Tài liệu Hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại ngân hàng tmcp á châu chi nhánh nghệ an

Trêng §¹i häc kinh tÕ quèc d©n ------------- ------------- 1.1 PH¹M TRµ MI HOµN THIÖN Tæ CHøC KIÓM TO¸N NéI Bé T¹I NG¢N HµNG TMCP ¸ CH¢U CHI NH¸NH NGHÖ AN chuyªn ngµnh: KÕ TO¸N, KIÓM TO¸N Vµ PH¢N TÝCH Ngêi híng dÉn khoa häc: PGs.ts. nguyÔn THÞ PH¦¥NG HOA Hµ néi, n¨m 2013 MỤC LỤC MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ TÓM TẮT LUẬN VĂN...........................................................................................i CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU............................................1 1.1.Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................1 1.2 Tổng quan những nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận văn kiểm toán nội bộ...................................................................................................................... 2 1.3 Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................4 1.4 Câu hỏi nghiên cứu.........................................................................................5 1.5 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..................................................................5 1.6 Phương pháp nghiên cứu................................................................................6 1.7 Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu........................................................................8 1.8 Kết cấu của luận văn.......................................................................................8 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC KIỂM TOÁN NỘI BỘ TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...............................................................9 2.1 Ngân hàng thương mại với rủi ro hoạt động.................................................9 2.1.1 Khái niệm, chức năng của ngân hàng thương mại........................................9 2.1.2 Rủi ro trong hoạt động của các ngân hàng thương mại..............................12 2.2 Những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm toán nội bộ......................................18 2.2.1 Khái niệm, mục đích, chức năng, vai trò của kiểm toán nội bộ..................18 2.2.2 Hoạt động kiểm toán nội bộ.......................................................................23 2.2.3 Tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ..............................................................31 2.3 Đặc điểm kiểm toán nội bộ trong Ngân hàng thương mại.........................38 2.3.1 Mục tiêu của kiểm toán nội bộ trong Ngân hàng thương mại.....................38 2.3.2 Nội dung của kiểm toán nội bộ trong ngân hàng thương mại.....................39 2.3.3 Tổ chức bộ máy của kiểm toán nội bộ trong ngân hàng thương mại..........40 2.4 Kinh nghiệm kiểm toán nội bộ trong NHTM ở một số nước trên thế giới........................................................................................43 CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC KIỂM TOÁN NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG TMCP Á CHÂU CHI NHÁNH NGHỆ AN............................................48 3.1 Khái quát về Ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An...................48 3.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển.................................................................48 3.1.2 Mô hình tổ chức hoạt động kinh doanh......................................................49 3.1.3 Tình hình kinh doanh của ACB CN Nghệ An............................................51 3.2 Thực trạng hoạt động kiểm toán nội bộ tại Ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An....................................................................................................53 3.2.1 Tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ..............................................................53 3.2.2 Nhiệm vụ và quyền hạn của KTNB tại Ngân hàng TMCP Á Châu............55 3.2.3 Nội dung và quy trình KTNB tại Ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An..............................................................................................................56 3.2.4 Tổ chức thực hiện KTNB tại Ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An..65 CHƯƠNG 4. THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT VÀ KẾT LUẬN.........................................................................................73 4.1 Thảo luận kết quả nghiên cứu......................................................................73 4.2 Đánh giá thực trạng hoạt động kiểm toán nội bộ ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An...................................................................................75 4.2.1 Những thành tựu đạt được của công tác KTNB tại ACB chi nhánh Nghệ An. .75 4.2.2 Một số tồn tại trong hoạt động KTNB tại ACB Nghệ An..........................77 4.3 Giải pháp hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại Ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An...................................................................................79 4.3.1 Hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ...............................79 4.3.2 Hoàn thiện quy chế kiểm toán nội bộ.........................................................80 4.3.3 Xây dựng hệ thống phương pháp kiểm toán nội bộ....................................82 4.3.4 Nâng cao trình độ nghiệp vụ cán bộ công nhân viên đặc biệt là của kiểm toán viên.............................................................................................................. 88 4.3.5 Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động kiểm toán nội bộ....89 4.4 Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại ACB chi nhánh Nghệ An....................................................................................................90 4.4.1 Kiến nghị đối với cơ quan Nhà nước và Ngân hàng Nhà nước..................90 4.4.2 Kiến nghị đối với Ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An.............92 4.5 Đóng góp của đề tài nghiên cứu...................................................................93 4.6 Những hạn chế của đề tài nghiên cứu và một số gợi ý cho các nghiên cứu trong tương lai.....................................................................................................94 4.6.1 Hạn chế của đề tài......................................................................................94 4.6.2 Một số hướng nghiên cứu trong tương lai................................................95 4.7 Kết luận đề tài nghiên cứu............................................................................95 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................97 PHỤ LỤC............................................................................................................... 99 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. ACB: Asia Commercial Joint Stock Bank – Ngân hàng TMCP Á Châu BGĐ: Ban Giám đốc BKS: Ban kiểm soát CN: Chi nhánh HĐQT: Hội đồng quản trị KSNB: Kiểm soát nội bộ KTNB: Kiểm toán nội bộ KTV: Kiểm toán viên KTVNB: Kiểm toán viên nội bộ NHTM: Ngân hàng thương mại NHNN: Ngân hàng Nhà nước TMCP: Thương mại cổ phần TCBS: The Complete Banking Solution – Hệ thống quản trị nghiệp vụ ngân hàng TCTD: Tổ chức tín dụng TGĐ: Tổng giám đốc TTQT: Thanh toán quốc tế CNTT: Công nghệ thông tin DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Danh mục bảng Bảng 3.1 Tình hình kết quả kinh doanh của ACB CN Nghệ An..............................52 Bảng 3.1 Số lượng hồ sơ tín dụng kiểm tra chi tiết..................................................67 Bảng 3.2 Số lượng hồ sơ TTQT kiểm tra chi tiết.....................................................70 Bảng 3.3: Thủ tục kiểm tra chi tiết..........................................................................87 Danh mục sơ đồ Sơ đồ 2.1: Quy trình KTNB....................................................................................25 Sơ đồ 2.2: Mô hình KTNB thứ nhất........................................................................32 Sơ đồ 2.3: Mô hình KTNB thứ hai..........................................................................33 Sơ đồ 2.4: Mô hình KTNB thứ ba...........................................................................33 Sơ đồ 2.5: Mô hình KTNB thứ tư............................................................................34 Sơ đồ 2.6: Tổ chức bộ máy KTNB theo lĩnh vực kiểm toán....................................36 Sơ đồ 2.7: Tổ chức bộ máy KTNB theo khối chức năng.........................................37 Sơ đồ 2.8: Tổ chức bộ máy KTNB theo vị trí địa lý................................................37 Sơ đồ 2.9: Vị trí KTNB trong NHTM.....................................................................41 Sơ đồ 2.10: Cơ cấu tổ chức bộ máy KTNB trong NHTM.......................................42 Sơ đồ 3.1 Cơ cấu tổ chức của ACB Nghệ An..........................................................50 Sơ đồ 3.2: Cơ cấu tổ chức KTNB trong Ngân hàng TMCP Á Châu........................54 i TÓM TẮT LUẬN VĂN CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Các tổ chức tín dụng là một loại hình doanh nghiệp kinh doanh đặc biệt, hoạt động có nhiều rủi ro nhất là trong giai đoạn nền kinh tế có nhiều biến động như hiện nay. Cùng với sự phát triển năng động và ngày một phức tạp của các nền kinh tế, vai trò và chức năng của kiểm toán nội bộ trong việc đưa ra đảm bảo về việc đơn vị có thể kiểm soát một cách hữu hiệu rủi ro đã dần được công nhận trong tất cả các khu vực kinh tế. Sau hơn ba năm hoạt động, ACB chi nhánh Nghệ An đã có những bước tiến đáng kể và đóng góp một phần vào sự phát triển chung của đất nước. Tuy nhiên hoạt động kinh doanh của ngân hàng còn bộc lộ nhiều hạn chế, đặc biệt trong lĩnh vực tín dụng vốn đem lại thu nhập chủ yếu cho đơn vị như: chất lượng tín dụng chưa cao và tiểm ẩn rủi ro, sản phẩm tín dụng chưa đa dạng, cơ chế cho vay còn nhiều bất cập, cơ cấu cho vay chưa hợp lý,… nên phát triển chưa tương xứng với khả năng. Do đó việc kiểm toán nội bộ đối với các nghiệp vụ của đơn vị là cần thiết để tránh được rủi ro trong hoạt động. Xuất phát từ tầm quan trọng của kiểm toán nội bộ và thực tiễn tại đơn vị, tôi đã chọn đề tài “Hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại ngân hàng TMCP Á Châu-chi nhánh Nghệ An” để nghiên cứu. 1.2. Tổng quan những nghiên cứu đến đề tài luận văn kiểm toán nội bộ KTNB và những vấn đề liên quan được nhiều tác giả nghiên cứu trên nhiều khía cạnh và ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Một số nghiên cứu có thể được kể đến như: “KTNB hiện đại” của Victor Z.Brink và Herbert Witt (1941); Tác giả J.C.Shaw (1980) về “KTNB - một yếu tố cần thiết cho hoạt động quản lý hiệu quả”; John.A.Edds (1980) “Kiểm toán quản trị - khái niệm và thực hiện”. Ở Việt Nam năm 1997, Tác giả Nguyễn Quang Quynh (1998) với nghiên cứu “Xây dựng hệ thống kiểm tra kiểm soát trong quản lý vĩ mô và vi mô ở Việt Nam”. Luận án tiến sĩ kinh tế của Tác giả Phan Trung Kiên (2008) “Hoàn thiện tổ chức ii KTNB trong các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam”. Tác giả Nguyễn Thị Trang Nhung (2007) với đề tài “Hoàn thiện tổ chức KTNB tại ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam”. Luận văn thạc sỹ của tác giả Mai Thị Vân (2008) với đề tài “Hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại Ngân hàng TMCP Á Châu” nghiên cứu hoạt động KTNB của toàn hệ thống ACB chứ không đi sâu vào hoạt động của bộ phận KTNB tại từng chi nhánh. Như vậy, các đề tài nghiên cứu đều chưa tập trung nghiên cứu tổ chức KTNB tại ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An. Vì những lý do đó, Luận văn sẽ tập trung nghiên cứu lý luận về NHTM, về KTNB NHTM và thực trạng KTNB tại ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An trên hai nội dung chính là hoạt động KTNB và tổ chức bộ máy KTNB. 1.3. Mục tiên nghiên cứu - Làm rõ bản chất của KTNB trong doanh nghiệp nói chung và trong NHTM nói riêng - Phân tích thực trạng KTNB tại ACB CN Nghệ An. Thực trạng KTNB tại ACB CN Nghệ An sẽ được đối chiếu với lý luận về KTNB trong NHTM đồng thời đặt KTNB trong thực tế của NHTM Việt Nam để từ đó khẳng định ưu nhược điểm và những nguyên nhân tồn tại của KTNB. - Đưa ra phương hướng và đề xuất các giải pháp hoàn thiện KTNB tại ACB CN Nghệ An. 1.4. Câu hỏi nghiên cứu - Về mặt lý luận: nghiên cứu NHTM, KTNB và đặc điểm của KTNB trong NHTM. Trong đó, chức năng, nhiệm vụ, các hoạt động chủ yếu và các rủi ro gắn liền với hoạt động của NHTM sẽ được tập trung làm rõ. - Về mặt thực tiễn tác giả tìm hiểu thực trạng, đánh giá những mặt ưu điểm và hạn chế của KTNB tại ACB CN Nghệ An, đề xuất những biện pháp cụ thể đồng thời kiến nghị với các bên liên quan để tạo các điều kiện cần thiết nhằm hoàn thiện KTNB tại ACB CN Nghệ An. iii 1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu về KTNB trong NHTM và được xem xét trên hai nội dung chính là hoat động kiểm toán và tổ chức bộ máy kiểm toán. - Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung vào nghiên cứu KTNB trong ngân hàng ACB CN Nghệ An với phạm vi khảo sát và số liệu của hệ thống ngân hàng cùng với bộ phận KTNB trong năm 2010-2013. 1.6. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Đề tài “Hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An” là phương pháp luận khoa học duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, phương pháp tiếp cận hệ thống, tiếp cận lịch sử, phương pháp nghiên cứu định tính, nghiên cứu định lượng. 1.7. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu Về lý luận: Luận văn hệ thống hóa lý luận chung về NHTM, trên cơ sở đó làm rõ lý luận chung về KTNB tại NHTM. Về thực tiễn: Luận văn mô tả và phân tích thực trạng tổ chức KTNB tại ACB CN Nghệ An theo hai nội dung cơ bản là hoạt động KTNB và tổ chức bộ máy KTNB. Trên cơ sở đó tác giả đánh giá, luận giải nguyên nhân các kết quả và tồn tại. Từ đó Luận văn đưa ra phương hướng và giải pháp hoàn thiện KTNB trong NHTM nói chung và trong ACB CN Nghệ An nói riêng 1.8. Kết cấu của luận văn Chương 1: Giới thiệu về đề tài nghiên cứu. Chương 2: Cơ sở lý luận của tổ chức Kiểm toán nội bộ trong ngân hàng thương mại. Chương 3: Thực trạng của tổ chức kiểm toán nội bộ tại ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An. Chương 4: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An. iv CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC KIỂM TOÁN NỘI BỘ TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 2.1 Ngân hàng thương mại với rủi ro hoạt động Về khái niệm, Theo giáo trình NHTM của trường Đại học Kinh tế Quốc dân (2007) định nghĩa: Ngân hàng là các tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất - đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm, dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế. NHTM có ba chức năng cơ bản: chức năng trung gian tài chính, chức năng tạo tiền và chức năng sản xuất. Các loại rủi ro trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng có thể được kể đến là: rủi ro tác nghiệp, rủi ro thanh khoản, rủi ro tín dụng, rủi ro tỷ giá và rủi ro lãi suất. 2.2 Những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm toán nội bộ Có thể khái quát định nghĩa về KTNB như sau: KTNB là một hoạt động độc lập được thiết kế trong đơn vị có chức năng kiểm tra, đánh giá xác nhận và tư vấn nhằm trợ giúp cho nhà quản lý, cải thiện các hoạt động của một tổ chức. KTNB là một bộ phận không thể thiếu trong doanh nghiệp. Để đạt được mục đích, KTNB phải thực hiện được tốt các chức năng của mình từ đó tạo ra giá trị gia tăng và nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức. KTNB có ba chức năng cơ bản là kiểm tra, đánh giá, xác nhận và tư vấn. Vai trò của KTNB thể hiện ở việc giữ vai trò là phương thức quản lý hiệu quả nhằm hỗ trợ việc thực hiện trách nhiệm của nhà quản lý; KTNB là phương thức giúp phát hiện và cải tiến những điểm yếu trong hệ thống quản lý của doanh nghiệp; giúp cân bằng và điều hòa những xung đột về lợi ích thường có giữa các cổ đông và các nhà quản lý; làm tăng niềm tin của người sử dụng thông tin trên BCTC và báo cáo quản trị và là công cụ hữu hiệu nhằm giảm thiểu chi phí cho đơn vị. KTNB được chia thành nhiều loại hình khác nhau, thông thường là kiểm toán tài chính, kiểm toán hoạt động, kiểm toán tuân thủ. v Thông thường quy trình chung của KTNB gồm các bước cơ bản theo sơ đồ sau: GĐ1 Lập kế hoạch KTNB GĐ2 Thực hiện KTNB GĐ3 Lập báo cáo KTNB GĐ4 Theo dõi sau kiểm toán Sơ đồ 2.1: Quy trình KTNB Tổ chức bộ máy KTNB là tập hợp, sắp xếp các bộ phận và nhân sự cùng với các chức năng nhiệm vụ và mối quan hệ giữa các bộ phận KTNB nhằm thực hiện các chức năng cơ bản của KTNB là kiểm tra, xác nhận, đánh giá và tư vấn. Để đạt được mục tiêu của mình, tổ chức bộ máy KTNB phải được xây dựng phù hợp trên cả hai mặt là vị trí của KTNB trong tổ chức và cơ cấu tổ chức của KTNB. 2.3 Đặc điểm của KTNB trong Ngân hàng thương mại Mục tiêu của KTNB là đánh giá độc lập về tính thích hợp và sự tuân thủ các chính sách, quy trình thủ tục đã được thiết lập trong NHTM; kiểm tra rà soát, đánh giá mức độ đầy đủ, tính hiệu lực và hiệu quả của hệ thống kiểm tra, KSNB nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm tra kiểm soát. Từ đó KTNB góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của NHTM thông qua việc hoàn thiện môi trường quản lý rủi ro và hệ thống KSNB. Về vị trí KTNB trong NHTM có thể mô tả qua sơ đồ sau: HĐQT Ủy ban kiểm toán TGĐ Trưởng phòng/ Ban KTNB Các phó TGĐ Sơ đồ 2.9: Vị trí KTNB trong NHTM vi Tổ chức bộ máy KTNB được thực hiện theo quy chế tổ chức và hoạt động do Ủy ban KTNB ban hành và HĐQT NHTM phê duyệt. 2.4 Kinh nghiệm kiểm toán nội bộ trong NHTM ở một số nước trên thế giới Ở Hoa Kỳ, KTNB được tổ chức hầu hết ở các công ty lớn, Nhà nước không có yêu cầu pháp lý đối với KTVNB mà các tiêu chuẩn và việc cấp chứng chỉ hành nghề được quy định bởi các tổ chức nghề nghiệp. Ở Pháp, KTNB trực thuộc BGĐ của doanh nghiệp, Nhà nước không có sự can thiệp vào hoạt động của KTNB, quy mô của bộ phận KTNB phụ thuộc vào quy mô lao động của đơn vị. Ở Trung Quốc, KTNB tập trung vào kiểm toán tài chính và kiểm toán tuân thủ, số lượng và chất lượng KTVNB còn thiếu. Ở Đức, trong quá trình kiểm toán, bộ phận KTNB giữ được tính độc lập khá cao và không có điều luật hay quy định nào về việc thành lập KTNB. Như vậy, kinh nghiệm rút ra được cho hoạt động KTNB ở Việt Nam là: Hệ thống pháp lý qui định về hoạt động KTNB trong các TCTD phải rõ ràng, minh bạch, có tính hiệu lực cao; Hình thành các tổ chức chuyên nghiệp có trách nhiệm nghiên cứu, đào tạo một cách bài bản về mô hình tổ chức, về các chính sách, quy trình chuẩn mực đối với hệ thống kiểm soát, KTNB của ngân hàng và cần phải coi trọng vai trò hoạt động của hệ thống kiểm soát, KTNB và xem đây là cấu trúc nòng cốt của quản trị điều hành doanh nghiệp. vii CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC KIỂM TOÁN NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG TMCP Á CHÂU CHI NHÁNH NGHỆ AN 3.1 Khái quát về ACB chi nhánh Nghệ An Ngân hàng TMCP Á Châu được thành lập theo Giấy phép số 0032/NH-GP do Ngân hàng Nhà nước cấp ngày 24/04/1993 và Giấy phép số 533/GP-UB do Ủy ban Nhân dân TP.HCM cấp ngày 13/5/1993. Ngày 04/06/1993 ACB chính thức đi vào hoạt động. Với mục tiêu phát triển mạng lưới ở miền Trung, chi nhánh ACB Nghệ An được thành lập vào ngày 25/02/2010 theo Quyết định số 479/TCTD-PTCN.10 của Chủ tịch HĐQT Ngân hàng TMCP Á Châu; trụ sở đặt tại số S5-B201-B301 Nhà B, Tòa nhà Tecco Tower, Khu Thương mại dịch vụ Nhà ở C1 Quang Trung, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. Cơ cấu tổ chức của ACB Nghệ An: BAN GIÁM ĐỐC KINH DOANH PHÒNG KHCN VẬN HÀNH PHÒNG KHDN PFC RA CA 2 CA CA 1 CỘNG TÁC VIÊN BP GIAO DỊCHNGÂN QUỸ KSV GD TELLER HỖ TRỢ BP HỖ TRỢ VÀ NGHIỆP VỤ PLCT KSV TD KẾ TOÁN TRƯỞNG KẾ TOÁN VIÊN LOAN-CSR CSR THỦ QUỸ KIỂM NGÂN Sơ đồ 3.1 Cơ cấu tổ chức của ACB Nghệ An 3.2 Thực trạng hoạt động kiểm toán nội bộ tại ACB chi nhánh Nghệ An HÀNH CHÍNH viii Ban KTNB của ACB được chính thức thành lập vào ngày 13/03/1996 và được tổ chức thành hệ thống thống nhất theo ngành dọc. Ban KTNB trực thuộc và chịu sự chỉ đạo trực tiếp của Ban kiểm soát. Nội dung tổ chức KTNB của ACB được xác định rõ trong “Sổ tay Kiểm toán nội bộ ACB” với các nội dung chính: kiểm toán hoạt động hay kiểm toán nghiệp vụ, kiểm toán tuân thủ hay kiểm toán liên kết. Quy trình KTNB tại ACB Nghệ An được chia thành sáu bước: Bước 1: Lập kế hoạch kiểm toán nội bộ. Bước 2: Chuẩn bị số liệu và tài liệu. Bước 3: Thực hiện kiểm toán nội bộ. Bước 4: Lập báo cáo kiểm toán và ý kiến của kiểm toán viên. Bước 5: Theo dõi sau kiểm toán. Bước 6: Đánh giá công việc kiểm toán. Tổ chức thực hiện: - Lập kế hoạch kiểm toán: Kế hoạch kiểm toán theo đoàn: bộ phận KTNB tại ACB Nghệ An chịu sự quản lý của bộ phận kiểm toán khu vực phía Bắc, nội dung kiểm tra được quy định chi tiết trong đề cương kiểm toán đối với từng chi nhánh, phòng giao dịch. Kiểm toán viên chi nhánh tiếp tục thực hiện công việc kiểm tra, giám sát các hoạt động tại chi nhánh theo sự phân công của Trưởng ban KTNB. - Thực hiện kiểm toán nội bộ: kiểm toán một số nghiệp vụ chủ yếu Kiểm toán hoạt động tín dụng: KTV thực hiện chọn mẫu hồ sơ tín dụng theo danh sách khách hàng đã giải ngân và thanh lý do bộ phận tín dụng cung cấp. Qua đó, bộ phận KTNB phát hiện đơn vị còn tồn tại một số vấn đề như: sai sót về quy trình, thủ tục, quy định nghiệp vụ; hồ sơ pháp lý chưa đầy đủ, không cập nhật, thiếu tính pháp lý; việc kiểm tra sử dụng vốn của khách hàng sau khi cho vay sơ sài, mang tính hình thức, thiếu căn cứ để kiểm tra. Kiểm toán nghiệp vụ giao dịch-ngân quỹ: qua kiểm tra chọn mẫu, KTVNB nhận thấy: về mở hồ sơ tài khoản còn nhiều sai sót mang tính lặp đi lặp lại như điền thiếu thông tin, sai tên, ngày sinh, ngày cấp CMND của khách hàng,.. Về quản lý ix thẻ, không thực hiện xử lý thẻ khi khách hàng chưa đến nhận theo quy định, mở thẻ cho khách hàng chưa đủ tuổi/vượt độ tuổi quy định. Về chứng từ giao dịch, đơn vị còn thiếu một số chứng từ giao dịch với khách hàng, chứng từ bị tẩy xóa. Về nghiệp vụ ngân quỹ, tồn tại những lỗi mang tính hệ thống như vượt định mức tiền mặt tại thời điểm và cuối trưa/cuối ngày, sổ sách còn thiếu chữ ký của các cán bộ tham gia, xuất nhập tài sản đảm bảo chưa đúng quy định,… Kiểm toán nghiệp vụ thanh toán quốc tế: các lỗi chủ yếu là ghi thiếu số REF, không ghi đầy đủ thông tin số tiền thanh toán, hồ sơ TTQT chưa được lưu đầy đủ. Kiểm toán nghiệp vụ kế toán: có ba trường hợp không dán mã tài sản, một trường hợp điều chuyển công cụ lao động nhưng chưa làm thủ tục bàn giao, hoàn ứng sau 30 ngày kể từ ngày tạm ứng và các khoản tạm ứng đã quá 30 ngày vẫn chưa được hoàn ứng. Kết thúc cuộc kiểm toán, Trưởng nhóm kiểm toán tổng hợp, lập phụ lục và báo cáo tổng hợp, gửi cho Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc và Giám đốc chi nhánh Nghệ An. Báo cáo KTNB đã nêu ra những tồn tại và đưa ra kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và hiệu năng quản lý cho đơn vị . Việc theo dõi và kiểm tra khắc phục sau kiểm toán: ngay tại thời điểm xác nhận kết quả kiểm toán, các nhân viên có liên quan phải khắc phục ngay đối với các kiến nghị “đề nghị khắc phục”, còn đối với kiến nghị “đề nghị lưu ý” được áp dụng với các sai sót đã xảy ra trong quá trình và trong hiện tại không thể khắc phục được. Đơn vị phải lập hồ sơ khắc phục gửi về Ban KTNB tối đa 15 ngày làm việc kể từ ngày KTV chi nhánh gửi báo cáo kiểm toán chính thức. Việc kiểm tra khắc phục lỗi sẽ do KTV chi nhánh thực hiện. CHƯƠNG 4. x THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT VÀ KẾT LUẬN 4.1 Thảo luận kết quả nghiên cứu Qua thực tiễn và đối chiếu với lý luận, ngoài những thành công của KTNB cũng còn những tồn tại, hạn chế cần hoàn thiện như: về hoạt động KTNB còn chưa chuyên nghiệp, tổ chức công tác kiểm toán chưa áp dụng đầy đủ các phương pháp kỹ thuật kiểm toán, không thực hiện đầy đủ các loại hình kiểm toán so với yêu cầu, chưa có hệ thống kiểm soát chất lượng kiểm toán. Về bộ máy kiểm toán, sự tồn tại song song bộ phận kiểm tra KSNB và KTNB gây lãng phí về mặt nguồn lực, chồng chéo về chức năng nhiệm vụ; bộ phận KTNB của ACB được tổ chức theo khu vực địa lý không thể thực hiện tốt được khối lượng công việc lớn với đa dạng các loại nghiệp; ngân sách dành cho KTNB còn chưa cao. 4.2 Đánh giá thực trạng hoạt động KTNB tại ACB Nghệ An Những thành tựu đạt được của công tác KTNB tại ACB Nghệ An là: Thứ nhất, Ngân hàng Á Châu đã duy trì được một môi trường kiểm soát khá mạnh làm tiền đề cho hoạt động KTNB. Thứ hai, ban KTNB xây dựng được kiểm tra, kiểm toán thống nhất cho toàn hệ thống. Thứ ba, ACB có một chính sách đào tạo nhân viên KTNB hiệu quả. Thứ tư, các yếu kiểm tra, kiểm soát bên ngoài có tác dụng tích cực đến việc tăng cường công tác quản trị, kiểm soát hoạt động, hạn chế rủi ro và hoạt động KTNB của ACB. Tuy nhiên vẫn còn một số tồn tại như: quy chế KTNB của ACB vẫn còn chưa hoàn thiện; nội dung KTNB chưa đầy đủ; sự phối kết hợp giữa kiểm tra, kiểm toán với các phòng ban chức năng chưa chặt chẽ; đội ngũ kiểm toán viên nội bộ còn thiếu kinh nghiệm. 4.3 Giải pháp hoàn thiện tổ chức KTNB tại ACB Nghệ An Thứ nhất, việc hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy KTNB phải tuân theo nguyên tắc về tính độc lập, tính khách quan, tính chuyên nghiệp. Thứ hai, để hoàn thiện quy chế KTNB cần hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý và quy trình nghiệp vụ của ACB. Quy trình KTNB có thể theo năm bước khép xi kín: xác định rủi ro KTNB lập kế hoạch KTNB thực hiện KTNB lập báo cáo Kiến nghị, theo dõi giám sát sau kiểm toán. Thứ ba, xây dựng hệ thống phương pháp KTNB bao gồm các thủ tục và phương pháp kiểm toán chi tiết như: thử nghiệm kiểm soát; thủ tục phân tích, điển hình là áp dụng phương pháp hệ thống đánh điểm (CAMELS) để đánh giá hoạt động của đơn vị; thử nghiệm hệ thống và thu thập bằng chứng kiểm toán. Thứ tư, nâng cao trình độ nghiệp vụ của nhân viên đặc biệt là kiểm toán viên. Thứ năm, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động KTNB. 4.4 Kiến nghị nhằm hoàn thiện tổ chức KTNB tại ACB Nghệ An - Đối với cơ quan Nhà nước và Ngân hàng Nhà nước: cần nghiên cứu soạn thảo các văn bản pháp luật về KTNB trong đó ưu tiên cụ thể hóa các nội dung về tổ chức bộ máy, phương pháp tiếp cận kiểm toán; Bộ tài chính cần sớm ban hành các chuẩn mực KTNB; tạo cơ sở pháp lý cho các KTVNB chuyên nghiệp hoạt động. - Đối với ACB Nghệ An: cần nâng cao nhận thức về vai trò, chức năng và nhiệm vụ của KTNB; bộ phận KTNB phải độc lập, khách quan; phạm vi và nội dung hoạt động của KTNB phải là không giới hạn; nâng cao trình độ chuyên môn của KTV; cần hoàn thiện Điều lệ kiểm toán nội bộ nhằm tăng cường vị trí và quyền hạn của bộ phận KTNB. 4.5 Đóng góp của đề tài nghiên cứu Luận văn đã trình bày một cách hệ thống cơ sở lý luận về hệ thống Ngân hàng thương mại và KTNB; đã nêu được thực trạng hoạt động kinh doanh, thực trạng về cơ cấu tổ chức, về hoạt động của bộ máy KTNB đối với hoạt động của đơn vị; nêu rõ những ưu điểm, tồn tại và phân tích các nguyên nhân dẫn đến tồn tại của hoạt động đó. Từ đó, Tác giả đã đề xuất 5 nhóm giải pháp: Nhóm hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy KTNB; nhóm hoàn thiện quy chế KTNB; nhóm xây dựng hệ thống phương pháp KTNB; nhóm nâng cao trình độ nghiệp vụ và nhóm tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động KTNB. Ngoài ra, Tác giả cũng đã nêu lên xii một số kiến nghị đối với NHNN Việt Nam, đối với Nhà nước để KTNB hoạt động có hiệu quả hơn. 4.6 Những hạn chế của đề tài nghiên cứu và một số gợi ý cho các nghiên cứu tương lai Về hạn chế của đề tài: mặc dù nghiên cứu về KTNB trong NHTM nhưng đề tài mới tập trung giải quyết hai vấn đề cơ bản về tổ chức công tác và tổ chức bộ máy KTNB, chưa bao quát hết các vấn đề của KTNB; các phương pháp được sử dụng trong quá trình nghiên cứu như chọn mẫu, phỏng vấn không tránh khỏi những sai số, phương pháp chọn mẫu có thể dẫn đến những mẫu chọn không đại diện. Để nghiên cứu có được kết quả thuyết phục và có ý nghĩa hơn, Tác giả đề nghị nên mở rộng phạm vi nghiên cứu. Cần phải sử dụng các phương pháp nghiên cứu chuyên sâu để làm rõ các vấn đề của KTNB. 4.7 Kết luận đề tài nghiên cứu Cùng với thực tế tìm hiểu về tổ chức KTNB tại ACB CN Nghệ An kết hợp với việc nghiên cứu lý luận tác giả đã hoàn thành luận văn “Hoàn thiện tổ chức KTNB tại Ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An”. Luận văn đã trình bày một số nội dung sau: Chương một, Giới thiệu đề tài nghiên cứu. Chương hai, Lý luận cơ bản về KTNB trong NHTM. Chương ba, Thực trạng KTNB tại ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An, tổng quan về ACB CN Nghệ An với tổ chức bộ máy KTNB, tổ chức công tác KTNB, tổ chức bộ máy KTNB và những đánh giá công tác KTNB. Chương bốn, Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, luận văn đã đưa ra được những phương hướng và giải pháp cùng với những kiến nghị đối với cơ quan Nhà nước và Ngân hàng Nhà nước, Ngân hàng TMCP Á Châu CN Nghệ An để hoàn thiện KTNB, đáp ứng được yêu cầu trong tình hình hiện nay. 1 CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Các tổ chức tín dụng là một loại hình doanh nghiệp kinh doanh đặc biệt, hoạt động có nhiều rủi ro nhất là trong giai đoạn nền kinh tế có nhiều biến động như hiện nay. Trên thế giới thời gian gần đây đã có nhiều ngân hàng lớn phá sản, nổi tiếng nhất là Lehman Brothers hay tập đoàn tài chính hàng đầu của Mỹ Merrill Lynch. Còn ở Việt Nam để có thể tồn tại trong giai đoạn khó khăn, các ngân hàng nhỏ đã sáp nhập với nhau theo quyết định “tái cấu trúc ngân hàng” của Chính Phủ như Ficombank, TinNghiabank sáp nhập vào SCB hay Habubank sáp nhập vào SHB. Các sự kiện này đều có mối liên hệ đến sự tồn tại và vận hành thực sự của một cơ chế quản trị để có thể quản lý và kiểm soát được rủi ro. Các ngân hàng phải chịu một áp lực rất lớn trong việc nhận biết tất cả các rủi ro mà tổ chức tín dụng nào cũng đang phải đối mặt và cách thức kiểm soát các rủi ro này ở mức độ chấp nhận được. Cùng với sự phát triển của khung quản trị rủi ro, kiểm toán nội bộ đang dần được xem là một công cụ hữu hiệu để một ngân hàng kiểm soát được các rủi ro của mình thông qua chức năng đảm bảo và tư vấn cho ban giám đốc và cho các chủ sở hữu. Trên thế giới, kiểm toán nội bộ đã có lịch sử tồn tại và phát triển trên 60 năm và được thừa nhận ở trên 165 quốc gia như một nghề nghiệp mang tính chuyên nghiệp. Cùng với sự phát triển năng động và ngày một phức tạp của các nền kinh tế, vai trò và chức năng của kiểm toán nội bộ trong việc đưa ra đảm bảo về việc đơn vị có thể kiểm soát một cách hữu hiệu rủi ro đã dần được công nhận trong tất cả các khu vực kinh tế. Ngân hàng TMCP Á Châu chi nhánh Nghệ An đang phải chịu sức ép cạnh tranh rất lớn từ các ngân hàng trong nước và nước ngoài, để tồn tại và phát triển bền vững. Sau hơn ba năm hoạt động, ACB chi nhánh Nghệ An đã có những bước tiến đáng kể và đóng góp một phần vào sự phát triển chung của đất nước. Tuy nhiên hoạt động kinh doanh của ngân hàng còn bộc lộ nhiều hạn chế, đặc biệt trong lĩnh 2 vực tín dụng vốn đem lại thu nhập chủ yếu cho đơn vị như: chất lượng tín dụng chưa cao và tiểm ẩn rủi ro, sản phẩm tín dụng chưa đa dạng, cơ chế cho vay còn nhiều bất cập, cơ cấu cho vay chưa hợp lý,… nên phát triển chưa tương xứng với khả năng. Do đó việc kiểm toán nội bộ đối với các nghiệp vụ của đơn vị là cần thiết để tránh được rủi ro trong hoạt động. Xuất phát từ tầm quan trọng của kiểm toán nội bộ và thực tiễn tại đơn vị, tôi đã chọn đề tài “Hoàn thiện tổ chức kiểm toán nội bộ tại ngân hàng TMCP Á Châu-chi nhánh Nghệ An” để nghiên cứu. Tổng quan những nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận văn kiểm toán nội bộ KTNB và những vấn đề liên quan được nhiều tác giả nghiên cứu trên nhiều khía cạnh và ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Những nghiên cứu về kiểm toán trên thế giới xuất hiện vào lần đầu tiên vào khoảng những năm 1940. Từ đó đến nay những nghiên cứu này đã đề cập đến nhiều khía cạnh và các lĩnh vực khác nhau về KTNB. Một số nghiên cứu có thể được kể đến như: “KTNB hiện đại” của Victor Z.Brink và Herbert Witt (1941): Nghiên cứu này đã được tái bản lần thứ tư và đã được Trường Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức biên dịch và xuất bản năm 2000. Nghiên cứu trên đề cập tới công tác quản lý hành chính đối với các hoạt động của KTNB, đi sâu vào từng hoạt động cụ thể của cả lĩnh vực kinh doanh và hành chính sự nghiệp, trong mỗi lĩnh vực đều chỉ rõ các hướng dẫn cụ thể đồng thời làm rõ mối quan hệ đặc biệt của KTNB với các bộ phận khác và nhấn mạnh việc đánh giá chất lượng dịch vụ KTNB và đưa ra những kết luận, dự báo về sự phát triển của KTNB; Tác giả J.C.Shaw (1980) về “KTNB - một yếu tố cần thiết cho hoạt động quản lý hiệu quả”; John.A.Edds (1980) “Kiểm toán quản trị - khái niệm và thực hiện”; Tác giả Richard A.Roy (1989) về “Quản lý đối với bộ phận KTNB”; Tác giả Ann Neale (1991): “Hệ thống kiểm toán: lý thuyết và thực hành”; Tác giả Lawrence B.Sawyer.Mortimer Dittenhofe; James H.Sheiner (2003) “Thực hành KTNB hiện đại”; năm 2007 “cải thiện mô hình hoạt động cho KTNB” của các Tác giả Michael Elliot, Ray Dawson,