Tài liệu Hướng xây dựng mô hình công ty bảo hiểm tương hỗ ở việt nam

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm t¹i ViÖt Nam ®· ®¹t ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng nhanh chãng, ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho viÖc gi¶m thiÓu rñi ro trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®êi sèng x· héi; c¶i thiÖn m«i tr-êng ®Çu t-; gi¶m bít g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Nh©n tè quan träng gãp phÇn t¹o nªn sù thµnh c«ng ®ã lµ sù xuÊt hiÖn vµ lín m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ: doanh nghiÖp Nhµ n-íc, c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn n-íc ngoµi. Tuy nhiªn, do sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña nÒn kinh tÕ x· héi dÉn ®Õn nhu cÇu b¶o hiÓm ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó vµ c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm hiÖn cã trªn thÞ tr-êng vÉn ch-a ®¸p øng ®-îc hay ®¸p øng kh«ng hiÖu qu¶ nhu cÇu cña ng-êi d©n. Ch¼ng h¹n nh- nhu cÇu b¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro mang tÝnh ®Æc thï nh-: n«ng nghiÖp, tÝn dông vµ rñi ro tµi chÝnh, thiªn tai, ho¹t ®éng hµnh nghÒ y d-îc, luËt s-, ®¸nh b¾t c¸ xa bê,… Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn lµ do tÝnh chÊt ®Æc thï cña nh÷ng rñi ro nµy mµ trªn thùc tÕ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp b¶o hiÓm hiÖn t¹i khã ®¸p øng ®-îc. §iÒu này cã thÓ phần nào kh¾c phôc ®-îc thông qua lo¹i h×nh doanh nghiÖp b¶o hiÓm t-¬ng hç, mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm mang tÝnh chÊt t-¬ng trî nhau mµ thµnh viªn võa lµ bªn b¶o hiÓm, võa lµ bªn mua b¶o hiÓm. ViÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng b¶o hiÓm t-¬ng hç ®ãng mét vai trß quan träng trong æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr-êng b¶o hiÓm ë c¸c n-íc ph¸t triÓn vµ c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã vµ t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm trªn thÞ tr-êng b¶o hiÓm ViÖt Nam, em đã chän ®Ò tµi: “H-íng x©y dùng m« h×nh c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç ë ViÖt Nam”. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, ®Ò tµi ®-îc chia thµnh 3 ch-¬ng: Ch-¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh doanh b¶o hiÓm vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm t-¬ng hç. Ch-¬ng II: Sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç ë ViÖt Nam. Ch-¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m x©y dùng thµnh c«ng m« h×nh c«ng ty BHTH ë ViÖt Nam. §-îc sù h-íng dÉn tËn t×nh cña c« gi¸o - ThS. Nguyễn Thị LÖ HuyÒn vµ sù gióp ®ì cña Vô B¶o hiÓm - Bé Tµi chÝnh em ®· hoµn thµnh ®Ò tµi mét c¸ch tèt ®Ñp. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n vµ mong sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c« vµ c¸c anh chÞ c¸n bé cña Vô B¶o hiÓm ®Ó ®Ò tµi nµy ®ù¬c hoµn thiÖn h¬n n÷a. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng i mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh doanh b¶o hiÓm vµ b¶o hiÓm t-¬ng hç I. tæng quan vÒ kinh doanh b¶o hiÓm 1.1. Kh¸i niÖm vÒ kinh doanh b¶o hiÓm : Trong cuéc sèng sinh ho¹t hµng ngµy còng nh- trong lao ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, mÆc dï kh«ng muèn nh-ng con ng-êi lu«n ®øng tr-íc nh÷ng nguy c¬ rñi ro cã thÓ x¶y ra. Do vËy, nhu cÇu an toµn ®èi víi c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc trong x· héi lµ vÜnh cöu. Lóc nµo con ng-êi còng t×m c¸ch ®Ó b¶o vÖ chÝnh b¶n th©n vµ tµi s¶n cña m×nh tr-íc nh÷ng bÊt h¹nh cña sè phËn vµ nh÷ng biÕn cè bÊt ngê x¶y ra trong s¶n xuÊt kinh doanh. Ngay tõ thêi cæ ®¹i ®¨ xuÊt hiÖn c¸c tæ chøc gÇn gièng víi b¶o hiÓm, ch¼ng h¹n ng-êi Ba-Bi-Lon ®· ®-a ra nh÷ng quy t¾c tæ chøc ph-¬ng tiÖn vËn t¶i b»ng xe kÐo ®Ó ph©n chia c¸c thiÖt h¹i do mÊt c¾p vµ bÞ c-íp cho c¸c th-¬ng gia cïng g¸nh chÞu. HoÆc vµo thÕ kû thø V tr-íc c«ng nguyªn, Pª-Ri-Clex ®· tæ chøc Héi ®oµn t-¬ng hç nh»m ho¹t ®éng trî gióp cho c¸c thµnh viªn vµ gia ®×nh cña hä trong c¸c tr-êng hîp bÞ tö vong, èm ®au, bÖnh tËt hay ho¶ ho¹n…Sang thêi Trung cæ, c¸c quy t¾c vÒ b¶o hiÓm hµng h¶i ®· b¾t ®Çu ®-îc h×nh thµnh, song ph¶i ®Õn n¨m 1347 b¶n hîp ®ång b¶o hiÓm ®Çu tiªn míi ®-îc ký kÕt t¹i Gªnes. Vµ còng chÝnh t¹i Gªnes n¨m 1424, c«ng ty b¶o hiÓm hµng h¶i ®Çu tiªn ®· ra ®êi, ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn cña ngµnh b¶o hiÓm vµ sù ra ®êi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ®Õn nay nã ®· thµnh mét lÜnh vùc kinh doanh ®Æc biÖt, phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi. Kinh doanh b¶o hiÓm lµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh»m môc ®Ých sinh lîi, theo ®ã doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp nhËn rñi ro cña bªn mua 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 b¶o hiÓm, trªn c¬ së bªn mua ®èng phÝ b¶o hiÓm ®Ó doanh nghiÖp tr¶ tiÒn b¶o hiÓm cho ng-êi thô h-ëng hoÆc båi th-êng cho bªn mua b¶o hiÓm khi cã sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra. Môc ®Ých kinh tÕ cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ lîi nhuËn, chØ cã thu ®-îc lîi nhuËn doanh nghiÖp b¶o hiÓm míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®-îc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng. Lîi nhuËn gióp doanh nghiÖp trang tr¶i cho c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc cung cÊp vèn cho hä. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm chØ cã thÓ thu hót ®-îc nguån vèn cña c¸c nhµ ®Çu t- kh¸c nÕu tû suÊt lîi nhuËn cña doanh nghiÖp b»ng hoÆc cao h¬n lo¹i h×nh ®Çu t- cña hä trªn thÞ tr-êng. Møc lîi nhuËn cao cßn gióp doanh nghiÖp duy tr× ®-îc nguån quü dù phßng ®ñ lín, h¹n chÕ sù chuyÓn nh-îng t¸i b¶o hiÓm vµ cã ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao møc thu nhËp cho c¸n bé nh©n viªn. Bªn c¹nh môc tiªu chÝnh lµ lîi nhuËn, kinh doanh b¶o hiÓm cßn ph¶i ®¸p øng ®-îc c¸c nhu cÇu cña kh¸ch hµng, gióp kh¸ch hµng nhanh chãng æn ®Þnh cuéc sèng vµ s¶n xuÊt kinh doanh khi kh«ng may tæn thÊt, thiÖt h¹i x¶y ra ®èi víi hä, ®ång thêi thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô ®èi víi Nhµ n-íc. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm còng gièng nh- c¸c tæ chøc kh¸c trong x· héi rÊt mong muèn t¹o dùng mét x· héi an toµn vµ æn ®Þnh gãp phÇn lµm cho x· héi thÞnh v-îng vµ phån vinh. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë môc ®Ých vµ nh÷ng mong muèn gi¶m bít vµ phßng tr¸nh c¸c tæn thÊt vÒ ng-êi vµ tµi s¶n cho x· héi. Ngoµi ra, doanh nghiÖp b¶o hiÓm cßn ®ãng gãp vµo quü do c¸c tæ chøc y tÕ gi¸o dôc, c¸c tæ chøc x· héi kh¸c vµ h×nh thµnh c¸c ch-¬ng tr×nh phóc lîi cho c¸c c¸n bé, c«ng nh©n viªn cña b¶n th©n doanh nghiÖp. Thùc chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp nhËn rñi ro mµ bªn tham gia b¶o hiÓm chuyÓn giao cho hä, ®ång thêi chÊp nhËn tr¶ tiÒn b¶o hiÓm hoÆc båi th-êng cho bªn tham gia khi cã c¸c sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra. §æi l¹i doanh nghiÖp sÏ thu ®-îc phÝ b¶o hiÓm ®Ó h×nh thµnh quü dù tr÷, båi th-êng, trang tr¶i c¸c kho¶n chi kh¸c cã liªn quan 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vµ cã l·i. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i mäi rñi ro mµ bªn tham gia chuyÓn giao, doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®Òu cã thÓ chÊp nhËn b¶o hiÓm. Kinh doanh b¶o hiÓm th-êng g¾n liÒn víi ho¹t ®éng kinh doanh t¸i b¶o hiÓm. Kinh doanh t¸i b¶o hiÓm lµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh»m môc ®Ých sinh lêi, theo ®ã doanh nghiÖp b¶o hiÓm nhËn mét kho¶n phÝ b¶o hiÓm kh¸c ®Ó cam kÕt båi th-êng cho c¸c tr¸ch nhiÖm ®· nhËn b¶o hiÓm. NhvËy, hai lo¹i h×nh kinh doanh nµy ®Òu tån t¹i ngay trong mét doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Trong ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ chñ yÕu nh-ng kinh doanh t¸i b¶o hiÓm còng nhÊt thiÕt ph¶i ®Æt ra. Ngoµi môc ®Ých sinh lêi, kinh doanh t¸i b¶o hiÓm cßn gióp doanh nghiÖp b¶o hiÓm më réng quan hÖ víi c¸c b¹n hµng, tranh thñ nguån vèn, häc hái kinh nghiÖm, n¾m thªm th«ng tin, hç trî ®µo t¹o c¸n bé. H¬n thÕ n÷a, ®Õn l-ît m×nh c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cßn ph¶i thùc hiÖn t¸i b¶o hiÓm ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh kinh doanh, tr¸nh ph¸ s¶n trong nh÷ng tr-êng hîp mµ ®èi t-îng tham gia cã sè tiÒn lín, ho¹t ®éng ë ®Þa bµn qu¸ xa, doanh nghiÖp kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t rñi ro. HiÖn nay, trªn thÕ giíi ®Æc biÖt lµ c¸c n-íc ph¸t triÓn ngoµi sù tån t¹i cña c¸c c«ng ty t¸i b¶o hiÓm th× h×nh thøc c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç còng t-¬ng ®èi phæ biÕn. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç cã gi¸ trÞ vèn gãp rÊt lín ®· vµ ®ang ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ æn ®Þnh thÞ tr-êng b¶o hiÓm ë c¸c quèc gia nµy. 1.2. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm 1.2.1. §èi t-îng kinh doanh ®a d¹ng Kh¸c víi b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm th-¬ng m¹i cã ®èi t-îng b¶o hiÓm lµ tµi s¶n, tr¸ch nhiÖm d©n sù vµ b¶o hiÓm vÒ con ng-êi. B¶o hiÓm tµi s¶n lµ b¶o hiÓm nh÷ng tµi s¶n cã thùc, tiÒn, giÊy tê cã gi¸ trÞ ®-îc b»ng tiÒn vµ c¸c quyÒn tµi s¶n. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù lµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm båi th-êng cña ng-êi ®-îc b¶o hiÓm . B¶o hiÓm con ng-êi lµ b¶o hiÓm tÝnh m¹ng, søc khoÎ, tai n¹n vµ nãi chung lµ nh÷ng sù kiÖn cã liªn quan ®Õn tuæi thä cña con ng-êi. Mçi ®èi t-îng b¶o hiÓm bao gåm rÊt nhiÒu nghiÖp vô cô thÓ. Mçi nghiÖp vô lµ mét ho¹t ®éng kinh doanh d-íi h×nh thøc doanh nghiÖp b¸n s¶n phÈm b¶o hiÓm ra thÞ tr-êng vµ thu vÒ phÝ b¶o hiÓm. PhÝ ®ã ®-îc tÝnh to¸n trªn c¬ së khoa häc ®¶m b¶o thu bï chi lµm nghÜa vô ®èi víi Nhµ n-íc vµ cã l·i cho doanh nghiÖp. Víi sè lín c¸c nghiÖp vô (quy luËt sè lín ph¸t huy) th× lu«n ®¶m b¶o ®¼ng thøc: PhÝ = thu Chi ho¹t ®éng kinh doanh + Nép thuÕ + L·i kinh doanh Víi sù ®a d¹ng ®èi t-îng b¶o hiÓm, quy luËt sè lín trong kinh doanh b¶o hiÓm cµng ph¸t huy t¸c dông; do ®ã, môc ®Ých lîi nhuËn sÏ ®¹t ®-îc. 1.2.2. B¶o hiÓm lµ ngµnh kinh doanh cã nguån vèn ph¸p ®Þnh lín Nguån vèn doanh nghiÖp b¶o hiÓm bao gåm vèn ®iÒu lÖ, phÝ b¶o hiÓm thu ®-îc, l·i ®Çu t- v.v...Trong ®ã, vèn ®iÒu lÖ ph¶i ®¶m b¶o nh- møc vèn ph¸p ®Þnh do luËt quy ®Þnh (c«ng ty BHNT 140 tû VND, c«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n thä 70 tû VND). Vèn ph¸p ®Þnh lín nh- vËy lµ do ®Æc thï kinh doanh b¶o hiÓm - kinh doanh rñi ro. 1.2.3. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lu«n lu«n ph¶i cã dù phßng nghiÖp vô b¶o hiÓm - lµ nguån vèn ®Çu t- sinh lêi 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Doanh nghiÖp kinh doanh b¶o hiÓm ph¶i trÝch lËp dù phßng nghiÖp vô tõ phÝ b¶o hiÓm cña tõng nghiÖp vô (hoÆc hîp ®ång b¶o hiÓm ®èi víi b¶o hiÓm nh©n thä) ®èi víi phÇn tr¸ch nhiÖm gi÷ l¹i cña doanh nghiÖp. Dù phßng nghiÖp vô b¶o hiÓm cña b¶o hiÓm nh©n thä vµ phi nh©n thä cã kh¸c nhau. a) §èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä, dù phßng nghiÖp vô bao gåm: - Dự phòng toán học là kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña sè tiÒn b¶o hiÓm vµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña phÝ b¶o hiÓm sÏ thu ®-îc trong t-¬ng lai ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi sù kÞªn b¶o hiÓm x¶y ra thuéc tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm; - Dù phßng phÝ ch-a ®ược h-ëng ¸p dông ®èi víi c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä ng¾n h¹n (d-íi mét n¨m) ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm sÏ ph¸t sinh trong thêi gian cßn hiÖu lùc cña n¨m hîp ®ång tiÕp theo; - Dù phßng båi th-êng ®-îc sö dông ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm nh-ng ch-a ®-îc gi¶i quyÕt cho ®Õn cuèi n¨m tµi chÝnh; - Dù phßng chia l·i ®-îc sö dông ®Ó chia l·i theo tho¶ thuËn cña bªn mua b¶o hiÓm trong hîp ®ång b¶o hiÓm ; - Dù phßng ®¶m b¶o c©n ®èi ®-îc sö dông ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm do ®ã cã biÕn ®éng lín vÒ tû lÖ tö vong, l·i suÊt kü thuËt. b) §èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä, dù phßng nghiÖp vô b¶o hiÓm bao gåm: - Dù phßng phÝ ch-a ®-îc h-ëng dïng ®Ó båi th-êng cho tr¸ch nhiÖm sÏ ph¸t sinh trong thêi gian cßn hiÖu lùc cña hîp ®ång b¶o hiÓm trong n¨m tiÕp theo; 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Dù phßng båi th-êng cho khiÕu n¹i ch-a ®-îc gi¶i quyÕt; - Dù phßng båi th-êng cho c¸c dao ®éng lín vÒ tæn thÊt ®Ó båi th-êng khi cã giao ®éng lín vÒ tæn thÊt hoÆc tæn thÊt lín x¶y ra mµ phÝ gi÷ l¹i sau khi ®· trõ ®i hai lo¹i dù phßng nghiÖp vô trªn kh«ng ®ñ ®Ó tr¶ tiÒn båi th-êng thuéc phÇn tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm. C¸c dù phßng nghiÖp vô trªn lµ nguån vèn ®Ó ®Çu t- sinh lêi nhÊt lµ dù phßng nghiÖp vô b¶o hiÓm nh©n thä võa cã nguån vèn lín võa dµi h¹n. 1.2.4. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lu«n lu«n g¾n kÕt víi hoạt ®éng ®Çu tHo¹t ®éng ®Çu t- lµ mét bé phËn trong ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Ho¹t ®éng ®Çu t- võa gãp phÇn ph¸t triÓn quü tµi chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn më réng quy m« cña doanh nghiÖp; t¨ng quü phóc lîi, võa t¨ng thu nhËp cho ng-êi lao ®éng; võa gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Nguån vèn ®Çu t- ph¸t triÓn gåm cã vèn ®iÒu lÖ, quü dù tr÷ b¾t buéc vµ tù nguyÖn, c¸c kho¶n l·i cña nh÷ng n¨m tr-íc ch-a sö dông, vèn nhµn rçi tõ DPNV b¶o hiÓm. 1.2.5. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ c¸c ®iÒu -íc quèc tÕ cã liªn quan C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ph¶i tu©n thñ quy ®Þnh cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm, c¸c quy ®inh kh¸c cña ph¸p luËt cã liªn quan vµ c¸c ®iÒu -íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc tham gia. Tu©n thñ ph¸p luËt còng nh- c¸c ®iÒu -íc quèc tÕ nh»m ®¶m b¶o kinh doanh ®óng h-íng, ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®¶m b¶o lîi Ých cña ng-êi tham gia, doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ Nhµ n-íc. 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 II. c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp b¶o hiÓm Doanh nghiÖp b¶o hiÓm lµ doanh nghiÖp ®-îc thµnh lËp, tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm vµ c¸c quy ®inh kh¸c cña ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn kinh doanh b¶o hiÓm vµ t¸i b¶o hiÓm. NÕu kinh tÕ thÞ tr-êng lµ nÒn kinh tÕ ®a d¹ng, phang phó c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi. Trong nÒn kinh tÕ ®ã cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. V× vËy, c¸c tæ chøc kinh tÕ còng phï hîp víi thµnh phÇn kinh tÕ ®ã. Cô thÓ trong thÞ tr-êng b¶o hiÓm th-ßng bao gåm c¸c h×nh thøc tæ chøc nh- sau: - Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n-íc; - C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm ; - C«ng ty b¶o hiÓm t- nh©n; - Tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç; - Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh; - Doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. §©y lµ h×nh thøc tæ chøc cña c¸c c«ng ty ®éc lËp. Ngoµi ra, cßn cã doanh nghiÖp (hay c«ng ty) trùc thuéc trong c¸c tæng c«ng ty (hay tËp ®oµn) kinh doanh lín. Ch¼ng h¹n, c«ng ty b¶o hiÓm quèc tÕ Mü AIA thuéc tËp ®oµn c«ng ty b¶o hiÓm vµ dÞch vô tµi chÝnh hµng ®Çu thÕ giíi AIG; C«ng ty b¶o hiÓm Samsung, C«ng ty b¶o hiÓm dÇu khÝ trong Tæng c«ng ty dÇu khÝ v.v… 2.1. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n-íc Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n-íc lµ doanh nghiÖp do Nhµ n-íc thµnh lËp, ®Çu vèn vµ qu¶n lý víi t- c¸ch lµ ng-êi chñ së h÷u. donh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n-íc lµ mét ph¸p nh©n kinh tÕ ho¹t ®éng theo ph¸p luËt vµ b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ë ViÖt Nam hiÖn nay cã 2 doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n-íc: Tæng c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam (B¶o ViÖt), C«ng ty B¶o hiÓm DÇu khÝ (PVIC) vµ C«ng ty t¸i b¶o hiÓm quèc gia (VINARE). Tæng c«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam (B¶o ViÖt) ®-îc thµnh lËp ngµy 17/12/1964, vèn ®iÒu lÖ khi thµnh lËp l¹i (vµo th¸ng 3/1996) lµ 629 tû ®ång vµ ®-îc xÕp h¹ng ®Æc biÖt theo QuyÕt ®Þnh sè 745/TTg cña Thñ t-íng chÝnh phñ. B¶o ViÖt kinh doanh b¶o hiÓm nh©n thä vµ b¶o hiÓm phi nh©n thä cã hÖ thèng c¸c c«ng ty thµnh viªn kh¾p c¸c tØnh thµnh trong c¶ n-íc; cã quan hÖ víi nhiÒu c«ng ty b¶o hiÓm c¸c n-íc trªn thÕ giíi v. v… C«ng ty B¶o hiÓm DÇu khÝ (PVIC) - C«ng ty b¶o hiÓm ngµnh trong tæng c«ng ty lín - Tæng c«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam ®-îc thµnh lËp ngµy 23/1/1996, víi vèn ®iÒu lÖ lµ 22 tû ®ång. PVIC kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä vµ ®-îc phÐp thùc hiÖn b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc víi tÊt c¶ c¸n bé c«ng nh©n viªn trong ngµnh dÇu khÝ. 2.2. C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp do c¸c cæ ®«ng tham gia ®ãng gãp vèn th«ng qua h×nh thøc phµt hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. §©y lµ doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, cïng chia lîi, cïng chÞu lç t-¬ng øng víi sè vèn gãp. ë ViÖt Nam hiÖn nay cã 5 c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm lµ: - C«ng ty cæ phÇn B¶o hiÓm Nhµ Rång (B¶o Long) thµnh lËp 11/7/1995, vèn ®iÒu lÖ 22 tû ®ång , kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä; cã v¨n phßng ®¹i diÖn kh¾p c¸c ®Þa ph-¬ng… - C«ng ty cæ phÇn Petrolimex (PJICO) thµnh lËp 21/6/1996, vèn ®iÒu lÖ 55 tû ®ång, kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä, cã v¨n phßng ®¹i diÖn kh¾p c¸c ®Þa ph-¬ng. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm B-u ®iÖn (PTI) thµnh lËp cuèi n¨m 1998, vèn ®iÒu lÖ 30 tû ®ång. - C«ng ty B¶o hiÓm thµnh phè Hå ChÝ Minh (B¶o Minh) thµnh lËp ngµy 28/11/1994, cã vèn ®iÒu lÖ lµ 45 tû ®ång, kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä; cã m¹ng l-íi v¨n phßng ®¹i lý kh¾p n-íc… Ngày 31/08/2004 Bảo Minh đã có quyết định chuyển thành công ty cổ phần bảo hiểm. Kể từ ngày 1/10/2004, công ty cổ phần Bảo Minh chính thức hoạt động trên thị trường Bảo hiểm - C«ng ty T¸i b¶o hiÓm quèc gia (VINARE) ®-îc thµnh lËp ngµy 27/9/1994, víi vèn ®iÒu lÖ lµ 40 tû ®ång. Chøc n¨ng cña VINARE lµ kinh doanh t¸i b¶o hiÓm ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n-íc vµ n-íc ngoµi. §©y lµ c«ng ty t¸i b¶o hiÓm chuyªn nghiÖp ®Çu tiªn cña ViÖt Nam. Theo Quy định số 2299/QĐ-BTC ngày 21/7/2004 của Bộ Tài chính phê duyệt đề án cổ phần hoá của VI IARE. Tổng công ty cổ phần Tái bảo hiểm Quốc gia Việt Nam chính thức hoạt động từ ngày 01/01/2005. 2.3. C«ng ty b¶o hiÓm t- nh©n C«ng ty b¶o hiÓm t- nh©n lµ c«ng ty b¶o hiÓm do mét c¸ nh©n lµm chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty tr-íc ph¸p luËt. C«ng ty ®-îc thµnh lËp theo luËt doanh nghiÖp. 2.4. Tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç Tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç lµ tæ chøc cã t- c¸ch ph¸p nh©n ®-îc thµnh lËp ®Ó kinh doanh b¶o hiÓm nh»m t-¬ng trî, gióp ®ì lÉn nhau gi÷a c¸c thµnh viªn. Thµnh viªn tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç võa lµ chñ së h÷u võa lµ bªn mua b¶o hiÓm. VÒ mÆt ph¸p lý, hä võa lµ héi viªn, võa lµ nh÷ng ng-êi ®-îc b¶o hiÓm. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ c¸c nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña tæ chøc trong ph¹m vi tµi s¶n cña tæ chøc. 2.5. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së vèn gãp cña c¸c bªn (trong n-íc vµ n-íc ngoµi). Ch¼ng h¹n, cña bªn ViÖt Nam vµ bªn n-íc ngoµi. VÞ trÝ c¸c bªn trong doanh nghiÖp phô thuéc vµo møc vèn gãp. C¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp h-ëng lîi nhuËn còng nh- chÞu thua lç t-¬ng øng víi møc vèn gãp. HiÖn nay ë ViÖt Nam sè c«ng ty b¶o hiÓm liªn doanh ®ang ho¹t ®éng: - C«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm quèc tÕ ViÖt Nam (V.I.A) thµnh lËp ngµy 05/8/1996, vèn ®iÒu lÖ 6 triÖu USD. VIA lµ c«ng ty liªn doanh gi÷a B¶o ViÖt víi c«ng ty Tokio Marine and Fire Insurance Co.Ltd cña NhËt B¶n vµ c«ng ty Commercial Union cña Anh. V.I.A kinh doanh trong lÜnh vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä, chñ yÕu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. - C«ng ty b¶o hiÓm Liªn hiÖp (U.I.C) thµnh lËp ngµy 01/11/1997, vèn ®iÒu lÖ 6 triÖu USD. U.I.C lµ c«ng ty liªn doanh gi÷a c«ng ty B¶o hiÓm thµnh phè Hå ChÝ Minh - B¶o Minh víi c«ng ty Ysuda Fire and Marine Insurance Co. Ltd cña NhËt B¶n. LÜnh vùc kinh doanh lµ b¶o hiÓm phi nh©n thä. - C«ng ty Liªn doanh m«i giíi b¶o hiÓm Aon-Inchinbrok thµnh lËp n¨m 1993, vèn ®iÒu lÖ lµ 250.000 USD. §©y lµ c«ng ty liªn doanh gi÷a B¶o ViÖt víi tËp ®oµn m«i giíi b¶o hiÓm AON cña Mü. - C«ng ty Liªn doanh b¶o hiÓm B¶o Minh - CMG thµnh lËp th¸ng 3/2000 víi vèn ®iÒu lÖ 10.000.000 USD. B¶o Minh - CMG lµ c«ng ty liªn doanh gi÷a B¶o Minh víi tËp ®oµn dich vô tµi chÝnh Colonial 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 (Australia). B¶o Minh - CMG kinh doanh trong lÜnh vùc b¶o hiÓm nh©n thä. 2.6. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi §©y lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm do n-íc ngoµi ®Çu t- vèn ho¹t ®éng t¹i n-íc së t¹i, theo luËt ph¸p cña n-íc së t¹i ®ång thêi chÞu sù chØ ®¹o cña c«ng ty mÑ ë chÝnh quèc. ë ViÖt Nam, doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi chñ yÕu ho¹t ®éng trong lÜnh vùc b¶o hiÓm nh©n thä: Ch¼ng h¹n, c«ng ty Prudentail cña Anh quèc, c«ng ty AIA cña Mü, c«ng ty Manulife cña Canada v.v…C¸c c«ng ty nµy chÞu sù chi phèi cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm, luËt ®Çu t-, luËt doanh nghiÖp vµ c¸c luËt kh¸c cã liªn quan. Theo LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm cña ViÖt Nam, doanh nghiÖp b¶o hiÓm bao gåm 5 lo¹i theo tÝnh chÊt së h÷u: - Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n-íc - C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm - Tæ chøc b¶o hiÓm t-¬nh hç - Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh - Doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. III. doanh nghiÖp b¶o hiÓm t-¬ng hç 3.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm t-¬ng hç Trªn thÕ giíi, c¸c tæ ch7øc t-¬ng hç cã truyÒn thèng kh¸ l©u ®êi. H×nh thøc hîp t¸c vµ t-¬ng hç ®-îc b¾t nguån tõ viÖc nh÷ng ng-êi cã quan hÖ hä hµng, hµng xãm, nh÷ng ng-êi cïng nhãm kÕt hîp víi nhau nh»m b¶o vÖ b¶n th©n tõ c¸c rñi ro nh- ch¸y, næ hoÆc c¸c tai n¹n kh¸c. Nh÷ng ng-êi nµy thµnh lËp mét hÖ thèng chia sÎ rñi ro gi÷a mét sè l-îng lín c¸ nh©n cã cïng chung mèi ®e däa, rñi ro. Trong giai ®o¹n ®Çu, tÝnh chÊt t-¬ng hç ®-îc thÓ hiÖn 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 th«ng qua viÖc c¸c c¸ nh©n tháa thuËn chia sÎ c¸c kho¶n chi phÝ x¸c ®Þnh gi÷a hä khi x¶y ra rñi ro. Sau ®ã c¸c tæ chøc t-¬ng hç ®-îc h×nh thµnh víi chøc n¨ng x¸c lËp c¸c nguyªn t¾c vµ b¶o ®¶m quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c thµnh viªn cña tæ chøc. C¸c tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç cã ®Æc thï lµ ®-îc thµnh lËp, së h÷u vµ kiÓm so¸t bëi chÝnh c¸c thµnh viªn cña m×nh lµ bªn mua b¶o hiÓm. Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ban ®Çu, c¸c tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n theo ®ã c¸c thµnh viªn cïng cã nghÜa vô chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi toµn bé c¸c tæn thÊt vµ chi phÝ ph¸t sinh. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, hÇu hÕt c¸c tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç ®-îc tæ chøc d-íi h×nh thøc tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. Các công ty bảo hiểm tương hỗ đã hình thành và phát triển phố biến khá lâu ở Pháp, Mỹ. Ở Pháp, tiêu biểu cho việc hoạt động theo mô hình “tổ chức tương hỗ nông nghiệp” là Tập đoàn bảo hiểm Groupama. Đây là tập đoàn bảo hiểm mạnh và có uy tín trong thị trường nông nghiệp của Pháp. Là tổ chức bảo hiểm tương hỗ đầu tiên của Pháp, do những người nông dân Pháp xây dựng vào cuối thế kỷ 19 nhằm phục vụ nhu cầu của chính mình. Hiện nay, đồng thời với việc củng cố vị trí là nhà bảo hiểm nông nghiệp hàng đầu, sau khi mua lại công ty bảo hiểm GAN tháng 7-1998, Groupama đã trở thành công ty bảo hiểm tổng hợp lớn thứ hai của thị trường Pháp và đứng đầu châu Âu về bảo hiểm nông nghiệp. Tại Mỹ, công ty bảo hiểm tương hỗ đầu tiên ở Mỹ được thành lập tại thành phố Philadenphia (bang Pennsylvania) năm 1784 để kinh doanh bảo hiểm cháy. Khi mới thành lập, các công ty bảo hiểm tương hỗ có nguồn gốc từ các hợp tác xã và được tổ chức trên cơ sở các cộng đồng dân cư địa phương. Cho đến trước khi cuộc công nghiệp hoá và thành thị hoá nông thôn diễn ra mạnh mẽ trong nửa đầu thế kỷ 19, nhu cầu của công chúng đối với bảo 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hiểm nhân thọ ở Mỹ còn thấp. Công ty bảo hiểm nhân thọ tương hỗ đầu tiên Công ty bảo hiểm nhân thọ tương hỗ New York bắt đầu hoạt động năm 1842 và sau đó là một số công ty khác trong đó đáng chú ý là công ty bảo hiểm New York Life được thành lập năm 1845. Trong giai đoạn này, hình thức bảo hiểm tương hỗ tỏ ra thông dụng và cạnh tranh với hình thức công ty cổ phần trong việc cung cấp nguồn vốn dựa trên cơ sở rủi ro. Với cơ cấu tương hỗ, việc bồi thường tổn thất, thiệt hại được phân bổ rộng rãi hơn cho nhiều người so với các công ty bảo hiểm cổ phần do một số ít người làm chủ. Nhờ đó, có thể làm giảm đáng kể rủi ro phát sinh khi một công ty không thể đáp ứng nghĩa vụ bồi thường (Chẳng hạn, đám cháy khủng khiếp ở New York năm 1835 đã khiến cho một số công ty bảo hiểm cháy được tổ chức dưới hình thức công ty bảo hiểm cổ phần bị phá sản). Theo cách nói hiện nay, các công ty bảo hiểm tương hỗ của thế kỷ 18 thường hoạt động với chi phí vốn nhỏ hơn và chịu rủi ro ít hơn. Sự phát triển của các loại hình bảo hiểm tương hỗ cũng đã tạo ra vị thế đáng kể của loại hình doanh nghiệp này trên thị trường bảo hiểm Mỹ. Từ giữa những năm 1920 đến năm 1960, các công ty bảo hiểm phi nhân thọ tương hỗ đã tăng thị phần của mình trong khi các công ty bảo hiểm cổ phần lại bị giảm thị phần. Tính đến cuối những năm 1960, các công ty bảo hiểm tương hỗ chiếm khoảng 30% tổng số phí bảo hiểm của toàn thị trường. Kể từ đó trở đó, thị phần bảo hiểm Mỹ được chia theo tỷ lệ 30/70 giữa các công ty bảo hiểm tương hỗ và các công ty bảo hiểm cổ phần. Hiện nay, ở Mỹ có khoảng 1.000 công ty bảo hiểm tương hỗ hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ, tập hợp trong một tổ chức có tên gọi “Hiệp hội các công ty bảo hiểm tương hỗ liên bang (NAMIC)”, 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 được thành lập năm 1895. Trong số đó có khoảng 700 công ty bảo hiểm tương hỗ nông nghiệp, hoạt động chủ yếu trong phạm vi một địa hạt hành chính và chỉ được phép cung cấp các sản phẩm bảo hiểm có liên quan đến sản xuất nông nghiệp và phục vụ đời sống sinh hoạt ở nông thôn. Có khoảng 1/2 trong tổng số thành viên của NAMIC có doanh thu phí bảo hiểm hàng năm dưới 15 triệu USD. Cùng với sự phát triển và nhu cầu bảo hiểm của nền kinh tế trong từng giai đoạn, tổ chức bảo hiểm tương hỗ cũng có những thay đổi đáng kể về hình thức pháp lý: chuyển đổi từ hình thức tương hỗ sang hình thức cổ phần và ngược lại. Có thể thấy tình trạng này không chỉ xảy ra ở Pháp mà còn khá phổ biến ở Mỹ, nước có loại hình bảo hiểm tương hỗ phát triển rất mạnh. HiÖn nay c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç vÉn ®ang ®ã mét vai trß quan träng trªn toµn cÇu. Theo tµi liÖu nghiªn cøu vÒ b¶o hiÓm t-¬ng hç cña Swiss Re n¨m 1999, 6 trong sè 10 c«ng ty b¶o hiÓm lín nhÊt thÕ giíi (vÒ tµi s¶n) lµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç. T¹i 5 quèc gia cã thÞ tr-êng b¶o hiÓm lín nhÊt (chiÕm 3/4 tæng sè c¸c giao dÞch b¶o hiÓm trªn toµn thÕ giíi), trong n¨m 1997, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç chiÕm kho¶ng 42% thÞ phÇn phÝ b¶o hiÓm. H×nh 1: ThÞ phÇn phÝ b¶o hiÓm cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç n¨m 1997 Ph¸p 15% 22% §øc 24.50% Anh Mü 34.50% 72% NhËt 42% ThÞ phÇn t¹i 5 n-íc 0% 20% 40% 16 60% 80% Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Bªn c¹nh ®ã, tµi liÖu nghiªn cøu cña Swiss Re n¨m 1999 còng cho thÊy trong giai ®o¹n 1995-1997, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç trong lÜnh vùc phi nh©n thä cã ®-îc møc ®é an toµn tµi chÝnh cao h¬n c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cæ phÇn trong khi vÉn duy tr× ®-îc møc tû lÖ chi phÝ thÊp h¬n. Tµi liÖu nµy còng chØ râ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ t-¬ng tù nh- c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cæ phÇn kh¸c. H×nh 2: Kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n thä giai ®o¹n 1995-1997 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Đức Pháp Tương hỗ Mỹ Cổ phần H×nh 3: Tû lÖ chi phÝ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n thä giai ®o¹n 1995-1997 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Pháp Đức Tương hỗ 17 Mỹ Cổ phần Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 B¶ng 1: ThÞ phÇn vµ sè l-îng c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç trong lÜnh vùc phi nh©n thä ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi Quèc gia Mü NhËt B¶n Anh §øc Ph¸p Tæng sè ThÞ phÇn b¶o hiÓm t-¬ng hç (%) 1987 1992 1997 31 35 33 4 4 3 14 14 8 19 17 16 40 37 37 24 26 24 Sè l-îng c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç 1987 1992 1997 293 427 389 2 2 2 24 25 17 79 73 67 113 110 109 511 637 584 B¶ng 2: ThÞ phÇn vµ sè l-îng c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç trong lÜnh vùc nh©n thä ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi Quèc gia Mü NhËt B¶n Anh §øc Ph¸p Tæng sè ThÞ phÇn b¶o hiÓm t-¬ng hç (%) 1987 1992 1997 40 41 35 93 91 89 46 48 33 31 27 26 10 8 5 57 57 52 Sè l-îng c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç 1987 1992 1997 125 109 100 16 16 15 58 57 47 66 61 53 17 16 17 282 259 232 3.2. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt cña b¶o hiÓm t-¬ng hç: Có nhiều khái niệm khác nhau về tổ chức BHTH. Dưới đây là một số kh¸i niÖm c¬ b¶n : - Công ty BHTH là một công ty trong đó, các thành viên đóng góp một khoản tiền đặt cọc, ký quỹ, tiền gửi và cùng nhau thoả thuận rằng những thiệt hại, tổn thất xảy ra từ một rủi ro được bảo hiểm sẽ được bồi thường theo nguyên tắc tương hỗ và đoàn kết - Công ty BHTH là một doanh nghiệp mà trong đó các thành viên vừa là người bảo hiểm vừa là người được bảo hiểm. Trong công ty BHTH, phí bảo 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hiểm do các thành viên đóng góp trước hoặc sau khi xảy ra tổn thất để bồi thường cho cho các tổn thất và thực hiện những nghĩa vụ pháp lý. Phần chênh lệch giữa tài sản và trách nhiệm của công ty BHTH được gọi là thặng dư và được giữ lại chủ yếu để chi trả cho những tổn thất không lường trước hoặc để giảm phí bảo hiểm thông qua chia bảo tức. - BHTH là một hình thức bảo hiểm trong đó, một số người cùng nhau thành lập một tổ chức để bảo vệ cho quyền lợi của chính họ; các thành viên cùng nhau lập quỹ để bồi thường cho các tổn thất hoặc chi phí phát sinh. Trong các tổ chức này, mỗi thành viên vừa là người được bảo hiểm vừa là người bảo hiểm. - Công ty BHTH là công ty thuộc quyền sở hữu của những người tham gia bảo hiểm. - Tổ chức bảo hiểm tương hỗ là tổ chức có tư cách pháp nhân được thành lập để kinh doanh bảo hiểm nhằm tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa các thành viên. Thành viên tổ chức bảo hiểm tương hỗ vừa là chủ sở hữu vừa là bên mua bảo hiểm. Từ những định nghĩa nêu trên có thể nhận thấy các tổ chức BHTH có chung 3 đặc trưng cơ bản như sau: - BHTH là một loại hình DNBH hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận; - Các thành viên của tổ chức BHTH vừa là người bảo hiểm vừa là người tham gia bảo hiểm; - Tổ chức BHTH được thành lập nhằm mục đích tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa các thành viên. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3.3. Vai trß, chøc n¨ng cña b¶o hiÓm t-¬ng hç: Ngoài các vai trò, chức năng mà các tổ chức bảo hiểm tương hỗ mang lại như các loại hình bảo hiểm thương mại khác, vai trò của tổ chức bảo hiểm tương hỗ còn được thể hiện trên các khía cạnh sau: Thứ nhất, khôi phục khả năng tài chính, thúc đẩy sự ổn định tài chính và giảm bớt các nỗi lo âu về tinh thần của các tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm sau khi xảy ra sự kiện bảo hiểm. Bằng cách trả tiền bồi thường cho người bị thiệt hại hay tổn thất, bảo hiểm tương hỗ đem lại sự ổn định tài chính và ổn định xã hội, đồng thời góp phần làm giảm bớt sự lo âu về tinh thần cho các cá nhân và tổ chức tham gia bảo hiểm trong đời sống hàng ngày cũng như trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Về khía cạnh này, trước những tổn thất lớn và có tính chất thảm họa thì hình thức bảo hiểm tương hỗ tỏ ra vượt trội hơn so với hình thức bảo hiểm cổ phần vì rủi ro được san sẻ giữa các thành viên trong tổ chức, chẳng hạn, đám cháy khủng khiếp ở New York năm 1835 đã khiến cho một số công ty bảo hiểm cháy được tổ chức dưới hình thức công ty bảo hiểm cổ phần bị phá sản. Thứ hai, bảo hiểm tương hỗ có thể thay thế cho các chương trình đảm bảo xã hội do Nhà nước thực hiện, nhờ đó làm giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước và nâng cao hiệu quả của việc phân bổ các nguồn lực trong xã hội. Ví dụ: Các họat động sản xuất nông nghiệp hay đánh bắt cá xa bờ thường diễn ra trên diện rộng và phụ thuộc rất nhiều và các điều kiện tự nhiên do vậy khả năng gặp tổn thất rất lớn và các họat động kinh doanh bảo hiểm thương mại thông thường rất khó đáp ứng, đáp ứng không hiệu quả hoặc với mức phí bảo hiểm phải đóng rất cao gây bất lợi cho người tham gia bảo hiểm. Trong nhiều trường hợp, với các tổn thất mang tính chất thảm họa thì các doanh nghiệp bảo hiểm này sẽ không đủ khả năng thanh toán và có thể bị phá sản. Do vậy, để 20