Tªn ®Ò tµi: Ph©n tÝch c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta hiÖn nay vµ
Ých lîi cña viÖc sö dông c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn ®ã vµo ph¸t triÓn Kinh tÕ – X·
héi trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë VN.
A.PhÇn më ®Çu
Trªn thÕ giíi hiÖn nay lµ c¸c quèc gia ®ang cè g¾ng x©y dùng m« h×nh
kinh tÕ cã sù kÕt hîp gi÷a kÕ ho¹ch vµ thÞ trêng, mµ trong ®ã c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn lµ cèt lâi. Riªng ®èi víi níc ta, sau mét thêi gian dµi duy tr× m« h×nh
kinh tÕ tËp trung ®· thÊy sù kh«ng phï hîp cña nã. ChÝnh v× vËy, n¨m 1986, §¹i
héi §¶ng VI ®· ®Ò ra ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ x· héi nh»m ®a ®Êt
níc dÇn tho¸t ra khái cuéc khñng ho¶ng vµo nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80. §©y lµ
c¸i mèc quan träng ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµn phÇn, vËn
hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. TiÕp
®ã ®¹i héi §¶ng VII, VIII, IX tiÕp tôc hoµn thiÖn vµ cô thÓ ho¸ b»ng c¸c chÝnh
s¸ch, c¬ chÕ nh»m kiªn tr× x©y dng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, trong
®ã gi÷ v÷ng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc. HiÖn nay nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy
®an xen vµo nhau, võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh víi nhau lu«n vËn ®éng vµ cã sù
chuyÓn ho¸ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Ph©n tÝch c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn
vµ Ých lîi cña nã cã ý nghÜa v« cïng quan träng trong viÖc ph¸t triÓn Kinh tÕ –
X· héi trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë ViÖt Nam. BiÕt nh÷ng mÆt m¹nh ®Ó
ph¸t huy vµ nh÷ng mÆt h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc, chóng ta sÏ x©y dùng ®îc mét nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn hoµn thiÖn vµ v÷ng ch¾c, ®a ®Êt níc ra khái ®ãi nghÌo, ph¸t
triÓn toµn diÖn vÒ mäi mÆt, s¸nh nganh cïng c¸c quèc gia trong khu vùc vµ trªn
thÕ giíi.
Bµi viÕt nµy cña em kh«ng thÓ tr¸nh sù thiÕu sãt,em rÊt mong nhËn ®îc sù
gióp ®ì cña thÇy ®Ó em hoµn thµnh b¶n ®Ò ¸n nµy,em xin ch©n thµnh c¶m ¬n
thÇy.
-1-
B. Néi Dung
I.Quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vÒ vÊn ®Ò tån t¹i
nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi k× qu¸ ®é (TKQ§)
lªn CNXH.
1.Theo Lªnin:
§Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña TKQ§ lµ sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn vµ x· héi nhiÒu giai cÊp. Trong TKQ§, nÒn kinh tÕ cã tÝnh chÊt qu¸ ®é. Nã
kh«ng cßn lµ nÒn kinh tÕ TBCN, nhng còng cha lµ nÒn kinh tÕ XHCN. V.I.Lªnin
chØ ra: “Danh tõ qu¸ ®é cã nghÜa lµ g× ? VËn dông vµo kinh tÕ, cã ph¶i nã cã
nghÜa lµ trong chÕ ®é hiÖn nay, cã nh÷ng thµnh phÇn, nh÷ng bé phËn nh÷ng m¶ng
cña CNTB vµ CNXH kh«ng? BÊt cø ai còng ®Òu thõa nhËn lµ cã, song vÊn ®Ò c¬
b¶n lµ ph¶i xem xÐt níc m×nh tån t¹i nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ nµo.”
Trong TKQ§, cha cã thµnh phÇn kinh tÕ nµo gi÷ vai trß thèng trÞ, chi phèi
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, mµ chóng chØ lµ nh÷ng m¶nh, nh÷ng bé phËn hîp
thµnh kÕt cÊu kinh tÕ-XH trong mét hÖ thèng thèng nhÊt biÖn chøng. Mçi thµnh
phÇn kinh tÕ cã kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña nã, hîp thµnh nÒn kinh tÕ
hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn.
2.Theo M¸c vµ Angghen:
Kinh tÕ Nhµ níc lµ mét bé phËn quan träng, nã ra ®êi tõ sù chÝn muåi cña
c¸c tiÒn ®Ò kinh tÕ-XH.
II. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi k× qu¸
®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam:
1.ThÕ nµo lµ thµnh phÇn kinh tÕ(TPKT):
Thµnh phÇn kinh tÕ lµ nh÷ng khu vùc kinh tÕ, nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ dùa
trªn nh÷ng h×nh thøc së h÷u nhÊt ®Þnh vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ thÝch øng víi tr×nh ®é
nhÊt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt. Nh vËy, khi ®Þnh nghÜa TPKT ph¶i c¨n cø vµo
quan hÖ kinh tÕ mµ trø¬c hÕt lµ quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt, do ®ã TPKT
còng cã nghÜa lµ chÕ ®é kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i, ngêi ta
-2-
kh«ng sö dông thuËt ng÷ TPKT mµ dïng thuËt ng÷ khu vùc kinh tÕ (KVKT), nhng còng c¨n cø vµo vèn, tµi s¶n thuéc vÒ ai, nÕu ®ã thuéc vÒ nhµ níc th× lµ
KVKT nhµ níc, nÕu thuéc vÒ t nh©n, ®ã lµ KVKT t nh©n.
2. C¬ së kh¸ch quan cña viÖc tån t¹i kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong
TKQ§ lªn CNXH
- Khi c¸ch m¹ng thµnh c«ng, chóng ta ph¶i tiÕp thu nÒn s¶n xuÊt do x· héi
tríc ®Ó l¹i, bªn c¹nh nÒn s¶n xuÊt lín t b¶n dõa trªn t h÷u lín t b¶n vÒ t liÖu s¶n
xuÊt (TLSX) thï tån t¹i s¶n xuÊt nhá cña nh÷ng n«ng d©n, thî thñ c«ng dùa trªn
t h÷u nhá vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Chóng ®Òu lµ ®èi tîng c¶i t¹o theo CNXH nhng b»ng
nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c nhau:
+§èi víi t h÷u lín TBCN chóng ta thùc hiÖn quèc h÷u hãa XHCN ( kh«ng
hoÆc cã båi thêng) ®Ó chuyÓn thµnh së h÷u toµn d©n do nhµ níc thèng nhÊt qu¶n
lý. Quèc h÷u hãa lµ chia theo tõng giai ®o¹n. Giai ®o¹n ®Çu quèc h÷u hãa nh÷ng
doanh nghiÖp quan träng vµ lín. TiÕp theo ®Õn nh÷ng doanh nghiÖp võa vµ cuèi
cïng lµ c¸c doanh nghiÖp nhá. §iÒu nµy rÊt cã lîi vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ. V× vËy, dï
muèn hay kh«ng trong TKQ§ vÉn cßn tån t¹i kinh tÕ TB t nh©n.
+ §èi víi t h÷u nhá n«ng d©n, thî thñ c«ng .. . chóng ta c¶i t¹o th«ng qua
con ®êng hîp t¸c hãa ®Ó chuyÓn tõ kinh tÕ c¸ thÓ thµnh kinh tÕ tËp thÓ díi c¸c
lo¹i h×nh HTX kh¸c nhau, mµ hîp t¸c hãa dùa trªn nhiÒu nguyªn t¼c trong ®ã
nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt lµ tù nguyÖn v× vËy ph¶i cã thêi gian. Do ®ã dï muèn hay
kh«ng trong TKQ§ vÉn cßn tån t¹i kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ lµ tÊt yÕu kh¸ch quan.
+ Nhµ níc ®Çu t x©y dùng míi c¸c doanh nghiÖp cña nhµ níc thuéc së h÷u
toµn d©n, ®©y lµ chç dùa kinh tÕ cho nhµ níc.
- Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë mçi quèc gia kh«ng ®Òu vÒ LLSX gi÷a c¸c ngµnh
c¸c vïng, c¸c doanh nghiÖp. ChÝnh sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu ®ã quyÕt ®Þnh QHSX,
tríc hÕt lµ h×nh thøc, quy m« vµ quan hÖ së h÷u ph¶i phï hîp víi nã, nghÜa lµ tån
t¹i c¸c quan hÖ së h÷u kh«ng gièng nhau.
- Víi ®êng lèi ®æi míi vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ më, tõ ®ã h×nh thµnh nªn
c¸c doanh nghiÖp liªn doanh gi÷a níc ta víi níc ngoµi hoÆc doanh nghiÖp cã
100% vèn cña níc ngoµi. Nhµ níc cïng c¸c nhµ t b¶n, c¸c c«ng ty trong vµ ngoµi
-3-
níc, h×nh thµnh kinh tÕ t b¶n nhµ níc.
Nh vËy, viÖc thõa nhËn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi k× qu¸
®é kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa vÒ mÆt lý luËn mµ cßn trong thùc tiÔn.
3. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ níc ta khi bíc vµo thêi k× qu¸ ®é.
Níc ta qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi tõ ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, nÒn kinh tÕ chñ
yÕu lµ s¶n xuÊt nhá, tù cÊp tù tóc, cßn ë t×nh tr¹ng phæ biÕn cña TSX gi¶n ®¬n,
LLSX l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, QHSX cßn yÕu kÐm g©y khã kh¨n c¶n
trë cho sù ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn ®ang trong
thêi k× h×nh thµnh, thu nhËp quèc d©n ®Çu ngêi thÊp, lµ mét trong sè quèc gia
nghÌo vµ chËm ph¸t triÓn.
4. Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i ë ViÖt Nam mµ ®¹i héi
§¶ng IX ®· nªu:
4.1 Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc (TPKTNN)
a.Kh¸i niÖm:
TPKTNN lÊy chñ së h÷u toµn d©n lµm c¬ së ( hay cßn gäi lµ së h÷u nhµ níc). Nã lµ nh÷ng ®¬n vÞ, tæ chøc trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh mµ toµn bé nguån
lùc thuéc së h÷u Nhµ níc hoÆc phÇn cña toµn nhµ níc chiÕm tØ lÖ khèng chÕ.
b. H×nh thøc tån t¹i:
TPKTNN bao gåm c¸c doanh nghiÖp nhµ níc (kinh tÕ quèc doanh), c¸c tµi
s¶n thuéc së h÷u nhµ níc ( ®Êt ®ai, tµi nguyªn, ng©n hµng, tµi chÝnh, dù tr÷ quèc
gia..)
- TPKTNN tríc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc vµ doanh nghiÖp cæ phÇn
®îc h×nh thµnh trªn c¬ së :
+ Nhµ níc ®Çu t x©y dùng
+ Quèc h÷u hãa c¸c doanh nghiÖp t b¶n t nh©n.
+ Gãp cæ phÇn khèng chÕ c¸c doanh nghiÖp t nh©n.
-4-
- Víi b¶n chÊt nhµ níc XHCN, nhµ níc x¸c ®Þnh ®Êt ®ai, tµi nguyªn thiªn
nhiªn, tµi chÝnh ng©n hµng .. do nhµ níc n¾m gi÷ chi phèi ®Ó ®iÒu tiÕt, ®Þnh híng
sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
c. Thùc tr¹ng vµ xu thÕ ph¸t triÓn:
Theo sè liÖu 1976-1990, ®Çu t cho kinh tÕ quèc doanh mçi n¨m chiÕm tíi
20% tæng chi ng©n s¸ch nhµ níc nªn kinh tÕ quèc doanh ®îc t¨ng thªm n¨ng lùc
míi : 1127 ngh×n KW ®iÖn, 4,8 triÖu tÊn than, 1184 ngh×n ha gieo trång ®îc tíi
vµ 581,6 ngh×n ha ®îc tiªu, 831 ngh×n ha ®îc khai hoang. C¸c c«ng tr×nh quan
träng nh thñy ®iÖn Hßa B×nh, thñy ®iÖn TrÞ An, xi m¨ng Hoµng Th¹ch, BØm S¬n,
giÊy B·i B»ng, cÇu Th¨ng long, cÇu Ch¬ng D¬ng, BÕn Thñy.. ®· ®a vµo ho¹t ®éng
vµ ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc.
Do nhiÒu n¨m x©y dùng nªn nÒn kinh tÕ quèc doanh ®· cã n¨ng lùc ®¸ng
kÓ. Trong n«ng nghiÖp, c¶ níc cã 654 hå, ®Ëp võa vµ lín, h¬n 1000 cèng tíi tiªu
lín víi 10 ngh×n m¸y b¬m c¸c lo¹i, trªn 2000 m¸y biÕn thÕ vµ gÇn 600 km ®êng
d©y ®iÖn cao thÕ víi tæng c«ng suÊt l¾p ®Æt 20 v¹n KW phôc vô tíi vµ 23 van KW
phôc vô tiªu, 315 n«ng trêng víi trªn 8000 m¸y kÐo vµ 478 tr¹i nh©n gièng.
Trong c«ng nghiÖp, ®· cã 3020 XN quèc doanh, c«ng suÊt ®iÖn 2700 MW, c«ng
suÊt dÖt trªn 400 triÖu m, c«ng suÊt giÊy 16 v¹n tÊn, c«ng suÊt xi m¨ng 4,2 triÖu
tÊn.. .Trong GTVT cã 105500 km ®êng bé, 10732 chiÕc cÇu vµ 177 bÕn phµ. §êng thñy cã 19500 km néi ®Þa vµ 7 c¶ng chÝnh. Hµng kh«ng cã 2 s©n bay quèc
tÕ vµ mét sè s©n bay trong níc. Th¬ng nghiÖp quèc doanh cã 17757 ®iÓm b¸n
hµng. Ngoµi ra, cßn cã 753 c¬ së thuéc c¸c ngµnh tµi chÝnh, ng©n hµng vµ c¸c
ho¹t ®éng dÞch vô kh¸c.
TÝnh chung kinh tÕ quèc doanh cho tíi cuèi n¨m 1989 cã trªn 12 ngh×n c¬
së víi 27817 tØ ®ång gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh theo nguyªn gi¸.
Do cã tiÒm lùc nh vËy nªn hµng n¨m kinh tÕ quèc doanh ®· t¹o ra 30-40%
tæng s¶n phÈm x· héi ( 1981: 35,2%, 1985: 35,7%, 1990: 38,8%) vµ 20-30% thu
nhËp quèc d©n (1981: 22,9%, 1985: 24,4%, 1990: 30%)
NÕu n¨m 94 sè doanh nghiÖp nhµ níc cã vèn díi 1 tû ®ång chiÕm tíi 50%
tæng sè doanh nghiÖp nhµ níc th× ®Õn n¨m 2000 sè ®ã chØ cßn 25%. Sè doanh
nghiÖp cã vèn 1 tû ®ång t¨ng tõ 10% lªn 20%. PhÇn ®ãng gãp cña doanh nghiÖp
-5-
nhµ níc chiÕm gÇn 40% tæng nép ng©n s¸ch vµ trªn 50% kim ngach xuÊt khÈu
cña c¶ níc. TØ lÖ ®ãng gãp cña doanh nghiÖp nhµ níc trong GDP t¨ng t¬ng øng tõ
36,5% lªn 40,2%. TØ suÊt lîi nhuËn trªn vèn nhµ níc t¨ng tõ 6,8% (1993) lªn
12% n¨m 2000.
d.Vai trß vµ t¸c dông.
*TPKTNN ®¹i diÖn cho ph¬ng thøc s¶n xuÊt tiªn tiÕn, nã lµ chç dùa kinh
tÕ cho nhµ níc ®iÒu tiÕt vÜ m«, ®¶m b¶o nh÷ng c©n ®èi chñ yÕu cho toµn bé nÒn
kinh tÕ quèc d©n.
Vai trß cña nã tríc hÕt thÓ hiÖn ë chç: Kinh tÕ quèc doanh n¾m gÇn nh
toµn bé ngµnh c«ng nghiÖp n¨ng lîng (®iÖn lùc, khai th¸c than vµ dÇu khÝ, khai
kho¸ng, luyÖn kim, c¬ khÝ chÕ t¹o, s¶n xuÊt xi m¨ng, ph©n bãn thuèc trõ s©u vµ
c«ng nghiÖp quèc phßng:
Trong s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, c«ng nghiÖp quèc doanh gi÷ vai trß chÝnh
trong mét sè s¶n phÈm quan träng: 70% v¶i mÆc, 85% giÊy, 70% xe ®¹p, 60% xµ
phßng, 100% thuèc t©n dîc.
Trong x©y dùng c¬ b¶n, kinh tÕ quèc doanh ®¶m nhËn hÇu hÕt c¸c c«ng
tr×nh trªn h¹n ng¹ch vµ c¸c c«ng tr×nh quan träng quyÕt ®Þnh triÓn väng t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Trong giao th«ng vËn t¶i, kinh tÕ quèc d©n ®¶m nhËn tõng cung ®é dµi nh
vËn t¶i B¾c Nam, vËn t¶i ngoµi níc.
Trong n«ng nghiÖp, kinh tÕ quèc doanh lµ n¬i cung cÊp chñ yÕu kÜ thuËt
nu«i trång vµ c¸c gièng c©y con cho n¨ng suÊt cao. Nã ®¶m nhËn nhiÖm vÞ tíi
tiªu chÝnh ë hÖ thèng kªnh cÊp I.
Trong l©m nghiÖp khai th¸c ®îc 25-30% s¶n lîng gç toµn ngµnh trong 1
n¨m.
Trong lu th«ng ph©n phèi, th¬ng nghiÖp quèc doanh cã vai trß to lín trong
viÖc cung cÊp vµ æn ®Þnh gi¸ c¶ thÞ trêng ®èi víi nh÷ng vËt t hµng hãa thiÕt yÕu
nh x¨ng dÇu, s¾t thÐp, ph©n bãn thuèc trõ s©u, xi m¨ng, g¹o vµ lµ lùc lîng chñ
yÕu thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô xuÊt nhËp khÈu.
-6-
Kinh tÕ quèc doanh níc ta còng lµ lùc lîng chñ yÕu cung cÊp tµi chÝng cho
ng©n s¸ch nhµ níc . TØ lÖ thu tõ kinh tÕ quèc doanh thêng chiÕm 60-80% tæng
thu ng©n s¸ch. Thu nhËp thuÇn tóy tõ thu nhËp quèc doanh hµng n¨m gÊp nhiÒu
lÇn so víi thu thuÕ c«ng th¬ng nghiÖp ngoµi quèc doanh. Kinh tÕ quèc doanh
thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi nhµ níc nghiªm chØnh h¬n c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c.
Vai trß cña kinh tÕ quèc doanh nÕu chØ ®¸nh gi¸ c¸c mÆt lîng trªn th× cha
®ñ v× nã cßn cã nh÷ng mÆt kh«ng thÓ lîng hãa ®îc. Trong mét sè trêng hîp kinh
tÕ quèc doanh ph¶i chÞu th« lç ®Ó cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn,
nhÊt lµ trong khi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ tõ mét c¬ cÊu l¹c hËu n«ng nghiÖp lµ
phæ biÕn. NhiÒu s¶n phÈm hoÆc dÞch vô do kinh tÕ quèc doanh ®¶m nhËn thêng lµ
®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.
Tr¸ch nhiÖm x· héi cña kinh tÕ quèc doanh cßn thÓ hiÖn ë c¸c mÆt kh¸c n÷a nh
t¹o viÖc lµm, ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n, ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lÝ vµ c«ng
nh©n lµnh nghÒ, gi¶m bít sù mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c d©n téc, gi÷a c¸c vung kinh tÕ,
v¨n hãa, gi¸o dôc, y tÕ.
Bªn c¹nh ®ã kinh tÕ quèc doanh cña ta trong thêi gian qua ®· béc lä mét
sè ®iÓm yÕu , cÇn kh¾c phôc . §ã lµ :
Do chñ quan , duy ý chÝ vµ nãng véi ®i lªn CNXH nªn chóng ta ®· më
réng kinh tÕ quèc doanh qu¸ møc chÞu ®ùng cña nÒn vËt t , tµi lùc hiÖn cã vµ qu¸
kh¶ n¨ng qu¶n lÝ ë c¸c cÊp c¸c ngµnh .
ViÖc thµnh lËpc¸c c¬ së kinh tÕ quèc doanh l¹i kh«ng ®îc chuÈn bÞ kÜ vÒ
c¬ cÊu ngµnh , ®iÒu kiÖn kinh tÕ kÜ thuËt , thiÕu c¸c c¨n cø cµn thiÕt .
Nh÷ng c¬ sì kinh tÕ quèc doanh nhá lµ bé phËn chÞu thua lç lín nhÊt .
4.2.Thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ (TPKTTT).
a.Kh¸i niÖm :
TPKTTT dùa trªn së h÷u tËp thÓ vÒ t liÖu s¶n xuÊt , do nh÷ng ngêi lao
®éng tù nguyÖn gãp vèn vµo ®Ó lµm ¨n tËp thÓ díi nhiÒu h×nh thøc mµ ®iÓn h×nh
lµ c¸c hîp t¸c x· .
-7-
b. H×nh thøc tån t¹i :
H×nh thøc quan träng cña kinh tÕ hîp t¸c lµ hîp tcs x· . Kinh tÕ hîp t¸c x·
lµ nh÷ng h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ cã ph¸p nhan , tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c , cã
tæ chøc chÆt chÏ vµ ®iÒu lÖ hoÞat ®éng râ rµng Kinh tÕ HTX ®îc ph¸t triÓn díi
nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng tõ thÊp ®Õn cao , tõ nhãm tæ ®Õn HTX theo nguyen t¾c
tù nguyÖn , b×nh ®¼ng cïng cã lîi.
Trong nh÷ng n¨m ®æi míi kinh tÔHT cã nh÷ng biÕn ®æi c¨n b¶n:
Hé n«ng d©n ®îc coi lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ , ruéng ®Êt ®îc giao sö dông
l©u dµi. Thùc tÕ xuÊt hiÖn nh÷ng h×nh thøc hîp t¸c x· gi¶n ®¬n, tõng kh©u nh hîp
t¸c x· cæ phÇn, hîp t¸c x· dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra phôc vô cho kinh tÕ hé vµ kinh
tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn.
c. Thùc tr¹ng vµ xu thÕ ph¸t triÓn.
C¸c hîp t¸c x· kiÓu cò bíc sang c¬ chÕ míi ®· ngµy cµng béc lé tÝnh
kh«ng phï hîp. Trong thêi gian tõ n¨m 1986 ®Õn 1996 ®· gi¶i thÓ 3623 HTX vµ
37787 tËp ®oµn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trªn 42 ngh×n HTX tÝn dông. Sè hîp t¸c x·
cßn l¹i tuy kh«ng gi¶i thÓ nhng phÇn lín tån t¹i trªn danh nghÜa. N¨m 1996 lµ
thêi ®iÓm kÕt thóc m« h×nh HTX kiÓu cò chuyÓn sang thêi k× x©y dùng vµ ph¸t
triÓn HTX theo m« h×nh míi, ®¸nh dÊu b»ng viÖc ban hµnh luËt HTX th¸ng 3
n¨m1996.
d. Vai trß vµ t¸c dông:
*TPKTTT lµ trî thñ ®¾c lùc cho thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc ë n«ng nghiÖp
vµ n«ng th«n. Kinh tÕ tËp thÓ ®· cã vai trß kh«ng nhá trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
C¸c HTX vµ tËp ®o¸n¶n xuÊt trong trong n«ng nghiÖp ®ãng vai trß chñ yÕu trong
s¶n xuÊt l¬ng thùc , thùc phÈm nguyªn liÖu n«ng nghiÖp vµ cho c«ng nghiÖp chÕ
biÕn vµ n«ng s¶n xuÊt khÈu. Kinh tÕ tËp thÓ trong c«ng nghiÖp cã nh÷ng n¨m ®·
t¹o ra trªn 40% gi¸ trÞ tæng s¶n lîng cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp. Khèi lîng hµng
hãa vµ hµnh kh¸ch do kinh tÕ tËp thÓ thùc hiÖn hµng n¨m thêng b»ng trªn díi
30% khèi lîng vËn chuyÓn cña vËn t¶i quèc doanh. Th¬ng nghiÖp tËp thÓ trong
nhiÒu n¨m tríc ®©y ®¶m nhËn kho¶ng 15% tæng møc b¶n lÎ trªn thÞ trêng ( sè
liÖu tõ n¨m 90 trë vÒ tríc)
-8-
*H¹n chÕ:
Kinh tÕ tËp thÓ còng cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn do c¶i t¹o nãng véi, gîng Ðp
vµ vi ph¹m nguyªn t¾c c¬ b¶n cña hîp t¸c hãa lµ tù nguyÖn.
Khi ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ , bao cÊp bÞ c¾t gi¶m , kinh tÕ quèc doanh tr×
trÖ th× kinh tÕ tËp thÓ l©m vµo t×nh tr¹ng sa sót lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái.
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh cha ®îc chuÈn bÞ kÜ , khi ho¹t ®éng l¹i dùa vµo kinh
tÕ quèc doanh , trang bÞ ®¬n gi¶n , tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh yÕu kÐm.
S¶n xuÊt chÊt lîng kÐm , dÞch vô ®¬n gi¶n vµ chÊt lîng phôc vô thÊp .
Tuy vËy do x©y dùng m« h×nh HTX kiÓu míi nªn kinh tÕ tËp thÓ cïng víi
kinh tÕ nhµ níc ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng cho kinh tÕ quèc d©n cña níc ta.
4.3 Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ (TPKTCT & TC)
a. Kh¸i niÖm.
TPKTCT & TC dùa trªn t h÷u nhá vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ lao ®éng cña chÝnh
ngêi chñ së h÷u nã.
b. H×nh thøc tån t¹i.
Kinh tÕ hé gia ®×nh trong n«ng nghiÖp thñ c«ng nghiÖp, bu«n b¸n vµ dÞch
vô nhá.
c. Thùc tr¹ng vµ xu thÕ ph¸t triÓn.
Tõ khi bíc vµo thêi k× ®æi míi thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®· kh«ng ngng ph¸t
triÓn c¶ vÒ mÆt sè lîng còng nh quy m« ho¹t ®éng. Theo luËt hîp t¸c x· viÖc thùc
hiÖn tõ th¸ng 1/1987 c¸c hé n«ng d©n kh«ng tham gia HTX n«ng nghiÖp th× tån
t¹i díi h×nh thøc kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ.
Sè hé kinh doanh c¸ thÓ ho¹t ®éng tõ 1.498.611 hé n¨m 1992 lªn
2.026.259 hé n¨m 1996, tèc ®é t¨ng b×nh qô©n 7,68% /n¨m, mçi n¨m t¨ng
129.412 hé. Tõ n¨m 1996-2000 sè lîng hé kinh doanh c¸ thÓ ho¹t ®éng t¨ng tõ
2.016.259 hé lªn 2.137.731 hé, t¨ng b×nh qu©n 1,47 % n¨m, mçi n¨m t¨ng
30.364 hé.
-9-
Trong c¬ cÊu ngµnh nghÒ, thêi ®iÓm 31/2/2000, c¸c hé kinh doanh th¬ng
m¹i dÞch vô chiÕm tØ träng 51,9% tiÕp ®Õnlµ c¸c hé s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu
thñ c«ng nghiÖp chiÕm tØ träng 30,2%.
Vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña hé kinh doanh c¸ thÓ n¨m 2000 lµ 29.267 tØ ®ång
t¨ng 12,93% so víi n¨m 1999. N¨m 2000, vèn ®Çu t cña hé kinh doanh c¸ thÓ
chiÕm 19,83% trong vèn ®Çu t toµn x· héi. Nãi chung c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ
cã nhiÒu khã kh¨n vÒ vèn ho¹t ®éng, ph¶i vay ë thÞ trêng kh«ng chÝnh thøc víi
l·i xuÊt cao vµ thêi h¹n ng¾n, rÊt khã tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn tÝn dông cña c¸c
ng©n hµng th¬ng m¹i, nhÊt lµ nguån vèn tÝn dông u ®·i cña nhµ níc.
VÒ sè lîng lao ®éng tõ n¨m 1996 –2000 tèc ®é t¨ng b×nh qu©n lµ
2,01%/n¨m.
d. Vai trß vµ t¸c dông.
§ãng gãp quan träng vµo GDP n¨m 2000, ®ãng gãp vµo GDP lµ 154.561 tØ ®ång.
Gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, xãa ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n.
§ãng gãp ®¸ng kÓ vµo ng©n s¸ch nhµ níc.
Lu th«ng hµng hãa, vËt t th«ng tho¸ng, viÖc ®i l¹i mua s¾m cña d©n c
thuËn tiÖn dÔ dµng h¬n, kh«ng cßn c¶nh ngêi vµ hµng chê ph¬ng tiÖn nh tríc ®©y,
chÊt lîng phôc vô còng ®îc t¨ng lªn do cã sù c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ
*Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®· béc lé
nhiÒu h¹n chÕ nh bu«n lËu, lµm hµng gi¶, ®Çu c¬, trèn tr¸nh ®¨ng kÝ, kinh doanh
vµ trèn lËu thuÕ.
4.4 Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n(TPKTTBTN)
a. Kh¸i niÖm:
TPKTTBTN dùa trªn së h÷u t nh©n t b¶n vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét lao
®éng lµm thuª, ®Çu t vµo nh÷ng ngµnh vèn Ýt, l·i cao. Nã lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ
mµ vèn do mét hoÆc mét sè nhµ t b¶n trong vµ ngoµi níc ®Çu t ®Ó s¶n xuÊt kinh
doanh vµ dÞch vô.
- 10 -
b. H×nh thøc tån t¹i.
Tæ chøc díi h×nh thøc doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ,
c«ng ty cæ phÇn.. .
c. Thùc tr¹ng vµ xu thÕ ph¸t triÓn:
N¨m 1991, ë ViÖt Nam cã 122 doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng
ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®îc thµnh lËp theo luËt doanh nghiÖp t nh©n 1990, luËt
c«ng ty 1990. N¨m 1993 , sau khi ban hµnh nghÞ ®Þnh 66H§BT ®· cã kho¶ng
900.000c¸ nh©n , nhãm kinh doanh ®îc cÊp ®¨ng kÝ theo lo¹i h×nh ®¬n vÞ cã vèn
díi møc ph¸p ®Þnh . §Õn cuèi n¨m 2001 , ®· cã trªn 30.000 doanh nghiÖp t nh©n
®îc thµnh lËp theo luËt doanh nghiÖp .
Tæng vèn ®¨ng kÝ cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp cña t nhan tõ n¨m 1991
®Õn hÕt th¸ng 9/2001 ®¹t 50.795,142 tØ ®ång . Trong ®ã doanh nghiÖp t nh©n
11.470,173 c«ng ty cæ phµn 10.260,770 tØ chiÕm 20,20%.
N¨m 2000 , tæng vèn thùc tÐ sö dông cña doanh nghiÖp lµ 110.071,8 tØ ,
t¨ng 38,4% so víi n¨m 1999 , trong ®ã cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n t¨ng
40,07% , doanh nghiÖp t nh©n t¨ng 37,64% , c«ng ty cæ phÇn t¨ng 36,79%.
VÒ sè lîng lao ®éng tõ n¨m 1996 – 2000 : tèc ®é t¨ng lao ®éng ë doanh
nghiÖp b×nh qu©n 24,15% 1 n¨m . Sè lao ®éng lµm viÑc trong doanh nghiÖp t¨ng
thªm ®îc 487.459 ngêi ( t¨ng 137,57%)
d. Vai trß vµ t¸c dông :
§ãng gãp quan träng vµo GDP : N¨m 2000, s®ãng gãp vµo GDP lµ 33.154
tØ ®ång
§ãng gãp vµ huy déng ngµy cµng nhiÒu c¸c nguån vèn trong x· héi cho
®µu t s¶n xuÊt , kinh doanh : vèn ®Çu t ph¸t triÎn , vèn sö dông vµ vèn ®¨ng kÝ
kinh doanh ®Òu t¨ng nhanh , chiÕm tØ träng ®¸ng kÓ trong tæng vèn ®Çu t toµn x·
héi
§ãng gãp tÝch cùc cho t¹o viÖc lµm , xãa ®ãi gi¶m nghÌo , n©ng cao ®êi
sèng ngêi lao ®éng .
§ãng gãp ®¸ng kÓ vµo ng©n s¸ch nhµ níc .
- 11 -
Gãp phÇn thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ , t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu,
thóc ®Èy c¹nh tranh.
* H¹n chÕ :
NhiÒu doanh nghiÖp t nh©n cha ®¶m b¶o tÝnh c«ng khai , minh b¹ch trong
kinh doanh , cha thùc hiÖn ®óng c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ lao ®éng , hîp
®ång lao ®éng, chÕ ®é b¶o hiÓm, tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, chÕ ®é b¶o hé lao ®éng ®èi
víi ngêi lao ®éng.
Cßn tån t¹i nhiÒu doanh nghiÖp víi tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp, n¨ng lùc qu¶n
lý cña ngêi lao ®éng vµ tay nghÒ cña ngêi lao ®éng cßn yÕu, hiÖu qu¶ kinh doanh
thÊp vµ kÐm bÒn v÷ng, søc c¹nh tranh yÕu.
4.5 Thành phần kinh tế tư bản nhà nước (TPKTTBNN)
a.Khái niệm
Là sản phẩm của sự can thiệp của nhà nước và hoạt động của các
TPKTTBNN
Tổ chức, đơn vị kinh tế tư bản trong và ngoài nước ,.
b.Hình thức tồn tại:
Bao gồm tất cả các hình thức hợp tác ,liên doanh sản xuất giữa kinh tế nhà
nước và kinh tế TB trong và ngoài nước nhằm sử dụng , khai thác , phát huy thế
mạnh của mỗI bên tham gia , đặt dướI sự kiểm soát của nhà nước .
c.Thực trạng và xu thế phát triển :
Năm 1988,sau khi nhà nước ban hành luật đầu tư nước ngoài , Việt Nam
đã có 37 dự án đầu tư dược cấp phép dướI hình thức doanh nghiệp 100% vốn
nước ngoài , doanh nghiệp liên doanh giữa VN vớI nước ngoài vớI tổng số vốn
đăng kí 360 triệu USD.Chỉ riêng năm 1995 đã có 404 dụ án vốI 6,6 tỉ USD vốn
đăng kí , và đến tháng 12 năm 2000 số dự án được cấp giấy phép lên tớI 3112 dự
án vớI vốn đăng kí 43,16 tỉ USD . Trong đó có 27 dự án (156 triệu USD) đã kết
- 12 -
thúc đúng thờI hạn hoạt động , 452 dự án (3,24 tỉ USD) đã bị giảI thể trước thờI
hạn , 668 dự án xin tăng vốn (4,25 tỉ USD) .
Hiện nay ở nước ta , sử dụng kinh tế TB nhà nước phảI đặt trong bốI cảnh
đặc thù của thờI đạI và dân tộc: sự tác động cửa xu hướng toàn cầu hoá , thương
mạI hoá các mặt đờI sống kinh tế-chính trị-XH làm cho cạnh tranh quốc tế ngày
càng quyết liệt giữa các quốc gia trong giả quyết các vấn đề về: vốn , công nghệ ,
nguyên liệu , lao động … mốI quan hệ kinh tế giữa các nước ,TB dân tộc ngày
càng quan hệ mật thiết vớI TB quốc tế . Điều đó cho ta thấy , việc thực hiện kinh
tế TBNN ở nước ta hiện nay vừa có thuận lợI , vừa có nhiều thách thức , khó
khăn.
d.Vai trò và tác dụng:
KTTBNN kết hơp tối ưu sức mạnh của nhà TB với vai trò sức mạnh của
nhà nước trong việc huy động ,sö dụng vốn , kĩ thuật , công nghệ , kinh nghiệm
tổ chức quản lí , để giành lợI thế cạnh tranh trên thương trường.
KTTBNN không chỉ là “chiếc cầu nốI” giữa nhà nước vớI TB tư nhân
trong nước mà còn mở rộng “bàn tay nhà nước” với TB nước ngoài hướng
chúng vào thực hiện mục tiêu xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật của CNXH đồng
thờI chuyển dần nền sản xuất tiểu nông lên sản xuất lớn XHCN.
Thông qua KTTBNN để cảI tạo tư sản dân tộc , củng cố địa vị thống trị
của giai cấp công nhân.
4.6.Thành phần kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài:
a.Khái niệm:
Nó bao gồm phần vốn của nước ngoài vào các cơ sở sản xuất kinh doanh
của nước ta.
b.Hình thức tồn tạI :
Doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài , doanh nghiệp liên doanh
giữa VN vớI nước ngoài.
- 13 -
c.Thực trạng và xu thế phát triển;
Trong 10 năm (1991_2000) các DN có vốn đầu tư nước ngoài có giá trị
sản xuất bình quân tăng 22% 1 năm. Trong 5 năm (1996_2000) tổng vốn đầu tư
trực tiếp nước ngoài đã thực hiện khoảng 10 tỉ ÚD , chiếm 24% tổng vốn đầu tư
toàn XH , các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tạo ra 34% giá trị XK toàn
ngành công nghiệp , khoảng 23%kim nghạch xuất khẩu và đóng góp trên 10%
GDP chung của cả nước , thu hút trên35 vạn lao đọng trực tiếp làm việc trong
ngành xây dựng , thương mạI , dịch vụ liên quan.
d.Vai trò và tác dụng:
TPKT có vốn đầu tư nước ngoài đã khai thác những tiềm năng , lợI thế so
sánh và các nguồn ngoạI lực từ phía cácđốI tác bên ngoài. Do đó nó đã bổ su ng
nguồn vốn quan trọng cho đầu tư phát triển , tạo thế và lực mớI cho nền kinh tế
nước ta , góp phần quan trọng vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế , nâng cao trình
độ công nghệ , trình độ quản lí nền kinh tế nước ta , góp phần mở rộng quan hệ
dốI ngoạI , chủ động hộI nhập kinh tế vớI các nước trong khu vực và quốc tế ,
nâng cao năng lực XK của VN , đồng thờI mở rộng thị trường hàng hoá , dịch vụ
và lao động.
Tuy nhiên kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài không đồng nhất vớI các
TPKT trong nước cả về mục tiêu và cơ chế vận hành , vừa cầncó chính sách thu
hút mạnh hơn , vừa phảI quan tâm , theo dõi , phân tích điều chỉnh để đảm bảo
mốI quan tâm , theo dõi , phân tích điều chỉnh để đảm bảo mốI tương quan hợp lí
vớI các TPKT trong nước và lợI ích đất nước.
5.Sự thống nhất và mâu thuẫn giữa các thành phần kinh tế:
5.1.Sự thống nhất giữa các tpkt:
Chúng đều nằm trong hệ thống phân công lao động xh.mỗi thành phần
kinh tế đều có vị trí và vai trò nhất định đôi với nền kinh tế quốc dân.
- 14 -
Các thành phần kinh tế đó đều chịu sự quản lí vĩ mô của nhà nước đề vận
động theo cơ chế thị truờng ..
đều chịu sự tác động của các quy luật kinh tế thị truờng.
Các tpkt đều liên doanh , liên kết với tpkt nhà nuớc để đều định huớng di
lên cnxh do kinh tế nhànước giũ ca trò chủ đạo.
Tính nhiều tpkt phản ánh tính linh hoạt , mềm dẻo , tính thích nghi của
những quan hệ sản xuất đối với
tính nhiều trình độ của lực lượng sản xuất . đồng thời , các tpkt cần được
bình đẳng trước pháp luật
5.2.sự mâu thuẫn giữa các thành phần kinh tế:
Mâu thuẫn giữa các tpkt với nhau thể hiện : ở những mâu thuẫn giữa công
hữu và tư hữu , Giữa tư nhân vớI tập thể , vớI nhà nước , giữa xu hướngTBCNvà
CNXH . Đây là mâu thuẫn về mặt lợI ích dựa trên những hình thức sở hữu khác
nhau về tư liệu sản xuất .
Mâu thuẫn là động lực của mọI sự vận động và phát triển . Trong hệ thống
nhất của nền kinh tế quá độ chứa đựng những sự đốI lập , những khuynh hướng
đốI lập , một mặt bài trừ , phủ định lẫn nhau , cạnh tranh vớI nhau , mặt khác ,
chúng thống nhấtvớI nhau , thâm nhập , nương tựa vào nhau để tồn tạI và phát
triển thông qua hợp tác và cạnh tranh , liên doanh , liên kết.
6. Ích lợi và hạn chế của việc sử dụng cơ cấu kinh tế nhiều thành phần
vào phát triển KT-XH trong thờI kì quá độ lên CNXH.
6.1: Ích lợi:
Các thành phần kinh tế ở VN trong những năm qua đã góp phần quan
trọng vào tăng trưởng kinh tế đất nước .
Tạo công ăn việc làm ổn định cho ngườI lao động , góp phần tăng năng
suất lao dộng , cảI thiện đờI sống cho ngườI dân.
Cụ thể là:
- 15 -
Trong thờI kì kế hoạch hoá tập trung, vớI quan niệm dướI CNXH không
có thất nghiệp , nền KTVN đã cố gắng tạo việc làm , thu hút lao động XH bằng
cơ chế tăng biên chế nhà nước và tăng số ngườI tham gia vào các hình thức kinh
tế hợp tác . Năm 1986 , trong tổng số lao động đang làm việc trong nền KTQD
thì 14,5% thuộc biên chế nhà nước , 72,2% là xã viên các tổ chức kinh tế tập
thể , 13,3% là những ngườI làm kinh tế cá thể cơ chế tạo việc làm dẫn đến lao
động thuộc biên chế nhà nước dư thừa qu¸ lín,sè x· viªn t¨ng cao 1 c¸ch h×nh
thøc .Tõ n¨m 1986 -> 1998, sè lao ®éng thu hót vµo c¸c kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ ë
thµnh thÞ t¨ng trªn 7,4 triÖu ngêi, sè lao ®éng lµm viÖc trong thµnh phÇn TB nhµ
níc vµ TB t nh©n ®¹t gÇn 0,5 triÖu ngêi.
Nguån thu ng©n s¸ch nhµ níc ngµy cµng nhËn ®îc nhiÒu h¬n tõ sù ph¸t
triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.
ThuÕ thu tõ doanh nghiÖp liªn doanh v¬Ý níc ngoµi tõ 6% n¨m 1988 ®·
chiÕm 11.5% n¨m 1989 vµ t¨ng cao trong c¸c n¨m sau, ®¹t 35,1% n¨m 1998
ThuÕ c«ng th¬ng nghiÖp vµ dÞch vô ngoµi quèc doanh chiÕm tØ träng æn
®Þnh trong kho¶ng 12% ->16% (tõ 1986 -> 1998) .
ThuÕ n«ng nghiÖp chiÕm tØ träng æn ®Þnh (5% - 6%) tõ 1986 -> 1998.Nh×n
chung møc ®ãng thuÕ cña TPKT nhµ níc vÉn chiÕm tØ träng cao h¬n so víi c¸c
TPKT kh¸c
Gi¶i phãng ®îc mäi søc s¶n xuÊt tiÒm tµng vµ mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt níc
®Î ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. TËp hîp mäi nguån lùc réng r·i trong toµn x·
héi. VÒ lao ®éng, tµi chÝnh, trÝ tuÖ cho c«ng viÖc ph¸t triÓn 1 c¸ch nhanh chãng
nhÊt, cã hiÖu qu¶ nhÊt.
Mçi TPKT cã vÞ trÝ, vai trß vµ t¸c dông to lín cña nã trong c«ng viÖc ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ,mµ TPKT kh¸c kh«ng thÓ thay thÕ ®îc. Nã lµm cho tr×ng ®é s¶n
xuÊt, ph©n c«ng lao ®éng ph¸t triÓn, x· héi ho¸ cao.
Ph¸t triÓn c¸c TPKT lµ c¬ së ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¸t triÓn kinh
tÕ thÞ trêng, t¹o thuËn lîi cho c¬ chÕ thÞ trêng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶.
Ph¸t triÓn c¸c TPKT cã t¸c dông ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt, kÜ thuËt, céng
nghÖ, ®éng viªn tèi ®a mäi nguån lùc bªn trong, bªn ngoµi,®éng viªn mäi tÇng
líp nh©n d©n x©y dùng kinh tÕ, phôc vô cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
- 16 -
Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn gãp phÇn æn ®Þnh chÝnh
trÞ – x· héi cña ®Êt níc, nã lµ c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó ®¶m b¶o sù d©n chñ vÒ kinh
tÕ. C¬ së cña d©n chñ kinh tÕ lµ b¶o ®¶m sù tù do cña mäi c«ng d©n trong ho¹t
®éng kinh tÕ víi TPKT phï hîp. §ång thêi mäi c«ng d©n, mçi TPKT ®Òu ph¶i cã
nghÜa vô kinh tÕ ®èi víi x· héi theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. Nh vËy, mäi ngêi d©n
®Òu cã thÓ lµm giµu chÝnh ®¸ng. §ã lµ tiÒn ®Ò cho ®©n chñ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ x· héi vµ thùc hiÖn môc tiªu “d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ,
v¨n minh”.
ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam thêi gian võa qua ®·
t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh
tÕ. §iªï nµy ®îc thÓ hiÖn râ ë nh÷ng mÆt sau:
HiÕn ph¸p 1992 ghi nhËn së h÷u t nh©n lµ 1 trong 3 chÕ ®é së h÷u chñ yÕu
trong nÒn kinh tÕ. Sù ghi nhËn nµy ch¼ng nh÷ng gi¶i phãng søc s¶n xuÊt 1 lùc lîng kinh tÕ to lín cña quèc gia mµ cßn t¹o ra 1 c¨n cø ph¸p lÝ v÷ng ch¾c ®Ó t
nh©n níc ngoµi ®Çu t vµo ViÖt Nam mµ kh«ng sî bÞ quèc h÷u ho¸ hay bÞ ®Æt vµo
1 qu¸ tr×nh c¶i t¹o XHCN nh tríc ®æi míi t¹i ViÖt Nam .
ViÖc xo¸ bá ®éc quyÒn ngo¹i th¬ng cña kinh tÕ nhµ níc ®· tõng bíc ®îc
thùc hiÖn trong suèt qu¸ tr×nh ®æi míi võa qua. Sù ®iÒu chØnh nµy ®· më ra
nh÷ng kh¶ n¨ng to lín vµ hiÖn thùc ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®Èy m¹nh héi nhËp
quèc tÕ vÒ mÆt th¬ng m¹i. HiÕn ph¸p 1992 qui ®Þnh quyÒn tù do kinh doanh cña
c«ng d©n. Víi quyÒn nµy, c«ng d©n ViÖt Nam ngoµi viÖc trë thµnh ngêi lao ®éng
trong c¸c tæ chøc kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, cßn cã thÓ trë thµnh nh÷ng ngêi chñ kinh doanh trong c¸c tæ chøc thuéc c¸c TPKT kh¸c. Víi t c¸ch lµ chñ kinh
doanh c«ng d©n ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÒu kiÖn h¬n ®Ó tham gia vµo nÒn kinh tÕ
khu vùc, nÒn kinh tÕ thÕ giíi kh«ng chØ trªn lÜnh vùc th¬ng m¹i mµ trªn lÜnh vùc
®Çu t trÝ tuÖ.
6.2. H¹n chÕ:
Thùc tiÔn, nÒn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m qua ®· cho thÊy thµnh phÇn kinh
tÕ nhµ níc víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®· kh«ng t¬ng xøng víi vai trß chñ ®¹o vèn cã
cña nã xÐt vÒ mÆt lÝ thuyÕt.
VÊn ®Ò b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c TPKT cßn
nhiÒu bÊt cËp.
ViÖc xö lÝ mèi quan hÖ gi÷a lµm giµu vµ bãc lét, gi÷a TB vµ lao ®éng lµm
- 17 -
thuª trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¬ cÊu c¸c TPKT ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn næi
cém cÇn ph¶i ®îc nghiªn cøu, lµm râ.
7. ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ®Ó sö dông c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn:
7.1. ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p chung:
Trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c TPKT, §¶ng ta chñ tr¬ng ph¸t triÓn c¸c
h×nh thøc tæ chøc kinh doanh ®an xen, hçn hîp nhiÒu h×nh thøc së h÷u, gi÷a c¸c
TPKT víi nhau, gi÷a trong níc vµ ngoµi níc, c¸c xÝ nghiÖp liªn hîp doanh gi÷a
nhµ níc vµ t nh©n, gi÷a HTX vµ t nh©n…
Chóng ta ph¶i cã c¬ chÕ qu¶n lý vµ chÝnh s¸ch ®óng ®¾n, tiÕn hµnh ®ång
béc¸c gi¶i ph¸p
vÜ m« ®Ó t¹o m«i trêng thuËn lîi cho c¸c TPKT ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶,bao
gåm:
Hoµn thiÖn hÖ thèng tµi chÝnh vµ ng©n hµngb»ng nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn
®¹I,®¶m b¶o th«ng suèt trong vµ ngoµi níc.
X©y dùng mét thÞ trêng hoµn thiÖn vµ ®Çy ®ñ.
Hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin kinh tÕ phôc vô cho c¸c nhµ doanh nghiÖp
vµ ph¸t huy d©n chñ ho¸ trong ®êi sèng kinh tÕ.
X©y dùng ®éi ngò c¸c doanh nghiÖp giái vµ c¸c nhµ qu¶n lý vÜ m« cã tµi,
®ång thêi liªn kÕt hä l¹i.
Hoµn thiÖn vµ n©ng cao tay nghÒ cho ngêi lao ®éng.
Chóng ta cÇn ph¶i t¨ng cêng vai trß kinh tÕ cña nhµ níc, x©y dùng nhµ níc
ph¸p quyÒn VN. ®Ó nh©n d©n yªn t©m bá vèn ra s¶n xuÊt kinh doanh vµ ho¹t
®éng ®óng híng, Nhµ níc ph¶I x©y dùng mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p qui nh luËt
kinh doanh,luËt thõa kÕ, luËt thuª mín lao ®éng…..®ång thêi hoµn thiÖn chÕ ®é
kinh doanh, kÕ to¸n, thèng kª, thuÕ, hîp ®ång kinh tÕ.
Ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ níc ®Ó nã thùc sù gi÷ vai trß chñ ®¹o lµm chç
dùa kinh tÕ cho nhµ níc vµ ®Þnh híng nÒn kinh tÕ ®i lªn CNXH. Vai trß chñ ®¹o
cña kinh tÕ quèc doanh kh«ng ph¶i ë chç chiÕm tØ träng bao nhiªu mµ lµ ë chç
n¾m gi÷ nh÷ng vÞ trÝ nµo.
7.2. ChÝnh s¸chvµ gi¶i ph¸p ®èi víi tõng thµnh phÇn kinh tÕ:
a. TPKTNN:
- 18 -
KTNN cÇn tËp trungvµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc träng yÕu nh kÕt cÊu h¹
tÇng kinh tÕ- x· héi, hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng, nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh
doanh, th¬ng m¹i, dÞch vô quan träng, nh÷ng c¬ së kinh tÐ phôc vô an ninh quèc
phßng vÒ vÊn ®Ò x· héi, ®Ó ®¶m b¶o nh÷ng c©n ®èi lín, chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ
vµ thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Chóng ta cÇn thiÕt ph¶i cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc.
§æi míi c«ng nghÖ, kÜ thuËt, d©y chuyÒn thiÐt bÞ.
Hoµn thiÖn chÕ ®é, chÝnh s¸ch, luËt ph¸p ®¶m b¶o DN nhµ níc thùc sù lµ
mét ®¬n vÞ hµng ho¸ cã t c¸ch ph¸p nh©n. Ph©n ®Þnh quyÒn së h÷u nhµ níc víi
quyÒn ®¹i diÖn chñ së h÷unhµ níc, quyÒn së h÷u nhµ níc víi quyÒn sö dông,
qu¶n lÝ. T¸ch b¹ch râ rµng chøc n¨ng kinh tÕ víi qu¶n lÝ tµi s¶n cña nhµ nícvµ
qu¶n lÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp.
§Ó ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ níc ph¶i ph©n lo¹i vµ s¾p xÕp l¹i hÖ
thèng doanh nghiÖp nhµ níc theo híng:
X¸c ®Þnh c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých cÇn thiÕt,ho¹t ®éng kh«ng v× môc
®Ých lîi nhuËn lµ chÝnh ( nh c¸c doanh nghiÖp phôc vô an ninh, quãoc phßng,giao
th«ng c«ng céng, trêng häc,bÖnh viÖn…) cÇn cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp ®Î
qu¶n lý vµ sö dôngcã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc dîc ®Çu t, ®¶m b¶o môc tiªu kinh
tÕ-x· héi.
Nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thu lîi nhuËn tËp
trung kiÖn toµn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c DN lín, nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng
tèt, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ tham gia thÞ trêng thÕ giíi, ph¶I trë thµnh nh÷ng
doanh nghiÖp m¹nh toµn diÖn, ®Çu ®µn vÒ CN-KT vµ chÊt lîng s¶n phÈm,®i ®Çu
vÒ b¶o ®¶m XH, ¶nh hëng tèt ®Ðn nÒn kinh tÕ.
Nh÷ng doanh nghiÖp nhá vµ qu¸ nhá, nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng cã vai
trß quan träng, lµm ¨n thua lç yÕu kÐm, cµn døt ®iÓmxö lý thÝch hîp nh chuyÓn
h×nh thcsë hò,cæ phÇn ho¸, cho thuª, kho¸n, gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n theo luËt.
Nh÷ng doanh nghiÖp mang tÝnh ®éc quyÒnhoÆc nh÷ng soanh nghiÖp cã
chøc n¨ng æn ®Þnh thÞ trêng, gi¸ c¶,cÇn ph¶i x¸c ®Þnh rá tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n
vµ sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc, nh»m b¶o ®¶m c«ng b»ng trong ph¸t triÓn, t¹o m«I trêng cho c¹nh tranh vµ phôc vô cho sù ®Þnh híng nÒn kinh tÕ.
M¹nh d¹n nghiªn cøu vµ øng dông c¸c h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý trong c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc.
Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch tuyÓn dông, ®·i ngé, g¾n tr¸ch nhiÖm víi
- 19 -
quyÒn h¹n vµ nghÜa vô, sím tiªu chuÈn ho¸ c¸c chøc danh.
b. TPKTTT:
TPKTTT cÇn cã sù gióp ®ì vÒ ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé KHKT ®Ó
n«ng nghiÖp chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n víi ph©n c«ng lao ®éng x· héi, t¹o viÖc lµm
vµ thu nhËp, khuyÕn khÝch lµm giµu chÝnh ®¸ng ®i ®«i víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo,
tõng bíc c«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp ®Ó tõng bíc kinh tÕ HTX
cïng víi KTNN trë thµnh nÒn t¶ng KYQD.
ChÝnh s¸ch ®Çu t trang bÞ kÜ thuËt vµ øng dung c«ng nghÖ míi trong n«ng
nghiÖp, sö dông nh÷ng tiÕn bé cña c«ng nghÖ sinh häc vµo s¶n xuÊt.
CÇn cã sù gióp ®ì vÒ vÊn ®Ò tiªu thô s¶n phÈm,chÝnh s¸ch thÞ trêng, xuÊt
khÈu, chÕ biÕn, gi¸ c¶, tÝn dông.
X©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y
trång.
ChuyÓn ®æi HTX kiÓu cò sang HTX kiÓu míi míi nh luËt HTX ®· ®îc
quèc héi ban hµnh
c. TPKTCT&TC:
Nhµ níc vµ c¸c TPKT kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì, híng dÉn KTCT&TC vÒ
vèn, kÜ thuËt,c«ng nghÖ, tµi chÝnh, tiªu thô s¶n phÈm…®Ó nã tõng b íc ®i vµo con
®êng lµm ¨n tËp thÓ díi h×nh thøc HTX hoÆc lµm vÖ tinh cho c¸c TPKT kh¸c.
Ph¸t triÓn hé kinh doanh c¸ thÓ ë tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ ph¸p luËt kh«ng
cÊm vµ kh«ng ®ßi hái ®iÒu kiÖn kinh doanh ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n, tËp trung
khuyÕn khÝch, ph¸t triÓn ë nh÷ng n¬i cã thÕ m¹nh vÒ nguån lao ®éng, nguyªn
liÖu vµ thÞ trêng tiªu thô. KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ hç trî kinh tÕ hé ë vïng s©u
vïng xa, vïng kinh tÕ chËm ph¸t triÓn.
d. TPKTTBTN:
KhuyÕn khÝch nh÷ng hé kinh doanh c¸ thÓ cã ®ñ ®iÒu kiÖn chuyÓn thµnh
doanh nghiÖp t nh©n. KhuyÕn khÝch TBTN ®Çu t vµo s¶n xuÊt, b¶o vÖ quyÒn së
h÷u vµ lîi Ých hîp lÝ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ cñng cè lßng tin cho c¸c nhµ TB
®Çu t ph¸t triÓn.
Më réng diÖn u ®·i ®èi víi nh÷ng ngµnh nghÒ, lÜnh vùc, ®Þa bµn, s¶n phÈm
nhµ níc khuyÕn khÝch ®Çu t.
Hç trî m¹nh h¬n nh÷ng doanh nghiÖp ®Çu t s¶n xuÊt s¶n phÈm míi víi
céng nghÖ hiÖn ®¹i phôc vô cho chiÕn lîc xuÊt kh©ñ…
TiÕp tôc hoµn thiÖn m«i trêng ph¸p lÝ, m«i trêng t©m lÝ x· héi.
- 20 -
- Xem thêm -