Tài liệu Hoạt động cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại cổ phần quân đội chi nhánh sơn tây

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM THỊ DUNG HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI – CHI NHÁNH SƠN TÂY Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LƢU ANH ĐỨC Hà Nội – 2017 MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. i DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................iii MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 5 CHƢƠNG 1.................................................................................................................. 8 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ............... 8 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 8 1.2. Cơ sở lý luận về hoạt động cho vay tiêu dùng của Ngân hàng Thương mại 11 1.2.1. Khái quát về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại 11 1.2.2. Khái quát về hoạt động cho vay tiêu dùng của ngân hàng thương mại 17 1.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá kết quả hoạt động cho vay tiêu dùng defined. Error! Bookmark not 1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động cho vay tiêu dùng defined. Error! Bookmark not CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ LUẬN VĂNError! Bookma 2.1. Các phương pháp nghiên cứu 2.1.1. Phương pháp thu thập thông tin 2.1.2. Phương pháp tiếp cận Error! Bookmark not defined. Error! Bookmark not defined. Error! Bookmark not defined. 2.1.3. Phương pháp tổng hợp, phân tích thông tin Error! Bookmark not defined. 2.1.4. Phương pháp phân tích - tổng hợp Error! Bookmark not defined. 2.2. Thiết kế nghiên cứu Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI – CHI NHÁNH SƠN TÂYError! Bookmark not def 3.1. Tổng quan về Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây Error! Bookmark not defined. 3.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển MB Sơn Tây Error! Bookmark not defined. 3.1.2. Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội chi nhánh Sơn Tây Error! Bookmark not defined. 3.1.3. Tình hình hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội chi nhánh Sơn Tây Error! Bookmark not defined. 3.2. Hoạt động cho vay tiêu dùng tại MB Sơn Tây Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Công tác phát triển mạng lưới Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Phát triển sản phẩm Error! Bookmark not defined. 3.2.3.Tính nhanh chóng, thuận tiện Error! Bookmark not defined. 3.2.4.Về số lượng khoản vay Error! Bookmark not defined. 3.2.5. Doanh số cho vay tiêu dùng Error! Bookmark not defined. 3.2.6. Dư nợ cho vay tiêu dùng Error! Bookmark not defined. 3.3. Đánh giá về thực trạng phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng tại MB Sơn Tây Error! Bookmark not defined. 3.3.1. Những kết quả đạt được 3.3.2. Hạn chế Error! Bookmark not defined. Error! Bookmark not defined. 3.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI – CHI NHÁNH SƠN TÂY ....................................................... Error! Bookmark not defined. 4.1. Định hướng phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng tại MB Sơn Tây Error! Bookmark not defined. 4.2. Các giải pháp phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng tại MB Sơn Tây Error! Bookmark not defined. 4.2.2. Xây dựng chiến lược marketing ngân hàng Error! Bookmark not defined. 4.2.3. Hoàn thiện sản phẩm cho vay tiêu dùng của ngân hàng defined. 4.2.4. Sản phẩm đề xuất cụ thể Error! Bookmark not Error! Bookmark not defined. 4.2.5. Nâng cao số lượng cũng như chất lượng nguồn nhân lực defined. 4.2.6. Mở rộng mạng lưới của ngân hàng Error! Bookmark not Error! Bookmark not defined. 4.2.7. Áp dụng hệ thống tính điểm tín dụng đối với khách hàng defined. Error! Bookmark not 4.2.8. Không ngừng phát triển công nghệ ngân hàng Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN .................................................................... Error! Bookmark not defined. TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 25 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu STT 1 MB 2 MB Sơn Tây Nguyên nghĩa Ngân hàng thương mại cổ phần quân đội Ngân hàng thương mại cổ phần quân đội - Chi nhánh Sơn Tây i ii DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Bảng 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2 3 Bảng 3.3 4 Bảng 3.4 5 Bảng 3.5 6 Bảng 3.6 Nội dung Tình hình huy động vốn Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội chi nhánh Sơn Tây Tình hình cho vay qua các năm 2012 – 2015 của MB Sơn Tây Tình hình nợ xấu qua các năm 2012 – 2015 của MB Sơn Tây Số lượng khoản vay tiêu dùng tại ngân hàng Thương mại cổ phẩn Quân Đội – chi nhánh Sơn Tây Tỷ trọng doanh số cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây Dư nợ phân theo mục đích vay tiêu dùng tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây iii Trang 47 49 52 56 57 78 iv MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tốc độ toàn cầu hóa và tự do hóa thương mại trong những năm vừa qua đã tạo ra nhiều thay đổi lớn về môi trường kinh tế quốc tế. Trong điều kiện đó, nền kinh tế Việt Nam được hội nhập với nền kinh tế thế giới thông qua việc gia nhập vào các tổ chức kinh tế lớn: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), khu vực thương mại tự do ASEAN (AFTA), Diễn đàn hợp tác kinh tế Á - Âu (ASEM), Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC), WTO (Tổ chức thương mại thế giới), Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP). Trong, nền kinh tế năng động và đầy cạnh tranh này, khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn cho phát triển kinh tế - xã hội luôn là một trong những vấn đề quan trọng hàng đầu trong chiến lược và chính sách kinh tế của mỗi quốc gia. Với vai trò là một trung gian tài chính, kênh dẫn vốn quan trọng cho toàn bộ nền kinh tế, để có thể đứng vững trên thị trường tài chính – tiền tệ thì các ngân hàng thương mại cần không ngừng tự hoàn thiện phù hợp với quy luật phát triển chung. Trong xu thế hội nhập khu vực và quốc tế, từng địa phương cũng như toàn bộ nền kinh tế cần phải khai thác và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn trong nước thông qua hoạt động cho vay của các Ngân hàng thương mại để thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Do đó, nhu cầu mở rộng hoạt động cho vay là tất yếu trong giai đoạn hiện nay. Cùng với sự phát triển của xã hội, nhu cầu tiêu dùng của con người cũng ngày càng cao và tài chính trở thành vấn đề rất quan trọng để tài trợ cho những nhu cầu đó. Nếu chỉ cho vay sản xuất nhiều mà không tiêu thụ được do người dân không có nhu cầu về hàng hóa đó hoặc có nhu cầu nhưng lại không có khả năng thanh toán thì tất yếu sẽ dẫn tới cung vượt quá cầu, hàng hóa bị tồn kho và ứ đọng vốn. Từ thực tế đó cho thấy, khi xã hội ngày càng phát triển, không chỉ có các công ty, doanh nghiệp là đối tượng cần vốn để sản xuất kinh doanh, mở rộng thị trường mà hiện nay, các cá nhân cũng là những người cần vốn và hoạt động cho vay tiêu dùng ra đời để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người 5 dân. Cho vay tiêu dùng, một mặt vừa tạo thêm thu nhập cho chính ngân hàng, mặt khác giúp đỡ cho các cá nhân có được nguồn vốn để cải thiện cuộc sống của mình, góp phần phát triển kinh tế xã hội, thúc đẩy việc thực hiện chính sách kích cầu của Chính phủ, tạo công ăn việc làm, giúp người lao động có thu nhập cao hơn, nâng cao đời sống xã hội. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh gay gắt như hiện nay, các ngân hàng trong nước sẽ phải cạnh tranh với các ngân hàng nước ngoài về dịch vụ ngân hàng khi những hạn chế về việc cung cấp dịch vụ của các ngân hàng nước ngoài dần được dỡ bỏ. Điều này đòi hỏi các ngân hàng Việt Nam nói chung và Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội nói riêng cần phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng một cách an toàn và có hiệu quả nhằm hướng đến mục tiêu trở thành một trong những ngân hàng có uy tín trong việc cung ứng sản phẩm cho vay tiêu dùng. Thị xã Sơn Tây là một địa bàn cách trung tâm Hà Nội 42 km về phía Tây Bắc, nằm trong vùng đồng bằng trung du bắc bộ, là trung tâm kinh tế, văn hoá, xã hội của cả vùng, có nhiều đường giao thông thuỷ, bộ nối với trung tâm Thủ đô Hà Nội. Những điều kiện đó cho thấy thị xã Sơn Tây là một thị trường đầy tiềm năng đối với hoạt động cho vay tiêu dùng đối với các ngân hàng. Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây là một trong những ngân hàng thương mại lớn trên địa bàn thị xã, có vai trò rất quan trọng với sự phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn, thực tế cho thấy ngân hàng đã bắt đầu quan tâm tới hoạt động cho vay tiêu dùng nhưng hoạt động này vẫn chưa thực sự trở thành hoạt động lớn của Ngân hàng trên địa bàn. Qua tìm hiểu, tôi nhận thấy tại thời điểm hiện tại chưa có đề tài nào liên quan đến hoạt động cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây. Chính vì vậy, việc nghiên cứu và đưa ra các giải pháp để phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng sẽ có ý nghĩa về phương diện lý luận và thực tiễn đối với sự đa dạng hóa hoạt động của ngân hàng trên địa bàn thị xã.. Xuất phát từ những lí do nêu trên, tôi đã chọn đề tài : “ Hoạt động cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây ” làm đề tài nghiên cứu. 6 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu Mục tiêu của luận văn là nghiên cứu lý luận hoạt động cho vay tiêu dùng , áp dụng phân tích thực trạng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây, từ đó đưa ra những giải pháp phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây. Để đạt được mục tiêu đó, cần phải nghiên cứu được các vấn đề sau: - Khái quát và hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động cho vay tiêu dùng của ngân hàng thương mại. - Phân tić h , đánh giá thực tra ̣ng cho vay tiêu dùng t ại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây. - Đề xuấ t các giải pháp nhằ m phát tri ển hoạt động cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của luận văn là hoạt động cho vay tiêu dùng. - Phạm vi nghiên cứu: Hoạt động cho vay tiêu dùng t ại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây giai đoạn 2012 đến 2015. 4. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 4 chương: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về hoạt động cho vay tiêu dùng của Ngân hàng Thương mại. Chƣơng 2: Phương pháp nghiên cứu và thiết kế luận văn. Chƣơng 3: Thực trạng hoạt động cho vay tiêu dùng t ại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây. Chƣơng 4: Giải pháp phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng t ại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây. 7 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Ngày nay, cùng với sự hội nhập và phát triển của nền kinh tế, nhu cầu tiêu dùng của người dân ngày một tăng cao. Nắm bắt cơ hội đó, các ngân hàng đã đưa ra các gói sản phẩm dịch vụ cho vay tiêu dùng nhằm đa dạng hóa các nghiệp vụ, đáp ứng những nhu cầu riêng lẻ của người tiêu dùng. Sự phát triển đó đã khẳng định xu thế phát triển tất yếu của các nghiệp vụ tín dụng của ngân hàng nói chung và cho vay tiêu dùng nói riêng. Các nghiên cứu của các tác giả nước ngoài như: Nghiên cứu của Pearce (1985), phân tích dữ liệu từ các cuộc khảo sát về tài chính – tín dụng tiêu dùng ở các năm 67, 77, 83 của Cục dự trữ liên bang Hoa Kỳ, đã xác nhận nhiều yếu tố ảnh hưởng tới tín dụng tiêu dùng cá nhân ở Hoa Kỳ. Các nhân tố ảnh hưởng tới cầu tiêu dùng bao gồm: tuổi, lãi suất cho vay và thu nhập. Các yếu tố ảnh hưởng tới cung tiêu dùng: trần lãi suất (quy định), cấu trúc tài sản của tổ chức tín dụng và sự cạnh tranh (các nguồn cung khác); Nghiên cứu của Hawly và Fujii (1991), phân tích thông tin từ dữ liệu khảo sát tài chính tiêu dùng ở các tổ chức tín dụng Hoa Kỳ năm 1983 bằng hồi quy mô hình Probit, cho thấy các yêu tố ảnh hưởng tới khả năng tiếp cận tín dụng tiêu dùng: chủng tộc, tuổi, giới 8 tính và tình trạng hôn nhân, thu nhập và chi tiêu; Nghiên cứu của Kim và Devaney (2001), sử dụng dữ liệu khảo sát tài chính tiêu dùng của 3.376 cá nhân sử dụng thẻ tín dụng (tín dụng tiêu dùng) ở Hoa Kỳ năm 1998 và phân tích bằng mô hình hồi quy hai bước của Heckman đã kết luận nhiều yếu tố ảnh hưởng tới thẻ tín dụng của cá nhân, các yêu tố ảnh hưởng tới khả năng sử dụng, ngoài tuổi cá nhân có ảnh hưởng thuận, các yếu tố trình độ học vấn của cá nhân, thu nhập, tài sản thanh khoản, bất động sản, lãi suất và kì hạn khoản vay cùng có tác động nghịch. Các yếu tố tác động thuận tới lượng tín dụng: trình độ học vấn, mức thu nhập và giá trị bất động sản; Nghiên cứu của Zhu và De’Armond (2005), sử dụng thông tin từ khảo sát chi tiêu dùng của 7.579 cá nhân ở Hoa Kỳ năm 2001, bằng phân tích mô hình hồi quy Logit đã kết luận các yếu tố ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê tới lượng vốn tín dụng của cá nhân bao gồm: tuổi và trình độ học vấn của cá nhân, thu nhâp và có nguồn vay khác. Trong đó chỉ có trình độ học vấn có tác động nghịch, các yếu tố khác đều có tác động thuận tới lượng vốn vay tiêu dùng của cá nhân ; Và các nghiên cứu khác như: Nghiên cứu của Barro, J. Robert (1976) về thị trường cho vay, khoản vay có thế chấp và tỉ lệ lãi suất; Nghiên cứu của Paul F.Smith trong giai đoạn 1949 – 1959 về các hoạt động cho vay tiêu dùng trên thị trường Mỹ, … cho thấy cái nhìn tổng quan về cho vay tiêu dùng, những lợi ích và sự cần thiết của nghiệp vụ này ở nhiều lĩnh vực, qua đó cung cấp các kinh nghiệm quý báu cho các ngân hàng Việt nam nói chung và Ngân hàng Quân Đội nói riêng trong việc phát triển và hoàn thiện hoạt động cho vay tiêu dùng. Tại Việt Nam, với cơ cấu dân số trẻ, năng động, nhu cầu tiêu dùng lớn tạo cơ hội thuận lợi cho các ngân hàng thương mại Việt Nam nâng cao khả năng cạnh tranh và đây cũng là nghiệp vụ ngân hàng hiện đại giúp hoạt động của ngân hàng trong nước ngày càng phát triển, đa dạng hóa hoạt động theo hướng hiện đại phù hợp với thông lệ quốc tế và luôn sẵn sàng đáp ứng nhu cầu của người dân. Theo Vụ chính sách tiền tệ (Ngân hàng Nhà Nước), với sự tham gia tích cực của nhiều ngân hàng, hiện nay, tổng dư nợ cho vay tiêu dùng ở Việt Nam có mức tăng trưởng trung bình 20%/năm; về thị phần, dư nợ cho vay tiêu dùng mới chỉ chiếm khoảng 8,02%/tổng dư nợ tín dụng của toàn hệ thống cho 9 thấy hoạt động này còn rất nhiều tiềm năng phát triển. Tuy nhiên đây cũng là dịch vụ đem lại không ít những khó khăn cho các ngân hàng Việt Nam như: khó khăn về kinh tế, xã hội, khoa học công nghệ nói chung và bản thân ngân hàng nói riêng đã gây không ít trở ngại đối với việc thúc đẩy hoạt động cho vay tín dụng đạt tới những giá trị tiềm năng vốn có, buộc các ngân hàng không ngừng đưa ra các biện pháp giải quyết để có thể khẳng định vị thế của mình trên thị trường. Sự phát triển và đa dạng của hoạt động cho vay tiêu dùng trong những năm qua đã thu hút sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu trong nước như: Nguyễn Đức Long (2015), nêu lên thực trạng hoạt động cho vay tiêu dùng tại các công ty tài chính, qua đó cũng đề cập đến những thách thức và đưa ra những gợi ý quản lý giúp phát triển hoạt động này; Nguyễn Thị Kim Thanh và các tác giả(2015), nêu lên thực trạng hoạt động cho vay tiêu dùng tại Việt Nam, qua đó chỉ ra những vấn đề còn tồn tại và đưa ra những gợi ý quản lý giúp phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng tại Việt Nam; Hoàng Đức (2012), khái quát sản phẩm tín dụng tiêu dùng mới tại một số ngân hàng, đồng thời dự báo tín dụng tiêu dùng sẽ bùng nổ trong thời gian sắp tới và các rủi ro có thể gặp phải trong hoạt động tín dụng tiêu dùng tại các ngân hàng; Nguyễn Thị Kim Thanh (2012), tổng quan thực trạng hoạt động cho vay tiêu dùng trên thế giới, tập trung một số vấn đề như: thuận lợi và khó khăn trong cho vay tiêu dùng tại Việt Nam, cơ cấu sản phẩm, cơ cấu khách hàng, thời hạn cho vay, lãi suất cho vay, tỉ lệ nợ xấu, triển vọng phát triển cho vay tiêu dùng, hành lang pháp lý các khuyến nghị đối với Chính phủ, cơ quan quản lý nhằm thúc đẩy lành mạnh thị trường tín dụng tiêu dùng tại Việt Nam; Lê Thị Kim Huệ (2013), đưa ra cái nhìn tổng quan về thị trường cho vay tiêu dùng Việt Nam trong thời gian qua, trong đó chỉ ra những sai lầm và hạn chế mà các ngân hàng, tổ chức tài chính mắc phải khiến cho hoạt động này chưa phát triển mạnh mẽ và đề xuất các giải pháp khắc phục. Bên cạnh đó có những luận văn thạc sỹ nghiên cứu về hoạt động cho vay tiêu dùng như: Trần Hạnh Khôi (Đại học Kinh tế Quốc dân, 2010), đã phân tích được các nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đông Nam Á. Tuy nhiên, tác giả chưa phân tích đủ các yếu tố tác động, đặc biệt thiếu việc khảo sát nhu cầu, sự hài lòng của khách hàng vay vốn tại ngân hàng để tìm ra các điểm hạn chế trong quy trình cấp tín dụng gây khó khăn cho ngân hàng trong quá trình tiếp cận vốn. Điều này dẫn đến kết luận thực trạng phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đông Nam Á không chuẩn xác, đề xuất các giải pháp không đồng bộ; 10 Nguyễn Thành Công (Đại học Kinh tế quốc dân, 2009), đã đề cập đến các vấn đề sau: khái niệm hoạt động cho vay tiêu dùng của Ngân hàng Thương mại, hiệu quả hoạt động cho vay tiêu dùng trong thị trường ngân hàng Việt Nam, vai trò và ý nghĩa của cho vay tiêu dùng đối với sự phát triển của thị trường tài chính, xu hướng của sự phát triển cho vay tiêu dùng trên thế giới và tác động của nó tới Việt Nam. Thêm vào đó, công trình nghiên cứu về cho vay tiêu dùng ở phạm vi địa phương, trong đó hệ thống hóa được lý luận cơ bản cho vay tiêu dùng, đặc điểm cho vay tiêu dùng và thực trạng cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội, chi nhánh Thanh Xuân, phương hướng và giải pháp đẩy mạnh. Các công trình trên nghiên cứu về hoạt động cho vay tiêu dùng nói chung ở các góc độ khác nhau đã cho thấy triển vọng phát triển của hoạt động cho vay tiêu dùng của Ngân hàng Thương mại và đưa ra được các cách tiếp cận, các phương pháp nhằm phát triển hoạt động này. Tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào nghiên cứu về hoạt động cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây, và đây là khoảng trống để tác giả thực hiện đề tài “Hoạt động cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân Đội – Chi nhánh Sơn Tây”. 1.2. Cơ sở lý luận về hoạt động cho vay tiêu dùng của Ngân hàng Thương mại 1.2.1. Khái quát về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại 1.2.1.1. Khái niệm cho vay Theo Điều 2, quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2001 về việc ban hành quy chế cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách hàng đưa ra định nghĩa: “ Cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó tổ chức tín dụng giao cho khách hàng sử dụng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và thời gian nhất định theo thoả thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi ”. Theo Điều 1, số 127/2005/QĐ-NHNN ngày 03 tháng 2 năm 2005 về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của quy chế cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách hàng ban hành theo quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2001 của Thống đốc Ngân hàng Nhà Nước nêu rõ: “Khách hàng vay tại tổ chức tín dụng là các tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài có nhu cầu vay vốn, có khả năng trả nợ để thực hiện các dự án đầu tư, phương án sản xuất, kinh doanh, dịch vụ hoặc dự án đầu tư, phương án phục vụ đời sống ở trong nước và nước ngoài. 11 Trường hợp khách hàng vay vốn để thực hiện các dự án đầu tư, phương án sản xuất, kinh doanh, dịch vụ ở nước ngoài, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có quy định riêng ”. Như vậy cho vay là sự chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị từ người sở hữu (ngân hàng thương mại) sang người sử dụng (người vay), sau một thời gian nhất định lại quay về với lượng giá trị lớn hơn lượng giá trị ban đầu. 1.2.1.2. Các nguyên tắc của hoạt động cho vay Hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại dựa trên một số nguyên tắc nhất định nhằm đảm bảo tính an toàn và khả năng sinh lời. Các nguyên tắc này được cụ thể hóa trong các quy định của Ngân hàng Nhà nước và các Ngân hàng Thương mại. Các nguyên tắc đó được khái quát như sau: - Khách hàng phải cam kết hoàn trả cả vốn lẫn lãi với thời gian xác định. Các khoản cho vay của Ngân hàng có nguồn gốc chủ yếu từ các khoản tiền gửi của khách hàng và các khoản Ngân hàng vay mượn. Ngân hàng phải có trách nhiệm hoàn trả cả gốc lẫn lãi như đã cam kết. Do vậy Ngân hàng luôn yêu cầu người nhận tín dụng phải thực hiện đúng cam kết này. Đây là điều kiện để Ngân hàng tồn tại và phát triển. - Khách hàng phải cam kết sử dụng tín dụng theo mục đích được thỏa thuận với Ngân hàng, không trái các quy định của pháp luật và các quy định khác của Ngân hàng cấp trên. Luật pháp quy định phạm vi hoạt động cho các Ngân hàng. Bên cạnh đó, mỗi Ngân hàng có thể có mục đích và phạm vi hoạt động riêng. Mục đích tài trợ được ghi trong hợp đồng tín dụng đảm bảo Ngân hàng không tài trợ cho các hoạt động trái luật pháp và việc tài trợ đó là phù hợp với cương lĩnh hoạt động của Ngân hàng. - Ngân hàng tài trợ dựa trên phương án có hiệu quả. Thực hiện nguyên tắc này là điều kiện để thực hiện nguyên tắc thứ nhất. Phương án hoạt động có hiệu quả của người vay chứng minh cho khả năng thu hồi được vốn đầu tư và có lãi để trả nợ Ngân hàng. Các khoản tài trợ của Ngân hàng phải gắn liền với việc hình thành tài sản của người vay. Trong trường hợp xét thấy kém an toàn, Ngân hàng đòi hỏi người vay phải có tài sản đảm bảo khi vay. 12 1.2.1.3. Điều kiện cho vay Khách hàng chỉ có thể vay vốn của ngân hàng khi họ đã thỏa mãn tất cả các điều kiện vay vốn. Theo luật pháp Việt Nam, nội dung các điều kiện vay vốn gồm: Thứ nhất, khách hàng phải có đủ tư cách pháp lý Quan hệ tín dụng giữa ngân hàng với khách hàng là quan hệ được pháp luật bảo vệ. Vì vật, nó phải được lập trên cơ sở quy định của pháp luật. Do đó, các chủ thể tham gia phải có đủ tư cách pháp lý. Hơn thế, trong quan hệ tín dụng sẽ phát sinh sự chuyển giao và giao dịch về tài sản do đó cần có sự xác nhận của các bên tham gia theo đúng quy định của pháp luật. Như vậy, khách hàng phải có đủ tư cách pháp lý để thực hiện các giao dịch. Thứ hai, vốn vay phải được sử dụng hợp pháp Vốn vay phải được sử dụng hợp pháp tức là không vi phạm pháp luật và mục đích sử dụng vốn vay phù hợp với đăng kí kinh doanh của doanh nghiệp, tổ chức kinh tế. Vì vậy, khi khách hàng sử dụng vốn bất hợp pháp thì các tài sản đó sẽ bị phong tỏa hoặc tịch thu từ đó ảnh hưởng tới khả năng hoàn trả gốc và lãi cho ngân hàng. Ngoài ra, khi vốn vay sử dụng bất hợp pháp thì tư cách pháp lý của khách hàng có thể bị mất đi do đó ảnh hưởng tới quan hệ tín dụng hợp pháp giữa ngân hàng với khách hàng. Thứ ba, khách hàng phải có năng lực tài chính lành mạnh để đảm bảo hoàn trả tiền vay đúng hạn đã cam kết. Lý do khách hàng phải có tình hình tài chính lành mạnh có thể được hiểu như sau: doanh nghiệp có tình hình tài chính lành mạnh tức là doanh nghiệp đó có khả năng quản lý tốt: chứng minh sự phát triển ổn định của khách hàng, đảm bảo cho khách hàng có cơ sở vững chắc về tài chính để đảm bảo cho cam kết hoàn trả tiền vay đúng hạn. Thứ tư, khách hàng phải có phương án, dự án sản xuất kinh doanh khả thi và hiệu quả (đối với khách hàng có dự án, phương án sản xuất kinh doanh). Khách hàng phải có phương án khả thi và hiệu quả vì bản chất của Ngân hàng Thương mại là tổ chức kinh doanh trong đó việc cho vay phải đảm bảo các nguyên tắc sinh lời cơ bản. Do đó dự án và phương án mà ngân hàng tài trợ vốn phải đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Trong hoạt động tín dụng của Ngân hàng Thương mại, nguồn thu từ phương 13 án và dự án vay vốn được coi là nguồn thu “thứ nhất” đảm bảo an toàn vốn cũng như phát triển liên tục của khách hàng và ngân hàng. Thứ năm, khách hàng phải thực hiện đảm bảo tiền vay theo quy định. Ngân hàng Thương mại quan tâm đến đảm bảo tiền vay vì: Đảm bảo tiền vay là công cụ bảo đảm trong việc thực hiện trách nhiệm và nghĩa vụ của khách hàng trong quan hệ vay vốn. Đảm bảo tiền vay cũng cung cấp nguồn thanh toán “thứ hai” cho Ngân hàng Thương mại (trong trường hợp khách hàng không trả được khoản vay). 1.2.1.4. Phân loại cho vay Các khoản cho vay có thể được phân loại bằng nhiều cách theo các tiêu chí khác nhau, bao gồm mục đích, tài sản đảm bảo (nếu có), kỳ hạn, phương pháp hoàn trả và nguồn gốc. Việc phân loại cho vay có cơ sở khoa học là tiền đề để thiết lập các quy trình cho vay thích hợp và nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng. * Theo thời hạn cho vay - Cho vay ngắn hạn: Loại cho vay này có thời hạn dưới 12 tháng và được sử dụng để bù đắp sự thiếu hụt vốn lưu động của các doanh nghiệp và các nhu cầu chi tiêu ngắn hạn của cá nhân. - Cho vay trung hạn: Là các khoản vay có thời hạn từ một năm đến năm năm. Cho vay trung hạn chủ yếu được sử dụng để đầu tư mua sắm tài sản cố định, cải tiến hoặc đổi mới thiết bị, công nghệ, mở rộng sản xuất kinh doanh, xây dựng các dự án mới có quy mô nhỏ và thời gian thu hồi vốn nhanh. Bên cạnh đầu tư cho tài sản cố định, cho vay trung hạn còn là nguồn hình thức vốn lưu động thường xuyên của các doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp mới thành lập. - Cho vay dài hạn: Là loại cho vay có thời hạn trên năm năm. Đây là loại hình được cung cấp để đáp ứng các nhu cầu dài hạn như xây dựng nhà ở, các thiết bị, phương tiện vận tải có quy mô lớn, xây dựng các xí nghiệp mới. * Theo mục đích vay - Cho vay kinh doanh: Là loại tín dụng cấp cho các nhà doanh nghiệp, các chủ thể 14 kinh doanh để tiến hành sản xuất và lưu thông hàng hóa. - Cho vay tiêu dùng: Là loại cho vay để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của các cá nhân như mua sắm nhà cửa, xe cộ,… * Theo tài sản đảm bảo - Cho vay không có đảm bảo: Là loại cho vay không có tài sản cầm cố, thế chấp hoặc bảo lãnh của người thứ ba, mà việc cho vay chỉ dựa vào uy tín của bản thân khách hàng đó. Đối với những khách hàng tốt, trung thực trong kinh doanh, có khả năng tài chính mạnh, quản trị hiệu quả thì Ngân hàng có thể cấp tín dụng dựa vào uy tín của bản thân kỹ thuật mà không cần một nguồn thu nợ bổ sung thứ hai. - Cho vay có đảm bảo: Là loại cho vay dựa trên cơ sở các đảm bảo như thế chấp hoặc cầm cố, hoặc phải có sự bảo lãnh của người thứ ba. Sự bảo đảm này là căn cứ pháp lý để ngân hàng có them một nguồn thứ hai bổ sung cho nguồn thu nợ thứ nhất thiếu chắc chắn. * Theo đối tượng tham gia quy trình cho vay - Cho vay trực tiếp: Ngân hàng cấp vốn trực tiếp cho người có nhu cầu đồng thời người đi vay trực tiếp hoàn trả nợ vay cho ngân hàng. - Cho vay gián tiếp: Là hình thức cho vay thông qua các tổ chức trung gian. Ngân hàng cho vay thông qua các tổ, hội, đội, nhóm như nhóm sản xuất, Hội nông dân, Hội cựu chiến binh, Hội phụ nữ,… Các tổ chức này thường liên kết các thành viên theo một mục đích riêng, song chủ yếu đều hỗ trợ lẫn nhau, bảo vệ quyền lợi cho mỗi thành viên. Ngân hàng có thể chuyển một vài khâu của hoạt động cho vay sang các tổ chức trung gian như thu nợ, phát tiền vay… Tổ chức trung gian cũng có thể đứng ra bảo đảm cho các thành viên vay, hoặc các thành viên trong nhóm bảo lãnh cho một thành viên vay. Điều này rất thuận tiện khi người vay không có hoặc không đủ tài sản thế chấp. Ngân hàng cũng có thể cho vay thông qua người bán lẻ các sản phẩm đầu vào của quá trình sản xuất. Việc cho vay theo cách này sẽ hạn chế người sử dụng tiền sai mục đích. * Theo phương thức cho vay 15 - Cho vay từng lần: Là hình thức cho vay tương đối phổ biến của Ngân hàng đối với các khách hàng không có nhu cầu vay thường xuyên, không có điều kiện để được cấp hạn mức thấu chi. Một số khách hàng sử dụng vốn chủ sở hữu và tín dụng thương mại là chủ yếu, chỉ khi có nhu cầu thời vụ hay mở rộng sản xuất đặc biệt mới vay Ngân hàng, tức là vốn từ Ngân hàng chỉ tham gia vào một số giai đoạn nhất định của chu kỳ sản xuất kinh doanh. - Cho vay theo hạn mức: Đây là nghiệp vụ tín dụng theo đó Ngân hàng thỏa thuận cấp cho khách hàng hạn mức tín dụng. Hạn mức tín dụng có thế tính cho cả kỳ hoặc cuối kỳ. Đó là số dư tối đa tại thời điểm tính. Hạn mức tín dụng được cấp trên cơ sở kế hoạch sản xuất kinh doanh, nhu cầu vốn và nhu cầu vay vốn của khách hàng. Trong kỳ, khách hàng có thể vay trả nhiều lần, song dư nợ không được vượt quá hạn mức tín dụng. Một số trường hợp Ngân hàng quy định hạn mức cuối kỳ. Dư nợ trong kỳ có thể lớn hơn hạn mức. Tuy nhiên đến cuối kỳ, khách hàng phải trả nợ để giảm dư nợ, sao cho dư nợ cuối kỳ không được vượt quá hạn mức. - Cho vay thấu chi: Là nghiệp vụ cho vay, qua đó Ngân hàng cho phép người vay được chi trội trên số dư tiền gửi thanh toán của mình đến một giới hạn nhất định và trong khoảng thời gian xác định. Giới hạn này được gọi là hạn mức thấu chi. * Theo phương thức hoàn trả - Cho vay có nhiều kỳ hạn trả nợ: Cho vay trả góp - Cho vay chỉ có một thời hạn trả nợ hay cho vay trả nợ một lần khi đáo hạn. - Cho vay trả nợ nhiều lần nhưng không có kỳ hạn nợ cụ thể mà tùy vào khả năng tài chính của mình, người đi vay có thể trả nợ bất cứ lúc nào. 1.2.1.5. Vai trò của hoạt động cho vay * Đối với ngân hàng Dư nợ cuối kỳ là một trong những chỉ tiêu đánh giá khả năng hoạt động của ngân hàng. Cho vay của ngân hàng lớn mà mức dư nợ thấp chứng tỏ ngân hàng làm ăn có hiệu quả, uy tín của ngân hàng cao, nhiều người đã biết đến ngân hàng. Khi uy tín của ngân hàng tăng cao thì việc tăng vốn điều lệ hoặc huy động các nguồn tiền nhàn rỗi trong dân 16