Tài liệu Kc070 kinh tế nhà nước

PhÇn më ®Çu Níc ta b¾t dÇu dæi míi nÒn kinh tÕ tõ nh÷ng n¨m chÝn m¬i cho ®Õn nay ®· qua mêi n¨m .Trong dã vai trß chñ ®¹o, dÉn d¾t, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cña kinh tÕ Nhµ níc lu«n ®îc §¶ng quan t©m, coi träng vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu bíc ®Çu rÊt kh¶ quan c¶ trong lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, c¶ ®êng lèi ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®Êt níc.§Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tª theo ®Þnh híng XHCN trong NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh chñ tr¬ng nhÊt ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt, cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c, c¹nh tranh lµnh m¹nh trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ quuyÕt ®Þnh, kinh tÕ Nhµ níc cïng kinh tÕ tËp thÓ trë thµnh c¬ së v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ mét lÇn n÷a nhÊn m¹nh nhiÖm vô “TiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ níc ®Ó thùc hiÖn tèt vai trß chñ ®¹o nÒn kinh tÕ”. Cã nh thÕ míi ph¸t huy ®îc ®Æc diÓm cña kinh tÕ XHCN Nh»m thÓ hiÖn râ vai trß cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®ßi hái kinh tÕ Nhµ níc ph¶i ®æi míi ®Ó gi÷ v÷ng vai trß chñ ®¹o, thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn. V× vËy viÖc nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt nam hiÖn nay lµ hÕt søc quan träng. Víi tÇm quan trängcña nã em ®· chän ®Ò tµi : “Kinh tÕ nhµ níc vµ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam" Ngoµi phÇn më ®µu vµ phÇn kÕt luËn §Ò tµi bao gåm Ch¬ng1 Vai trß cña Kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN 1 Kinh tÕ Nhµ níc 1.1 1.2 Ch¬ng2 2.1 2.2 Ch¬ng3 3.1 3.2 a c d Kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng Kinh tÕ Nhµ níc ë níc ta hiÖn nay Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t dîc trong h¬n 10 n¨m ®æi míi Sù h¹n chÕ vµ nh÷ng tån t¹i cña kinh tÕ Nhµ níc Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ níc ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ níc. §æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Tæng c«ng ty Nhµ níc, h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ DNNN, thùc hiÖn giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n DNNN. §æi míi, n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ níc vµ söa ®æi bæ sung vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch. PHÇN HAI:NéI DUNG §Ò Tµi I. Vai trß cña Kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN: 1 Kinh tÕ Nhµ níc: Kinh tÕ Nhµ níc lµ nh÷ng ®¬n vÞ, tæ chøc trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc phôc vô s¶n xuÊt, kinh doanh mµ toµn bé nguån lùc thuéc së h÷u Nhµ níc hoÆc mét phÇn phô thuéc së h÷u Nhµ níc chiÕm tû lÖ khèng chÕ. Nh vËy, kinh tÕ Nhµ níc ®îc h×nh thµnh th«ng qua viÖc Nhµ níc ®Çu t vèn x©y dùng míi tõ vèn ng©n s¸ch nhµ níc hoÆc th«ng qua quèc h÷u ho¸ c¸c xÝ nghiÖp t nh©n. Kinh tÕ Nhµ níc bao gåm c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, c¸c tæ chøc kinh tÕ, tµi chÝnh thuéc së h÷u Nhµ níc nh hÖ thèng ng©n hµng, kho b¹c, dù tr÷ quèc gia, vµ toµn bé tµi s¶n thuéc së h÷u Nhµ níc. 2 Kinh tÕ Nhµ níc réng vµ m¹nh h¬n bé phËn doanh nghiÖp nhµ níc. §Ó n¾m râ ®îc hai ph¹m trï nµy vµ nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n vai trß kinh tÕ nhµ níc lµ mét bíc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc thùc tiÔn nÒn kinh tÕ níc ta trong qu¸ tr×nh ®æi míi Ta còng cÇn ph©n biÖt së h÷u Nhµ níc víi thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc. Ph¹m trï së h÷u Nhµ níc réng h¬n ph¹m trï thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc, thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc tríc hÕt ph¶i thuéc së h÷u Nhµ níc, nhng së h÷u nhµ níc cã thÓ do c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c sö dông. ThÝ dô: ®Êt ®ai, Nhµ níc ®¹i biÓu cho toµn d©n së h÷u, nhng kinh tÕ hé, hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c sö dông. Ngîc l¹i, së h÷u Nhµ níc kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ Nhµ níc, ch¼ng h¹n Nhµ níc gãp vèn cæ phÇn chiÕm tû lÖ thÊp vµo c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, th«ng qua liªn doanh, liªn kÕt gäi lµ thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n Nhµ níc. 2. Kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi nÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i, ho¹t ®éng ®an xen lÉn nhau, võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh víi nhau, lu«n vËn ®éng vµ cã sù chuyÓn ho¸ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß më ®êng dÉn d¾t cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. §Ó gi÷ v÷ng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ, cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc lªn n¾m vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ nh©n tè chÝnh thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ nhanh vµ l©u bÒn. Ph¸t huy lîi thÕ nguån vèn lín tõ ng©n s¸ch; lùc lîng ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kü thuËt; tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i; quan hÖ kinh tÕ réng lín trong vµ ngoµi níc, kinh tÕ Nhµ níc cã chøc n¨ng t¹o lËp c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng, s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng, hç trî, chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Tuy nhiªn vai trß chñ ®¹o ë ®©y kh«ng cã nghÜa lµ chiÕm tû träng lín mµ ®Ó gi÷ vai trß nµy thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc ph¶i n¾m ®îc nh÷ng ngµnh then chèt, nh÷ng lÜnh vùc quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh c«ng nghiÖp nÆng, giao th«ng vËn t¶i, c¬ së h¹ tÇng ... N¨m 2002 ta ®· thu dîc nh÷ng kÕt nh :t¨ng trëng GDP 7,04%, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 16%, gi¸ trÞ s¶n xuÊt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng 14%, l¹m ph¸t gi¶m xuèng møc kh«ng qu¸ 5% ... Trong ®ã, riªng khu vùc kinh tÕ 3 Nhµ níc chiÕm 39,7% GDP, ®ãng gãp gÇn 40% tæng nép Ng©n s¸ch nhµ níc vµ 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc. Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc ®· thùc sù chøng tá vai trß chñ ®¹o, chi phèi vµ thóc ®Èy toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn theo ®óng quü ®¹o theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. II. Kinh tÕ Nhµ níc ë ViÖt nam hiÖn nay. 1. Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc trong h¬n 10 n¨m ®æi míi : Theo ®êng lèi chñ tr¬ng chØ ®¹o qua c¸c §¹i héi §¶ng VI ,VII, VIII vµ gÇn ®©y nhÊt lµ §¹i héi §¶ng XI, kinh tÕ Nhµ níc nãi chung, DNNN nãi riªng ®· ®îc s¾p xÕp l¹i mét bíc kh¸ c¨n b¶n, ®· gi¶m qu¸ nöa sè doanh nghiÖp (nh÷ng doanh nghiÖp nhá vµ yÕu kÐm), nh÷ng doanh nghiÖp cßn l¹i ®îc cñng cè mét bíc. C¬ chÕ qu¶n lý ®îc h×nh thµnh ngµy cµng hoµn thiÖn gióp c¸c doanh nghiÖp chuyÓn ®æi vµ thÝch nghi dÇn víi c¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ trêng trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ më vµ héi nhËp quèc tÕ. Tõ 1990 ®Õn nay níc ta ®· tiÕn hµnh 3 lÇn tæ chøc s¾p xÕp l¹i hÖ thèng DNNN. LÇn thø nhÊt (1990 - 1993), tæ chøc l¹i s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp quèc doanh víi môc tiªu thay thÕ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch mang tÝnh hµnh chÝnh b»ng mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng, ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. KÕt qu¶ s¾p xÕp trong giai ®o¹n nµy vÒ sè lîng ®· c¾t gi¶m 1/2 sè doanh nghiÖp Nhµ níc, vÒ mÆt kinh tÕ ®· cã sù thay ®æi c¨n b¶n trong t duy kinh tÕ: doanh nghiÖp Nhµ níc lÊy lîi nhuËn lµm môc tiªu c¬ b¶n, nhng vÉn ®¶m nhËn vai trß lµm h×nh mÉu cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c; doanh nghiÖp Nhµ níc thùc hiÖn c¶ hai kh©u s¶n xuÊt vµ lu th«ng ph©n phèi; DNNN kh«ng cßn bÞ bã hÑp kinh doanh theo ngµnh vµ l·nh thæ; DNNN b¾t ®Çu biÕt ®Õn kh¸i niÖm c¹nh tranh víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trªn thÞ trêng. §æi míi DNNN lÇn thø hai (1994-1997), ChÝnh phñ tiÕn hµnh thµnh lËp c¸c DNNN víi tæng vèn chñ së h÷u chiÕm tû lÖ lín trong tæng sè vèn cña doanh nghiÖp Nhµ níc, ®ã lµ c¸c tæng c«ng ty 91, tæng c«ng ty 90. ViÖc s¾p xÕp nµy ®· h×nh thµnh c¸c Tæng c«ng ty Nhµ níc chi phèi ®îc nh÷ng ngµnh kinh tÕ quan träng nh ®iÖn n¨ng, dÞch vô bu chÝnh viÔn th«ng, hµng kh«ng, 4 vËn t¶i ®êng s¾t, viÔn d¬ng, giao th«ng vËn t¶i, x©y dùng.... Mét sè tæng c«ng ty ®· trë thµnh h¹t nh©n cña nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ ®a ngµnh. Cuéc ®æi míi DNNN lÇn thø ba, thùc hiÖn h¹ cÊp së h÷u th«ng qua giao b¸n, kho¸n, cho thuª, chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn ®èi víi c¸c DNNN kh«ng cã vai trß then chèt cÇn Nhµ níc n¾m gi÷, vèn së h÷u nhá, ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶... HiÖn nay doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta ®îc tæ chøc l¹i theo h×nh thøc vµ c¬ cÊu: 17 tæng c«ng ty 91, 76 tæng c«ng ty 90 vµ trªn 4.000 doanh nghiÖp Nhµ níc ®éc lËp. §Õn n¨m 2002 c¶ níc ®· s¸t nhËp h¬n 3.500 doanh nghiÖp, gi¶i thÓ kho¶ng 4.500 doanh nghiÖp Nhµ níc (DNNN), cæ phÇn ho¸ gÇn 500 doanh nghiÖp Nhµ níc. Nhê vËy tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp trung vèn trong DNNN ®îc n©ng lªn. Sè DNNN cã vèn díi 1 tû ®ång ®· gi¶m ®¸ng kÓ vµ sè DNNN cã vèn trªn 10 tû ®ång t¨ng tõ 10% lªn 35% tõ n¨m 1994- 2002, s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn vµ hiÖu qu¶ ®îc n©ng lªn râ rÖt. §ãng gãp cña khu vùc kinh tÕ Nhµ níc trong tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) qua c¸c n¨m (tÝnh theo ®¬n vÞ %) : C¸c khu vùc kinh tÕN¨m 1991N¨m 1992N¨m 1993N¨m 1994N¨m 1995N¨m 1996N¨m 1997N¨m 1998N¨m 1999N¨m 2000N¨m 2001N¨m 2002GDP100100100100100100100100100100100100KTNN29,330,639,240,140,239,940,540,038, 739,039,239,7KTNQD70,769,460,853,553,552,750,450,049,147,747,146§TNN0006,46,37,49,110,012,213,3 13,714,3(Nguån: Thêi b¸o Kinh tÕ). KTNN : Kinh tÕ nhµ níc 5 KTNQD : Kinh tÕ ngoµi quèc doanh §TNN : §µu t níc ngoµi Tõ nh÷ng sè liÖu cô thÓ trªn chøng tá thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc thùc sù cã vai trß chi phèi, thóc ®Èy toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn ®óng quü ®¹o, gãp phÇn vµo viÖc t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt nam. 2. Nh÷ng tån t¹i vµ h¹n chÕ cña kinh tÕ Nhµ níc. Sau h¬n 10 n¨m ®æi míi, bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé trong viÖc ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ Nhµ níc cßn cã nh÷ng tån t¹i vµ h¹n chÕ, biÓu hiÖn chñ yÕu ë nh÷ng mÆt sau: - Sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ Nhµ níc vµ ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cßn nhá bÐ vÒ quy m« vµ dµn tr¶i vÒ ngµnh nghÒ. NhiÒu doanh nghiÖp cïng lo¹i ho¹t ®éng chång chÐo vÒ ngµnh nghÒ kinh doanh, cÊp qu¶n lý vµ trªn cïng mét ®Þa bµn t¹o ra sù c¹nh tranh kh«ng ®¸ng cã trong chÝnh khu vùc kinh tÕ nhµ níc víi nhau. Doanh nghiÖp Nhµ níc cßn dµn tr¶i trªn tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ tõ s¶n xuÊt ®Õn th¬ng m¹i, du lÞch, dÞch vô g©y t×nh tr¹ng ph©n t¸n, manh món vÒ vèn trong khi vèn ®Çu t nhµ níc rÊt h¹n chÕ, g©y chi phèi, xÐ lÎ c¸c nguån lùc kÓ c¶ ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc, kh«ng thÓ tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc chñ yÕu, then chèt. - Tr×nh ®é kü thuËt, khoa häc c«ng nghÖ cßn l¹c hËu dÉn ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm vµ thua thiÖt trong héi nhËp vÒ kinh tÕ víi khu vùc vµ quèc tÕ. HÇu hÕt trong khu vùc kinh tÕ Nhµ níc mµ ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cã m¸y mãc, thiÕt bÞ nhËp khÈu tõ nhiÒu níc, thuéc nhiÒu thÕ hÖ, chñng lo¹i kh¸c nhau. Cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng nhiÒu hÖ thèng d©y chuyÒn s¶n xuÊt, m¸y mãc thiÕt bÞ cña níc ta l¹c hËu so víi khu vùc vµ thÕ giíi tõ 10 - 30 n¨m. - Trong khu vùc kinh tÕ Nhµ níc ®ang tån t¹i hiÖn tîng thiÕu viÖc lµm, sè lao ®éng d thõa lín. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng c¸c doanh nghiÖp cßn nhiÒu yÕu kÐm, sè doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ chiÕm tû lÖ thÊp trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, sè doanh nghiÖp cßn l¹i liªn tôc lç trong nhiÒu n¨m, hoÆc cã l·i mang tÝnh chÊt tîng trng vÒ sè liÖu, l·i gi¶ lç thËt. Mét ®ång vèn ®Çu t vµo doanh nghiÖp Nhµ níc t¹o ®îc tû lÖ lîi nhuËn 6 thÊp h¬n so víi ®Çu t vµo c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Tû lÖ t¨ng trëng ®ãng gãp cña hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc vµo GDP t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ trong thêi gian võa qua trong khi ®ã ng©n s¸ch Nhµ níc liªn tôc ph¶i cÊp vèn cho ®Çu t x©y dùng, cÊp bæ sung vèn lu ®éng, bï lç, hç trî gi¶m bít khã kh¨n vÒ tµi chÝnh cho c¸c DNNN. §ång thêi, Nhµ níc cßn ph¶i miÔn gi¶m thuÕ, xo¸ nî, khoanh nî, miÔn gi¶m l·i cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc. Theo ®¸nh gi¸ hiÖn nay chØ cã 40% doanh nghiÖp Nhµ níc s¶n xuÊt kinh doanh thùc sù hiÖu qu¶, 40% cha hiÖu qu¶, khi lç khi l·i, kh«ng æn ®Þnh, cßn l¹i 20% ho¹t ®éng thùc sù cha hiÖu qu¶, thua lç liªn tôc. * Nguyªn nh©n cña nh÷ng yÕu kÐm cña kinh tÕ Nhµ níc: - Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, c¬ chÕ míi ®ang h×nh thµnh, c¬ chÕ cò cha ®îc xo¸ bá triÖt ®Ó vµ nhiÒu vÊn ®Ò do lÞch sö ®Ó l¹i kh«ng thÓ gi¶i quyÕt trong mét sím mét chiÒu. - NhËn thøc cha thèng nhÊt vµ cha ®Çy ®ñ vÒ chñ tr¬ng s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp Nhµ níc. NhiÒu vÊn cßn ®Ò cha râ, cha ®îc tæng kÕt thùc tiÔn ®Ó cã gi¶i ph¸p kÞp thêi vµ nhÊt qu¸n nh: quyÒn qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc; quyÒn chñ së h÷u nhµ níc; quyÒn cña ®¹i diÖn chñ së h÷u trùc tiÕp t¹i doanh nghiÖp; quyÒn sö dông vèn vµ chñ ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ... - C¬ chÕ, chÝnh s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp, cha ®ång bé, cßn nhiÒu ®iÓm cha phï hîp víi kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN, cha t¹o ®îc ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy c¸n bé, ngêi lao ®éng trong DNNN n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh. - C¶i c¸ch hµnh chÝnh tiÕn hµnh chËm, cha theo kÞp ®ßi hái thùc tiÔn cña tiÕn tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp Nhµ níc. ViÖc n©ng cao hiÖu qu¶, hiÖu lùc qu¶n lý nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp cßn kÐm, cßn g©y nhiÒu phiÒn hµ cho doanh nghiÖp, cha ph¸t huy quyÒn tù chñ, tÝnh n¨ng ®éng cña doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ trêng. - §éi ngò c¸n bé chñ chèt trong doanh nghiÖp Nhµ níc nãi chung cßn cha ®¸p øng víi yªu cÇu, mét bé phËn kh«ng nhá kÐm n¨ng lùc, phÈm chÊt vµ tinh thÇn thiÕu tr¸ch nhiÖm, thªm vµo ®ã c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp. 7 - Sù thiÕu kiªn quyÕt trong viÖc thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi cña §¶ng trong ®æi míi vµ ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc. TiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp, h¹ cÊp së h÷u th«ng qua giao, b¸n, kho¸n, cho thuª doanh nghiÖp Nhµ níc cßn chËm. VÉn cßn tån t¹i hµng ngh×n doanh nghiÖp cã vèn së h÷u rÊt nhá, cßn rÊt nhiÒu doanh nghiÖp “chÕt mµ cha ch«n” ®· lµm tr× trÖ nÒn kinh tÕ. III. Quan ®iÓm vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN : 1. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ níc ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc. T¹i Héi nghÞ lÇn 3 Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng kho¸ IX, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh ph¶i tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc mµ ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng cña c¸c DNNN. Ph©n tÝch s©u s¾c nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ nh÷ng h¹n chÕ, yÕu kÐm, nguyªn nh©n cña t×nh h×nh qua thùc tiÔn s¾p xÕp vµ ®æi míi doanh nghiÖp Nhµ níc ta cÇn ph¶i hiÓu vµ n¾m râ : - Kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh híng XHCN, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt níc. Trong ®ã DNNN ( gåm DNNN gi÷ 100% vèn vµ DNNN gi÷ cæ phÇn chi phèi) ph¶i kh«ng ngõng ®îc ®æi m¬Ý, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶, gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ . - Kiªn quyÕt ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Ó DNNN cã c¬ cÊu hîp lý, tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ ®Þa bµn quan träng, chiÕm thÞ phÇn ®ñ lín ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô chñ yÕu nhng kh«ng nhÊt thiÕt lµ ph¶i gi÷ tû träng lín trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ. - TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó DNNN kinh doanh tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, hîp t¸c vµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ph¸p luËt. - ViÖc tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña DNNN lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch vµ còng lµ nhiÖm vô chiÕn lîc l©u dµi víi nhiÒu khã kh¨n, phøc t¹p. - NhiÖm vô chñ yÕu trong giai ®o¹n tríc m¾t lµ hoµn thµnh c¬ b¶n viÖc s¾p xÕp, ®iÒu chØnh c¬ cÊu l¹i vµ ®æi míi ho¹t ®éng DNNN hiÖn cã, ph©n ®Þnh 8 râ c¸c lo¹i doanh nghiÖp ®Ó cã chÝnh s¸ch gi¶i ph¸p phï hîp; thùc hiÖn s¸p nhËp, kho¸n kinh doanh, cho thuª hoÆc giao, b¸n, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc quy m« nhá thua lç kÐo dµi kh«ng cæ phÇn ho¸ ®îc vµ Nhµ níc kh«ng cÇn n¾m gi÷ ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ tµi s¶n cña Nhµ níc, b¶o ®¶m viÖc lµm, thu nhËp, quyÒn lîi hîp ph¸p cña ngêi lao ®éng. - §æi míi kinh tÕ Nhµ níc theo ph¬ng híng trªn mét mÆt ph¶i ®¶m b¶o kh¾c phôc sù tr× trÖ, kÐm hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, mÆt kh¸c tr¸nh t×nh tr¹ng t nh©n ho¸ trµn lan nÒn kinh tÕ, kh«ng kiÓm so¸t. 2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ níc: Víi thùc tÕ hiÖn nay, kinh tÕ Nhµ níc cha thËt sù ®¸p øng ®îc vai trß nµy trªn c¸c mÆt hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, tr×nh ®é qu¶n lý tæ chøc còng nh ph¬ng thøc ph©n phèi. §ång thêi, viÖc ®æi míi, ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ níc cha thËt sù cã nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ. HiÖn nay kinh tÕ Nhµ níc ®ang ®øng tríc th¸ch thøc gay g¾t cña yªu cÇu ®æi míi, ph¸t triÓn vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Qu¸n triÖt tinh thÇn NghÞ quyÕt c¶u §¹i héi §¶ng IX ®Ò ra ®ã lµ cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c ®æi míi, ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ níc, ph©n lo¹i, s¾p xÕp l¹i hÖ thèng DNNN, t×m ra gi¶i ph¸p, ph¬ng híng ®æi míi kinh tÕ Nhµ níc nh»m t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ níc ®ang lµ vÊn ®Ò cÇn ®îc quan t©m nghiªn cøu, gi¶i quyÕt. Sau ®©y lµ mét sè ®Þnh híng vµ gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ níc nh sau: a.§Þnh híng ph¸t triÓn vµ chÊn chØnh l¹i mét bíc viÖc ph©n lo¹i DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých vµ ho¹t ®éng kinh doanh. - X¸c ®Þnh l¹i c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých cÇn thiÕt ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn lµ chÝnh, dï thua lç vÉn cÇn duy tr× tån t¹i ®Ó cã chÝnh s¸ch c¬ chÕ phï hîp bï lç, t¨ng cêng qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc ®îc ®Çu t, ®¶m b¶o môc tiªu chÝnh trÞ – x· héi, ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Trong tõng thêi kú Nhµ níc xem xÐt, ®iÒu chØnh ®Þnh híng ph©n lo¹i cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. - §èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× lîi nhuËn cÇn tËp trung ®Çu t, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, h×nh thµnh nh÷ng doanh nghiÖp m¹nh toµn diÖn, lµm nßng cèt c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ vµ trong níc nh dÇu khÝ, ®iÖn, 9 than, hµng kh«ng, ng©n hµng...C¸c doanh nghiÖp nµy ®i ®Çu vÒ b¶o ®¶m x· héi, ph¸t huy gióp ®ì c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi b»ng tÝnh chÊt x· héi chñ nghÜa cña m×nh, t¹o ra sù biÕn chuyÓn v÷ng ch¾c theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. b. §æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Tæng c«ng ty Nhµ níc, h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. Thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy nh»m môc ®Ých tËp trung nguån lùc ®Ó chi phèi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ nh: bu ®iÖn, ®iÖn lùc, ng©n hµng, tµi chÝnh, b¶o hiÓm, c¸c trung t©m th¬ng m¹i, du lÞch, dÞch vô lín... lµm lùc lîng chñ ®¹o ®Ó ®¶m b¶o c¸c c©n ®èi lín vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«; cung øng nh÷ng s¶n phÈm träng yÕu cho nÒn kinh tÕ vµ xuÊt khÈu, ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch Nhµ níc; lµm nßng cèt thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶. H×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn c¬ së c¸c tæng c«ng ty nhµ níc, cã sù than gia c¶u c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kinh doanh ®a ngµnh trong ®ã cã ngµnh kinh doanh chÝnh, chuyªn m«n ho¸ cao vµ gi÷ vai trß chi phèi lín trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã quy m« lín vÒ vèn, ho¹t ®éng c¶ trong vµ ngoµi níc, cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao vµ qu¶n lý hiÖn ®¹i. Tríc m¾t thÝ ®iÓm h×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ trong mét sè lÜnh vùc cã ®iÒu kiÖn, cã thÕ m¹nh, cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®Ó c¹nh tranh vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶ nh: dÇu khÝ, viÔn th«ng, ®iÖn lùc, x©y dùng ... §©y ®ang lµ gi¶i ph¸p cã tÝnh chÊt bíc ngoÆt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña khu vùc kinh tÕ Nhµ níc. c. §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ DNNN, thùc hiÖn giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n DNNN. - §Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ DNNN theo nhiÒu møc ®é, thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ së h÷u t¹o ®éng lùc cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ, t¨ng vèn më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Song cæ phÇn ho¸ DNNN kh«ng ®îc biÕn thµnh t nh©n ho¸ DNNN. - §èi víi c¸c DNNN nhá, nh÷ng DNNN kh«ng cã vai trß quan träng, lµm ¨n thua lç, cÇn døt ®iÓm xö lý nh chuyÓn h×nh thøc së h÷u, b¸n, giao, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n theo luËt ph¸ s¶n c«ng ty. 10 d. §æi míi, n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ níc vµ söa ®æi bæ sung vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch. - CÇn x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n, sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc cã tÝnh chÊt ®éc quyÒn, hoÆc c¬ quan chøc n¨ng æn ®Þnh thÞ trêng, gi¸ c¶ ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng, t¹o m«i trêng c¹nh tranh, phôc vô cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Nghiªn cøu, ¸p dông c¸c h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý trong c¸c DNNN. T¨ng cêng ho¹t ®éng cña kinh tÕ Nhµ níc trong ph©n phèi lu th«ng, x©y dùng v¨n minh th¬ng nghiÖp vµ ®¶m b¶o quyÒn lîi ngêi tiªu dïng. - Ph©n ®Þnh râ quyÒn cña c¸c c¬ quan nhµ níc thùc hiÖn chøc n¨ng chñ së h÷u ®èi víi DNNN - §µo t¹o nguån nh©n lùc trong khu vùc kinh tÕ Nhµ níc cÇn cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ ®Çu t tho¶ ®¸ng cho c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i, tuyÓn dông vµ ®·i ngé hîp lý ®Ó sím h×nh thµnh ®é ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ, c¸n bé qu¶n lý l·nh ®¹o doanh nghiÖp giái, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o ®¸p øng ®îc yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc vµ ho¹t ®éng kinh doanh trong m«i trêng quèc gia vµ quèc tÕ lu«n biÕn ®éng. - Tõng bíc bæ sung, söa ®æi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, h×nh thµnh khung ph¸p lý ®ång bé, t¹o lËp m«i trêng kinh tÕ b×nh ®¼ng trong c¬ chÕ thÞ trêng cho doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã DNNN ph¸t huy ®îc ®Çy ®ñ quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, lµnh m¹nh tµi chÝnh doanh nghiÖp, gi¶i quyÕt c¬ b¶n nî tån ®äng kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ lao ®éng d«i d, ®æi míi vµ hiÖn ®¹i ho¸ mét bíc quan träng c«ng nghÖ vµ qu¶n lý cña ®¹i bé phËn DNNN. 11 PhÇn kÕt luËn Qua thùc tiÔn h¬n 10 n¨m ®æi míi víi nh÷ng®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, kinh tÕ Nhµ níc ®· ®ang vµ sÏ lµ thµnh phÇn kinh tÕ gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt nam. Kh¼ng ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc lµ nhiÖm vô trung t©m trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi hiÖn nay ë ViÖt nam. Níc ta trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi nÒn kinh tÕ hiÖn nay lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i, ho¹t ®éng ®an xen lÉn nhau, võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh víi nhau, lu«n vËn ®éng vµ cã sù chuyÓn ho¸ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß më ®êng dÉn d¾t cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. §Ó gi÷ v÷ng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ, cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc lªn n¾m vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ nh©n tè chÝnh thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ nhanh vµ l©u bÒn. §Ò tµi ®îc lùa chän lµ mét trong nh÷ng dÒ tµi hÊp dÉn ®èi víi mçi sinh viªn còng nh ngµnh kinh tÕ v× vËy viÖc nghiªn cøu cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. Gióp ta n¾m v÷ng ®êng lèi Kinh tÕ chñ tr¬ng cña §¶ng ,nhµ níc ®ång thêi ®©y còng lµ mét trong nh÷ng v¨n b¶n kh¼ng ®Þnh vai trß cña kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nhiÒu thµnh phÇn ®Þnh híng XHCN §èi víi nh÷ng sinh viªn nh chóng em th× ®Ò tµi cßn lµ mét bµi nghiªn cøu thùc sù to lín gióp rÌn luyÖn tÝnh cÇn cï, ham häc hái va c¶ sù s¸ng t¹o. Nã sÏ lµ tµi liÖu h÷u Ých cho qua tr×nh häc tËp còng nh lµm viÖc sau nµy cña kh«ng chØ b¶n th©n em mµ cßn c¶ b¹n bÌ,®ång nghiÖp mçi khi cÇn thiÕt 12 §Ò tµi ®îc thùc hiÖn díi sù híng dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy CÇn – Gi¸o viªn bé m«n Kinh tÕ chÝnh trÞ Trêng §¹i häc Th¬ng m¹i , sù gióp ®ì cña ban chñ nhiÖm khoa vµ cña th viÖn trong vÊn ®Ò t¹o mäi ®iÒu kiÖn vÒ tµi liÖu tham kh¶o, hç trî kiÕn thøc . Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, mong ®ùoc sù chØ b¶o vµ gióp ®ì cña thÇy Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n sù gióp ®ì,quan t©m cña nhµ trêng cña thÇy gi¸o! 13 C¸c tµi liÖu ®· tham kh¶o 1) Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ChÝnh trÞ Trêng §H Th¬ng M¹i 2) Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ChÝnh trÞ Trêng §H Kinh tÕ quèc d©n 3) Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam 4) V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc kho¸ IX 5) T¹p chÝ Céng S¶n 6) Mét sè tµi liÖu kh¸c 14