Tài liệu Học sinh lớp 9 giải nhanh loại bài tập này trong chương trình học kỳ I

§Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc Më §Çu Lý do chän ®Ò tµi Trắc nghiệm khách quan là phương pháp kiểm tra kiến thức chính xác và khách quan trong thi cử. Bắt đầu từ năm học 2006 – 2007 Bộ GD – ĐT có chủ trương sử dụng nhiều hơn phương pháp trắc nghiệm khách quan để tuyển sinh đại học. Đây cũng là xu thế tất yếu của việc đổi mới kiểm tra đánh giá, một phần quan trọng của đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Bài thi trắc nghiệm khách quan thường gồm số lượng câu hỏi lớn, thời gian dành cho việc trả lời một câu hỏi rất ít. Vì vậy đòi hỏi học sinh phải được tập cho mình tính nhạy cảm để loại trừ nhanh các phương án không phù hợp với câu hỏi. Muốn có được điều đó học sinh phải biết một số phương pháp tìm nhanh đáp án câu hỏi trắc nghiệm và phải tự vận dụng để làm bài tập. Có một số câu hỏi trắc nghiệm có dạng bài tập tính toán (bài tập trắc nghiệm), nếu học sinh cứ làm bình thường để chọn đáp án đúng, thì sẽ mất nhiều thời gian nhưng để ý kỹ vào các dữ kiện cho sẵn thì sẽ dễ dàng suy luận được đáp án đúng, tiết kiệm thời gian làm bài, tránh sai sót khi tính toán. Trong các bài kiểm tra định kỳ và kiểm tra thường xuyên ở cấp Trung học cơ sở đều có từ 30 đến 40% hoặc 100% câu hỏi trắc nghiệm khách quan. Trong đó khoảng 80% ở mức độ vận dụng. Đó là các bài tập trắc nghiệm tính toán. Tuy nhiên ở cấp Trung học cơ sở việc hướng dẫn giải nhanh bài tập trắc nghiệm còn hạn chế do thời lượng có hạn. Các tài liệu tham khảo dùng cho học sinh Trung học cơ sở chỉ đưa ra các bài tập trắc nghiệm chung nhất và không tổng hợp thành các phương pháp giải nhanh. Vì vậy đề tài này tập hợp một số bài tập trắc nghiệm khách quan có thể tìm nhanh được đáp án. Trong điều kiện thời gian có hạn đề tài chỉ giới hạn Trang 1 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc các bài tập trắc nghiệm khách quan dạng nhiều lựa chọn. Đây cũng là dạng trắc nghiệm được sử dụng phổ biến trong các đề thi hiện nay. Do thời gian ngắn nên đề tài này vẫn còn nhiều thiếu sót. Rất mong được sự góp ý của các thầy cô và các bạn đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu Trong khuôn khổ đề tài này,chỉ nêu ra phương pháp giúp tìm nhanh đáp án, một số bài tập trắc nghiệm như: Phương pháp bảo toàn khối lượng Phương pháp bảo toàn nguyên tố Phương pháp tăng, giảm khối lượng - Dựa vào đặc điểm đặc biệt về nguyên tử khối hoặc phân tử khối. - Dựa vào phân tử khối bằng nhau. - Cách giải đặc biệt của một số bài toán hoá học. Với mỗi phương pháp nêu trên có một số bài tập minh hoạ và các bài tập tương tự để vận dụng. Trang 2 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Bài tập trắc nghiệm rất đa dạng, trong đó dạng được sử dụng rộng rãi trong các bài kiểm tra và các đề thi hiện nay là bài tập trắc nghiệm nhiêu lựa chọn. Ở đề tài này chỉ đề cập đến việc hướng dẫn cho học sinh lớp 9 giải nhanh loại bài tập này trong chương trình học kỳ 1. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Thông thường HS lớp 9 khi làm bài tập trắc nghiệm tính toán tuần tự theo các bước như làm một bài tập tự luận để tìm đáp số rồi đối chiếu với các phương án đề bài đưa ra và chọn phương án đúng nhất. Cách làm này thường mất thời gian và đôi khi phải tính toán rất nhiều. Vì vậy khi HS đã nắm chắc các phương pháp giải bài tập tự luận thì có thể vận dụng và giải nhanh các bài tập trắc nghiệm. Khi đó sẽ tiết kiệm thời gian làm bài và có thể tránh được một số sai sót do phải tính toán nhiều. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Phương pháp thực nghiệm sư phạm NHỮNG CÁI MỚI CỦA ĐỀ TÀI Trang 3 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc Tập hợp bài tập trắc nghiệm nhiều lựa chọn theo các dạng và đưa ra các phương pháp giải nhanh. Néi dung TỔNG QUAN Trong sách giáo khoa, sách bài tập Hoá học lớp 9, bài tập trắc nghiệm (chủ yếu là bài tập trắc nghiệm nhiều lựa chọn) nằm rải rác, xen lẫn với với bài tập tự luận sau mỗi bài học.Các tài liệu tham khảo chủ yếu gồm: Bài tập trắc nghiệm Hoá học 9 của Nguyễn Xuân Trường Câu hỏi và bài tập trắc nghiệm Hoá học 9 của Ngô Ngọc An 350 bài tập hoá học chọn lọc của Đào HữuVinh Giải toán và trắc nghiệm Hoá học 9 của Đặng Công Hiệp và Huỳnh Văn Út. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn Để có thể tìm nhanh đáp án cho bài tập trắc nghiệm khách quan, giáo viên cần hướng dẫn HS các phương pháp thường gặp dưới đây. Lưu ý học sinh có thể dựa vào những đặc điểm đặc biệt về nguyên tử khối, phân tử khối, tỷ lệ số mol giữa các chất trong PTHH…. Trang 4 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc I.Phương pháp bảo toàn khối lượng Phương pháp: Dựa vào Định luật bảo toàn khối lượng được phát biểu như sau : Tổng khối lượng của các sản phẩm bằng tổng khối lượng của các chất tham gia phản ứng. Chú ý : Trong bài toán xảy ra nhiều phản ứng, không nhát thiết phải viết phương trình phản ứng mà chỉ cần lập sơ đồ phản ứng để có quan hệ tỉ lệ mol giữa các chất. Bài tập 1 : Hoà tan hoàn toàn 3,22 g hỗn hợp X gồm Fe, Mg, Zn bằng một lượng vừa đủ dung dịch axit sunfuric loãng, thu được 1,344 lit H2 (đktc) và dung dịch chứa A. 8,98g m gam muối. B. 9,52g Giá trị C. 10,27g của m là : D. 7,25 g Lời giải : Phương trình chung : M + H2SO4  MSO4 + H2  Theo phản ứng : mH 2 SO 4 - mH 2 = 0,06 (mol) Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng : mmuối = mX + mH 2 SO 4 - mH 2 = 3,22 + 98.0,06 – 2.0,06 = 8,98 g Chọn đáp án A Các bài tập tương tự có thể giải nhanh bằng phương pháp bảo toàn khối lượng: Trang 5 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc Bài tập 3: Khử m g hỗn hợp A gồm CuO, FeO, Fe 3O4 và Fe2O3 bằng khí CO ở nhiệt độ cao thu được 40 g hỗn hợp chất rắn X và 13,2 g khí CO 2. Giá trị của m là: A. 44,8 g B. 37,8 g C. 43,8 g D. 83,7 g Đáp án A. Bài tập 4: Cho 24,4 g hỗn hợp Na2CO3, K2CO3 tác dụng vừa đủ với dung dịch BaCl2. Sau phản ứng thu được 39,4 g kết tủa. Lọc kết tủa, cô cạn dung dịch thu được a g muối. Giá trị của a là: A. 20 g B. 25,6 g C. 26,6 g D. 30 g Đáp án D. Bài tập 5: Khử m g hỗn hợp A gồm Fe, FeO, Fe 3O4 và Fe2O3 bằng khí CO ở nhiệt độ cao thu được 64 g sắt và khí đi ra sau phản ứng cho đi qua đ Ca(OH)2 dư được 40 g kết tủa. Giá trị của m là: A. 70,4 g B. 60,4 g C. 70,0 g D. 60,0 g Đáp án A. II. Phương pháp bảo toàn nguyên tố Phương pháp: Trong các phản ứng hoá học thông thường, các nguyên tố luôn được bảo toàn. Điều này có nghĩa là: Tổng số mol nguyên tử của một nguyên tố X bất kỳ trước và sau phản ứng luôn bằng nhau. Phưong pháp này còn áp dụng cho các bài toán xảy ra nhiều phản ứng và để giải nhanh chỉ cần thiết lập sơ đồ mối quan hệ giữa các chất. Trang 6 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc Một số bài tập vận dụng phương pháp bảo toàn nguyên tố có thể giải nhanh so với cách giải thông thường: Bài tập 1: Hoà tan hoàn toàn hỗn hợp gồm 0,12 mol FeS2 và a mol Cu2S vào HNO3 vừa đủ, thu được dung dịch chỉ chứa hai muối sunfsat và khí duy nhất NO. Giá trị của a là: A. 0,12 B. 0,04 C. 0,075 D0,06 Lời giải : V ì dung d ịch X ch ỉ ch ứa 2 muối sunfat nên theo bảo toàn nguyên tố S ta có:  2FeS2 Fe2(SO4)3 1,12mol Cu2S  a mol 0,06 mol 2CuSO4 2a mol 0,12.2 + a = 0,06.3 + 2a a = 0,06 mol Đáp án D Bµi tËp 2: Khö hoµn toµn 17,6g hçn hîp Fe; FeO; Fe 2O3 cÇn võa ®ñ 4,48l (ë ®ktc). Khèi lîng Fe thu ®îc lµ: A. 14,5 g C. 16,5 g B. 15,5 g D. 14,4 g Lêi gi¶i : PTHH: FeO + CO O t  Fe2O3 + 3CO Fe + CO2 O t   2 Fe + 3CO2  Tæng sè mol CO cÇn dïng: 4,48 : 22,4 = 0,2 (mol) NhËn xÐt: Theo PT nhËn thÊy: nCO = nO cña oxit Fe = 0,2 (mol) Nªn mFe = m hçn hîp – mO trong oxit Fe = 17,6 – 16.0,2 = 14,4 (g) Trang 7 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc Các bài tập dưới đây cũng vận dụng phương pháp nêu trên để giải nhanh Bài tập 3 : Hỗn hợp chất rắn A gồm 0,1 mol Fe 2O3 và 0,1 mol Fe3O4. Hoà tan hoàn toàn A bằng dung dịch HCl dư thu được dung dịch B. Cho NaOH dư vào B, thu được kết tủa C. Lọc lấy kết tủa, đem nung trong không khí đến khối lượng không đổi thu được m g chất rắn D. Giá trị của m là: A. 30 g B. 10 g C. 40 g D. 20 g Đáp án C. Bài tập 4: Khử 20,6 g hỗn hợp A gồm Fe, FeO, Fe 2O3 bằng 2,24 lít khí CO ở nhiệt độ cao (đktc) .Thu được m g sắt . Giá trị của m là: A. 18 g B. 19 g C. 19,5 g D. 20 g Đáp án B. Bài tập 5: Khử hỗn hợp A gồm FeO, Fe3O4 và Fe2O3 bằng khí m lít CO ở nhiệt độ cao thu được 40 g hỗn hợp chất rắn X và 6,72 lít khí CO 2 (đktc). Giá trị của m là: A. 5,6 B. 2,24 C. 10,08 D. 6,72 Đáp án D. III. Một số phương pháp khác: 1. Tìm nhanh đáp án bài tập trắc nhiệm dựa vào đặc điểm đặc biệt về nguyên tử khối (NTK) hoặc phân tử khối (PTK). Xin minh hoạ một sô bài tập thuộc dạng này như sau: Trang 8 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc Bài tập 1: Cho các chất sau FeS; FeS2; FeO; Fe2O3; Fe3O4; FeSO3; FeSO4; Fe2(SO4)3. Các chất có % về khối lượng của Fe giảm dần là: A. FeO; FeS2; Fe2O3; FeS; Fe3O4; FeSO4; Fe2(SO4)3 B. FeS2; FeO; Fe2O3; Fe3O4; FeSO4; FeSO3; Fe2(SO4)3; FeS; FeSO4. C. FeO; Fe3O4; Fe2O3; FeS; FeS2; FeSO3; FeSO4; Fe2(SO4)3. D. Fe3O4; Fe2O3; FeO; FeS; FeS2; FeSO3; FeSO4; Fe2(SO4)3. Thông thường khi gặp bài tập này, học sinh thường áp dụng cách làm một là tính % Fe trong từng chất. Sau đó so sánh các kết quả và tìm ra đáp án lời giải cụ thể như sau: Cách 1: Trong FeS: %Fe = 56 .100% 88 = 63,64%. Tương tự tính được: Trong FeS2 có % Fe = 46,67%; FeO có %Fe = 77,7%; Fe2O3 có % Fe = 70 %. Fe3O4 có %Fe = 72,4%; FeSO3 cã %Fe = 41, 2%; FeSO4 cã %Fe = 36,8%; Fe2(SO4)3 cã %Fe = 28%. Tõ ®ã so s¸nh c¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n ë trªn nhËn thÊy ®¸p ¸n C ®óng. Bµi tËp 1 cßn cã thÓ gi¶i nhanh dùa vµo viÖc ph¸t hiÖn ®iÓm ®Æc biÖt vÒ NTK cña c¸c nguyªn tè S vµ O nh sau: C¸ch 2: Ta thÊy c¸c chÊt trong bµi lµ nh÷ng hîp chÊt chøa 2 hoÆc 3 nguyªn tè lµ Fe; S; O. Trang 9 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc MÆt kh¸c NTK cña S = 2 lÇn NTK cña O, do ®ã cã thÓ quy c¸c hîp chÊt trªn thµnh hîp chÊt chØ chøa nguyªn tè Fe vµ nguyªn tè O. KÕt qu¶ thu ®îc nh sau: Trong FeS gåm 1Fe; 2O; FeS2 gåm 1 Fe; 4O; FeO gåm 1Fe; 1O; Fe2O3 gåm 1 Fe ; 1,33 O ; FeSO3 gåm 1Fe; 5O; FeSO4 gåm 1Fe; 6O. Sau ®ã so s¸nh tØ lÖ gi÷a sè nguyªn tö Fe víi sè nguyªn tö O sÏ ®îc kÕt qu¶: §¸p ¸n C. NhËn xÐt: Qua 2 c¸ch lµm ®îc nªu ë trªn cho thÊy, ë c¸ch 1 häc sinh cã thÓ lµm ra kÕt qu¶, tuy nhiªn mÊt nhiÒu thêi gian vµ hay sai sãt h¬n do ph¶i tÝnh to¸n nhiÒu. C¸ch 2 ng¾n gän vµ nhanh h¬n, gi¶m bít ®îc viÖc tÝnh to¸n nªn mÊt Ýt thêi gian h¬n. Trong qu¸ tr×nh lµm bµi tËp gi¸o viªn cã thÓ cho häc sinh ph¸t hiÖn hoÆc gîi më ®Ó häc sinh nhËn xÐt ®iÓm ®Æc biÖt vÒ NTK cña c¸c nguyªn tè trong c¸c hîp chÊt ®Ó lµm theo c¸ch nµy. Víi c¸ch lµm nªu trªn, häc sinh cã thÓ gi¶i quyÕt mét sè bµi tËp t¬ng tù: Bµi tËp 2: D·y chÊt nµo sau ®©y ®îc s¾p xÕp theo thø tù % khèi lîng Fe t¨ng dÇn: A. FeO; FeS2; Fe2O3; FeS; Fe3O4; FeSO4; Fe2(SO4)3 B. FeS2; FeO; Fe2O3; Fe3O4; FeSO4; FeSO3; Fe2(SO4)3; FeS. C. Fe2(SO4)3; FeSO4; FeSO3; FeS2;FeS; Fe2O3; ; Fe3O4; FeO. D. Fe3O4; Fe2O3; FeO; FeS; FeS2; FeSO3; FeSO4; Fe2(SO4)3. Đáp án C Bµi tËp 3: Trong sè c¸c chÊt sau: Fe 2(SO4)3; Fe3O4; FeSO4; FeO chÊt cã % vÒ khèi lîng Fe giµu nhÊt lµ: A. Fe2(SO4)3 B. Fe3O4 C. FeSO4 D. FeO §¸p ¸n D. Trang 10 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc DÔ thÊy, dùa theo c¸ch 2 cña bµi tËp1 cã thÓ chän ngay ®¸p ¸n bµi tËp 2 vµ 3. Còng suy luËn t¬ng tù ®Ó chän ®¸p ¸n bµi tËp sè 4 díi ®©y: Bµi tËp 4. Cho c¸c chÊt Cu2S; CuS; CuO; Cu2O. Hai chÊt cã % khèi lîng Cu nh nhau lµ: A. CuO vµ CuS C. CuS vµ Cu2O B. Cu2S vµ CuO D. Cu2S vµ Cu2O §¸p ¸n B. Còng d¹ng bµi tËp nh trªn nhng víi trêng hîp c¸c hîp chÊt cïng chøa mét nguyªn tè th× cã thÓ nhËn xÐt ®Ó lµm nhanh nh bµi tËp 5 sau: Bµi tËp 5: Oxit nµo díi ®©y giµu oxi nhÊt (hµm lîng % cña oxi lín nhÊt): Al2O3; P2O5; Fe2O3; Cl2O7; N2O3; MgO; MnO2. Lêi gi¶i: Cã thÓ tÝnh % oxi trong tõng oxit råi so s¸nh vµ t×m kÕt qu¶ ®óng. Nhng lµm nh vËy sÏ mÊt nhiÒu thêi gian. V× chØ cÇn tr¶ lêi oxit nµo giµu oxi nhÊt kh«ng ph¶i tÝnh % khèi lîng cô thÓ. Vµ cã thÓ t×m c¸ch lµm bµi to¸n nh sau: NÕu mét nguyªn tö oxi kÕt hîp víi mét sè ®¬n vÞ khèi lîng cµng nhá cña nguyªn tè kia th× hµm lîng % cña oxi cµng lín. VÝ dô: Trong MgO mét nguyªn tö oxi kÕt hîp víi 24 ®¬n vÞ cña Mg sÏ cã hµm lîng % lín h¬n CaO, v× trong CaO mét nguyªn tö O kÕt hîp víi 40 ®¬n vÞ cña Ca. ThËt vËy: %O trong MgO = 16 x100% 16  24 = 40% %O trong MgO = 16 x100% 16  40 = 28,57% Nh vËy trong c©u hái trªn bá qua c¸c oxit Al 2O3; Fe2O3; MgO vµ MnO2, chØ cÇn tÝnh mét nguyªn tö oxi kÕt hîp víi mÊy ®¬n vÞ nguyªn tö kia: Trong N2O3 = P2O5 = 2.14 9.3 3 2.31  10 5 Trang 11 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc Cl2O7 = 2.35,5  10 7 VËy N2O3 giµu oxi nhÊt: %O = 3.16 100% 63,16% 2.14  3.16 C¸ch lµm dùa vµo ®Æc ®iÓm ®Æc biÖt vÒ ph©n tö khèi cßn gióp lµm mét sè bµi tËp tr¾c nghiÖm mét c¸ch dÔ dµng h¬n nh lµm bµi tËp 6 sau: Bµi tËp 6: Cho m gam hçn hîp A gåm CuO vµ Fe2O3 t¸c dông hÕt víi dung dÞch HCl thu ®îc 2 muèi cã sè mol b»ng nhau. % khèi lîng cña CuO vµ Fe2O3 lÇn lît lµ: A. 20% - 80% C. 40% - 60% B. 30% - 70% D. 50% - 50% Lêi gi¶i cña bµi to¸n cã thÓ thùc hiÖn theo 2 c¸ch sau: C¸ch 1 (c¸ch th«ng thêng): PTHH: CuO + 2HCl Fe2O3 + 6HCl  CuCl2 + H2O (1)  FeCl3 + 3H2O (2) Gäi x, y lÇn lît lµ sè mol CuO; Fe2O3 trong hçn hîp A. Theo PT(1): nCuCl 2 = nCuO = x ( mol) Theo PT(2): nFeCl 3 = 2nFe 2 O 3 = 2y ( mol) Theo ®Ò: x = 2y Tæng khèi lîng hçn hîp A: m = 80a + 160b = 160a (g) Do ®ã %CuO = 80a 100% 50% 160a % Fe2O3 = 50%. §¸p ¸n D. C¸ch 2: Dùa vµo nhËn xÐt PTK cña c¸c hîp chÊt kh¸c nhau nhng h¬n kÐm nhau1 sè lÇn . NÕu cã cïng 1khèi lîng cña hai chÊt sÏ suy ra sè mol cña chóng sÏ h¬n kÐm nhau tõng Êy lÇn NhËn xÐt: PTK cña Fe2O3 = 2.PTK cña CuO Do ®ã theo PT(1) vµ (2) ta cã: a = 2b. Trang 12 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc Khèi lîng cña CuO = 80a. Fe2O3 = 0,5a.160 = 80a Suy ra ®¸p ¸n D. Qua c¸c vÝ dô trªn cho thÊy: râ rµng viÖc häc sinh vËn dông nh÷ng ®iÓm ®Æc biÖt vÒ nguyªn tö khèi hoÆc ph©n tö khèi gióp viÖc t×m ra ®¸p ¸n ®óng cña bµi tËp tr¾c nghiÖm rÊt dÔ dµng, nhanh chãng vµ h¹n chÕ ®îc sai sãt . 2. T×m nhanh ®¸p ¸n bµi tËp tr¾c nghiÖm b»ng c¸ch dùa vµo NTK hoÆc PTK b»ng nhau cña c¸c chÊt. Cã mét sè bµi tËp tÝnh to¸n theo PTHH khi dùa vµo PTK hoÆc NTK b»ng nhau cã thÓ tÝnh to¸n rÊt nhanh ®Ó t×m ra ®¸p sè. Mét sè bµi tËp sau ®©y thuéc d¹ng nh vËy: Bµi tËp 7: §Ó hoµ tan hoµn toµn a gam hçn hîp gåm bét CaO vµ Fe cÇn võa ®ñ 250ml dung dÞch HCl 2M. Gi¸ trÞ cña a lµ: A. 11g C. 13g B. 12g D. 14g Bµi tËp trªn thuéc d¹ng to¸n hçn hîp cã thÓ lµm th«ng thêng nh sau: C¸ch 1: PTHH: CaO +2HCl Fe + 2HCl   CaCl2 + H2O (1) FeCl2 + H2  (2) Gäi x, y lÇn lît lµ sè mol CaO, Fe tham gia ph¶n øng. Ta cã: nHCl = 0,25x2 = 0,5 (mol) Theo PT(1): nHCl = 2nCaO = 2x (mol) Theo PT(2): nHCl = 2nFe = 2y (mol). Do ®ã ta cã: 2x+2y= 0,5 => x + y = 0,25 (mol). VËy a = 56x + 56y = 56 (x+y) = 56.0,25 = 14(g) Tuy nhiªn khi ph¸t hiÖn ra ®Æc ®iÓm ®Æc biÖt cña bµi to¸n ®ã lµ NTK hoÆc PTK cña hai chÊt trong hçn hîp b»ng nhau nªn dùa theo PTHH tÝnh ®îc sè mol hçn hîp vµ khèi lîng hçn hîp th× sÏ cã c¸ch gi¶i rÊt nhanh nh sau: NhËn xÐt: Ta thÊy NTK cña Fe = PTK cña CaO = 56, vµ tû lÖ sè mol cña 2 ph¶n øng nh nhau. Nªn: Trang 13 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc nhh = 1 2 nHCl = 0,5:2 = 0,25 (mol). Do vËy mhh= 0,25.56 = 14 (g) §¸p ¸n D. Còng víi c¸ch nhËn xÐt nh trªn, cã thÓ ¸p dông lµm bµi tËp 8 sau ®©y: Bµi tËp 8: §Ó hoµ tan hoµn toµn 12,345g Cu(OH) 2 cÇn võa ®ñ dung dÞch chøa a(g) H2SO4 gi¸ trÞ cña a lµ: A. 11,2345 g C. 13,2456 g B. 12,2345 g D. 14,2345 g Lêi gi¶i: PTHH: Cu(OH)2 + H2SO4  CuSO4 + H2O NhËn xÐt: Ta thÊy PTK cña Cu(OH)2 = PTK cña H2SO4 = 98 Vµ tû lÖ sè mol cña ph¬ng tr×nh lµ 1:1. Do ®ã tÝnh ngay ®îc khèi lîng H2SO4 tham gia ®óng b»ng khèi luîng Cu(OH)2 vµ b»ng 12,2345 g. §¸p ¸n B. So s¸nh c¸ch lµm trªn víi c¸ch lµm th«ng thêng díi ®©y sÏ thÊy c¸ch lµm trªn gi¶m ®îc nhiÒu bíc tÝnh to¸n víi c¸c con sè kh¸ dµi phøc t¹p viÖc tÝnh to¸n nh vËy cã thÓ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn tÝnh to¸n sai kÕt qu¶ cña bµi to¸n: C¸ch 2: PTHH: Cu(OH)2 + H2SO4  CuSO4 + H2O Theo ®Ò: n Cu(OH) 2 = 12,2345:98= 0,1248418 (mol) Theo PT: n H 2 SO 4 = n Cu(OH) 2 = 0,1248418 (mol) VËy m = 0,1248418.98 = 12,2345 (g) §¸p ¸n B. VËn dông c¸ch nhËn xÐt dùa vµo NTK hoÆc PTK b»ng nhau cña c¸c chÊt cã thÓ vËn dông ®Ó lµm c¸c bµi tËp sau ®©y: Trang 14 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc Bµi tËp 9: §Ó t¸c dông võa hÕt 5,6g Fe cÇn võa ®ñ V(ml) dung dÞch HCl. NÕu còng dïng V(ml) HCl trªn ®Ó hoµ tan hÕt CaO th× khèi lîng CaO cÇn dïng lµ: A. 5,4 g C. 5.6 g B. 5,5 g D. 5,7 g. PTHH: Fe + 2HCl CaO + 2HCl   FeCl2 +H2  CaCl2 + H2O. Tríc hÕt nhËn xÐt NTK Fe = PTK CaO nªn theo PTHH : nHCl= 2nFe = 2nCaO  cïng 1thÓ tÝch HCl sÏ hoµ tan mét lîng CaO vµ Fe nh nhau. §¸p ¸n C Bµi tËp 10. Cho a gam hçn hîp KHCO3 vµ CaCO3 t¸c dông hÕt víi dung dÞch HCl. KhÝ tho¸t ra dÇn vµo dung dÞch Ba(OH) 2 ®ñ ®îc 1,97g kÕt tña. Gݸ trÞ cña a lµ: A. 1g B. 2g C.3g D. 4g ë bµi tËp 10 còng nhËn xÐt t¬ng tù PTK cña KHCO3= PTK cña CaCO3vµ lµm t¬ng tù sÏ chän ®îc ®¸p ¸n ®óng . §¸p ¸n A. §Ó lµm ®îc c¸c bµi tËp tr¾c nghiÖm nh trªn gi¸o viªn híng dÉn häc sinh chó ý ®Ó ph¸t hiÖn ®iÓm ®Æc biÖt cña bµi to¸n. §ã lµ cã nh÷ng chÊt nµo trong ph¶n øng cã NTK hoÆc PTK b»ng nhau vµ nÕu chóng cã tØ lÖ sè mol b»ng nhau sÏ suy ngay ra ®îc khèi lîng cña c¸c chÊt trong ph¶n øng sÏ b»ng nhau vµ chän ®îc ®¸p ¸n ®óng mét c¸ch dÔ dµng. Khi ®ã võa tr¸nh ®îc nh÷ng sai sãt khi tÝnh to¸n nÕu gi¶i b»ng c¸ch th«ng thêng võa tiÕt kiÖm thêi giêi gian, 3. Mét sè bµi to¸n cã c¸ch gi¶i ®Æc biÖt kh¸c: Mét sè bµi tËp díi ®©y cßn cã thÓ ®îc gi¶n b»ng c¸ch gi¶i ®Æc biÖt dùa vµo ph¬ng ph¸p t¨ng, gi¶m khèi lîng cña c¸c chÊt trong ph¶n øng... Trang 15 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc Bµi tËp 11. Cho 1,68g mét kim lo¹i A (r¾n) ho¸ trÞ II vµo dung dÞch HCl d. NhËn thÊy khèi lîng dung dÞch sau ph¶n øng nÆng h¬n khèi lîng dung dÞch ban ®Çu lµ 1,54g. Kim lo¹i A lµ: A.Fe C.Zn B.Mg D.Ca NhËn xÐt: §iÓm cÇn lu ý cña bµi to¸n ë chç: CÇn thÊy ®îc dung dÞch sau ph¶n øng lµ dung dÞch ACl 2 vµ HCl d, dung dich ban ®Çu lµ dung dÞch HCl (kim lo¹i A lµ chÊt r¾n). NÕu ph¶n øng kh«ng t¹o khÝ th× khèi lîng dung dich ban ®Çu nµy nÆng h¬n khèi lîng sau ph¶n øng lµ 1,68g. Thùc tÕ chØ nÆng h¬n 1,54g nªn khèi lîng H2 t¹o thµnh lµ khèi lîng chªnh lÖch. V× thÕ khèi lîng H2 lµ: 1,68 – 1,54 = 0,14 (g) Nªn cã sè mol H2 lµ: 0,14 0,07 2 PTHH: A + 2 HCl ACl2 + H2   (mol) 2 Theo PT: nA = n H Suy ra: MA = = 0,07 (mol) 1,68 24( g ) 0,07 (Mg) §¸p ¸n B Cã thÓ nªu ra mét sè bµi tËp cïng cã c¸ch gi¶i ®Æc biÖt nh sau( Gi¸o viªn cã thÓ nªu ra cho häc sinh vËn dông). Bµi tËp 13: Cho 1g bét Fe tiÕp xóc víi oxi sau mét thêi gian thÊy khèi lîng bét vît qu¸ 1,41g, nÕu chØ t¹o thµnh 1 oxit th× ®ã lµ oxit nµo? A. FeO B. Fe2O3 C. Fe3O4 Bµi tËp 14: Mét lo¹i ®¸ v«i chiÕm 80% CaCO3, phÇn cßn l¹i lµ chÊt tr¬. Nung m gam ®¸ sau mét thêi gian thu ®îc chÊt r¾n cã khèi lîng lµ 0,78m gam. BiÕt chÊt tr¬ kh«ng tham gia ph¶n øng ph©n huû. HiÖu suất cña ph¶n øng lµ: Trang 16 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc A. 60 % B. 62,5 % C. 65 % D. 67,5 % Ngoµi c¸c bµi tËp ®îc nªu trªn, trong c¸c tµi liÖu tham kh¶o , c¸c ®Ò thi... cßn cã nhiÒu bµi tËp tr¾c nghiÖm t¬ng tù cã thÓ t×m nhanh ®¸p ¸n theo c¸c c¸ch võa thùc hiÖn . Thùc nghiÖm s ph¹m Trong qu¸ tr×nh thực nghiệm ®· tiÕn hµnh d¹y ph¬ng ph¸p t×m nhanh ®¸p ¸n bµi tËp tr¾c nghiÖm ho¸ häc ®èi víi häc sinh líp 9A3, líp 9A1 lµm ®èi chøng. ë 2 líp sÜ sè häc sinh nh nhau, cã søc häc t¬ng ®¬ng. Häc sinh 2 líp dîc kiÓm tra b»ng hÖ thèng 30 c©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan cã thÓ t×m nhanh ®¸p ¸n trong cuèn “Bµi tËp tr¾c nghiÖm ho¸ häc 9” trong thêi gian 45 phót . KÕt qu¶ thu ®îc nh sau: Líp SÜ sè 9A1 9A3 Giái Kh¸ Trung b×nh SL % SL % SL % 40 08 20 16 40 16 40 40 28 70 10 25 02 5 Víi kÕt qña nh trªn cho thÊy: ë c¶ 2 líp ®Òu cã tÊt c¶ häc sinh ®¹t ®iÓm tõ trung b×nh trë lªn. Song tû lÖ häc sinh ®¹t ®iÓm giái líp 9A3 cao h¬n rÊt nhiÒu so víi líp 9A1, cßn sè lîng häc sinh ®¹t ®iÓm trung b×nh gi¶m râ rÖt. §iÒu ®ã chøng tá kü n¨ng lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm cña häc sinh líp 9A3 tèt h¬n, viÖc lùa chän ®¸p ¸n cho c¸c c©u hái nhanh h¬n. §a sè häc sinh líp 9A3 lµm hÕt c¸c bµi tËp vµ ®é chÝnh x¸c cña c¸c ®¸p ¸n cao, thêi gian lµm bµi nhanh h¬n líp 9A1. V× vËy viÖc ¸p dông ®Ò tµi nµy vµo gi¶ng d¹y sÏ gióp Ých cho häc sinh nhiÒu khi lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm, ®Æc biÖt lµ nh÷ng bµi tËp cã d¹ng tÝnh to¸n. Trang 17 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc KÕt luËn chung Trong qu¸ tr×nh híng dÉn häc sinh t×m nhanh ®¸p ¸n cho bµi tËp tr¾c nghiÖm cho thÊy: Gi¸o viªn cÇn su tÇm c¸c c©u hái, bµi tËp tr¾c nghiÖm ë S¸ch gi¸o khoa, s¸ch bµi tËp, c¸c tµi liÖu tham kh¶o, ®Ò thi.... Sau ®ã hÖ thèng l¹i thµnh c¸c d¹ng vµ ®Þnh híng c¸c bµi tËp d¹ng ®ã t×m ®¸p ¸n theo híng nµo nhanh nhÊt. Häc sinh ph¶i cã kiÕn thøc v÷ng vµng, n¾m ch¾c lý thuyÕt vµ c¸c ph¬ng ph¸p lµm bµi tËp ho¸ häc. Bëi cã nh vËy häc sinh míi dÔ dµng vËn dông kiÕn thøc ®Ó ®a ra c¸c nhËn xÐt quan träng vµ ®iÓm mÊu chèt hoÆc ®iÓm ®Æc biÖt cña bµi to¸n. Häc sinh ph¶i thêng xuyªn lµm quen víi bµi tËp tr¾c nghiÖm ®Ó rÌn luyÖn kh¶ n¨ng t duy linh ho¹t, s¾c bÐn v× ®Æc biÖt sù nhanh nh¹y khi cÇn lùa chän ph¬ng ¸n ®óng trong sè c¸c ph¬ng ¸n ®· cho. V× thêi gian cã h¹n nªn ®Ò tµi chØ dõng l¹i ë mét sè bµi tËp cã d¹ng ®· nªu trªn. Cã nhiÒu bµi tËp tr¾c nghiÖm ho¸ häc kh¸c cßn cã thÓ vËn dông nh÷ng ph¬ng ph¸p kh¸c ®Ó t×m nhanh ®¸p ¸n song cha nªu ®îc ë ®©y. Hng Yªn, ngµy 9 th¸ng 7n¨m 2009 Ngêi viÕt NguyÔn ThÞ Cóc Trang 18 §Ò tµi NguyÔn ThÞ Cóc Tµi liÖu tham kh¶o 1. 350 bµi tËp Ho¸ häc chän läc §µo H÷u Vinh 2. Bµi tËp tr¾c nghiÖm Ho¸ häc 8 + 9 NguyÔn Xu©n Trêng 3. C©u hái vµ bµi tËp tr¾c nghiÖm Ho¸ häc THCS Ng« Ngäc An 4. C¸c ®Ò thi HSG Ho¸ häc 9 vµ mét sè tµi liÖu kh¸c Trang 19