝnh diÖn tö hiÖn nay cña c«ng ty xuyªn quèc gia nhËt b¶n, Mü…ViÖc ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸s¶n xuÊt trªn ph¹m vi thÕ giíi lµ mét tiÕn bé cã tÝnh lÞch sö, nã khai th¸c ®îc tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña tõng níc, tõng khu vùc t¹o ra mèi quan hÖ phô thuéc lÉn nhau vµ ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh tÊt yÕu kinh tÕ kü thuËt. - §Èy m¹nh kinh tÕ thÞ trêng tiÒn tÖ trªn ph¹m vi thÕgiíi: víi hµng tr¨m ngµn chi nh¸nh r¶i réng kh¾p thÕ giíi, m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con trë thµnh mét lùc ,lîng ®«ng ®¶o n¾m gi÷ nguån hµng ho¸ vµ thÞ trêng thÕ giíi. HiÖn c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· kiÓm so¸t 60% bu«n b¸n quèc tÕ. Trong nhiÒu ngµnh hµng c¸c c«ng ty nµy ®· kiÓm so¸t toµn bé thÞ trêng. Ch¼ng h¹n, víi mét sè n«ng s¶n phÈm nh chÌ, cµ phª, ca cao c¸c c«ng ty nµy d· kiÓm so¸t 80% 90% thÞ phÇn. Víi m¹ng líi chi nh¸nh dµy ®Æc c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· khai th¸c ®îc mäi nguån hµng tiÒn n¨ng cña thÕ giíi vµ cã thÓ nãi mäi s¶n phÈm cña thÕ giíi ®îc l«i cuèn v¸o thÞ trêng. Cïng víi viÖc ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸, c¸c c«ng y xuyªn quèc gia ®· khai th¸c ®îc thÞ trêng t¹i chç, gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn, h¹ gi¸ thµnh n©ng cao søc c¹nh tranh. Cïng víi nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ th«ng thêng mang tÝnh truyÒn thèng thÐ giíi hµng ho¸ ®îc bæ xung hµng lo¹t c¸c mÆt hµng míi díi sù t¸c ®éng cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia thùc hiÖn t¹o ra sù chao ®æi díi h×nh thøc hµng ho¸. §ång thêi, ph¬ng thøc trao ®æi trong ph¹m vi quèc tÕ. Song ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái lµ do qu¸ tr×nh ch¹y theo lîi nhuËn, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· biÕn d¹ng mèi quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ, g©y ra nh÷ng hiÖn tîng tiªu cùc trong thÞ trêng trªn ph¹m vi thÕ giíi. ChÝnh v× vËy kh«ng nh÷ng c¸c níc ®ang ph¸t triÓn mµ ngay c¶ c¸cníc t b¶n ph¸t triÓn ®Òu 12 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ hÕt suøc quan t©m ®Õn viÖc ®a ra nh÷ng ®iÒu lÖ ng¨n cÊm sù léng hµnh cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia, trong ®ã lÜnh vùc lu th«ng hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ dîc nhÊn m¹nh nhÊt. - §èi víi khoa häc kü thuËt : víi viÖc c¹nh tranh vµ t×m kiÕm lîi nhuËn, víi tiÒm lùc khoa häc kü thuËt ®· ®îc tÝch luü trong nhiÒu thËp kû, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· ®i ®Çu trong viÖc nghiªn cøu, thö nghiÖm nh÷ng d©y truyÒn c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhÊt, nhiÒu n¨ng lîng c«ng nghÖ, s¶n phÈm d¹t tíi tr×nh ®é tiªn tiÕn nhÊt, nhiÒu d¹ng n¨ng lîng míi ®îc nghiªn cøu vµ ¸p dông víi tõng møc ®é, nhiÒu d©y truyÒn c«ng nghÖ tiÕt kiÖm n¨ng lîng, nguyªn liÖu míi gia ®êi, ph¬ng ph¸p tù ®éng ho¸, sö dông r« bèt, ph¬ng ph¸p ®iÒu khiÓn tõ xa trong qu¶n lý… ®· ® îc ¸p dông ë c«ng ty mÑ ë nhiÒu níc t b¶n chñ nghÜa vµ ë mét sè chi nh¸nh ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn víi tr×nh ®é tiªn tiÕn h¬n. Do vËy chóng trë thµnh ngêi cã vai trß cµng lín trong viÑc thóc ®Èy cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ toµn thÕ giíi, lµm cho c¸c níc t b¶nph¸t triÓn cã u thÕ trong cuéc c¹nh tranh kinh tÕ; khoa häcc«ng nghÖ ngµy nay cña thêi ®¹i chóng ta vµ thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn lÞch sö míi. ®ång thêi chóng chiÕm vÞ trÝ to lín trong viÖc thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c quèc gia nµy ph¶i cã chiÕn lîc kinh tÕ ®óng ®¾n ®Ó sö dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ cu¨ loµi ngêi, tr¸nh nguy c¬ tôt hËu, rót ng¾n kho¶ng c¸ch lÞch sö trong cuéc ch¹y ®ua kinh tÕ. N¾m trong tay lùc lîng khoa häc c«ng nghÖ cña thÕ giíi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®ang ®ãng vai trß “trî thñ” quan träng trong sù ph¸t triÓn khoa häc – c«ng nghÖ ®èi víi nh÷ng níc l¹c hËu, vai trß nµy ®îc biÎu hiÖn trªn nhiÒu khÝa c¹nh nh: thùc hiªn chuyÓ giao c«ng nghÖ tõ c«ng ty mÑ sang c«ng ty chi nh¸nh còng nh tõ níc mÑ sang c¸c níc chñ nhµ; thùc hiÖn ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ. Tuy nhiªn c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia thùc hiÖn viÖc lµm cña m×nh víi môc ®Ých vµ ph¬ng thøc riªng n»m trong chiÕn lîc chung cña c¸c níc mÑ. V× vËy qu¸ tr×nh chuyÓn giao kü thuËt, c«ng nghÖ lµ mét qu¸ tr×nh chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn vµ hËu qu¶ c¸c níc nhËp khÈu kü thuËt c«ng nghÖ ph¶i g¸nh chÞu kh«ng ph¶i lµ nhá. - §èi víi viÖc lµm vµ tay nghÒ lao ®éng: viÖc ®µo t¹o, båi dìng kiÕn thøc chuyªn m«n kü thuËt nghiÖp vô( nãi chung lµ tay nghÒ) lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu dèi víi mäi doanh nghiÖp, bëi v× ngêi lao ®éng lµ mét yÕu tè quan träng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ThiÕu yÕu tè ®ã hoÆc cã nhng chÊt 13 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ lîng kÐm th× hoÆc lµ kh«ng cã qu¸ tr×nh s¶n xuÊt riÔn ra hoÆc lµ s¶n phÈm t¹o ra kh«ng cã søc c¹nh tranh. Do vËy c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lu«n quan t©m ®Õn tay nghÌ ngêi lao ®éng th«ng qua c¸c h×nh thøc ®µo t¹o dµi h¹n, ng¾n h¹n, chÝnh quy hoÆc t¹i chøc vÒ mÆt c¸n bé qu¶n lýcòng vËy, ®· ®îc c«ng y xuyªn quèc gia ®Æt lªn hµng ®Çu, nhÊt lµ c¸c c¸n bé qu¶n lý ®Æt lªn sè mét. ®èi víi c¸n bé qu¶n lý viÖc lùa chän còng ®îc thùc hiÖn nghiªm ngÆt, ®Æc biÖt lµ nh÷ng c¸n bé chñ chèt thêng kh«ng ®Ó ngêi cã quèc tÞch lµ níc chñ nhµ ®¶m nhËn vµ ®µo t¹o, båi dìng bao giê còng g¾n liÒn víi viÖc qu¶n lý, nh»m ng¨n ngõa t×nh tr¹ng nh÷ng ngêi ®îc qua ®µo t¹o chuyÓn sang xÝ nghiÖp níc chñ nhµ. Cho ®Õn nay, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· t¹o ra mét khèi lîng viÖc lµm t¬ng ®èi lín. §©y lµ ®iÒu ®¸ng mõng cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi. - §èi víi ®Çu t trùc tiÕp vµ chuyÓn dÞc c¬ cÊu kinh tÕ: c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lµ lùc lîng c¬ b¶n trong viÖc thùc hiÖn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. MÆc dï tû lÖ vèn ®Çu t trùc tiÕp trong tæng sè vèn ®Çu t cña tõng níc chñ nhµ kh«ng cao, song ®©y lµ nguån vèn quan träng vµ khã cã thÓ thay thÕ v× nã t¹o ra nh÷ng kÕt qu¶ ph¸t sinh kh¸c, nh chuyÓn giao c«ng nghÖ t¹o thªm viÖc lµm, ph¸t triÓn dÞch vô vµ c¸c nguån thu phô thªm cho níc chñ nhµ. Tuy nhiªn còng ph¶i thÊy tÝnh chÊt hai mÆt cña ®Çu t trùc tiÕp mµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia thùc hiÖn. Mét mÆt t¨ng thªm ngußn vèn cho níc chñ nhµ vµ c¸c hÖ qu¶ lîi Ých kh¸c, song mÆt kh¸c nÕu kh«ng qu¶n lý giái t× chÝnh qua ®ã còng ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ ngoµi mong muèn. Cïng víi sù biÕn ®æi c¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu lao ®éng c¬ cÊu vïng còng thay ®æi theo trong ®ã viÖc h×nh thµnh c¸c c«ng ty th¬ng m¹i, c«ng nghiÖp kü thuËt cao, ®ång thêi c¬ cÊu kinh tÕ theo híng tiÕn bé phï hîp víi yªu cÇu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ. 5.chuyÓn ®æi c¸c tæng c«ng ty, doanh nghiÖp nhµ níc theo m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con vµ viÖc thÝ ®iÓm chuyÓn ®æi m« h×nh trªn ë mét sè doanh nghiÖp viÖt nam. - M« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con ë níc ta vµ c¸nh thøc chuyÓn ®æi tæng c«ng ty 90-91 sang m« h×nh c«ng y mÑ c«ng ty con: Víi c¸c quyÕt ®Þnh sè 90-91/TTg ngµy07-03-1994 cña thue tíng chÝnh phñ, tÊt c¶ c¸c liªn hiÖp xÝ nghiÖp theo ngµnh toµn quèc hoÆc ngµnh ®Þa ph¬ng tríc ®©y ®· chuyÓn nhanh chãng sang m« h×nh tæng c«ng ty. §iÒu ®ã ®· lµm ®îc bëi v× chØ lµ sù dæi tªn c¬ quan, cã thay ®æi mét chót vÒ chøc n¨ng cña tæng c«ng ty so víi liªn hiÖp xÝ nghiÖp do thùc hiÖn nguyªn t¾c ph©n biÖt qu¶n lý nhµ níc vÒ 14 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ kinh tÕ víi qu¶n trÞ kinh doanh cña doanh cña doanh nghiÖp, cã s¾p sÕp l¹i mét chót vÒ tæ chøc vµ nh©n sù. C¬ chÕ qu¶n lý vÒ c¬ b¶n kh«ng thay ®æi. Nay viÖc chuyÓn tæng c«ng ty sang m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con kh«ng thÓ thoe con ®êng cò ®îc bëi v× nã lµ hai hÖ thèng kh¸c nhau vÒ c¨n b¶n. Do ®ã con ®êng kh¶ thi cho viÖc chuyÓn tæng c«ng ty 90-91 sang m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con cÇn thùc hiÖn theo c¸c bíc sau: + Nhµ níc ban hµnh luËt míi cho lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. C«ng ty mÑ lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®Æc biÖt nã kh«ng thuÇn tuý lµ mét doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó ®îc ®iÒu chØnh theo luËt doanh nghiÖp nhµ níc hiÖn hµnh bëi nã cã nh÷ng t×nh tiÕt ®Æc thï. Thø nhÊt lµ c«ng ty mÑ ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ chñ yÕu vÒ mÆt nµy chóng cã ®iÓm gièng víi c«ng ty tµi chÝnh, c¸c ng©n hµng ®Çu t. Thø hai lµ c«ng ty mÑ ph¶i thùc hiÖn nhiÖm vô chÝnh trÞ khi can thiÖp vµo c¸c c«ng ty con chø kh«ng thuÇn tuý theo ®uæi môc tiªu lîi nhuËn. Cã nghÜa lµ mét c«ng ty tµi chÝnh hay mét ng©n hµng ®©u t, khi bá tiÒn ra mua cæ phÇn t¹i mét c«ng ty tµi chÝnh hay mét ng©n hµng ®Çu t, khi bá tiÒn ra mua cæ phiÕu cua mét c«ng ty nµo, hä quan t©m chñ yÕu ®Õn cæ tøc mäi s¸ng kiÕn chØ lµm cho lîi nhuËn c«ng ty t¨ng lªn nhng c«ng ty mÑ khi ®ãng vai trß mét cæ ®«ng trong c¸c c«ng ty con diÔn ra theo ®Þnh híng nhµ níc ®ã chÝnh la vai trß chñ ®¹o cña c«ng ty mÑ víi t c¸ch mét c«ng ty nhµ níc. V× lÏ trªn c«ng ty mÑ cÇn ®îc ®iÒu chØnh b»ng mét luËt riªng, luËt nµy cã thÓ gäi lµ luËt c«ng ty nhµ níc. Néi dung luËt bao gåm toµn bé c¸c chÕ ®Þnh vÒ h×nh thøc tæ chøc vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng, qu¶n lý cña lo¹i h×nh c«ng ty mÑ dèi víi c«ng ty con. + vai trß chøc n¨ng cña c«ng ty mÑ: c«ng ty mÑ ®iÒu tiÕt c«ng ty con vÒ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh sao cho phï hîp víi ®êng nèi chñ tr¬ng cña ®¶ng, ph¸p luËt, kÕ ho¹ch vµ chñ tr¬ng cña nhµ níc, kh«ng chØ dõng l¹i ë chøc n¨ng ngêi chñ së h÷u vèn thuÇn tuý. ChuyÓn ®æi ph¬ng thøc qu¶n lý hµnh chÝnh cña tæng c«ng ty 90-91 sang ph¬ng thøc ®iÒu tiÕt qua ®Þa vÞ ph¸p lý cña mét cæ ®«ng. Sù ®iÒu tiÕt cña c«ng ty mÑ ®èi víi c«ng ty con cã hiÖu lùc cao hay thÊp phô thuéc vµo sè vèn cu¶ c«ng ty mÑ t¹i c«ng ty con vµ sù xuÊt s¾c cña ngêi ®¹i diÖn. §¬ng nhiªn c«ng ty mÑ ph¶i t×m c¸ch dµnh u thÐ t¹i c«ng ty con b»ng con ®êng t¨ng cæ phÇn vµ qua sù tËp chung cè vÊn ®Ó ngêi ®¹i diÖn cña m×nh t¹i c«ng ty con hoµn thµnh xuÊt s¾c sø m¹ng ®¹i diÖn. VÒ ®Þa vÞ ph¸p lý tríc nhµ níc c«ng y mÑ lµ mét ®¬n vÞ hÆch to¸n kinh tÕ dïng vèn nhµ níc ®Ó ddÇu t lÊy lîi nhuËn cæ phÇn dÓ trng tr¶i chi phÝ qu¶n lý vµ nép ng©n s¸ch theo ®Þnh møc. Víi 15 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ sè vèn do nhµ níc giao qu¶n bé m¸y qu¶n lý c«ng ty mÑ chän n¬i ®Çu t ®Ó chë thµnh cæ ®«ng cö ®¹i diÖn cho c«ng ty mÑ t¹i c«ng y con. §ã la néi dung qu¶n lý cña c«ng ty mÑ. + ph¬ng thøc chuyÓn ®æi: sau khi cã luËtc¸c tæng c«ng ty 90-91 hiÖn hµnh sÏ ®îc tæ chøc chuyÓn ®æi sang m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con theo tõng ph¬ng ¸n cô thÓ gièng nh ph¬ng ¸n cæ phÇn ho¸ tõng doanh nghiÖp nhµ níc. Trong sè 17 tæng c«ng ty 91 vµ 77 tæng c«ng ty 90 cã thÓ cã mét sè tæng c«ng ty kh«ng chuyÓn ®¬cj ho¹c kh«ng chuyÓn ®îc ngay sang m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con. Chóng t¹m thêi tån t¹i díi h×nh thøc cò khi nµo cã diÒu kiÖn th× chuyÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ( thµnh viªn cña tæng c«ng ty) sÏ ®îc chuyÓn thµnh c¸c c«ng ty tr¾ch nhiÖm h÷u h¹n c«ng ty cæ phÇn b»ng con ®êng cæ phÇn ho¸. Nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng cæ phÇn ho¸ sÏ ®îc chuyÓn c«ng ty tr¾ch nhiÖm h÷u h¹n mét thanhf viªn c¸c tæng c«ng ty 90 91 sÏ chuyÓn thµnh cæ ®«ng cña c¸c c«ng ty cæ phÇn trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc thµnh viªn c¸c c«ng ty tr¾ch nhiÖm h÷u h¹n va chñ thÓ cua c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn vÒ mÆt tµi chÝnh sÏ diÔn ra c¸c ®éng t¸c sau chuyÓn dao vèn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc vµo tµi kho¶n vèn cña c«ng ty mÑ vèn nµy cïng víi vèn nhµ níc trong c¸c c«ng ty cæ phÇn lµm thµnh vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty mÑk c«ng ty mÑ chÝnh thøc nhËn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tíc nhµ níc sè vèn nµy vÒ hai mÆt b¶o toµn gi¸ trÞ vµ sinh lîi c¸c c«ng ty mÑ lµm thñ tôc thµnh lËp c«ng y tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cha cã kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ cÇn duy tr× h×nh thøc doanh nghiÖp nhµ níc trong mét thêi gian nµo ®ã vµ lËp ph¬ng ¸n chñ qu¶n c«ng ty tr¸ch nhiªmj h÷u h¹n mét thµnh viªn nµy theo luËt doanh nghiÖp hiÖn hµnh c¸c c«ng ty mÑ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c donhnghiÖp níc biÐn chóng thµnh c«ng ty con vµ thiÕt lËp quan hÖ qu¶n lý theo luËt c¸c c«ng ty nhµ níc c¸c ty mÑ s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cßn l¹i b»ng c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt khi cã ®iÒu kiÖn thÝch hîp riªng c¸c doanh nghiÖp nhµ níc thuéc c¸c tæng c«ng ty 90 91 cha chuyÓn sang m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con vÉn ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp nhµ níc ®ã lµ giai ®o¹n qu¸ ®é cÇn cã nhng kh«ng kÐo dµi qu¶n lý nhµ níc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nãi riªng mäi h×nh thøc doanh nghiÖp nãi chung hiÖn ®ang lµ ®Ò tµi cã tÝnh thêi sù cao lêi gi¶i cho c¸c vÊn ®Ò nµy cßn ph¶i c«ng phu t×m kiÕm trªn ®©y chØ lµ mét vµi suy nghÜ xin ®îc ®ãng gãp cïng d luËn. 16 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ - ¸p dông m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con: M« h×nh trªn rÊt cÇn thiÕt víi c¸c níc trªn thÕ giíi ®Æc biÖt lµ víi ViÖt Nam. ë ViÖt Nam ®· ¸p dông m« h×nh c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con ë mét sè c«ng ty nh: tæng c«ng ty bu chÝnh viÔn th«ng. C«ng ty ®Çu t xuÊt khÈu, c«ng ty ®iÖn lùc, c«ng ty dÇu khÝ. Tiªu biÓu trong sè c¸c c«ng ty trªn lµ c«ng ty bu chÝnh viÔn th«ng. Sau nh÷ng n¨m ho¹t ®éng theo m« h×nh tæng c«ng ty 90 91, tæng c«ng ty bu chÝnh viÔn th«ng viÖt nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. ChÝnh phñ ®· cho thÝ ®iÓm h×nh thµnh ttËp ®oµn bu chÝnh viÔn th«ng ViÖt Nam ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con trong lÜnh vùc viÔn th«ng liªn kÕt víi bu chÝnh. §Ó viÖc thùc hiÖn m« h×nh míi cã hiÖu qu¶ cÇn cã sù chØ ®¹o cña chÝnh phñ vµ sù chuÈn bÞ chu ®¸o, tr¸nh h×nh thøc tæng côc bu ®iÖn cò ®· tæ chøc héi th¶o ®Ó th«ng suèt chñ tr¬ng trong c¸n bé coong nh©n viªn toµn tæng c«ng ty. M« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con ®· ®îc c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn sö dông, Trung quèc lµ níc cã chÕ ®é chÝnh trÞ t¬ng tù nh níc ta còng ¸p dông phæ biÕn, cã diÒu kiÖn kh¸c biÖt lµ c¸c tËp ®oµn ®ã ®· cæ phÇn ho¸ m¹nh mÏ,tiÒm lùc tµi chÝnh kü thuËt , c«ng nghÖ tong ®èi m¹nh. HiÖn nay m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con cña tËp ®oµn kinh tÕ thÕ giíi th¬ng cã hai lo¹i c¬ b¶n: Lo¹i chñ thÓ, lo¹i nµy do mét ®¬n vÞ cã tiÒm lùc vèn, c«ng nghÖ m¹nh nhÊt lµ c«ng ty mÑ, tËp hîp nhiÒu c«ng ty , ®¬n vÞ nhá h¬n díi sù ®iÒu tiÕt cña c«ng ty mÑ thµnh mét tËp ®oµn. lo¹i h×nh chñ thÓ do ®¬n vÞ lín nhÊt l¾m quyÒn chØ huy tuyÖt ®èi, c¸c thµnh viªn cã 3 khèi chÝnh, khèi trung t©m gåm cã c«ng ty mÑ, bé phËn sù nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt, tÊt nhiªn lµ tËp ®oµn sÏ cã nhiÒu bé phËn sù nghiÖp vµ ®în vÞ nhng nhÊt thÓ ho¸ vÒ lîi nhuËn, cïng mét ph¸p nh©n, c¸c bé phËn sù nghiÖp lµ trung t©m lµm ra lîi nhuËn lµ trung t©m lµm ra läi nhuËn ®îc uû quyÒn kinh doanh, ®¬n vÞ chØ lo s¶n xuÊt tËp ®oµn lo vèn vµ ®Çu t. NhËt B¶n vµ hµn quèc sö dông h×nh thøc nµy kh¸ phæ biÕn. Khèi thø hai gåm mét hay nhiÒu ®¬n vÞ, c«ng ty vèn ®Çu t tû lÖ cao cña tËp ®oµn, hä cã quyÒn ph¸p nh©n. Khèi thø ba gåm nh÷ng ®¬n vÞ c«ng ty cã quyÒn ph¸p nh©n riªng nhng cã mét phÇn cæ phÇn cæ phÇn cña c«ng ty mÑ. Khèi thø hai vµ ba cã møc khèng chÕ cña tËp ®oµn láng dÇn nhng ph¶i phô thuéc vµo nhau dÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn phô thuéc vµo søc m¹nh vµo khèi trung t©m. C¸c tËp ®oµn khi ¸p dông h×nh thøc nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: Khèi hai vµ ba thêng cã mÊy chôc ®¬n vÞ ngoµi nhiÖm vô cung cÊp cho khèi cña tËp ®oµn, hä cßn kinh doanh c¸c mÆt hµng kh¸c víi kh¸ch hµng ®a d¹ng h¬n; C«ng 17 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ ty mÑ thêng s¶n xuÊt kinh doanh ®a d¹ng s¶n phÈm dÞch vô, chuyªn m«n ho¸ cao, thêng chiÕm tû lÖ doanh thu kho¶ng 70%-80% cña tËp ®oµn; khèi trung t©m cña tËp ®oµn chung mét tæng hµnh tr×nh, doanh thu, gi¸ c¶ c¸c sè liÖu do c«ng ty mÑ cung cÊp thèng nhÊt. Laäi qu¶n lý: ®¬n vÞ l¾m cæ phÇn lín nhÊt cña c«ng ty mÑ l¾m quyÒn chØ huy ®iÒu phèi, c¸c thµnh viªn lµ c¸c ®¬n vÞ cã quyªn ph¸p nh©n riªng, tËp hîp trong tËp ®oµn. Trong lo¹i h×nh qu¶n lý còng cã ba khèi chÝnh. Khèi trung t©m gåm c«ng ty mÑ vµ tæng hµnhchÝnh cã ph¸p nh©n déc lËp víi nhiÖm vô chÝnh lµ qu¶n lý vµ khèng chÕ, c¸c thµnh viªn trong khèi trung t©m cã quyÒn ph¸p nh©n nhng do c«ng ty mÑ chi phèi qu¶n lý; khèi thø hai lµ c¸c ®¬n vÞ ®éc lËp nhng cã cæ phÇn chi phèi cña trung t©m; khèi thø ba la khèi cã mét cæ phÇn cña khèi trung t©m, lo¹i h×nh nµy kh«ng phæ biÕn ë mét sè tËp ®oµn lín. C¸c tËp ®oµn khi ¸p dông h×nh thøc nµy cã ®Æc ®iÓm sau: chøc n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt t¸ch biÖt, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã quúen ph¸p nh©n riªng thêng sè lîng ®¬n vÞ kh«ng nhiÒu, c«ng ty mÑ lo qu¶n lý, ®Çu t kinh doanh tµi chÝnh. Do bé phËn qu¶n lý kh«ng trùc tiÕp lµm ra lîi nhuËn, c¸n bé Ýt lªn v¹ch ra chiÕn lîc vµ chØ ®¹o thùc hiÖn. Khi xuÊt hiÖn ®èi ngo¹i c¸c sè liÖu lµ sè liÖu cña tËp ®oµn kh«ng ph¶i lµ cña c«ng ty mÑ. Víi t×nh h×nh thùc tÕ, tæng c«ng ty bu chÝnh viÔn th«ng ViÖt Nam, tríc hÕt ph¶i nh×n râ h¹n chÕ cña tæng c«ng ty thËt chÝnh x¸c ë chç nµo tõ ®ã míi cã ph¬ng ¸n phï hîp thùc tiÔn, ®æi míi vµ nhÊt la ®¹t ®îc môc ®Ých x· héi h¸o quyÒn së h÷u tai s¶n trong doanh nghiÖp gi÷a c¸c bªn. §Ó thÝ ®iÓm thµnh c«ng trªn møc ®é nµo ®ã viÖc tríc tiªn ph¶i cã sù chØ ®¹o tËp chung, cã quyÒn lùc ®Ó tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ m¹nh h¬n, ®¸nh gi¸ vèn t×a s¶n chÝnh x¸c nî lÇn ®îc u tiªn sö lý gi¶i quyÕt, bæ nhiÖm c¸n bé hay thªu gi¸m ®èc. Ngoµi ra còng cÇn chó ý lµ mét doanh nghiÖp cã quy m« lín kh«ng ph¶i bao giê còng ®ång nghÜa víi doanh nghiÖp m¹nh. V× vËy cÇn lo¹i bá c¸ch t duy mét chiÒu cø cã c«ng ty mÑ c«ng ty con lµ m¹nh sÏ chØ cã c«ng y mÑ c«ng ty con m¹nh nÕu to¹ ra ®îc c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vÒ kh¶ n¨ng qu¶n trÞ nh©n c¸ch cña ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n trÞ. Tãm l¹i ®©y lµ mét c«ng ty ®i ®Çu trong viÖc thùc hiÖn m« h×nh trªn nã gãp phÇn cung cÊp kinh nghiÖm vµ c¸c bµi häc cho c¸c c«ng ty kh¸c trong vÖc tiÕn lªn m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con. 18 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ c. kÕt luËn. Tãm l¹i qua viÖc ph©n tÝch m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con chóng ta thÊy ®îc tÇm quan träng cña m« h×nh. §©y lµ mét m« h×nh kinh tÕ ®Çy s¸ng t¹o nã gióp c¸c c«ng ty ®Èy m¹nh ®îc sù s¸ng t¹o trong s¶n xuÊt vµ viÖc chiÕm lÜnh thÞ trêng. Nã cã mét sè u ®iÓm: xo¸ bá dÇn chÕ ®é chñ quan, cÊp hµnh chÝnh chñ kho¶n vµ ph©n c«ng , ®Èy m¹nh nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, t¹o mèi liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c c«ng ty. Nhng bªn c¹nh ®ã m« h×nh vÉn cßn mét sè nhîc ®iÓm ®ã lµ kh«ng nªn véi v· ¸p dông m« h×nh vµo c¸c c«ng ty. Víi viÑt Nam chóng ta ®· vµ ®ang ®a m« h×nh c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con vµo mét sè doanh nghiÖp vµ ®· thµnh c«ng trªn mét sè lÜnh vùc nh: ®iÖn lùc, dÇu khÝ vµ bu chÝnh viÔn th«ng…. v× thÕ níc ta cÇn chó ý ®Õn m« h×nh nµy nh»m gióp ViÖt Nam s¸nh vai víi c¸c cêng quèc kinh tÕ. Qua viÖc nghiªn cøu m« h×nh ®· mang l¹i cho em nhiÒu ®iÒu hiÓu biÕt vÒ lÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ viÖt nam ®©y lµ nh÷ng bµi häc bæ Ých cho c¸c sinh viªn ®Æc biÖt lµ sinh viªn c¸c khèi kinh tÕ. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy Lª Thôc ®· gióp ®ì em trong viÖc hoµn thµnh ®Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ nµy./. 19 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ d. danh môc tµi liÖu tham kh¶o: 1. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ. 2. Thêi b¸o kinh tÕ 8/2000. 3. Kinh tÕ dù b¸o 9/2002. 4. Thêi b¸o tµi chÝnh 8/2002. 5. Kinh tÕ dù b¸o 4/2000. 6. Thêi b¸o tµi chÝnh 4/1999. 7. T¹p chÝ qu¶n lý nhµ níc. 8. Tæ chøc c«ng ty VC 10997- 11006 9. Kinh tÕ chÝnh trÞ chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i . 10.T×m hiÓu vÒ m« h×nh tæ chøc c«ng ty mÑ c«ng ty con t¹p chÝ c«ng nghiÖp viÖt nam 4/2002. 11. Mét sè nghiÖp vô giao dÞch c«ng ty mÑ c«ng ty con . t¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn. 20