Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Hoàn thiện quản lý rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp tại bidv ...

Tài liệu Hoàn thiện quản lý rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp tại bidv chi nhánh hà nội

.PDF
127
291
98

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI --------------------------------------- NGUYỄN NHẬT ANH HOÀN THIỆN QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP XÂY LẮP TẠI BIDV – CHI NHÁNH HÀ NỘI CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH MÃ SỐ: CB140546 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THÚC HƯƠNG GIANG HÀ NỘI - 2016 LỜI CAM ĐOAN Trong quá trình làm luận văn được sự hướng dẫn của TS Nguyễn Thúc Hương Giang, học viên đã tìm đọc, chọn kiến thức để thiết lập được cơ sở lý luận, thu thập dữ liệu thực tế; vận dụng cơ sở lý luận, thu thập dữ liệu học viên để phân tích thực tế và đề xuất Hoàn thiện quản lý rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV chi nhánh Hà Nội. Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu độc lập của riêng mình, được hệ thống hóa và phân tích từ nhiều nguồn tài liệu và liên hệ với số liệu thực tế. Không sao chép bất kỳ một công trình hay một luận án của bất cứ tác giả nào khác. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực. Các tài liệu trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Hà Nội, ngày 06 tháng 10 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Nhật Anh i LỜI CẢM ƠN Em xin gửi lời cảm ơn đến giáo viên hướng dẫn cùng các các thầy cô của Viện Kinh tế và Quản lý đã tạo điều kiện mọi mặt cho em hoàn thành luận văn này. Đặc biệt, em xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo T.S. Nguyễn Thúc Hương Giang, người đã trực tiếp hướng dẫn em hoàn thiện luận văn này. Trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu, tuy bản thân em đã có nhiều cố gắng nhưng do giới hạn về trình độ hiểu biết, kinh nghiệm thực tế, kinh nghiệm nghiên cứu khoa học nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các nhà nghiên cứu, của các thầy, cô giáo, các bạn đọc để luận văn được hoàn thiện hơn cả về lý luận khoa học lẫn thực tiễn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 06 tháng 10 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Nhật Anh ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT NHNN NHTM BIDV : : : Ngân hàng Nhà nước; Ngân hàng thương mại; Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam; TMCP : Thương mại cổ phần; HĐQT TNHH : : Hội đồng quản trị; Trách nhiệm hữu hạn; TCTD NH : : Tổ chức tín dụng; Ngân hàng; HTX : Hợp tác xã; VND : Đồng tiền Việt Nam; USD TSBĐ : : Đồng tiền đô la Mỹ; Tài sản bảo đảm; KHKD DN TLDP DPRR QLRR : : : : : Kế hoạch kinh doanh; Doanh nghiệp; Tỷ lệ dự phòng; Dự phòng rủi ro; Quản lý rủi ro. iii DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1: Phân loại Rủi ro tín dụng ................................................................................. 8 Sơ đồ 2: Quy trình quản lý Rủi ro tín dụng .................................................................. 31 Sơ đồ 3: Cơ cấu tổ chức BIDV - Chi nhánh Hà nội ..................................................... 48 iv DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1: Tình hình huy động vốn của BIDV - CN Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ........ 50 Bảng 2: Cơ cấu tín dụng phân theo thời hạn tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ................................................................................................................... 53 Bảng 3: Cơ cấu tín dụng phân theo thời hạn tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ................................................................................................................... 54 Bảng 4: Cơ cấu tín dụng phân theo đối tượng tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ................................................................................................................... 55 Bảng 5: Cơ cấu tín dụng phân theo loại tiền tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ................................................................................................................... 56 Bảng 6: Cơ cấu tín dụng phân theo ngành kinh tế tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 .......................................................................................................... 58 Bảng 7: Dư nợ vay, doanh số cho vay, doanh số thu nợ tại BIDV - Chi nhánh Hà nội tại giai đoạn 2013 – 2015: ............................................................................................ 66 Bảng 8: Tỷ lệ dư vay có đảm bảo bằng tài sản của toàn chi nhánh và của doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ....................................... 71 Bảng 9: Nợ quá hạn của doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ................................................................................................................... 74 Bảng 10: Tình hình xếp hạng tín dụng tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 2015 .............................................................................................................................. 75 Bảng 11: Tình hình phân loại nợ của doanh nghiệp xây lắp và của toàn chi nhánh tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ........................................................ 77 Bảng 12: Tình hình trích lập dự phòng Rủi ro tín dụng tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ................................................................................................... 79 Bảng 13: Tỷ trọng thu nhập từ cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ............................................................................................. 82 Biểu đồ 1: Tổng dư nợ tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 .............. 53 Biểu đồ 2: So sánh tổng dư nợ cho vay doanh nghiệp xây lắp với tổng dư nợ toàn chi nhánh tại BIDV Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ........................................... 67 v Biểu đồ 3: So sánh doanh số cho vay doanh nghiệp xây lắp với doanh số thu nợ xây lắp tại BIDV Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ................................................ 68 Biểu đồ 4: Doanh số cho vay và doanh số thu nợ tại BIDV Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ................................................................................................................... 69 Biểu đồ 5: So sánh Tổng giá trị TSĐB cho vay doanh nghiệp xây lắp trên Tổng giá trị TSĐB toàn chi nhánh tại BIDV Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 .................. 72 Biểu đồ 6: Cơ cấu TSĐB cho vay doanh nghiệp xây lắp và cơ cấu TSĐB toàn chi nhánh tại BIDV Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ........................................... 73 Biểu đồ 7: Nợ xấu cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ................................................................................................................... 78 Biểu đồ 8: Cơ cấu trích lập dự phòng Rủi ro tín dụng ................................................. 80 tại BIDV Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015 ...................................................... 80 vi MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................................. iii DANH MỤC SƠ ĐỒ ................................................................................................... iv CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY DOANH NGHIỆP XÂY LẮP CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ............................................................................................................ 4 1.1. Khái quát về hoạt động tín dụng của NHTM .......................................................4 1.1.1. Khái niệm về hoạt động tín dụng .................................................................4 1.1.2. Các hình thức tín dụng của NHTM ............................................................. 6 1.2. Rủi ro tín dụng của NHTM ..................................................................................6 1.2.1. Khái niệm Rủi ro tín dụng .............................................................................6 1.2.2. Phân loại Rủi ro tín dụng ..............................................................................7 1.2.3. Dấu hiệu nhận biết Rủi ro tín dụng ............................................................... 8 1.2.4. Nguyên nhân Rủi ro tín dụng ......................................................................11 1.3. Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp của NHTM ......................14 1.3.1. Khái quát chung về cho vay doanh nghiệp xây lắp .....................................14 1.3.2. Đặc điểm và vai trò của hoạt động cho vay doanh nghiệp xây lắp ............16 1.3.3. Rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay doanh nghiệp xây lắp .................20 1.3.4. Những quy định chung đối với cho vay doanh nghiệp xây lắp ...................23 1.4. Quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp............................ 24 1.4.1. Khái niệm quản lý Rủi ro tín dụng .............................................................. 24 1.4.2. Các chỉ tiêu đánh giá Rủi ro tín dụng và quản lý Rủi ro tín dụng ..............25 1.4.3. Quy trình quản lý Rủi ro tín dụng ............................................................... 30 1.4.4. Các nguyên tắc quản lý Rủi ro tín dụng (Theo Basel II có 17 nguyên tắc) 37 1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý Rủi ro tín dụng ..........................................39 1.5.1. Nhân tố khách quan .....................................................................................39 1.5.2 Nhóm nhân tố chủ quan ................................................................................41 1.6 Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng của một số ngân hàng trên thế giới .........42 vii 1.6.1 Ngân hàng Citibank của Mỹ .........................................................................42 1.6.2 Ngân hàng ING bank của Hà Lan ................................................................ 43 1.6.3 Ngân hàng KasiKorn của Thái Lan ............................................................. 44 1.6.4 Bài học kinh nghiệm rút ra cho BIDV nói chung cũng như BIDV Chi nhánh Hà Nội nói riêng ....................................................................................................45 TÓM TẮT CHƢƠNG 1 ..............................................................................................45 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP XÂY LẮP BIDV - CHI NHÁNH HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2013 - 2015 .................................................................................................................... 47 2.1. Tổng quan về BIDV - Chi nhánh Hà nội ............................................................ 47 2.1.1. Sơ lược về lịch sử hình thành và phát triển .................................................47 2.1.2. Cơ cấu tổ chức của BIDV - Chi nhánh Hà nội............................................48 2.1.3. Hoạt động kinh doanh của BIDV - Chi nhánh Hà nội từ 2013 - 2015 .......49 2.2. Thực trạng quản lý Rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015...........................................60 2.2.1. Quy trình cấp tín dụng nói chung của BIDV và quy trình cấp tín dụng đối với Doanh nghiệp xây lắp ......................................................................................60 2.2.2. Những quy định riêng của BIDV đối với cho vay doanh nghiệp xây lắp ....62 2.2.3. Thực trạng hoạt động tín dụng đối với các doanh nghiệp xây lắp .............65 2.2.4. Thực trạng quản lý Rủi ro tín dụng đối với các doanh nghiệp xây lắp.......70 2.3. Đánh giá chung thực trạng hoạt động quản lý Rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay các doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội ............................. 85 2.3.1. Những thành tựu đạt được ...........................................................................85 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .............................................................................87 TÓM TẮT CHƢƠNG 2 ..............................................................................................92 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP XÂY LẮP TẠI BIDV - CHI NHÁNH HÀ NỘI ........ 93 3.1. Định hướng phát triển của BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn tới ..................93 3.1.1. Định hướng trong hoạt động kinh doanh của BIDV-Chi nhánh Hà nội .....93 3.1.2. Định hướng trong công tác Quản lý Rủi ro tín dụng của BIDV Chi nhánh Hà nội ....................................................................................................................95 viii 3.2. Các giải pháp để hoàn thiện quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội ........................................................................96 3.2.1. Về nền tài sản bảo đảm: Tăng cường biện pháp đảm bảo tiền vay, nâng cao tỷ trọng dư nợ vay có tài sản đảm bảo: .................................................................96 3.2.2. Về tập trung tín dụng ...................................................................................97 3.2.3. Xây dựng hệ thống cảnh báo thông tin toàn hệ thống BIDV ......................97 3.2.4 Đẩy mạnh công tác đào tạo cán bộ, phát triển nguồn nhân lực ..................99 3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát tại Chi nhánh ..........................101 3.2.6. Đa dạng hoá danh mục tín dụng đầu tư ....................................................102 3.2.7. Về xử lý các khoản tín dụng có vấn đề : Thực hiện phân loại nợ, trích lập dự phòng rủi ro chính xác, xử lý rủi ro phù hợp với quy định ............................103 3.3. Kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền .......................................................104 3.3.1. Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam .............104 3.3.2. Kiến nghị với Chính Phủ và các Bộ, Ngành, Ngân hàng nhà nước ..........108 TÓM TẮT CHƢƠNG 3 ............................................................................................ 112 KẾT LUẬN ................................................................................................................ 113 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 115 ix LỜI MỞ ĐẦU Tính cấp thiết của đề tài Ngân hàng thương mại (NHTM) là trung gian tài chính quan trọng hàng đầu trong nền kinh tế quốc dân. Ngày nay, hầu hết các NHTM thực hiện kinh doanh theo mô hình đa chức năng. Tuy nhiên hoạt động tín dụng vẫn là hoạt động cơ bản của các NHTM, mang lại phần lớn thu nhập cho hệ thống NHTM (khoảng 60% - 70%). Khi đã cung ứng tín dụng thì Rủi ro tín dụng cũng là điều khó tránh khỏi. Tuy nhiên đồng hành với rủi ro là lợi nhuận; chính vì vậy, Rủi ro tín dụng đang là nỗi trăn trở của các nhà quản trị Ngân hàng. Công tác quản lý Rủi ro tín dụng đang là một đề tài cấp thiết, là mối quan tâm hàng đầu của hầu hết các Ngân hàng hiện nay và Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) - Chi nhánh Hà nội cũng không phải là ngoại lệ. Với đặc thù hoạt động ban đầu chủ yếu là cấp phát vốn cho lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản nên phần lớn các khách hàng của Ngân hàng đều hoạt động trong lĩnh vực thi công xây lắp (chiếm khoảng 60 - 75%). Do đó hiệu quả hoạt động của Ngân hàng phụ thuộc rất nhiều vào công tác quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp. Để có thể tồn tại và phát triển trong thời kỳ hội nhập thì BIDV - Chi nhánh Hà nội cần rà soát và phân loại lại nền khách hàng để từ có những biện pháp phù hợp để hạn chế Rủi ro tín dụng. Một trong những giải pháp đó là cần phải hoàn thiện công tác quản lý Rủi ro tín dụng đối với cho vay các doanh nghiệp xây lắp. Cuộc khủng hoảng tài chính kéo dài từ năm 2009 đã đem lại những hậu quả không nhỏ cho nền kinh tế Việt Nam: Tình hình lạm phát, lãi suất, tỷ giá tiếp tục có biến động mạnh và diễn biến phức tạp đã đẩy các doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp xây lắp nói riêng rơi vào hoàn cảnh khó khăn. Để ổn định kinh tế xã hội trước bối cảnh đó Chính phủ đã phải thực hiện chính sách tài khóa và tiền tệ thắt chặt: Nhiều công trình đang thi công bị giãn tiến độ, ngân sách nhà nước phân bổ cho các công trình đang thi công bị cắt giảm nên nhiều công trình đã thi công xong nhưng không có vốn để nghiệm thu thanh toán, do vậy các doanh nghiệp xây lắp không có vốn để hoạt động. Xuất phát từ tầm quan trọng của hoạt động tín dụng, sự thay đổi trong cơ chế chính sách quản lý của Chính Phủ, Ngân hàng nhà nước và thực tế khó khăn của các doanh nghiệp vay vốn đang hoạt động trong lĩnh vực xây lắp của BIDV - Chi nhánh Hà nội nên tác giả chọn đề tài: “Hoàn thiện Quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay Doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội” nhằm đánh giá một cách tổng 1 thể về lĩnh vực này và qua đó tìm ra các giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện công tác quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp. 1. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu một cách khoa học về hoạt động cho vay doanh nghiệp xây lắp và những Rủi ro tín dụng của hoạt động cho vay doanh nghiệp xây lắp, quy trình quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp, luận văn hướng đến một số mục đích cụ thể như sau: - Hệ thống cơ sở lý luận về quản lý Rủi ro tín dụng của NHTM và đặc thù quản lý Rủi ro tín dụng trong lĩnh vực xây lắp. - Thực trạng hoạt động tín dụng và công tác quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội để làm rõ những thành tựu đạt được, hạn chế và nguyên nhân làm ảnh hưởng đến quá trình quản lý Rủi ro tín dụng trong lĩnh vực cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội. - Từ đó luận văn sẽ đề xuất những định hướng và giải pháp, kiến nghị đối với các cơ quan liên quan nhằm hoàn thiện công tác quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội 2. Đối tƣợng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động tín dụng và công tác quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp của NHTM. - Phạm vi nghiên cứu: Hoạt động tín dụng và công tác quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn năm 2013 - 2015. 3. Phƣơng pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu bao gồm phương pháp phân tích định tính, phương pháp so sánh, phương pháp đánh giá, phân tích tổng hợp và phương pháp thống kê. Dựa trên các phương pháp này luận văn sẽ đi sâu phân tích thực trạng của hoạt động quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội, từ đó đề xuất một số giải pháp hữu hiệu nhằm giảm thiểu tác động của Rủi ro tín dụng mang lại cho Ngân hàng. Bên cạnh những phương pháp nghiên cứu trên, tác giả còn sử dụng thêm hệ thống các công cụ, kỹ thuật thu thập dữ liệu để có được những đánh giá mang tính chất khách quan toàn diện về đối tượng nghiên cứu. - Các dữ liệu cần thu thập: Tình hình huy động vốn và sử dụng vốn của BIDV Chi nhánh Hà nội. Hoạt động tín dụng và công tác quản lý Rủi ro tín dụng đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây lắp tại BIDV Chi nhánh Hà 2 nội từ năm 2013 - 2015. Thu nhập từ hoạt động cho vay doanh nghiệp xây lắp đóng góp vào thu nhập chung của Ngân hàng. - Các nguồn dữ liệu:  Nguồn dữ liệu thu thập bên trong: Phòng Quản lý rủi ro, Phòng Kế hoạch tổng hợp của BIDV Chi nhánh Hà nội.  Nguồn dữ liệu thu thập bên ngoài: Ngân hàng nhà nước Việt Nam, Tạp chí Đầu tư - Phát triển, các dữ liệu thu thập được qua mạng Internet… 4. Kết cấu của luận văn Ngoài lời mở đầu, kết luận, nội dung luận văn gồm 3 chương như sau: Chƣơng 1: Lý luận chung về quản lý Rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay doanh nghiệp xây lắp của NHTM. Chƣơng 2:Thực trạng quản lý Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội giai đoạn 2013 - 2015. Chƣơng 3. Giải pháp hoàn thiện quản lý Rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay doanh nghiệp xây lắp tại BIDV - Chi nhánh Hà nội. 3 CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY DOANH NGHIỆP XÂY LẮP CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Khái quát về hoạt động tín dụng của NHTM 1.1.1. Khái niệm về hoạt động tín dụng NHTM là một trung gian tài chính có chức năng dẫn vốn từ nơi có khả năng cung ứng vốn đến những nơi có nhu cầu về vốn nhằm tạo điều kiện cho đầu tư, phát triển kinh tế. Với sự phát triển của kinh tế, khoa học công nghệ hiện đại, sự gia tăng cạnh tranh trong lĩnh vực Ngân hàng, hoạt động của NHTM ngày càng đa dạng. Những hoạt động cơ bản của NHTM bao gồm: Huy động vốn, tín dụng, đầu tư và các dịch vụ khác. Tín dụng Ngân hàng là một giao dịch về tài sản (tiền hoặc hàng hóa) giữa bên cho vay là Ngân hàng và bên đi vay (là các cá nhân hay doanh nghiệp), trong đó Ngân hàng chuyển giao tài sản cho bên đi vay sử dụng trong một thời hạn nhất định theo thỏa thuận, bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vô điều kiện gốc và lãi cho Ngân hàng khi đến hạn. Hoạt động tín dụng là hoạt động cơ bản và chủ chốt của các NHTM để tạo ra lợi nhuận nhằm bù đắp những chi phí phát sinh trong hoạt động kinh doanh trong đó có chi phí dự phòng Rủi ro tín dụng và các chi phí khác... Dư nợ tín dụng thường chiếm trên 50% tổng tài sản của NHTM và thu nhập từ tín dụng thường chiếm từ 50% - 70% tổng thu nhập của NHTM. Vai trò của hoạt động tín dụng Hoạt động tín dụng có một vai trò vô cùng quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển kinh tế xã hội: Thứ nhất: Tín dụng góp phần thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu sản xuất kinh doanh theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Hiện nay, Nhà nước ta đang đẩy nhanh tiến độ chuyển dịch cơ cấu kinh tế về công nghiệp và dịch vụ. Trong điều kiện hạn chế về khả năng huy động vốn từ ngân sách, bị động với nguồn vốn bên ngoài thì phát huy nội lực bằng việc huy động vốn tại chỗ để đầu tư cho vay thông qua hệ thống tín dụng Ngân hàng có ý nghĩa vô cùng to lớn để thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Chính phủ sẽ có những cơ chế ưu đãi về lãi suất, tỷ giá… để kích thích đầu tư, thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào những ngành nghề mà Chính phủ khuyến khích phát triển... Ngoài ra Chính phủ còn tập trung vốn tín dụng vào ngành kinh tế mũi nhọn để tạo động lực thúc đẩy các ngành kinh tế khác phát triển theo qua đó đẩy nhanh tiến trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đưa đất nước phát triển theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. 4 Thứ hai: Tín dụng góp phần thúc đẩy quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Xu thế toàn cầu hoá đã đặt ra yêu cầu cho các doanh nghiệp cần phải mở rộng mối quan hệ kinh tế không chỉ trong phạm vi một quốc gia mà còn mở rộng ra phạm vi khu vực và thế giới. Trong đó, hoạt động đầu tư ra nước ngoài và kinh doanh xuất nhập khẩu hàng hoá là hai lĩnh vực hợp tác quốc tế thông dụng và phổ biến nhất giữa các nước. Vốn là nhân tố quan trọng hàng đầu và cũng là yếu tố tiên quyết đối với hoạt động này. Do vậy Ngân hàng thông qua hoạt động tín dụng tài trợ thương mại (L/C) sẽ là trợ thủ đắc lực hậu thuẫn cho các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu hàng hoá trong quá trình hội nhập. Thứ ba: Tín dụng góp phần thúc đẩy quá trình tập trung vốn đầu tư cho sản xuất. Tín dụng Ngân hàng góp phần làm giảm hệ số tiền nhàn rỗi và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Trong nền kinh tế, luôn luôn xuất hiện hiện tượng một nhóm người hay tổ chức có tiền nhàn rỗi còn một nhóm tổ chức hay cá nhân khác lại thiếu vốn để sản xuất, kinh doanh, vì vậy tín dụng Ngân hàng đóng vai trò trung gian để giải quyết việc ứ đọng vốn ở nơi này và bù đắp sự thiếu hụt ở nơi khác. Bên cạnh đó, Ngân hàng sẽ sử dụng nguồn vốn này để đáp ứng nhu cầu sản xuất, đầu tư phát triển kinh tế. Như vậy, tín dụng Ngân hàng là cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư. Thứ tư: Tín dụng thúc đẩy quá trình lưu thông hàng hóa và chu chuyển vốn trong nền kinh tế. Thông qua công tác tín dụng, Ngân hàng đã đáp ứng được hầu hết các nhu cầu về vốn của các thành phần kinh tế trong xã hội, giúp cho quá trình sản xuất được liên tục, đẩy mạnh quá trình tái sản xuất. Đồng thời tập trung và phân phối vốn tín dụng đã góp phần điều hòa vốn trong nền kinh tế quốc dân từ nơi thừa sang nơi thiếu. Ngoài ra khi sử dụng vốn vay của Ngân hàng, khách hàng bị ràng buộc bởi trách nhiệm hoàn trả vốn gốc và lãi trong thời gian nhất định được cam kết trong hợp đồng tín dụng. Do đó, buộc các khách hàng phải hết sức nỗ lực, tận dụng tối đa khả năng của mình để sử dụng một cách có hiệu quả nhất nguồn vốn tín dụng bằng cách huy động các nguồn vật tư hàng hoá, thúc đẩy quá trình ứng dụng khoa học kỹ thuật để đẩy nhanh quá trình tái sản xuất xã hội đem lại lợi nhuận cho khách hàng và đảm bảo nghĩa vụ với Ngân hàng. Thứ năm: Tín dụng là công cụ thực hiện các chính sách xã hội. Chính phủ luôn muốn đạt được các mục tiêu vĩ mô như ổn định giá cả, tăng trưởng kinh tế và tạo công ăn việc làm… Để làm được điều này, chính phủ có thể đầu tư vốn không hoàn lại vào những ngành nghề, lĩnh vực, những vùng đang còn khó khăn, yếu kém nhằm phát triển kinh tế, từ đó tạo công ăn việc làm cho nhân dân địa phương, góp phần cải thiện đời sống, thu hẹp dần khoảng cách giàu nghèo giữa các vùng. Tuy nhiên, ngân sách nhà nước có giới hạn và viện trợ không hoàn lại đôi khi còn gây ra tác động tiêu cực, tạo tâm lý ỷ lại cho người dân, làm cho nền kinh tế trở 5 nên thu động. Do vậy thông qua hoạt động tín dụng, chính phủ có thể viện trợ có hoàn lại nhằm duy trì nguồn cung cấp tài chính và có điều kiện mở rộng quy mô tín dụng. 1.1.2. Các hình thức tín dụng của NHTM Phân loại tín dụng là việc sắp xếp các khoản vay theo từng mục đích, thời hạn hay đối tượng sử dụng vốn dựa trên một số tiêu thức nhất định. Có nhiều cách để phân loại tín dụng như sau: - Phân loại theo thời hạn tín dụng: Tín dụng ngắn hạn (có thời hạn đến 12 tháng), tín dụng trung hạn (có thời hạn từ trên 12 tháng đến 60 tháng) và tín dụng dài hạn (có thời hạn từ trên 60 tháng). - Phân loại theo mức độ tín nhiệm: Cho vay tín chấp và cho vay có đảm bảo bằng tài sản. - Phân loại theo nhóm ngành kinh tế: Cho vay ngành nông lâm thuỷ sản, ngành công nghiệp khai thác mỏ, ngành sản xuất công nghiệp nặng, công nghiệp nhẹ, ngành xây dựng, ngành bất động sản, ngành thương mại và cho vay ngành dịch vụ... - Phân loại theo đối tượng tín dụng: Cho vay để đáp ứng yêu cầu về tài sản lưu động nhằm tài trợ hình thành nên tài sản lưu động và cho vay để đáp ứng yêu cầu về tài sản cố định nhằm hình thành nên tài sản cố định. Đây là cách phân loại được sử dụng khá phổ biến tại các NHTM bởi qua đó có thể đưa ra các quy định, quy trình cấp tín dụng đối với từng nhóm đối tượng khách hàng cụ thể. Theo đó, tín dụng được chia thành hai hình thức tín dụng chính là tín dụng bán lẻ: Tín dụng cá nhân hộ gia đình - nhằm phục vụ mục đích tiêu dùng hoặc kinh doanh nhỏ lẻ của các cá nhân, hộ gia đình và Tín dụng bán buôn: Tín dụng doanh nghiệp - nhằm phục vụ mục đích sản xuất kinh doanh, đầu tư của các doanh nghiệp. - Phân loại theo phương thức cấp tín dụng: Cho vay theo món, cho vay theo hạn mức tín dụng, cho vay theo dự án đầu tư, cho vay hợp vốn hay còn gọi là cho vay đồng tài trợ, cho vay trả góp, cho vay theo hạn mức tín dụng dự phòng, cho vay thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng và cho vay theo hạn mức thấu chi… - Phân loại theo hình thức tài trợ: Cho vay, bao thanh toán, bảo lãnh Ngân hàng, chiết khấu và cho thuê tài chính. 1.2. Rủi ro tín dụng của NHTM 1.2.1. Khái niệm Rủi ro tín dụng 1.2.1.1. Khái niệm rủi ro Rủi ro là một sự không chắc chắn hay một tình trạng bất ổn. Tuy nhiên, chỉ có tình trạng không chắc chắn nào có thể ước đoán được xác suất xảy ra mới được xem là rủi ro. Những tình trạng không chắc chắn nào chưa từng xảy ra và không ước đoán được xác suất xảy ra được xem là sự bất trắc. Rủi ro còn được định nghĩa như là sự khác biệt giữa giá trị thực tế và giá trị kỳ vọng. Đây là cơ sở để có thể đo lường rủi ro. 1.2.1.2. Khái niệm Rủi ro tín dụng 6 “Rủi ro tín dụng” là một loại rủi ro đặc trưng trong hoạt động kinh doanh Ngân hàng. Hoạt động Ngân hàng có rất nhiều loại rủi ro có thể gặp phải như: Rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường, rủi ro lãi suất, rủi ro tác nghiệp, rủi ro thanh khoản, rủi ro hối đoái, rủi ro chiến lược, rủi ro pháp lý… Trong đó, Rủi ro tín dụng luôn là một trong những rủi ro hàng đầu đóng vai trò quan trọng nhất đến sự ổn định và bền vững của NHTM. Theo Thông tư 02/2013/TT-NHNN ngày 21/01/2013 của NHNN:“Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động Ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết”. Theo quan điểm của PGS.TS Nguyễn Minh Kiều thì: “Rủi ro tín dụng là rủi ro phát sinh do khách nợ không còn khả năng chi trả. Trong hoạt động Ngân hàng, Rủi ro tín dụng xảy ra khi khách hàng mất khả năng trả nợ một khoản vay nào đó”. Bất kỳ một hợp đồng cho vay nào, ít nhiều đều tiềm ẩn những rủi ro nhất định. Vậy có thể hiểu “Rủi ro tín dụng là những rủi ro do khách hàng vay không thực hiện đúng các điều khoản trong hợp đồng tín dụng đã được ký kết giữa hai bên, biểu hiện cụ thể là khách hàng chậm trả nợ, trả nợ không đầy đủ hoặc không trả nợ (các khoản gốc và/hoặc lãi vay) khi hết thời hạn vay..., gây ra những tổn thất về tài chính và khó khăn trong hoạt động kinh doanh của các NHTM. 1.2.2. Phân loại Rủi ro tín dụng Rủi ro tín dụng có nhiều cách phân loại nhưng theo khái niệm trên thì Rủi ro tín dụng có thể phân thành 2 loại chính là rủi ro giao dịch và rủi ro danh mục. 1.2.2.1. Rủi ro giao dịch Rủi ro giao dịch là rủi ro liên quan đến từng khoản vay hoặc từng khách hàng cụ thể. Đây là rủi ro có thể phát sinh liên quan đến quá trình xét duyệt cho vay, kiểm soát sau khi cho vay hoặc do sơ hở trong việc thực hiện bảo đảm tiền vay và những cam kết ràng buộc trong hợp đồng tín dụng. Rủi ro giao dịch bao gồm 3 loại chính là: + Rủi ro xét duyệt: Là rủi ro liên quan đến quá trình xem xét, đánh giá, thẩm định và phê duyệt một phương án vay vốn hay một dự án vay vốn cụ thể nào đó. + Rủi ro bảo đảm: Là rủi ro xảy ra phát sinh từ các tiêu chuẩn đảm bảo như các điều khoản trong hợp đồng cho vay, các loại tài sản đảm bảo, chủ thể đảm bảo, cách thức và mức cho vay trên giá trị tài sản đảm bảo. + Rủi ro kiểm soát: Là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý các khoản cho vay có vấn đề. 1.2.2.2. Rủi ro danh mục tín dụng Rủi ro danh mục tín dụng là rủi ro phát sinh liên quan đến sự kết hợp nhiều khoản tín dụng trong danh mục tín dụng của Ngân hàng do sản phẩm không phù hợp hoặc quá tập trung cho vay vào một ngành, lĩnh vực. Rủi ro danh mục tín dụng được phân chia thành 02 loại: Rủi ro cá biệt và rủi ro tập trung cho vay. 7 + Rủi ro cá biệt: Xuất phát từ các yếu tố, đặc điểm riêng có mang tính riêng biệt bên trong của mỗi chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất phát từ đặc điểm hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng vay vốn. + Rủi ro tập trung cho vay: Là việc tập trung vốn cho vay quá nhiều đối với một số khách hàng, cho vay quá nhiều doanh nghiệp hoạt động trong cùng một ngành, lĩnh vực kinh tế; hoặc một vùng địa lý; hoặc cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao. Rủi ro tín dụng Rủi ro Rủi ro giao dịch danh mục Rủi ro xét Rủi ro bảo Rủi ro Rủi ro cá Rủi ro tập duyệt đảm kiểm soát biệt trung Sơ đồ 1: Phân loại Rủi ro tín dụng 1.2.3. Dấu hiệu nhận biết Rủi ro tín dụng Dấu hiệu nhận biết Rủi ro tín dụng là những yếu tố mà Ngân hàng có thể nhận biết thông qua việc thu thập, phân tích và xử lý thông tin. Những dấu hiệu Rủi ro tín dụng có thể xuất phát từ phía khách hàng hoặc cũng có thể xuất phát từ chính bản thân Ngân hàng. Nhóm dấu hiệu từ phía khách hàng - Nhóm các Dấu hiệu Rủi ro tín dụng liên quan đến mối quan hệ với Ngân hàng: Trong quá trình hạch toán của khách hàng, xu hướng của các tài khoản của khách hàng qua một quá trình sẽ cung cấp cho Ngân hàng một số dấu hiệu quan trọng gồm: Phát hành séc quá bảo chứng hoặc bị từ chối; khó khăn trong thanh toán lương; sự dao động của các tài khoản mà đặc biệt là giảm sút số dư tài khoản tiền gửi… Các hoạt động vay: Mức độ vay thường xuyên gia tăng; Chậm thanh toán các khoản gốc, lãi không được thanh toán đầy đủ, đúng hạn. Đề nghị gia hạn, điều chỉnh kỳ hạn nợ nhiều lần không rõ lý do hoặc thiếu các căn cứ thuyết phục mang tính khách quan về gia hạn hay điều chỉnh kỳ hạn. Xuất hiện nợ quá hạn do khách hàng không có khả năng hoàn trả hoặc khách hàng không muốn trả nợ hoặc do việc tiêu thụ hàng, thu hồi công nợ chậm hơn dự kiến, yêu cầu các khoản vay vượt quá nhu cầu thực tế. Tài sản đảm bảo không đủ tiêu chuẩn, giá trị tài sản bị giảm sút so với định giá khi cho vay. Có dấu hiệu tài sản đã cho người khác thuê hoặc thanh lý, bán… 8 Phương thức tài chính: Sử dụng nhiều các khoản tài trợ thương mại cho các hoạt động phát triển dài hạn; chấp nhận sử dụng các nguồn tài trợ với chi phí đắt nhất, ví dụ: thường xuyên sử dụng nghiệp vụ chiết khấu các khoản phải trả (factoring); giảm các khoản phải trả và tăng các khoản phải thu; các hệ số thanh toán phát triển theo chiều hướng xấu; có biểu hiện giảm vốn điều lệ. Có sự sụt giảm bất thường số dư tài khoản tiền gửi mở tại Ngân hàng. - Nhóm các Dấu hiệu Rủi ro tín dụng liên quan đến phương pháp quản lý của khách hàng: Thay đổi thường xuyên cơ cấu của hệ thống quản trị hoặc ban điều hành. Hệ thống quản trị hoặc ban điều hành luôn bất đồng về mục đích, quản trị, điều hành độc đoán hoặc ngược lại quá phân tán. Cách thức quản trị của khách hàng: Được hoạch định bởi HĐQT hoặc Giám đốc điều hành ít hay không có kinh nghiệm; HĐQT hoặc Giám đốc điều hành các doanh nghiệp lớn tham gia quá sâu vào vấn đề thường nhật; Thiếu quan tâm đến lợi ích của cổ đông, chủ nợ; Thuyên chuyển nhân viên diễn ra thường xuyên; lập kế hoạch xác định mục tiêu kém, xuất hiện các hành động nhất thời, không có khả năng đối phó với những thay đổi. Quản lý có tính gia đình: có biểu hiện thiếu tin tưởng vào những người quản lý không thuộc gia đình; sử dụng thành viên của gia đình chưa được đào tạo, huấn luyện đầy đủ đảm đương cương vị then chốt. Có tranh chấp trong quá trình quản lý. Có các chi phí quản lý bất hợp lý: Tập trung quá nhiều chi phí để gây ấn tượng như thiết bị văn phòng quá hiện đại, phương tiện giao thông đắt tiền, Ban Giám đốc có cuộc sống xa hoa, lẫn lộn giữa chi phí kinh doanh và tài chính cá nhân. - Nhóm các Dấu hiệu Rủi ro tín dụng liên quan tới các ưu tiên trong kinh doanh: Dấu hiệu hội chứng hợp đồng lớn: Doanh nghiệp bị ám ảnh bởi một khách hàng có tên tuổi mà sau này có thể trở nên lệ thuộc; Ban Giám đốc cắt giảm lợi nhuận nhằm có được những hợp đồng lớn. Dấu hiệu hội chứng sản phẩm đẹp: Bị ám ảnh bởi một sản phẩm mà không chú ý đến các yếu tố khác. Sự cấp bách không thích hợp như: Do áp lực nội bộ dẫn tới việc tung ra sản phẩm dịch vụ quá sớm, các hạn mức thời gian kinh doanh đưa ra không thực tế, tạo mong đợi trên thị trường không đúng lúc… - Nhóm các Dấu hiệu Rủi ro tín dụng thuộc vấn đề kỹ thuật thương mại: Thay đổi trên thị trường: tỷ giá, lãi suất; thay đổi thị hiếu; cập nhật kỹ thuật mới; mất nhà cung ứng hoặc khách hàng lớn; thêm đối thủ cạnh tranh. Sản phẩm của khách hàng mang tính thời vụ cao. 9 Có biểu hiện cắt giảm các chi phí sửa chữa, thay thế. - Nhóm các Dấu hiệu Rủi ro tín dụng về xử lý thông tin tài chính, kế toán: Những kết luận về phân tích tài chính cho thấy: Sự gia tăng không cân đối về tỷ lệ nợ thường xuyên; khả năng tiền mặt giảm; tăng doanh số bán nhưng lãi giảm hoặc không có lãi, số khách hàng nợ tăng nhanh và thời hạn thanh toán của các con nợ được kéo dài; hoạt động kinh doanh thua lỗ… Chuẩn bị không đầy đủ số liệu tài chính, chậm gửi hoặc trì hoãn gửi các báo cáo tài chính theo yêu cầu của Ngân hàng mà không có sự giải thích rõ ràng hoặc gửi cho Ngân hàng báo cáo tài chính không đúng với tình hình tài chính thực tế của doanh nghiệp. Bên cạnh đó còn có sự chênh lệch lớn giữa doanh thu hay dòng tiền thực tế so với mức dự kiến khi khách hàng đề nghị cấp tín dụng. Có dấu hiệu sử dụng nhiều khoản tài trợ ngắn hạn cho các hoạt động đầu tư dài hạn làm mất cấn đối trong cơ cấu vốn, tỷ lệ thanh khoản hay mức độ hoạt động của khách hàng. Xuất hiện ngày càng nhiều các khoản phải thu, hàng tồn kho không luân chuyển ... mà không trích lập phải thu khó đòi, các khoản phải thu, phải trả tăng hoặc giảm bất thường, công nợ tập trung vào một vài khách hàng, công nợ nội bộ tăng, công nợ kéo dài qua nhiều năm… Những dấu hiệu phi tài chính khác: Những vấn đề về đạo đức, dáng vẻ của nhà kinh doanh; sự xuống cấp trông thấy của nơi kinh doanh; kho lưu trữ hàng hoá quá nhiều, hư hỏng và lạc hậu. Cố tình không hợp tác đối với Ngân hàng trong quá trình kiểm tra tình hình sử dụng vốn vay, tình hình tài chính, hoạt động sản xuất kinh doanh của khách hàng mà không có sự giải thích minh bạch, thuyết phục. Nhóm dấu hiệu từ phía Ngân hàng Việc đánh giá và phân loại không chính xác về mức độ rủi ro của khách hàng do trình độ, năng lực của cán bộ tín dụng còn hạn chế. Trong quá trình đánh giá Khách hàng, Ngân hàng đã đánh giá không đúng về khả năng tài chính, nhu cầu vốn cũng như mức độ rủi ro của Khách hàng. Cho vay mới với giá trị khoản vay cao hơn nhưng không có tài sản thế chấp bổ sung thêm. Tốc độ tăng trưởng tín dụng quá nhanh vượt quá khả năng và năng lực kiểm soát cũng như nguồn vốn của Ngân hàng. Mở rộng quá nhanh về quy mô trong khi nguồn nhân lực (số lượng và chất lượng) tăng lên không đáng kể. Cán bộ thực hiện khoản vay một cách không hợp lý, bỏ qua các bước quy định trong quy trình tín dụng, dựa nhiều vào mối quan hệ giữa Khách hàng và cán bộ để thẩm định khoản vay, hồ sơ tín dụng không đầy đủ… Có khuynh hướng cạnh tranh thái quá như: giảm lãi suất cho vay, ưu đãi phí dịch vụ, giữ lại nguồn vốn huy động từ khách hàng bằng các khoản tín dụng mới để họ 10
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng

Tài liệu xem nhiều nhất