Tài liệu Hoàn thiện phân tích tình hình tài chính tại công ty cổ phần đầu tư và thương mại tng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH VŨ DUY HOÀNG HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ THƢƠNG MẠI TNG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. LÊ QUANG DỰC THÁI NGUYÊN - 2013 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi; số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chƣa hề đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi cũng xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc./. Tác giả luận văn Vũ Duy Hoàng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đƣợc luận văn, ngoài sự cố gắng của bản thân, tôi đã nhận đƣợc rất nhiều sự giúp đỡ của các thầy giáo, cô giáo; các đồng nghiệp; bạn bè và gia đình. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến giáo viên hƣớng dẫn khoa học TS. Lê Quang Dực. Ngƣời thầy đã dành nhiều tâm huyết, tận tình hƣớng dẫn chỉ bảo tôi trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các giáo viên Khoa Kinh tế, phòng Quản lý Đào tạo Sau đại học, trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi thực hiện đề tài. Tôi xin trân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo và nhân viên phòng Tài chính của Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG. Trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài, tôi đã nhận đƣợc nhiều sự giúp đỡ, động viên, khích lệ từ phía bạn bè và gia đình. Tôi xin chân thành cảm ơn và ghi nhận những tình cảm quý báu đó. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Vũ Duy Hoàng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC Lời cam đoan ............................................................................................................... i Lời cảm ơn ................................................................................................................. ii Mục lục...................................................................................................................... iii Danh mục các từ viết tắt............................................................................................ vi Danh mục các bảng .................................................................................................. vii Danh mục các sơ đồ, đồ thị ..................................................................................... viii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài ..............................................................................2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................2 4. Những đóng góp của đề tài .....................................................................................3 5. Kết cấu đề tài ...........................................................................................................3 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP .....................................................................................4 1.1. Tài chính và vai trò tài chính doanh nghiệp .........................................................4 1.2. Tổng quan về phân tích tài chính doanh nghiệp ..................................................6 1.2.1. Phân tích tài chính doanh nghiệp ......................................................................6 1.2.2. Quy trình phân tích tài chính doanh nghiệp ......................................................8 1.2.3. Phƣơng pháp thực hiện phân tích ....................................................................10 1.2.4. Nội dung phân tích tài chính doanh nghiệp ....................................................11 Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP .....................................................................30 2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................30 2.1.1. Phƣơng pháp so sánh.......................................................................................30 2.1.2. Phƣơng pháp chi tiết chỉ tiêu phân tích ...........................................................33 2.1.3. Phƣơng pháp liên hệ cân đối ...........................................................................33 2.1.4. Phƣơng pháp loại trừ .......................................................................................34 2.1.5. Phƣơng pháp Dupont ......................................................................................36 2.2. Cơ sở dữ liệu phục vụ phân tích.........................................................................37 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn iv Chƣơng 3.THỰC TRẠNG PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ THƢƠNG MẠI TNG ...............................41 3.1. Tổng quan về công ty cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG ...............................41 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của công ty ..................................................41 3.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh .....................................................................43 3.1.3. Đặc điểm tổ chức bộ máy quản lý hoạt động kinh doanh và phân cấp quản lý tài chính .....................................................................................................................45 3.1.3. Đặc điểm tổ chức bộ máy kế toán và sổ kế toán ................................................47 3.1.4. Vai trò và xu thế phát triển của Công ty cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG ....49 3.2. Thực trạng hoạt động phân tích tình hình tài chính tại công ty cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG .......................................................................................................51 3.2.1. Về con ngƣời thực hiện phân tích ...................................................................51 3.2.2. Nhận thức về phân tích tài chính của nhà quản trị ..........................................53 3.2.3. Tổ chức công tác phân tích tài chính ..............................................................53 3.2.4. Phƣơng pháp và kỹ thuật phân tích tài chính ..................................................54 3.2.5. Căn cứ phục vụ cho hoạt động phân tích ........................................................54 3.2.6. Thời gian phân tích tài chính ..........................................................................55 3.2.7. Cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động phân tích ............................................55 3.2.8. Về nội dung phân tích tài chính doanh nghiệp................................................55 3.3. Đánh giá hoạt động phân tích tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG ............................................................................................ 69 3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ..................................................................................69 3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................................71 Chƣơng 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ THƢƠNG MẠI TNG .........78 4.1. Quan điểm hoàn thiện phân tích tình hình tài chính tại công ty cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG ..................................................................................................78 4.1.1. Quan điểm công khai ......................................................................................78 4.1.2. Quan điểm thông tin đầy đủ ............................................................................79 4.1.3. Quan điểm hội nhập ........................................................................................79 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn v 4.2. Giải pháp hoàn thiện phân tích tình hình tài chính tại công ty cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG .......................................................................................................79 4.2.1. Nâng cao nhận thức của nhà quản trị công ty .................................................79 4.2.2. Hoàn thiện tổ chức trong thực hiện phân tích .................................................80 4.2.3. Hoàn thiện nội dung phân tích ........................................................................81 4.2.4. Hoàn thiện phƣơng pháp phân tích. ..............................................................119 4.2.5. Nâng cao trình độ của cán bộ phân tích tài chính .........................................120 4.3. Kiến nghị ..........................................................................................................121 KẾT LUẬN ............................................................................................................124 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................125 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT HĐQT : Hội đồng quản trị NVL : Nguyên vật liệu QĐ : Quyết định SXKD : Sản xuất kinh doanh TP : Thành phố TSCĐ : Tài sản cố định UBND : Ủy ban nhân dân XDCB : Xây dựng cơ bản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh 2008 - 2011 ...............................50 Bảng 3.2. Cơ cấu chi phí theo khoản mục ................................................................58 Bảng 3.3. Khái quát tình hình tài sản của công ty ....................................................59 Bảng 3.4. Đánh giá khái quát tình hình nguồn vốn của công ty ...............................60 Bảng 3.5. Cơ cấu tài sản và cơ cấu nguồn vốn .........................................................61 Bảng 3.6. Phân tích bảng báo cáo kết quả kinh doanh..............................................62 Bảng 3.7. Cơ cấu doanh thu năm 2009, 2010, 2011 .................................................63 Bảng 3.8. Các chỉ tiêu phản ánh khả năng sinh lời ...................................................64 Bảng 3.9. Tình hình các khoản phải thu ...................................................................65 Bảng 3.10. Khả năng thanh toán của công ty............................................................66 Bảng 3.11. Phân tích năng lực hoạt động..................................................................67 Bảng 4.1. Khái quát tình hình tài sản của công ty ....................................................84 Bảng 4.2. Đánh giá khái quát tình hình nguồn vốn của công ty ...............................88 Bảng 4.3. Đánh giá khái quát Bảng báo cáo kết quả kinh doanh của công ty ..........91 Bảng 4.4. Đánh giá tình hình thực hiện lợi nhuận của công ty .................................93 Bảng 4.5. Tình hình chiếm dụng vốn của công ty ....................................................95 Bảng 4.6. Phân tích khái quát khả năng thanh toán của công ty...............................97 Bảng 4.7. Phân tích khả năng thanh toán nợ ngắn hạn của công ty ..........................98 Bảng 4.8. Khả năng thanh toán của công ty cùng ngành nghề kinh doanh với công ty ..99 Bảng 4.9. Khoản nợ tới hạn và nguồn đảm bảo ......................................................100 Bảng 4.10. Phân tích các chỉ tiêu phản ánh khả năng hoạt động ............................102 Bảng 4.11. Số vốn lƣu động tiết kiệm đƣợc............................................................105 Bảng 4.12. Đánh giá chỉ tiêu phản ánh khả năng sinh lời.......................................109 Bảng 4.13. Phân tích các mối quan hệ tƣơng tác với ROE .....................................115 Bảng 4.14. Mức độ tác động của hệ thống đòn bẩy trong công ty ...........................116 Bảng 4.15. Bảng tính chỉ số tổng hợp Zscore qua các năm ....................................118 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1: Tổ chức bộ máy quản lý hoạt động kinh doanh và phân cấp quản lý tài chính .46 Sơ đồ 3.2: Tổ chức bộ máy kế toán tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG..... 48 ĐỒ THỊ Đồ thị 4.1: Cơ cấu nợ phải trả ...................................................................................87 Đồ thị 4.2: Tình hình thực hiện lợi nhuận .................................................................94 Đồ thị 4.3: Tình hình chiếm dụng vốn của công ty...................................................96 Đồ thị 4.4: Vòng quay tổng sản phẩm ....................................................................103 Đồ thị 4.5: Hiệu suất sử dụng vốn cố định..............................................................104 Đồ thị 4.6: Vòng quay vốn lƣu động.......................................................................105 Đồ thị 4.7: Vòng quay hàng tồn kho .......................................................................106 Đồ thị 4.8: Vòng quay các khoản phải thu ..............................................................107 Đồ thị 4.9: Tỷ suất LNST trên DTT (ROS) ............................................................110 Đồ thị 4.10: Tỷ suất LNST trên tổng tài sản (ROA) ...............................................112 Đồ thị 4.11: Tỷ suất lợi nhuận vốn chủ sở hữu (ROE) ...........................................113 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay, chúng ta đang chứng kiến sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nƣớc nhà từ một nền kinh tế dựa vào nông nghiệp là chủ yếu sang một nền kinh tế có tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ cao, dựa trên nền tảng của kinh tế tri thức và xu hƣớng gắn với nền kinh tế toàn cầu. Chính sự chuyển dịch này đã tạo cơ hội và điều kiện thuận lợi cho nhiều ngành kinh tế phát triển. Song cũng làm phát sinh nhiều vấn đề phức tạp đặt ra cho các doanh nghiệp những yêu cầu và thách thức mới, đòi hỏi các doanh nghiệp phải tự vận động, vƣơn lên để vƣợt qua những thử thách, tránh nguy cơ bị đào thải bởi quy luật cạnh tranh khắc nghiệt của cơ chế thị trƣờng. Trong bối cảnh kinh tế nhƣ thế, các doanh nghiệp muốn đứng vững trên thƣơng trƣờng cần phải nhanh chóng đổi mới, trong đó đổi mới về quản lý tài chính là một trong các vấn đề đƣợc quan tâm hàng đầu và có ảnh hƣởng trực tiếp đến sự sống còn đối với nhiều doanh nghiệp Việt Nam. Bởi lẽ, để hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp đạt hiệu quả thì nhà quản lý cần phải nhanh chóng nắm bắt những tín hiệu của thị trƣờng, xác định đúng nhu cầu về vốn, tìm kiếm và huy động nguồn vốn để đáp ứng nhu cầu kịp thời, sử dụng vốn hợp lý, đạt hiệu quả cao nhất. Muốn vậy, các doanh nghiệp cần nắm đƣợc những nhân tố ảnh hƣởng, mức độ và xu hƣớng tác động của từng nhân tố đến tình hình tài chính doanh nghiệp. Điều này chỉ thực hiện đƣợc trên cơ sở phân tích tài chính. Phân tích tài chính là tổng thể các phƣơng pháp đƣợc sử dụng để đánh giá tình hình tài chính đã qua và hiện nay. Việc thƣờng xuyên phân tích tình hình tài chính sẽ giúp nhà quản lý doanh nghiệp thấy rõ thực trạng hoạt động tài chính, từ đó có thể nhận ra những mặt mạnh, mặt yếu của doanh nghiệp nhằm làm căn cứ để hoạch định phƣơng án hành động phù hợp cho tƣơng lai và đồng thời đề xuất những giải pháp hữu hiệu để ổn định và tăng cƣờng tình hình tài chính giúp nâng cao chất lƣợng doanh nghiệp. Trong giai đoạn hiện nay, cùng với sự khủng hoảng của nền kinh tế thế giới ngành dệt may Việt Nam đang gặp nhiều những khó khăn vì ngày càng ít thị trƣờng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 2 để tiêu thụ sản phẩm. Tuy nhiên, trong điều kiện đó Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG nằm trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên vẫn là 1 trong 10 doanh nghiệp may mặc lớn nhất của cả nƣớc và có uy tín trong khu vực. Tuy vậy, việc phân tích tình hình tài chính trong doanh nghiệp vẫn còn nhiều bất cập và chƣa hợp lý, chính điều đó đã phần nào gây khó khăn cho các đối tƣợng quan tâm khi đƣa ra các quyết định kinh doanh. Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của vấn đề trên đề tài “Hoàn thiện phân tích tình hình tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tư và Thương mại TNG” đƣợc lựa chọn nghiên cứu. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Dựa trên những kết quả khảo sát và hệ thống hóa lý luận, mục tiêu cơ bản của luận văn là nhằm đề xuất một số giải pháp cơ bản để hoàn thiện phân tích tình hình tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG. Từ những mục tiêu cơ bản trên mục tiêu cụ thể đƣợc xác định nhƣ sau: - Làm rõ bản chất của phân tích tài chính và ý nghĩa của phân tích tài chính trong doanh nghiệp. - Trình bày lý luận và hệ thống chỉ tiêu về phân tích tình hình tài chính trong các doanh nghiệp. - Khảo sát và đánh giá thực trạng hoạt động phân tích tình hình tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG. - Đƣa các quan điểm và đề xuất các giải pháp hoàn thiện phân tích tình hình tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG để giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn. 3. Câu hỏi nghiên cứu Xuất phát từ mục tiêu nghiên cứu, luận văn hƣớng tới việc tập trung giải quyết các câu hỏi sau: - Hệ thống chỉ tiêu trong phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp? - Tổ chức, nội dung và phƣơng pháp phân tích tình hình tài chính thực tế áp dụng tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG nhƣ thế nào? Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 3 - Những vấn đề gì còn tồn tại trong phân tích tình hình tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG, các giải pháp và điều kiện thực hiện nhƣ thế nào? 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu * Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là phân tích tình hình tài chính gắn với việc tăng cƣờng quản trị tài chính của doanh nghiệp. Phạm vi nghiên cứu của đề tài đƣợc giới hạn ở Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG. Số liệu tác giả dùng để phân tích trong khoản thời gian từ năm 2009 - 2011. 5. Những đóng góp của đề tài Luận văn sẽ làm rõ những nội dung sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về phân tích tình hình tài chính trong các doanh nghiệp. - Đánh giá thực trạng phân tích tình hình tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG. - Từ những thực trạng đã phân tích tác giả đƣa ra các quan điểm và giải pháp hoàn thiện phân tích tình hình tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG. 6. Kết cấu đề tài Luận văn “Hoàn thiện phân tích tình hình tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tư và Thương mại TNG” ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, các phụ lục, luận văn đƣợc chia thành 4 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về phân tích tình hình tài chính trong các doanh nghiệp Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu phân tích tình hình tài chính trong các doanh nghiệp. Chƣơng 3: Thực trạng phân tích tình hình tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG. Chƣơng 4: Giải pháp hoàn thiện phân tích tình hình tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ và Thƣơng mại TNG. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 4 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP 1.1. Tài chính và vai trò tài chính doanh nghiệp Tài chính doanh nghiệp là những quan hệ kinh tế biểu hiện dƣới hình thức giá trị (quan hệ tiền tệ) phát sinh trong quá trình hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm phục vụ quá trình tái sản xuất trong mỗi doanh nghiệp và góp phần tích luỹ vốn [4, 3]. Nội dung của những quan hệ kinh tế thuộc phạm vi tài chính doanh nghiệp bao gồm: - Quan hệ kinh tế giữa doanh nghiệp với ngân sách nhà nước: Mối quan hệ kinh tế này đƣợc thể hiện: Trong quá trình hoạt động kinh doanh các doanh nghiệp phải có nghĩa vụ nộp thuế cho Nhà nƣớc theo luật định và ngƣợc lại Nhà nƣớc cũng có sự tài trợ về mặt tài chính cho các doanh nghiệp để thực hiện chính sách kinh tế vĩ mô của mình. - Quan hệ kinh tế giữa doanh nghiệp và thị trường: Kinh tế thị trƣờng có đặc trƣng cơ bản là các mối quan hệ kinh tế đều đƣợc thực thi thông qua hệ thống thị trƣờng: Thị trƣờng hàng hoá tiêu dùng, thị trƣờng hàng hoá tƣ liệu sản xuất, thị trƣờng tài chính… và do đó, với tƣ cách là ngƣời kinh doanh, hoạt động của doanh nghiệp không thể tách rời hoạt động của thị trƣờng, các doanh nghiệp vừa là ngƣời mua các yếu tố của hoạt động kinh doanh, ngƣời bán các sản phẩm hàng hoá, dịch vụ; đồng thời vừa là ngƣời tham gia huy động và mua, bán các nguồn tài chính nhàn rỗi của xã hội. - Quan hệ kinh tế trong nội bộ doanh nghiệp gồm: Quan hệ kinh tế giữa doanh nghiệp với các phòng ban, phân xƣởng, tổ, đội sản xuất trong việc tạm ứng, thanh toán. Quan hệ kinh tế giữa doanh nghiệp và cán bộ công nhân viên trong quá trình phân phối thu nhập cho ngƣời lao động dƣới hình thức tiền lƣơng, tiền thƣởng, tiền phạt, lãi cổ phần… Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 5 Quan hệ thanh toán, cấp phát và điều hoà vốn giữa các đơn vị trực thuộc trong nội bộ doanh nghiệp, với Tổng Công ty (hoặc Tập đoàn). [12, 66-69] Với bản chất nhƣ vậy, tài chính doanh nghiệp có vai trò rất quan trọng mà cụ thể là 03 vai trò sau: - Vai trò huy động, khai thác nguồn tài chính nhằm đảm bảo yêu cầu kinh doanh của doanh nghiệp và tổ chức sử dụng vốn có hiệu quả cao nhất: Để có đủ vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh, tài chính doanh nghiệp phải thanh toán nhu cầu vốn, lựa chọn nguồn vốn, bên cạnh đó phải tổ chức huy động và sử dụng đúng đắn nhằm duy trì và thúc đẩy sự phát triển có hiệu quả quá trình sản xuất kinh doanh ở doanh nghiệp - đây là vấn đề có tính quyết định đến sự sống còn của doanh nghiệp trong quá trình cạnh tranh “khắc nghiệt” theo cơ chế thị trƣờng. - Vai trò đòn bẩy kích thích và điều tiết hoạt động kinh doanh: Thu nhập bằng tiền của doanh nghiệp đƣợc tài chính doanh nghiệp phân phối. Thu nhập bằng tiền mà doanh nghiệp đạt đƣợc do thu nhập bán hàng trƣớc tiên phải bù đắp các chi phí bỏ ra trong quá trình sản xuất nhƣ: Bù đắp hao mòn máy móc thiết bị, trả lƣơng cho ngƣời lao động và để mua nguyên nhiên liệu để tiếp tục chu kỳ sản xuất mới, thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nƣớc. Phần còn lại doanh nghiệp dùng hình thành các quỹ của doanh nghiệp, thực hiện bảo toàn vốn, hoặc trả lợi tức cổ phần (nếu có). Chức năng phân phối của tài chính doanh nghiệp là quá trình phân phối thu nhập bằng tiền của doanh nghiệp và quá trình phân phối đó luôn gắn liền với những đặc điểm vốn có của hoạt động sản xuất kinh doanh và hình thức sở hữu doanh nghiệp. Ngoài ra, nếu ngƣời quản lý biết vận dụng sáng tạo các chức năng phân phối của tài chính doanh nghiệp phù hợp với quy luật sẽ làm cho tài chính doanh nghiệp trở thành đòn bẩy kinh tế có tác dụng trong việc tạo ra những động lực kinh tế tác động tới tăng năng suất, kích thích tăng cƣờng tích tụ và thu hút vốn, thúc đẩy tăng vòng quay vốn, kích thích tiêu dùng xã hội. - Vai trò là công cụ kiểm tra các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp: Tài chính doanh nghiệp thực hiện việc kiểm tra bằng đồng tiền và tiến hành thƣờng xuyên, liên tục thông qua phân tích các chỉ tiêu tài chính. Cụ thể các chỉ tiêu đó là: Chỉ tiêu về kết cấu tài chính, chỉ tiêu về khả năng thanh toán, chỉ tiêu đặc trƣng về Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 6 hoạt động, sử dụng các nguồn lực tài chính; chỉ tiêu đặc trƣng về khả năng sinh lời… Bằng việc phân tích các chỉ tiêu tài chính cho phép doanh nghiệp có căn cứ quan trọng để đề ra kịp thời các giải pháp tối ƣu làm lành mạnh hoá tình hình tài chính kinh doanh của doanh nghiệp. 1.2. Tổng quan về phân tích tài chính doanh nghiệp 1.2.1. Phân tích tài chính doanh nghiệp Tài chính doanh nghiệp là các quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ trong quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp nhằm đạt tới mục tiêu của doanh nghiệp [4,4]. Trong nền kinh tế thị trƣờng, các doanh nghiệp hoạt động trong một môi trƣờng biến động. Những cơ hội mang lại lợi nhuận cao và các rủi ro có thể xẩy ra cho doanh nghiệp luôn xuất hiện. Để có thể đƣơng đầu với những thách thức trong hoạt động kinh doanh, các hoạt động của doanh nghiệp phải đặt trên cơ sở công tác kế hoạch hoá. Các kế hoạch của doanh nghiệp dù là chiến lƣợc hay chiến thuật đều phải dựa trên cơ sở phân tích tài chính doanh nghiệp. Phân tích tài chính là sử dụng một tập hợp các khái niệm, phƣơng pháp và các công cụ cho phép xử lý các thông tin kế toán và các thông tin khác về quản lý nhằm đánh giá tình hình tài chính của một doanh nghiệp, đánh giá rủi ro, mức độ và chất lƣợng hiệu quả của doanh nghiệp đó. Phân tích tài chính có thể đƣợc hiểu nhƣ là quá trình kiểm tra, xem xét các số liệu tài chính hiện hành và quá khứ, nhằm mục đích đánh giá, xem xét và dự tính các rủi ro, tiềm năng của doanh nghiệp trong tƣơng lai làm cơ sở cho việc ra quyết định tài chính và đánh giá doanh nghiệp một cách chính xác. Có nhiều đối tƣợng quan tâm và sử dụng thông tin kinh tế tài chính của doanh nghiệp. Mỗi đối tƣợng lại quan tâm theo giác độ và với mục tiêu khác nhau. Việc phân tích tài chính cũng đƣợc tiến hành theo nhiều cách khác nhau tuỳ thuộc vào mục tiêu phân tích và đối tƣợng sử dụng kết quả phân tích. Có thể tập hợp thành các đối tƣợng chính sau đây: Đối với nhà quản trị doanh nghiệp Phân tích tài chính doanh nghiệp đối với nhà quản trị doanh nghiệp nhằm đáp ứng các mục tiêu sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 7 + Đánh giá tình hình tài chính và kết quả hoạt động kinh doanh, từ đó đƣa ra các dự báo và kế hoạch tài chính cùng các quyết định tài chính thích hợp. + Phân tích tài chính nhằm kiểm soát các mặt hoạt động của doanh nghiệp. Trên cơ sở đó đƣa ra các biện pháp quản lý thích ứng để thực hiện các mục tiêu của doanh nghiệp. Đối với các nhà đầu tư Mục tiêu chính của nhà đầu tƣ là gia tăng giá trị tài sản, giá trị doanh nghiệp. Nhà đầu tƣ cần biết tình hình thu nhập của chủ sở hữu, chính sách lợi tức cổ phần và giá trị tăng thêm của vốn đầu tƣ. Họ quan tâm tới phân tích tài chính để nhận biết khả năng sinh lời, mức độ rủi ro, sự biến động giá cổ phiếu. Việc phân tích những căn cứ này sẽ giúp nhà đầu tƣ quyết định bỏ vốn đầu tƣ hay là không. Đối với người cho vay Nhà cho vay quan tâm tới tình hình tài chính để nhận biết khả năng vay và trả nợ của khách hàng. Từ đó có quyết định cho vay hay không, cho vay bao nhiêu, thời hạn vay ra sao...vv. Ngoài ra, phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp cũng rất cần thiết đối với những ngƣời hƣởng lƣơng trong doanh nghiệp, cơ quan thuế , thanh tra …vv. Dù họ công tác ở các vị trí khác nhau, nhƣng họ đều muốn biết về hoạt động của doanh nghiệp mà họ quan tâm nhằm thực hiện tốt hơn công việc của họ. Quy trình thực hiện phân tích tài chính ngày càng đƣợc áp dụng rộng rãi trong mọi đơn vị kinh tế đƣợc tự chủ nhất định về tài chính, đƣợc áp dụng trong các tổ chức xã hội, tập thể và các cơ quan quản lý, tổ chức công cộng. Đặc biệt, sự phát triển của các doanh nghiệp, các ngân hàng và thị trƣờng tài chính đã tạo nhiều cơ hội để phân tích tài chính chứng tỏ thực sự là cần thiết và có ích. Các vấn đề cơ bản cần đƣợc giải đáp trong quá trình phân tích tài chính doanh nghiệp là hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, những điểm mạnh và điểm yếu của doanh nghiệp, khó khăn hiện tại của doanh nghiệp, khả năng sinh lợi của doanh nghiệp và mức độ rủi ro về tài chính. Muốn vậy, nhà quản trị tài chính doanh nghiệp trƣớc hết cần xác định rõ quy trình phân tích tài chính doanh nghiệp. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 8 1.2.2. Quy trình phân tích tài chính doanh nghiệp Tổ chức phân tích tài chính khoa học và bài bản sẽ rút ngắn thời gian phân tích, giảm chi phí phân tích, nâng cao chất lƣợng phân tích tài chính. Tổ chức công tác phân tích tài chính là tập hợp của nhiều hoạt động có liên quan chặt chẽ với nhau và các hoạt động khác trong quá trình phân tích. Kết quả của phân tích tài chính sẽ phụ thuộc rất nhiều vào công tác tổ chức quản lý, điều hành và sự phối hợp nhịp nhàng của các chủ thể liên quan trong quá trình phân tích. Việc tổ chức công tác phân tích theo kế hoạch phân tích chi tiết, với một trình tự hợp lý, khoa học, sắp xếp, phân bổ chức năng nhiệm vụ phù hợp với sở trƣờng của mỗi bộ phận, mỗi ngƣời phân tích, gắn trách nhiệm với từng cá nhân và bộ phận trong doanh nghiệp, sẽ tạo động lực phát huy sức mạnh tổng hợp, khai thác tối đa mọi nguồn lực, loại bỏ đƣợc các rủi ro đạo đức, nghề nghiệp, rút ngắn đƣợc thời gian phân tích tài chính, qua đó góp phần nâng cao chất lƣợng phân tích tài chính của doanh nghiệp. Nếu tổ chức công tác phân tích không khoa học thì chi phí phân tích tăng lên, không phát huy đƣợc năng lực của ngƣời phân tích, rủi ro đạo đức và nghề nghiệp gia tăng, chất lƣợng phân tích tài chính sẽ suy giảm. Để phân tích tài chính doanh nghiệp thực sự phát huy tác dụng trong quá trình ra quyết định. Phân tích tài chính phải đƣợc tổ chức một cách khoa học, chặt chẽ, khách quan, phù hợp đặc điểm kinh doanh, cơ chế hoạt động, cơ chế quản lý kinh tế tài chính, phù hợp với mục tiêu quan tâm của từng đối tƣợng. Tính khách quan thể hiện ở sự độc lập của bộ phận phân tích với các bộ phận khác trong doanh nghiệp, các thành viên thuộc bộ phận phân tích không đƣợc làm kiêm nhiệm ở các bộ phận khác đặc biệt là phòng kế toán. Tính khoa học, chặt chẽ thể hiện ở việc doanh nghiệp có ban hành các quy chế cụ thể, thống nhất và rõ ràng về công tác phân tích tài chính không. Các quy chế này phải thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp, hệ thống thông tin phục vụ cho phân tích, lịch trình thực hiện, cơ cấu tổ chức bộ máy phân tích, trách nhiệm của từng cá nhân và bộ phận trong doanh nghiệp, sự phối hợp giữa các phòng ban đối với công tác phân tích, quy định về tính bảo mật trong phân tích và các vấn đề khác có liên quan đến hoạt động phân tích tài Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 9 chính doanh nghiệp. Tính khách quan và khoa học còn đƣợc thể hiện trong việc xây dựng một quy trình phân tích tốt. Quy trình phân tích là việc thiết lập các bƣớc, các công việc cần tiến hành trong quá trình phân tích tài chính. Quy trình phân tích tài chính doanh nghiệp thƣờng đƣợc tiến hành qua các giai đoạn sau: Giai đoạn 1: Lập kế hoạch phân tích. Đây là giai đoạn đầu tiên, là khâu quan trọng, ảnh hƣởng nhiều đến chất lƣợng, thời hạn và tác dụng của phân tích tài chính. Giai đoạn này đƣợc coi là giai đoạn chuẩn bị. Lập kế hoạch phân tích, bao gồm việc xác định mục tiêu, xây dựng chƣơng trình phân tích. Kế hoạch phân tích phải xác định rõ nội dung phân tích, phạm vi phân tích, thời gian tiến hành, những thông tin cần thu thập, tìm hiểu. Giai đoạn 2: Tiến hành phân tích. Đây là giai đoạn triển khai, thực hiện các công việc đã ghi trong kế hoạch. Tiến hành phân tích, bao gồm các công việc cụ thể sau: + Sƣu tầm tài liệu, xử lý số liệu. + Tính toán các chỉ tiêu phân tích. + Xác định nguyên nhân và tính toán cụ thể mức độ ảnh hƣởng của các nhân tố đến các chỉ tiêu phân tích + Xác định và dự đoán các nhân tố tác động đến tình hình kinh doanh. + Tổng hợp kết quả, rút ra kết luận về tình hình tài chính. Giai đoạn 3: Giai đoạn kết thúc. Trong giai đoạn này cần tiến hành các công việc cụ thể nhƣ sau: + Viết báo cáo phân tích. + Hoàn chỉnh hồ sơ phân tích. Tổ chức phân tích tài chính mà khách quan, khoa học thì chứng tỏ công tác tổ chức phân tích tài chính của doanh nghiệp là tốt. Đây sẽ là một yếu tố quan trọng nâng cao chất lƣợng phân tích tài chính của doanh nghiệp. Ngƣợc lại, nếu tổ chức phân tích tài chính mà thiếu tính khách quan và khoa học thì chất lƣợng phân tích tài chính sẽ bị ảnh hƣởng theo hƣớng giảm xuống. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 10 1.2.3. Phương pháp thực hiện phân tích Để tiến hành phân tích, ngƣời phân tích có thể sử dụng một hay tổng hợp các phƣơng pháp khác nhau trong hệ thống các phƣơng pháp phân tích tài chính doanh nghiệp. Những phƣơng pháp phân tích sử dụng phổ biến là phƣơng pháp so sánh, phƣơng pháp liên hệ đối chiếu, phƣơng pháp phân tích nhân tố, phƣơng pháp đồ thị, phƣơng pháp tỷ số, phƣơng pháp cân đối, phƣơng pháp Dupont ... kể cả phƣơng pháp phân tích các tình huống giả định. Trong đó, phƣơng pháp so sánh và phƣơng pháp phân tích tỷ số là hai phƣơng pháp cơ bản nhất và hay đƣợc sử dụng trong phân tích. Khi các thông tin phục vụ cho quá trình phân tích đã đƣợc thu thập đầy đủ, chính xác và kịp thời thì việc lựa chọn hệ thống các phƣơng pháp phân tích phù hợp có vai trò rất quan trọng trong việc đánh giá chất lƣợng phân tích tài chính doanh nghiệp. Để tiến hành phân tích, ngƣời phân tích có thể sử dụng một hay tổng hợp các phƣơng pháp và kỹ thuật khác nhau trong hệ thống các phƣơng pháp và kỹ thuật phân tích tài chính. Một số phƣơng pháp cơ bản thƣờng đƣợc sử dụng trong phân tích tài chính doanh nghiệp: + Phƣơng pháp so sánh Đây là phƣơng pháp đƣợc sử dụng để đánh giá kết quả, xác định vị trí và xu hƣớng biến động của chỉ tiêu phân tích. Khi sử dụng phƣơng pháp so sánh cần chú ý những vấn đề sau: Thứ nhất: điều kiện so sánh. Điều kiện để tiến hành so sánh là phải tồn tại ít nhất hai đại lƣợng và các đại lƣợng phải đảm bảo tính chất so sánh đƣợc, tức là có sự thống nhất về nội dung kinh tế, phƣơng pháp tính toán, thời gian và đơn vị đo lƣờng. Thứ hai: xác định gốc để so sánh. Kỳ gốc so sánh tùy thuộc vào mục đích phân tích. Cụ thể là (1) Khi xác định xu hƣớng và tốc độ phát triển của chỉ tiêu phân tích thì gốc so sánh đƣợc xác định là trị số của chỉ tiêu phân tích ở kỳ trƣớc hoặc hàng loạt kỳ trƣớc. Lúc này sẽ so sánh chỉ tiêu giữa kỳ này với kỳ trƣớc hoặc với hàng loạt kỳ trƣớc. (2) Khi đánh giá tình hình thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ đặt ra thì gốc so sánh là trị số kế hoạch của chỉ tiêu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 11 phân tích. Khi đó, tiến hành so sánh giữa thực tế với kế hoạch của chỉ tiêu. (3) Khi xác định vị trí của doanh nghiệp thì gốc so sánh đƣợc xác định là giá trị trung bình của ngành hay chỉ tiêu phân tích của đối thủ cạnh tranh. Thứ ba: kỹ thuật so sánh. Kỹ thuật so sánh thƣờng đƣợc sử dụng là so sánh bằng số tuyệt đối, so sánh bằng số tƣơng đối. (1) So sánh bằng số tuyệt đối để thấy sự biến động về số tuyệt đối của chỉ tiêu phân tích. (2) So sánh bằng số tƣơng đối để thấy thực tế so với kỳ gốc chỉ tiêu phân tích tăng hay giảm bao nhiêu phần trăm %. + Phƣơng pháp thay thế liên hoàn. Đƣợc sử dụng khi chỉ tiêu phân tích có quan hệ với nhân tố ảnh hƣởng thể hiện dƣới dạng tích hoặc thƣơng. Nếu là phƣơng trình tích thì các nhân tố đƣợc sắp xếp theo trình tự, cứ nhân tố số lƣợng đứng trƣớc nhân tố chất lƣợng, trƣờng hợp có nhiều nhân tố số lƣợng hay nhiều nhân tố chất lƣợng thì nhân tố chủ yếu đứng trƣớc nhân tố thứ yếu. Khi đó, để xác định mức độ ảnh hƣởng của từng nhân tố ta lần lƣợt thay thế kỳ gốc của mỗi nhân tố bằng số thực tế của nhân tố đó (chú ý các nhân tố khác giữ nguyên), sau mỗi lần thay thế phải xác định kết quả của lần thay thế ấy. Chênh lệch giữa kết quả đó với kết quả của lần thay thế ngay trƣớc nó là ảnh hƣởng của nhân tố vừa thay thế. Trong cả quá trình thay thế liên hoàn thì trình tự sắp xếp các nhân tố không đƣợc đảo lộn. Tổng mức độ ảnh hƣởng các nhân tố đúng bằng đối tƣợng phân tích. + Phƣơng pháp tỷ số. Phƣơng pháp tỷ số là phƣơng pháp trong đó các tỷ số đƣợc sử dụng để phân tích. Đó là các tỷ số đơn đƣợc thiết lập bởi các chỉ tiêu này so với các chỉ tiêu khác. Đây là một phƣơng pháp rất quan trọng, nó cho phép có thể xác định rõ cơ sở, những mối quan hệ kết cấu và xu thế về tình hình tài chính vì một số dấu hiệu có thể đƣợc kết luận thông qua việc quan sát số lớn các hiện tƣợng riêng lẻ. 1.2.4. Nội dung phân tích tài chính doanh nghiệp Để tiến hành hoạt động sản xuất - kinh doanh, đòi hỏi các doanh nghiệp phải có một lƣợng vốn nhất định bao gồm vốn kinh doanh, quỹ doanh nghiệp, vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản, vốn vay và các loại vốn khác. Doanh nghiệp có nhiệm vụ tổ chức, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn