Tài liệu Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM ----------------------------------- TRẦN THỊ NGỌC CẨM HOÀN THIỆN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: KẾ TOÁN Mã số ngành: 60340301 CÁN BỘ HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. DƢƠNG THỊ MAI HÀ TRÂM TP.HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2014 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. Dƣơng Thị Mai Hà Trâm (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị và chữ ký) Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công Nghệ TP. HCM ngày 18 tháng 01 năm 2014 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ) TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 PGS.TS. Phan Đình Nguyên Chủ tịch 2 TS. Phạm Thị Phụng Phản biện 1 3 PGS.TS. Nguyễn Minh Hà Phản biện 2 4 TS. Phan Mỹ Hạnh 5 TS. Nguyễn Bích Liên Ủy viên Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM PHÒNG QLKH - ĐTSĐH CỘNG HÕA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc TP. HCM, ngày 15 tháng 02 năm 2014 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: Trần Thị Ngọc Cẩm Giới tính: Nữ Ngày, tháng, năm sinh: 24/11/1978 Nơi sinh: Cửu Long Chuyên ngành: Kế toán MSHV: 1241850004 I- Tên đề tài: HOÀN THIỆN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM II- Nhiệm vụ và nội dung: Nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam. III- Ngày giao nhiệm vụ: 01/07/2013 IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 18/12/2013 V- Cán bộ hƣớng dẫn: TS. Dương Thị Mai Hà Trâm CÁN BỘ HƢỚNG DẪN (Họ tên và chữ ký) TS. Dƣơng Thị Mai Hà Trâm KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH (Họ tên và chữ ký) i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn Trần Thị Ngọc Cẩm ii LỜI CẢM ƠN Tôi chân thành cảm ơn hướng dẫn khoa học của TS. Dương Thị Mai Hà Trâm, Cô đã tận tình chỉ dẫn trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Tôi biết ơn các Thầy, Cô đã truyền đạt kiến thức trong quá trình học tập, các Anh, Chị Phòng Quản Lý Khoa Học - Đào Tạo Sau Đại Học Trường Đại học Công Nghệ TP.HCM đã giúp đỡ trong quá trình học tập, thực hiện Luận văn. Xin cám ơn các doanh nghiệp đã hỗ trợ tích cực trong quá trình thu thập thông tin qua điều tra, khảo sát thực tế và sự giúp đỡ của gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã giúp Tôi hoàn thành Luận văn này. Trân trọng kính chào! Trần Thị Ngọc Cẩm iii TÓM TẮT Ở Việt Nam, DNNVV là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn hoặc số lao động bình quân năm. DNNVV giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế, chiếm số lượng lớn, đóng góp hơn 40% GDP cho cả nước, góp phần xóa đói giảm nghèo, tăng cường an sinh xã hội. Tuy nhiên, trong công tác tổ chức quản lý đặc biệt là trong tổ chức công tác kế toán còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến sự phát triển trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Do đó, việc tìm hiểu thực trạng và nguyên nhân gây ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán và đánh giá mức độ ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp là mục tiêu của đề tài “Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam”. Tổ chức công tác kế toán trong doanh nghiệp là việc xác định những công việc, những nội dung mà kế toán phải thực hiện hay phải tham mưu cho các bộ phận, phòng ban khác thực hiện nhằm hình thành một hệ thống kế toán đáp ứng được các yêu cầu của doanh nghiệp. Tổ chức công tác kế toán thực chất cũng là tổ chức quản lý trong doanh nghiệp nhưng nó là sự kết hợp uyển chuyển giữa tính bắt buộc của pháp luật và sự vận dụng phù hợp của từng doanh nghiệp. Mọi hoạt động kinh tế, tài chính của doanh nghiệp được quản lý và kiểm soát chặt chẽ, chi phí thấp tương ứng với hiệu quả mang lại, cung cấp thông tin kế toán hữu ích cho các đối tượng sử dụng, tất cả được thể hiện trong việc tổ chức công tác kế toán của doanh nghiệp. Tổ chức công tác kế toán trong doanh nghiệp gồm các nội dung chủ yếu sau: Tổ chức vận dụng chế độ chứng từ kế toán; Tổ chức vận dụng hệ thống tài khoản kế toán; Tổ chức vận dụng chế độ sổ sách kế toán; Tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán; Tổ chức bộ máy kế toán; Tổ chức kiểm tra kế toán; iv Tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh trong doanh nghiệp; Tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc thu thập, xử lý và cung cấp thông tin. Đề tài nghiên cứu tổ chức công tác kế toán của các DNNVV ở Việt Nam thuộc khu vực tư nhân (không bao gồm hợp tác xã) và chưa niêm yết. Thực trạng tổ chức công tác kế toán được thu thập thông qua việc trả lời phiếu khảo sát của kế toán trưởng hoặc phụ trách kế toán hoặc kế toán tổng hợp của 100 DNNVV hoạt động trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả sử dụng phương pháp thống kê mô tả để xử lý và trình bày kết quả thu được. Qua khảo sát thực tế thì bên cạnh những ưu điểm vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế trong tổ chức công tác kế toán như chứng từ kế toán còn ghi sơ sài; doanh nghiệp chưa xây dựng quy trình luân chuyển chứng từ cụ thể; tồn tại một doanh nghiệp hai hệ thống sổ sách kế toán, sổ kế toán chưa được ghi sổ kịp thời; báo cáo tài chính lập chủ yếu nộp cho cơ quan quản lý thuế, báo cáo kế toán quản trị chưa được quan tâm đúng mức; sự can thiệp mang tính chủ quan của chủ doanh nghiệp đã ảnh hưởng đến tính khách quan của số liệu kế toán; kiểm tra kế toán không mang tính thường xuyên; trình độ của nhân viên kế toán còn nhiều hạn chế... Những hạn chế trên đã ảnh hưởng rất lớn đến niềm tin của các đối tượng sử dụng thông tin kế toán, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc huy động vốn, cả trong điều hành quản lý của chính doanh nghiệp cũng như của Nhà nước. Tác động đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp qua hoạt động sản xuất kinh doanh bị ngưng trệ, ảnh hưởng đến trật tự xã hội và sự phát triển chung của nền kinh tế đất nước. Trên cơ sở các tồn tại thực tế, tác giả chia thành hai nhóm nguyên nhân bên trong doanh nghiệp và bên ngoài đã tác động đến tổ chức công tác kế toán. Trong hai nhóm nguyên nhân này, các giải pháp cụ thể được đề xuất đồng bộ, tương ứng với từng nội dung của tổ chức công tác kế toán nhằm hoàn thiện những mặt hạn chế, phát huy những ưu điểm hiện có trong tổ chức công tác kế toán hiện nay của các DNNVV. v ABSTRACT In Vietnam, small and medium enterprises is the business (SMEs), which had registered in accordance with law. It is divided into 3 levels: micro, small and medium following the total capital or the average number of labor in years. SMEs plays an important role in the economy, it accounting for large amounts, bringing over 40% of GDP for the country and contributing to poverty reduction, strengthening social security. However, in the management of the organization, particularly in the accounting organizations are limited, it affecting to the development of production and business activities. Therefore, finding out the situation and the causes, which affecting the accounting organization and assessing the impact of business operations, thence, proposing the appropriate measures,it is the targets of entitled “Improving the accounting organization of small and medium enterprises in Vietnam”. Organization of accounting in business is the identification of the work and the contents, in which the accounting have implemented or advice to the department or others to establish an accounting system how to meet the requirements of business. It is essentially the management organized in business, but it is a combination between flexibility required by law and the appropriate use of each business. All the economic and the financial activity of enterprise had tight managed and controled with the low cost and corresponding to the effective, providing useful information accounting for the users, all of it can be showed in the organization of the accounting of the business. Organization of accounting include the following main contents: To apply the accounting vouchers mode; To apply the system of accounts; To apply the accounting books; To provide the information through the accounting system reports; To organize an accounting apparatus; To organize the examine of accounting; vi To analyze the business operations of the enterprise; To equip the technical facilities for serving the process to income and provide information. The topic of studying about the accounting organizations of SMEs in Vietnam in the private sector (not including the cooperatives) and unlisted. Status of organization of accounting was collected by responding the survey of the chief accountant or accountant or general accounting of 100 SMEs operating in HCM city. The author used description statistical methods to process and presentation the results. Through the fact survey, besides the advantages still exist many the limitations in the accounting organizations such as accounting records are very sketchy, the enterprise do not building the process of documentation specific rotation; exist two systems bookkeeping in the business, the accounting book not timely to note, the financial reports to established for submitted the tax administration, the accounting management report has not been enough attention; the subjective intervention of business owners was influenced to the objectivity of accounting data, accounting inspection non-routine, the level of the accountants are limited ... These restrictions have a great influence on the confidence of the users of accounting information, making the difficult for businesses in the way to raise capital, both in the administration and management of the business as well as the State. The impact on the survival and development of enterprises through the business operations was disrupted, affecting to the social order and the general development of the country's economy. The author divided into two groups, inside and outside causes of the enterprise, which has affected the accounting organization. In both, the specific solutions was proposed synchronization, corresponding to the content of the accounting organization in order to improve the shortcomings and develop the existing strengths in the current accounting organization activities of SMEs. vii MỤC LỤC Lời cam đoan .....................................................................................................................i Lời cảm ơn ....................................................................................................................... ii Tóm tắt ............................................................................................................................iii Mục lục ........................................................................................................................... vii Danh mục các từ viết tắt .................................................................................................. xi Danh mục các bảng ........................................................................................................ xii Danh mục các biểu đồ, đồ thị, sơ đồ, hình ảnh ............................................................. xiv Chƣơng 1: GIỚI THIỆU ............................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................ 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................................. 3 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................... 3 1.4. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................... 3 1.5. Nội dung nghiên cứu ................................................................................................. 3 1.6. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 4 1.7. Tầm quan trọng và ý nghĩa của nghiên cứu .............................................................. 5 1.8. Kết cấu của luận văn ................................................................................................. 5 Chƣơng 2: TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN VÀ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA .............................................................................................. 6 2.1. Tổng quan về tổ chức công tác kế toán ..................................................................... 6 2.1.1. Vai trò của tổ chức công tác kế toán .................................................................. 6 2.1.2. Mục tiêu của tổ chức công tác kế toán ............................................................... 7 2.1.2.1. Đáp ứng yêu cầu cung cấp thông tin cho các đối tượng sử dụng ............ 7 2.1.2.2. Phù hợp đặc điểm kinh doanh, yêu cầu quản lý của doanh nghiệp ......... 8 2.1.2.3. Ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ trong công tác kế toán ........... 8 2.1.3. Yêu cầu về tổ chức công tác kế toán .................................................................. 8 viii 2.1.3.1. Yêu cầu về tính pháp lý............................................................................ 8 2.1.3.2. Yêu cầu về tính kiểm soát, hiệu quả, sự phù hợp và linh hoạt .............. 11 2.1.4. Các nhân tố tác động đến tổ chức công tác kế toán ......................................... 12 2.1.4.1. Hệ thống các quy định của Nhà nước .................................................... 12 2.1.4.2. Đối tượng sử dụng thông tin kế toán ..................................................... 12 2.1.4.3. Yêu cầu về quản lý, hệ thống kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp ..... 12 2.1.4.4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán .......................... 14 2.1.4.5. Các dịch vụ hỗ trợ kế toán ..................................................................... 14 2.1.5. Nội dung của tổ chức công tác kế toán ........................................................... 15 2.1.5.1. Tổ chức vận dụng chế độ chứng từ kế toán ........................................... 15 2.1.5.2. Tổ chức vận dụng hệ thống tài khoản kế toán ....................................... 17 2.1.5.3. Tổ chức vận dụng chế độ sổ sách kế toán .............................................. 18 2.1.5.4. Tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán .................... 19 2.1.5.5. Tổ chức bộ máy kế toán ......................................................................... 20 2.1.5.6. Tổ chức kiểm tra kế toán........................................................................ 23 2.1.5.7. Tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh trong doanh nghiệp ............... 23 2.1.5.8. Tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc thu thập, xử lý và cung cấp thông tin .......................................................................................... 24 2.2. Một số vấn đề chung về DNNVV ........................................................................... 25 2.2.1. Tiêu chuẩn xác định DNNVV ........................................................................ 25 2.2.1.1. Các nước trên thế giới .......................................................................... 25 2.2.1.2. Ở Việt Nam .......................................................................................... 27 2.2.2. Vai trò của các DNNVV trong nền kinh tế .................................................... 28 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ............................................................................................ 30 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN CỦA CÁC DNNVV Ở VIỆT NAM ................................................................................................ 31 3.1. Quy định pháp lý về công tác kế toán cho các DNNVV ........................................ 31 ix 3.1.1. Quy định pháp lý ............................................................................................ 31 3.1.2. Những hạn chế của các DNNVV .................................................................. 34 3.2. Tình hình tổ chức công tác kế toán tại các DNNVV .............................................. 36 3.2.1. Tổ chức vận dụng chế độ chứng từ kế toán .................................................... 37 3.2.2. Tổ chức vận dụng hệ thống tài khoản kế toán ................................................ 38 3.2.3. Tổ chức vận dụng chế độ sổ sách kế toán ...................................................... 40 3.2.4. Tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán............................. 42 3.2.5. Tổ chức bộ máy kế toán ................................................................................. 43 3.2.6. Tổ chức kiểm tra kế toán ................................................................................ 44 3.2.7. Tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh trong doanh nghiệp ....................... 46 3.2.8. Tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc thu thập, xử lý và cung cấp thông tin ..................................................................................................... 47 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ............................................................................................. 49 Chƣơng 4: ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN TẠI DNNVV VÀ CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ................................... 50 4.1. Đánh giá tình hình thực hiện tổ chức công tác kế toán tại các DNNVV ................ 50 4.1.1. Những ưu điểm ............................................................................................... 50 4.1.2. Những hạn chế ................................................................................................ 52 4.2. Đánh giá ảnh hưởng của tổ chức công tác kế toán đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNNVV .................................................................................................. 59 4.3. Nguyên nhân ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán của các DNNVV .............. 61 4.3.1. Về phía doanh nghiệp ..................................................................................... 61 4.3.2. Về phía Nhà nước ........................................................................................... 62 4.4. Các giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kế toán ................................................. 63 4.4.1. Phương hướng hoàn thiện ............................................................................... 63 4.4.1.1. Phù hợp với môi trường pháp lý của công tác kế toán ở Việt Nam và thông lệ kế toán quốc tế .................................................................................... 63 x 4.4.1.2. Phù hợp với quy mô, trình độ quản lý của các DNNVV ..................... 65 4.4.1.3. Đảm bảo vai trò cung cấp thông tin của báo cáo kế toán..................... 65 4.4.2. Các giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kế toán ........................................ 66 4.4.2.1. Giải pháp về tổ chức vận dụng chế độ chứng từ kế toán ..................... 66 4.4.2.2. Giải pháp về tổ chức vận dụng hệ thống tài khoản kế toán ................. 83 4.4.2.3. Giải pháp về tổ chức vận dụng chế độ sổ sách kế toán ........................ 85 4.4.2.4. Giải pháp về tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán....... 87 4.4.2.5. Giải pháp về tổ chức bộ máy kế toán ................................................... 89 4.4.2.6. Giải pháp về tổ chức kiểm tra kế toán.................................................. 91 4.4.2.7. Giải pháp về tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh ......................... 92 KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 ............................................................................................. 93 Chƣơng 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................. 94 5.1. Kết luận ................................................................................................................... 94 5.2. Kiến nghị ................................................................................................................. 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 97 PHỤ LỤC xi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BTC : Bộ tài chính BCTC : Báo cáo tài chính DNNVV : Doanh nghiệp nhỏ và vừa Nxb : Nhà xuất bản xii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Phân loại các DNNVV theo khối EU ............................................................... 26 Bảng 2.2: Phân loại các DNNVV ở Thái Lan ................................................................... 26 Bảng 2.3: Phân loại các DNNVV ở Việt Nam theo Nghị định 56/2009/NĐ-CP ............. 27 Bảng 3.4: Nơi nhận BCTC theo Quyết định 15/2006/QĐ-BTC ....................................... 33 Bảng 3.5: Nơi nhận BCTC năm theo Quyết định 48/2006/QĐ-BTC ............................... 34 Bảng 3.6: Thông tin chung về doanh nghiệp trả lời phiếu khảo sát ................................. 36 Bảng 3.7: Kết quả khảo sát về vận dụng chế độ chứng từ kế toán ................................... 37 Bảng 3.8: Kết quả khảo sát về vận dụng chế độ chứng từ kế toán theo các đại lượng thống kê mô tả ................................................................................................................... 37 Bảng 3.9: Kết quả khảo sát về vận dụng hệ thống tài khoản kế toán .............................. 38 Bảng 3.10: Kết quả khảo sát về vận dụng hệ thống tài khoản kế toán theo các đại lượng thống kê mô tả ................................................................................................................... 39 Bảng 3.11: Kết quả khảo sát về vận dụng chế độ sổ sách kế toán .................................... 40 Bảng 3.12: Kết quả khảo sát về vận dụng chế độ sổ sách kế toán theo các đại lượng thống kê mô tả ................................................................................................................... 40 Bảng 3.13: Kết quả khảo sát về cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán .......... 42 Bảng 3.14: Kết quả khảo sát về cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán theo các đại lượng thống kê mô tả ............................................................................................ 42 Bảng 3.15: Kết quả khảo sát về tổ chức bộ máy kế toán .................................................. 43 Bảng 3.16: Kết quả khảo sát về tổ chức bộ máy kế toán theo các đại lượng thống kê mô tả ........................................................................................................................................ 43 Bảng 3.17: Kết quả khảo sát về tổ chức kiểm tra kế toán ................................................ 44 Bảng 3.18: Kết quả khảo sát về tổ chức kiểm tra kế toán theo các đại lượng thống kê mô tả .................................................................................................................................. 45 xiii Bảng 3.19: Kết quả khảo sát về tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh ........................ 46 Bảng 3.20: Kết quả khảo sát về tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh theo các đại lượng thống kê mô tả......................................................................................................... 46 Bảng 3.21: Kết quả khảo sát về tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc thu thập, xử lý và cung cấp thông tin ........................................................................ 47 Bảng 3.22: Kết quả khảo sát về tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc thu thập, xử lý và cung cấp thông tin theo các đại lượng thống kê mô tả ................. 47 xiv DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH Hình 2.1: Đối tượng sử dụng thông tin kế toán ................................................................. 7 Hình 2.2: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán tập trung ........................................................... 22 Hình 2.3: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán phân tán ............................................................ 22 Hình 3.4: Ý kiến về hệ thống tài khoản theo quy định đủ để doanh nghiệp sử dụng ....... 39 Hình 3.5: Cơ cấu hình thức kế toán đang áp dụng ở các DNNVV ................................... 41 Hình 3.6: Cơ cấu phần mềm kế toán DNNVV đang sử dụng ........................................... 48 Hình 4.7: Ý kiến về chứng từ kế toán phát sinh ở đơn vị đều dùng để ghi sổ kế toán ..... 53 Hình 4.8: Ý kiến về BCTC chỉ phản ánh một phần tình hình tài chính, kinh doanh, luồng tiền của doanh nghiệp ............................................................................................. 55 Hình 4.9: Ý kiến về BCTC chỉ cung cấp cho cơ quan quản lý Nhà nước và ngân hàng .. 55 Hình 4.10: Ý kiến về mọi sự thay đổi ở bộ máy kế toán đều phải thông qua chủ doanh nghiệp ................................................................................................................................ 56 Hình 4.11: Ý kiến về kiểm tra kế toán là kiểm tra tiền tồn quỹ, hàng tồn kho, các loại tài sản hiện có của doanh nghiệp....................................................................................... 57 Hình 4.12: Ý kiến về việc doanh nghiệp chỉ phân tích hoạt động kinh doanh khi cần thiết .................................................................................................................................... 58 Hình 4.13: Quy trình mua hàng thanh toán ngay .............................................................. 69 Hình 4.14: Quy trình mua hàng chưa thanh toán .............................................................. 71 Hình 4.15: Quy trình thanh toán cho người bán ............................................................... 73 Hình 4.16: Quy trình xuất kho vật liệu, công cụ dụng cụ cho sản xuất ............................ 75 Hình 4.17: Quy trình bán hàng chưa thu tiền .................................................................... 77 Hình 4.18: Quy trình phải thu của khách hàng ................................................................. 79 Hình 4.19: Quy trình chi tiền khác .................................................................................... 81 1 CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Nghị định 56/2009/NĐ-CP ngày 30/06/2009 của Chính phủ cho rằng DNNVV là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn hoặc số lao động bình quân năm. Theo Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), tính đến ngày 31/12/2011 cả nước có 543.963 doanh nghiệp với số vốn khoảng 6 triệu tỷ đồng. Trong tổng số doanh nghiệp này có khoảng 97% quy mô vừa và nhỏ. Các DNNVV sử dụng 51% lao động của xã hội, các doanh nghiệp này còn tạo ra hơn một triệu việc làm mới mỗi năm cho số lao động phần lớn chưa qua đào tạo, góp phần xóa đói giảm nghèo, tăng cường an sinh xã hội và đóng góp hơn 40% GDP cả nước 1. Hệ thống pháp luật về kế toán cho các doanh nghiệp ở Việt Nam ngày càng được hoàn thiện phù hợp với đặc điểm của doanh nghiệp và phù hợp với thông lệ kế toán quốc tế. Ngày 17/06/2003 Quốc Hội đã thông qua Luật kế toán và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2004. Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam được xây dựng với 26 chuẩn mực kế toán đã được ban hành. Để cụ thể hóa Luật kế toán và chuẩn mực kế toán thì chế độ kế toán đã được ban hành theo hướng mở phù hợp với quy mô của doanh nghiệp. Đó là chế độ kế toán doanh nghiệp theo Quyết định số 15/2006/QĐBTC ban hành ngày 20/3/2006 của Bộ trưởng BTC áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp. Và một chế độ kế toán riêng đã được ban hành phù hợp với quy mô và trình độ kế toán của các DNNVV đó là chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Quyết định số 48/2006/QĐ-BTC ngày 14 tháng 9 năm 2006 của Bộ trưởng BTC. Tuy nhiên, có một thực tế là hầu như các DNNVV khó tiếp cận nguồn vốn vay của ngân hàng mà một trong những nguyên nhân liên quan đến công tác kế toán. Cụ thể, DNNVV thường không đảm bảo tính minh bạch trong BCTC, sổ sách kế toán chưa được thực hiện đầy đủ, chính xác, minh bạch, công khai. Việc quản lý hoạt động kinh 1 Thúy Hải (2012). Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam - Những điều trăn trở [online], viewed 02/03/2013, from: < http://www.sggp.org.vn/kinhte/2012/4/285015/>. 2 doanh của doanh nghiệp cũng mang tính chất gia đình, báo cáo chính thức thường thấp hơn tình trạng thực tế. Mặt khác, DNNVV thường bán hàng không có hợp đồng, không tuân thủ chế độ phát hành hóa đơn bán hàng, không thanh toán qua ngân hàng…Tất cả những điều này đã làm cho việc phân tích, đánh giá tình hình tài chính của DNNVV không đủ độ tin cậy, ảnh hưởng đến quyết định xem xét cấp tín dụng của các tổ chức tín dụng đối với doanh nghiệp. Do đó, tỷ lệ DNNVV tiếp cận được vốn vay ngân hàng thấp so với nhu cầu vốn thực sự 2. Trong một khảo sát về tài trợ tín dụng cho các DNNVV, trong đó BCTC không đủ minh bạch chiếm 39,4% (Trương Quang Thông, 2010) đã ảnh hưởng rất lớn đến việc vay vốn và ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Đã có nhiều nghiên cứu về công tác kế toán cho các DNNVV trong nước như “ Xây dựng mô hình tổ chức kế toán cho DNNVV ở Việt Nam” của PGS.TS Võ Văn Nhị, TS. Nguyễn Ngọc Dung, TS. Nguyễn Thị Kim Cúc và TS. Phạm Ngọc Toàn, luận văn thạc sĩ như “Tổ chức công tác kế toán trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam” của Th.S Nguyễn Thị Huyền Trâm. Trong nghiên cứu này tác giả mở rộng quy mô mẫu khảo sát về tổ chức công tác kế toán thuộc nhiều lĩnh vực hoạt động kinh doanh của các DNNVV, được thực hiện trong giai đoạn các DNNVV gặp nhiều khó khăn trong hoạt động kinh doanh. Qua đó, tác giả có cái nhìn cụ thể hơn về thực tế công tác kế toán được tổ chức ở các doanh nghiệp nhằm hỗ trợ tìm ra nguyên nhân khách quan hay chủ quan đã ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất các giải pháp phù hợp theo từng nội dung của tổ chức công tác kế toán nhằm hoàn thiện vào sự vận hành một cách có hệ thống và khoa học của tổ chức kế toán. Nghiên cứu này giúp các doanh nghiệp xác định đúng mục tiêu khi tổ chức công tác kế toán ở hiện tại và trong tương lai, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển ổn định và bền vững về số lượng cũng như chất lượng của các DNNVV, hòa nhập vào nền kinh tế thế giới - đó là mục tiêu chính của nghiên cứu “Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam”. 2 Hàn Ni (2012). Hơn 170.000 doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn TP.HCM được hỗ trợ như thế nào ? [online], viewed 15/03/2013, from: < http://sggp.org.vn/kinhte/2012/8/296406/>. 3 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Mục tiêu tổng quát mà đề tài muốn đề cập đó là thực trạng tổ chức công tác kế toán và giải pháp để hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại các DNNVV ở Việt Nam. Mục tiêu cụ thể, gồm ba mục tiêu sau: Thứ nhất: đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán trong các DNNVV trong thời gian qua. Thứ hai: xác định yêu cầu tổ chức công tác kế toán trong các DNNVV. Thứ ba: đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong các DNNVV hiện nay. 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU Có ba câu hỏi nghiên cứu được đặt ra trong nghiên cứu đề tài, gồm: Một là thực trạng tổ chức công tác kế toán ở DNNVV trong thời gian qua như thế nào ? Hai là ảnh hưởng của tổ chức công tác kế toán đến hoạt động sản xuất kinh doanh của DNNVV ? Ba là phương hướng và các giải pháp cụ thể được đề xuất để hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong DNNVV ra sao ? 1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu: đề tài nghiên cứu về tổ chức công tác kế toán của các DNNVV ở Việt Nam thuộc khu vực tư nhân (không gồm hợp tác xã) và chưa niêm yết. Phạm vi nghiên cứu: các DNNVV trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. 1.5. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Thứ nhất là khảo sát thực trạng tổ chức công tác kế toán các DNNVV hiện nay: Tổ chức vận dụng chế độ chứng từ kế toán; Tổ chức vận dụng hệ thống tài khoản kế toán; Tổ chức vận dụng chế độ sổ sách kế toán; Tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán;