Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
Ph¹m thµnh long
Hoµn thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o
tµi chÝnh víi viÖc t¨ng c−êng qu¶n trÞ
tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa
vµ nhá ë ViÖt Nam
Chuyªn ngµnh: KÕ to¸n, KiÓm to¸n vµ Ph©n tÝch
M· sè: 62.34.30.01
LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. PGS.TS. NguyÔn ThÞ §«ng
2. PGS.TS. Nghiªm V¨n Lîi
Hµ néi, 2008
ii
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu
minh ho¹ trong luËn ¸n lµ trung thùc. C¸c kÕt qu¶ cña luËn ¸n ch−a ®−îc c«ng bè
trong bÊt cø mét c«ng tr×nh nµo kh¸c.
T¸c gi¶ luËn ¸n
Ph¹m Thµnh Long
iii
môc lôc
Lêi cam ®oan .................................................................................................................................. ii
môc lôc.............................................................................................................................................iii
Danh môc ký hiÖu viÕt t¾t .....................................................................................................v
Danh môc b¶ng biÓu .................................................................................................................. vi
Danh môc s¬ ®å ............................................................................................................................ vi
Danh môc biÓu ®å........................................................................................................................ vi
më ®Çu ..................................................................................................................................................1
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi luËn ¸n:................................................................................................1
2. Tæng quan vÒ c¸c nghiªn cøu.........................................................................................................2
2. Môc ®Ých vµ ý nghÜa nghiªn cøu cña luËn ¸n:.......................................................................4
3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: ................................................................................................5
4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: ...................................................................................................................5
5. Nh÷ng ®iÓm míi cña luËn ¸n: ..........................................................................................................6
6. Bè côc CñA LUËN ¸N ..............................................................................................................................6
ch−¬ng 1 c¬ së lý luËn vÒ kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh
trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ...............................................................................7
1.1. vai trß vµ néi dung cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp .........................................7
1.2. tæng quan vÒ HÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp ..........................................16
1.3. kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp..........................................................................26
1.4. tæng quan vÒ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp .........................................34
1.5. Ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá .....................................38
1.6. mèi quan hÖ gi÷a kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh víi qu¶n trÞ tµi
chÝnh vµ vÊn ®Ò Tæ chøc kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá...................................................................................................................................71
KÕt luËn ch−¬ng 1...................................................................................................................................77
Ch−¬ng 2: thùc tr¹ng kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh c¸c Doanh
nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt nam .............................................................................................78
2.1. tæng quan vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt
nam .................................................................................................................................................................78
2.2. ®Æc ®iÓm doanh nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam cã ¶nh h−ëng tíi kiÓm tra,
ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh..............................................................................................................85
2.3. thùc tr¹ng kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp võa vµ nhá ë
viÖt nam .......................................................................................................................................................90
2.4. Kinh nghiÖm - Mét sè m« h×nh kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh doanh
nghiÖp võa vµ nhá cña c¸c ®èi t−îng sö dông th«ng tin chñ yÕu ............................114
2.5. ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng KiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam ........................................................................................................128
KÕt luËn ch−¬ng 2.................................................................................................................................146
Ch−¬ng 3: hoµn thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam ...........................................................................147
3.1. sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam................................................................................147
3.2. Nguyªn t¾c vµ quan ®iÓm hoµn thiÖn ................................................................................153
iv
3.3. C¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam ........................................................................................................157
3.4. C¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam ........................................................................................................166
3.5. §iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn...........................................................181
KÕt luËn ch−¬ng 3.................................................................................................................................187
kÕt luËn..........................................................................................................................................188
Danh môc c«ng tr×nh ®H c«ng bè cña t¸c gi¶ .......................................................191
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o ...........................................................................................192
Phô lôc.............................................................................................................................................195
v
Danh môc ký hiÖu viÕt t¾t
BCKQKD
B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh
BCTC
B¸o c¸o tµi chÝnh
BTC
Bé Tµi chÝnh
CF
Chi phÝ
CFBH
Chi phÝ b¸n hµng
CFQLDN
Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp
DN
Doanh nghiÖp
DNVVN
Doanh nghiÖp võa vµ nhá
DT
Doanh thu
§TDH
§Çu t− dµi h¹n
§TNH
§Çu t− ng¾n h¹n
HN
Hµ Néi
KTQD
KÕt qu¶ kinh doanh
NV
Nguån vèn
NVCSH
Nguån vèn chñ së h÷u
TPHCM
Thµnh phè Hå ChÝ Minh
TS
Tµi s¶n
TSC§
Tµi s¶n cè ®Þnh
TSDH
Tµi s¶n dµi h¹n
TSNH
Tµi s¶n ng¾n h¹n
VC§
Vèn cè ®Þnh
VL§
Vèn l−u ®éng
VN
ViÖt Nam
vi
Danh môc b¶ng biÓu
BiÓu sè 1.1. ChØ tiªu ph©n lo¹i DNVVN cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi ..................................................39
BiÓu sè 2.1: Sè doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Õn ngµy 31/12/2005 ph©n theo quy m« vèn vµ lo¹i h×nh
doanh nghiÖp ...........................................................................................................................................80
BiÓu sè 2.2: Sè doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Õn ngµy 31/12/2005 ph©n theo quy m« lao ®éng vµ lo¹i h×nh
doanh nghiÖp ...........................................................................................................................................83
BiÓu sè 3.1. M« h×nh x©y dùng néi dung kiÓm tra BCTC g¾n víi c¸c néi dung qu¶n trÞ TCDN...........163
BiÓu sè 3.2. HÖ thèng chØ tiªu ph©n tÝch BCTC theo néi dung qu¶n trÞ tµi chÝnh..................................173
BiÓu sè 3.3: HÖ thèng chØ tiªu ph©n tÝch BCTC theo hiÖu lùc thêi gian quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ.................176
BiÓu sè 3.4: HÖ thèng chØ tiªu ph©n tÝch BCTC theo lo¹i h×nh quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ...............................176
Danh môc s¬ ®å
S¬ ®å 1.1: VÞ trÝ cña b¸o c¸o kÕ to¸n.......................................................................................................17
S¬ ®å 1.2: Quan hÖ gi÷a c¸c tØ suÊt vÒ kh¶ n¨ng sinh lêi vµ c¸c BCTC...................................................68
S¬ ®å 1.3: Quan hÖ gi÷a kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh víi Qu¶n trÞ TCDN................................73
S¬ ®å 2.1: M« h×nh tæ chøc bé m¸y qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c DN võa vµ nhá ë
ViÖt Nam. ................................................................................................................................................87
S¬ ®å 2.2: M« h×nh tæng qu¸t bé m¸y kÕ to¸n cña c¸c DNVVN ë ViÖt Nam.........................................89
S¬ ®å 2.3: Quy tr×nh kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i c¸c DNVVN cã vèn nhµ n−íc ..............................102
S¬ ®å 2.4: S¬ ®å bé m¸y qu¶n lý cña c«ng ty THHH VECOM Tech ...................................................110
S¬ ®å 2.5: S¬ ®å tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n cña c«ng ty TNHH VECOM Tech .......................................110
S¬ ®å 2.6: Kh¸i qu¸t nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c DNVVN ë VN
...............................................................................................................................................................145
S¬ ®å sè 3.1: Kh¸i qu¸t hÖ thèng nguyªn t¾c hoµn thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam ...................................................................................................154
S¬ ®å 3.2: S¬ ®å quy tr×nh tæ chøc kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá......160
S¬ ®å 3.3: Quy tr×nh x©y dùng chÕ ®é kÕ to¸n g¾n víi môc tiªu ph©n tÝch BCTC ................................167
S¬ ®å 3.4: M« h×nh ph©n tÝch SuÊt sinh lêi cña vèn ®Çu t− trong c¸c DN nhá ......................................178
S¬ ®å 3.5: Tæ chøc ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong mèi quan hÖ víi kiÓm tra BCTC vµ qu¶n trÞ tµi
chÝnh DN ...............................................................................................................................................180
Danh môc biÓu ®å
BiÓu ®å sè 2.1: TØ lÖ vÒ sè l−îng c¸c DN ë VN theo quy m« vèn ®Çu t− ................................. 81
BiÓu ®å sè 2.2: C¬ cÊu DN võa vµ nhá ë VN theo quy m« vèn ®Çu t− ..................................... 82
BiÓu ®å sè 2.3: C¬ cÊu sè l−îng DN võa vµ nhá ë VN theo quy m« vèn vµ lo¹i h×nh DN....... 83
BiÓu ®å sè 2.4: TØ träng c¸c lo¹i DN ph©n lo¹i theo quy m« lao ®éng ..................................... 84
1
më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi luËn ¸n:
Sau h¬n 20 n¨m thùc hiÖn ®æi míi, nÒn kinh tÕ n−íc ta ®` ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu
®¸ng kÓ. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ vµ héi nhËp víi khu vùc
vµ quèc tÕ ®ang ngµy cµng ®−îc ®Èy m¹nh. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ®Ó ®Èy m¹nh sù
nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, viÖc ph¸t triÓn doanh nghiÖp cã mét ý
nghÜa v« cïng quan träng. Trong ®ã, ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ mét
trong nh÷ng yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan, do lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy cã nhiÒu −u
®iÓm vµ lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn tèt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.
Qua nhiÒu n¨m ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®` chøng minh tÇm quan
träng vµ ®` cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ n−íc nhµ. Nh÷ng yªu cÇu
kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ ®` ®em l¹i cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh÷ng c¬ héi
lín ®Ó ph¸t triÓn vµ kh¼ng ®Þnh m×nh, tuy nhiªn ®©y còng lµ nh÷ng th¸ch thøc kh«ng
nhá mµ c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i v−ît qua ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. §Ó cã thÓ tån t¹i vµ
ph¸t triÓn æn ®Þnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®ãng gãp nhiÒu h¬n cho c«ng cuéc ph¸t
triÓn kinh tÕ chung cña ®Êt n−íc c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lu«n ph¶i quan t©m ®Õn
viÖc t¨ng c−êng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh. T¨ng c−êng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh
doanh ®−îc thÓ hiÖn d−íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc coi
träng hµng ®Çu ®ã lµ t¨ng c−êng hiÖu qu¶ qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp.
§Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nµy, doanh nghiÖp cÇn sö dông kÕt hîp nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c
nhau. KiÓm tra vµ Ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan
träng mµ c¸c nhµ qu¶n lý cÇn thùc hiÖn. KÕt qu¶ kiÓm tra vµ ph©n tÝch chÝnh x¸c, kÞp
thêi, khoa häc lµ c¬ së quan träng ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh cã tÝnh chiÕn l−îc trong qu¶n trÞ
kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã, kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh còng gãp phÇn hç trî
c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc trong viÖc qu¶n lý vÜ m« ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c
doanh nghiÖp.
Tuy nhiªn, viÖc kiÓm tra vµ ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh hiÖn ch−a ®−îc sù quan
t©m thÝch ®¸ng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý t¹i c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. MÆt kh¸c, hÖ
thèng ph−¬ng ph¸p vµ chØ tiªu ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp nµy
2
còng cßn nhiÒu bÊt cËp. ViÖc tæ chøc kiÓm tra (vÒ néi dung, ph−¬ng ph¸p kiÓm tra) c¸c
b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng thÓ hiÖn nhiÒu yÕu kÐm.
NhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy, t¸c gi¶ ®` chän vÊn ®Ò: hoµn
thiÖn
kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh víi viÖc t¨ng c−êng qu¶n trÞ tµi chÝnh
trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam
®Ó lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cña luËn ¸n
tiÕn sÜ.
2. Tæng quan vÒ c¸c nghiªn cøu
C¸c vÊn ®Ò vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh, qu¶n trÞ tµi chÝnh, kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi
chÝnh còng nh− c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi doanh nghiÖp võa vµ nhá ®` ®−îc mét sè t¸c
gi¶ ë ViÖt Nam nghiªn cøu tõ cuèi nh÷ng n¨m 80. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c ®Ò tµi nghiªn
cøu ®Òu chØ tËp trung vµo mét vÊn ®Ò hoÆc mét lÜnh vùc kinh doanh cô thÓ. T¸c gi¶
Ph¹m ThÞ G¸i (n¨m 1988) trong luËn ¸n “HiÖu qu¶ kinh tÕ vµ ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh
tÕ trong c«ng nghiÖp khai th¸c” ®` ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò vÒ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh
tuy chØ lµ mét phÇn trong c¸c ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ. T¸c gi¶ NguyÔn Ngäc Quang
(n¨m 2002) trong luËn ¸n “Hoµn thiÖn hÖ thèng chØ tiªu ph©n tÝch tµi chÝnh trong c¸c
doanh nghiÖp x©y dùng ViÖt Nam” ®` ®Ò cËp kh¸ s©u ®Õn ph−¬ng ph¸p, kü thuËt vµ hÖ
thèng chØ tiªu ph©n tÝch tµi chÝnh, tuy nhiªn, phÇn gi¶i ph¸p vµ vËn dông chñ yÕu tËp
trung vµo ®Æc thï cña c¸c doanh nghiÖp x©y dùng. T¸c gi¶ TrÇn ThÞ Nam Thanh (n¨m
2004) còng ®Ò cËp ®Õn tæ chøc kÕ to¸n vµ qu¶n trÞ tµi chÝnh ®èi víi lo¹i h×nh doanh
nghiÖp võa vµ nhá trong luËn ¸n “Hoµn thiÖn tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n trong c¸c
doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá”. C¸c ®Ò xuÊt cña luËn ¸n nµy chñ yÕu tËp trung
vµo vÊn ®Ò tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, trong ®ã cã
néi dung liªn quan ®Õn tæ chøc hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh, tæ chøc lËp, tr×nh bµy b¸o
c¸o tµi chÝnh. Ngoµi ra, cßn kh¸ nhiÒu nghiªn cøu trong n−íc kh¸c: TrÇn thÞ CÈm
Thanh (n¨m 2001) víi nghiªn cøu “Hoµn thiÖn lËp vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh víi
viÖc t¨ng c−êng qu¶n lý t¹i c¸c C«ng ty Xæ sè KiÕn thiÕt khu vùc Nam Trung Bé”;
NguyÔn §×nh Hµ (n¨m 2002) víi ®Ò tµi “Hoµn thiÖn néi dung ph©n tÝch t×nh h×nh tµi
chÝnh cña Tæng c«ng ty Hµng kh«ng ViÖt Nam”; NguyÔn V¨n HiÕu (n¨m 2003) víi ®Ò
tµi “Hoµn thiÖn hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh víi viÖc ph©n tÝch tµi chÝnh trong c¸c DN
x©y dùng ViÖt Nam”; Vò V¨n Hoµng (n¨m 2003) nghiªn cøu vÊn ®Ò “Hoµn thiÖn hÖ
3
thèng b¸o c¸o tµi chÝnh víi viÖc t¨ng c−êng qu¶n lý tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp
x©y l¾p ViÖt Nam”; Cung Tè Lan (n¨m 2004) víi ®Ò tµi “Hoµn thiÖn hÖ thèng b¸o c¸o
tµi chÝnh víi viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh t¹i C«ng ty §iÖn lùc I”; NguyÔn ThÞ
H−¬ng (n¨m 2005) nghiªn cøu vÒ “Hoµn thiÖn hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh víi viÖc
ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh t¹i c¸c DN ngµnh ®iÖn khu vùc phÝa B¾c”; §ç Quúnh
Trang (n¨m 2006) nghiªn cøu vÒ “Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ qu¶n trÞ tµi chÝnh vµ n¨ng lùc ®Êu thÇu t¹i TCT XD c«ng tr×nh giao th«ng I”;
NguyÔn ThÞ H»ng (n¨m 2006) nghiªn cøu vÒ “Hoµn thiÖn c«ng t¸c ph©n tÝch tµi chÝnh
trong c¸c C«ng ty cæ phÇn D−îc ViÖt Nam”; Lª ViÖt Anh (n¨m 2007) nghiªn cøu ®Ò tµi
“Hoµn thiÖn ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh t¹i c¸c doanh nghiÖp dÖt may tØnh H¶i
D−¬ng”; Ph¹m ThÞ Thanh (2007) nghiªn cøu vÒ “Hoµn thiÖn ph©n tÝch b¸o c¸o tµi
chÝnh t¹i TËp ®oµn Phó Th¸i”;… C¸c t¸c gi¶ n−íc ngoµi còng cã nhiÒu nghiªn cøu vÒ
c¸c vÊn ®Ò nµy: Clyde P.Stickney (n¨m 1990) ®i s©u nghiªn cøu viÖc ph©n tÝch b¸o c¸o
tµi chÝnh doanh nghiÖp trong mèi quan hÖ víi c¸c nguyªn t¾c chung cña kÕ to¸n, tËp
trung nghiªn cøu viÖc ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh nh»m môc tiªu ®¸nh gi¸ lîi Ých vµ rñi
ro trong kinh doanh cña doanh nghiÖp; Clyde P.Stickney vµ Paul R.Brown (n¨m 1999)
cã nh÷ng nghiªn cøu s©u h¬n vÒ viÖc tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh vµ ph©n tÝch b¸o c¸o
tµi chÝnh doanh nghiÖp, néi dung nghiªn cøu tËp trung nhiÒu vµo viÖc sö dông c¸c
ph−¬ng ph¸p to¸n häc trong ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh; Richard G.P.McManhon, Scott
Holmes, Patrick J.Hutchinson vµ David M.Forsaith (n¨m 1993) ®` nghiªn cøu kh¸ ®Çy
®ñ vÒ qu¶n trÞ tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá….
Nh×n chung, hÇu hÕt c¸c nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ trong n−íc cho ®Õn nay chñ yÕu
®i s©u vµo xem xÐt mét trong sè c¸c vÊn ®Ò: hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh; kiÓm tra, kiÓm
so¸t; ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh hoÆc ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh; tæ chøc kÕ to¸n
trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá… c¸c nghiªn cøu hÇu hÕt giíi h¹n ph¹m vi trong
mét doanh nghiÖp hoÆc mét ngµnh kinh tÕ cô thÓ, ch−a cã nghiªn cøu nµo tËp trung vµo
¶nh h−ëng cña quy m« doanh nghiÖp tíi c¸c vÊn ®Ò vÒ qu¶n trÞ tµi chÝnh, ph©n tÝch b¸o
c¸o tµi chÝnh hay nghiªn cøu qu¸ tr×nh x©y dùng hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh cho c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Ham, h¬n n÷a, còng ch−a cã nghiªn cøu nµo ®Ò cËp
®Õn mèi quan hÖ gi÷a kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh g¾n víi môc tiªu t¨ng c−êng
qu¶n trÞ tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i ViÖt Nam.
4
ChÝnh v× vËy, luËn ¸n cÇn lµm râ b¶n chÊt, chøc n¨ng, vai trß cña qu¶n trÞ tµi chÝnh,
kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh, ¶nh h−ëng cña quy m« doanh
nghiÖp võa vµ nhá tíi c¸c vÊn ®Ò trªn, ®ång thêi, ph¶i lµm râ mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a
c¸c vÊn ®Ò nµy; tõ ®ã ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o
tµi chÝnh g¾n víi viÖc t¨ng c−êng qu¶n trÞ tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
ë ViÖt Nam.
3. Môc ®Ých vµ ý nghÜa nghiªn cøu cña luËn ¸n:
3.1. Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn ¸n
- HÖ thèng ho¸ lý luËn c¬ b¶n vÒ kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá g¾n víi qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp.
- Nghiªn cøu thùc tr¹ng t×nh h×nh kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam hiÖn nay.
- §Ò ra c¸c quan ®iÓm vµ ph−¬ng h−íng nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng chØ tiªu, ph−¬ng
ph¸p kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kÜ thuËt cña
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam.
3.2. ý nghÜa nghiªn cøu cña luËn ¸n
- Kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá trong sù
nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc.
- Kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng vµ ý nghÜa cña ho¹t ®éng kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o
tµi chÝnh trong viÖc t¨ng c−êng hiÖu qu¶ qu¶n trÞ tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa
vµ nhá ë ViÖt Nam.
- §Ò xuÊt ®−îc nh÷ng quan ®iÓm vµ biÖn ph¸p thùc hiÖn kh¶ thi ®èi víi kiÓm tra vµ
ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh gãp phÇn t¨ng c−êng qu¶n trÞ tµi chÝnh trong c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam.
- Gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vµ qu¶n trÞ kinh doanh
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.
5
4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:
4.1. §èi t−îng nghiªn cøu cña luËn ¸n
§èi t−îng nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ ho¹t ®éng kiÓm tra vµ ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o tµi
chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®−îc xem xÐt g¾n víi môc tiªu t¨ng c−êng
qu¶n trÞ tµi chÝnh. LuËn ¸n sÏ ®i s©u nghiªn cøu hÖ thèng chØ tiªu, ph−¬ng ph¸p, c¸ch
thøc tæ chøc vµ thùc hiÖn c¸c qu¸ tr×nh kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh vµ viÖc sö
dông th«ng tin kÕt qu¶ ph©n tÝch trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam.
4.2- Ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n
Ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ mét sè doanh nghiÖp võa vµ nhá cô thÓ víi hai lo¹i h×nh
c¬ b¶n lµ c«ng ty Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c«ng ty Cæ phÇn ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc s¶n
xuÊt, th−¬ng m¹i, dÞch vô, x©y dùng; c¸c c«ng ty kiÓm to¸n; c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i; c¸c
c«ng ty t− vÊn tµi chÝnh vµ ®Çu t−; c¸c c«ng ty qu¶n lý quü…
5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu:
- Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ó thùc hiÖn ®Ò tµi, t¸c gi¶ vËn dông ph−¬ng ph¸p duy
vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö, t− duy logic ®Ó ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc
tiÔn vÒ vÞ trÝ, vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn ho¹t
®éng kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp nµy.
- Qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm cña §¶ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc vÒ doanh nghiÖp
trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu
- Sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p cña thèng kª kinh tÕ vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ,
®ång thêi ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu c¶ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng ®Ó gi¶i quyÕt
nhiÖm vô nghiªn cøu.
- Sè liÖu tr×nh bµy trong luËn ¸n cã thÓ ®−îc khai th¸c tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau: tõ
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cô thÓ thuéc c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh ®` nªu trªn,
sè liÖu thèng kª quèc gia, sè liÖu thèng kª cña Bé Tµi chÝnh, sè liÖu cña Ng©n hµng thÕ
giíi vµ c¸c Website cña c¸c tæ chøc, c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc cã liªn quan tíi c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá.
6
6. Nh÷ng ®iÓm míi cña luËn ¸n:
- Tr×nh bµy mét c¸ch khoa häc vµ toµn diÖn vÒ kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi
chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.
- Lµm râ mèi liªn hÖ gi÷a kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh víi viÖc t¨ng c−êng
qu¶n trÞ tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
- §−a ra c¸c kiÕn nghÞ kh¶ thi vÒ x©y dùng vµ hoµn thiÖn ph−¬ng ph¸p, hÖ thèng chØ
tiªu kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt
Nam.
7. Bè côc CñA LUËN ¸N
Tªn luËn ¸n “Hoµn thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh víi
viÖc t¨ng c−êng qu¶n trÞ tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ
nhá ë ViÖt Nam”.
LuËn ¸n gåm: Më ®Çu, ba ch−¬ng, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, phô lôc.
Tªn gäi cña 3 ch−¬ng cô thÓ nh− sau:
Ch−¬ng 1 :
c¬ së lý luËn vÒ kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá
Ch−¬ng 2:
Thùc tr¹ng kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam
Ch−¬ng 3:
hoµn thiÖn kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt nam
7
ch−¬ng 1
c¬ së lý luËn vÒ kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh
trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
1.1. vai trß vµ néi dung cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp
1.1.1. B¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña tµi chÝnh doanh nghiÖp
1.1.1.1. B¶n chÊt cña tµi chÝnh doanh nghiÖp
Trong hÖ thèng tµi chÝnh cña mét nÒn kinh tÕ, c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh doanh
nghiÖp lµ mét kh©u quan träng, ®©y lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan g¾n liÒn víi sù
ra ®êi vµ tån t¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tiÒn tÖ.
§Ó cã thÓ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, bÊt cø mét doanh nghiÖp
nµo còng cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®−îc mét l−îng vèn nhÊt ®Þnh; vèn tiÒn tÖ lu«n lµ mét tiÒn
®Ò cÇn thiÕt, kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi mäi doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh, vèn tiÒn tÖ cña doanh nghiÖp bÞ biÕn ®æi tu©n theo nh÷ng quy luËt chu
chuyÓn nhÊt ®Þnh. D−íi gãc ®é tµi chÝnh, cã thÓ nãi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña
doanh nghiÖp còng lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph©n phèi vµ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ trong
doanh nghiÖp. C¸c luång tiÒn tÖ vµo, luång tiÒn ra khái doanh nghiÖp t¹o thµnh sù vËn
®éng cña c¸c luång tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, g¾n víi c¸c ho¹t ®éng ®Çu t−, ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh th−êng xuyªn cña doanh nghiÖp.
Tãm l¹i, cã thÓ nãi tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ qu¸ tr×nh t¹o lËp, ph©n phèi vµ sö
dông c¸c quü tiÒn tÖ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m ®¹t
®−îc c¸c môc tiªu ®` ®Ò ra. Nh− vËy, c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh doanh nghiÖp chÝnh lµ
nh÷ng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp liªn quan tíi viÖc t¹o lËp, ph©n phèi vµ sö dông c¸c
quü tiÒn tÖ.
Tuy nhiªn, g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh doanh nghiÖp, lu«n tån t¹i c¸c
quan hÖ tµi chÝnh. §èi víi mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp, mçi h×nh thøc së h÷u vèn kh¸c
nhau, c¸c quan hÖ tµi chÝnh doanh nghiÖp còng tån t¹i ë nh÷ng d¹ng thøc kh¸c nhau.
Nh−ng tùu trung, quan hÖ tµi chÝnh doanh nghiÖp th−êng bao gåm c¸c mèi quan hÖ
kinh tÕ ®−îc biÓu hiÖn vµ ®o l−êng b»ng th−íc ®o gi¸ trÞ, cô thÓ:
8
- Quan hÖ tµi chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi Nhµ n−íc: cã thÓ thÊy qua viÖc Nhµ
n−íc cÊp vèn cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng (Nhµ n−íc lµm chñ së h÷u doanh nghiÖp, ®èi
víi doanh nghiÖp Nhµ n−íc) vµ doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c nghÜa vô tµi chÝnh víi Nhµ
n−íc nh− nép c¸c kho¶n thuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ, c¸c kho¶n ®ãng gãp b¾t buéc.
- Quan hÖ tµi chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi c¸c chñ thÓ kh¸c: nh− víi nhµ cung
cÊp, víi kh¸ch hµng, víi ng©n hµng, víi chñ nî,... thÓ hiÖn qua c¸c quan hÖ thanh to¸n
víi c¸c ®èi t−îng ®ã trong c¸c giao dÞch th−¬ng m¹i hoÆc tÝn dông...
- Quan hÖ tµi chÝnh trong néi bé doanh nghiÖp: thÓ hiÖn qua mèi liªn hÖ vÒ mÆt
tµi chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi c«ng nh©n viªn (thanh to¸n tiÒn l−¬ng, th−ëng, ph¹t...),
thanh to¸n gi÷a c¸c bé phËn kh¸c nhau trong doanh nghiÖp, quan hÖ víi chñ së h÷u, cæ
®«ng, nhµ ®Çu t− trong viÖc ph©n phèi lîi nhuËn, chia cæ tøc...
C¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ quan hÖ tµi chÝnh tån t¹i song song, g¾n liÒn víi nhau
vµ cïng h−íng vµo môc tiªu kinh tÕ – tµi chÝnh chung cña doanh nghiÖp.
1.1.1.2. Chøc n¨ng cña tµi chÝnh doanh nghiÖp:
Víi néi dung chñ yÕu gåm hai bé phËn cÊu thµnh nh− trªn ®` nãi, tµi chÝnh
doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp, cô thÓ:
+ Chøc n¨ng tµi trî vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp:
Vèn kinh doanh lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho mäi ho¹t ®éng cña c¸c doanh
nghiÖp, do vËy ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
c¸c doanh nghiÖp, tµi chÝnh ph¶i thÓ hiÖn chøc n¨ng kiÕn t¹o c¸c nguån vèn cho kinh
doanh. Tµi chÝnh doanh nghiÖp cÇn tÝnh to¸n ®−îc nhu cÇu vèn, huy ®éng, lùa chän c¸c
nguån vèn phï hîp vµ sö dông ®óng môc ®Ých, tÝnh chÊt nh»m tèi ®a ho¸ hiÖu qu¶ sö
dông vèn.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, do l−îng vèn ®Çu t− t−¬ng ®èi thÊp, nªn
®ßi hái ph¶i cã huy ®éng tèi ®a ®−îc c¸c nguån vèn nh»m ®¸p øng cho c¸c danh môc
®Çu t−, ®ång thêi, viÖc sö dông vèn còng ®ßi hái ph¶i thùc sù hiÖu qu¶.
+ Chøc n¨ng gi¸m ®èc, kiÓm tra nh»m ®¶m b¶o c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao.
Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn, tµi chÝnh doanh nghiÖp kiÓm so¸t vµ
gi¸m ®èc t×nh h×nh b¶o ®¶m vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã, b»ng viÖc ph©n
9
tÝch tû träng, c¬ cÊu nguån vèn, t×nh h×nh sö dông vèn, tµi chÝnh doanh nghiÖp gióp c¸c
nhµ qu¶n lý cã thÓ ®¸nh gi¸ sù phï hîp vÒ viÖc tµi trî nguån vèn ®èi víi ®Æc ®iÓm cña
ho¹t ®éng kinh doanh. §ång thêi tµi chÝnh doanh nghiÖp còng cã thÓ kiÓm tra viÖc chÊp
hµnh kû luËt vÒ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp vµ c¸c ®èi t−îng liªn quan th«ng qua c¸c
mèi quan hÖ tµi chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi ng−êi mua, ng−êi b¸n, ng©n s¸ch Nhµ
n−íc, ®èi t−îng cho vay, c¸n bé c«ng nh©n viªn vÒ viÖc thanh to¸n. Th«ng tin tµi chÝnh
doanh nghiÖp lµ c¬ së ®Ó chñ thÓ qu¶n lý ®¸nh gi¸ c¸c thµnh tùu còng nh− h¹n chÕ
trong c¸c quan hÖ thanh to¸n, quan hÖ tµi chÝnh, gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý cã biÖn ph¸p
xö lý kÞp thêi nh»m duy tr× vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh.
+ Chøc n¨ng ph©n phèi kÕt qu¶ kinh doanh:
Kh«ng chØ ®¶m tr¸ch c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n trong viÖc huy ®éng vèn, t¹o lËp c¸c
yÕu tè ®Çu vµo cho kinh doanh, tµi chÝnh doanh nghiÖp cßn gi÷ chøc n¨ng tÝnh to¸n vµ
ph©n phèi kÕt qu¶ kinh doanh. ViÖc ph©n phèi kÕt qu¶ còng thÓ hiÖn trong c¸c mèi
quan hÖ tµi chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi Nhµ n−íc (vÒ thuÕ thu nhËp ph¶i nép, thu trªn
vèn ph¶i nép...), víi c¸c cæ ®«ng, víi c¸c nhµ ®Çu t−, víi c«ng nh©n viªn... Tõ ®ã, tµi
chÝnh doanh nghiÖp ®¶m b¶o viÖc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn nguån vèn cho kinh doanh cña
c¸c doanh nghiÖp. H¬n n÷a, chøc n¨ng nµy thÓ hiÖn sù bao qu¸t cña tµi chÝnh doanh
nghiÖp trong suèt qu¸ tr×nh kinh doanh, tõ kh©u ®Çu tiªn ®Õn kh©u cuèi cïng, cho phÐp
nhµ qu¶n trÞ cã thÓ tÝnh to¸n hiÖu qu¶ ®Çu t−, kinh doanh th«ng qua viÖc so s¸nh kÕt qu¶
®Çu ra víi nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo ®` bá ra.
+ Chøc n¨ng dù b¸o:
Bªn c¹nh nh÷ng chøc n¨ng trªn, tµi chÝnh doanh nghiÖp cßn hç trî c¸c nhµ qu¶n
trÞ doanh nghiÖp còng nh− c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc trong viÖc dù b¸o xu h−íng
ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.
1.1.2. Qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp
1.1.2.1. Kh¸i niÖm qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp
Qua viÖc ph©n tÝch b¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña tµi chÝnh doanh nghiÖp, cã thÓ
thÊy mäi quyÕt ®Þnh kinh doanh cña doanh nghiÖp, tõ viÖc nghiªn cøu, triÓn khai s¶n
phÈm míi, quyÕt ®Þnh tung s¶n phÈm míi ra thÞ tr−êng, quyÕt ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm,
quyÕt ®Þnh tuyÓn dông vµ ®`i ngé ®èi víi ng−êi lao ®éng, quyÕt ®Þnh huy ®éng vèn,
quyÕt ®Þnh mua s¾m tµi s¶n, thuª trang thiÕt bÞ… tÊt c¶ ®Òu liªn quan chÆt chÏ víi c¸c
10
ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp vµ thuéc ph¹m vi ®èi t−îng cña qu¶n trÞ tµi chÝnh
doanh nghiÖp.
Cã thÓ xem xÐt qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp d−íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau,
tuy nhiªn, nãi mét c¸ch chung nhÊt qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ qu¸ tr×nh lùa
chän vµ ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh tµi chÝnh, tæ chøc thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh ®ã nh»m ®¹t
®−îc môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, gia t¨ng gi¸ trÞ doanh nghiÖp vµ t¨ng c−êng kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng.
Qu¶n trÞ tµi chÝnh ®ãng vai trß quan träng vµ lµ thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc
trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp nãi chung, qu¶n trÞ tµi chÝnh lu«n g¾n liÒn víi c¸c bé phËn
cÊu thµnh kh¸c cña qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, còng cã thÓ kh¼ng ®Þnh qu¶n trÞ
tµi chÝnh lµ mét m«n khoa häc ®éc lËp, víi hÖ thèng môc tiªu, ®èi t−îng vµ hÖ thèng
ph−¬ng ph¸p, c«ng cô nghiªn cøu ®éc lËp.
1.1.2.2. Vai trß cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp
Qua t×m hiÓu b¶n chÊt cña tµi chÝnh doanh nghiÖp còng nh− x¸c ®Þnh c¸c chøc
n¨ng chñ yÕu cña tµi chÝnh doanh nghiÖp trong hÖ thèng tµi chÝnh nãi chung vµ trong sù
ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nãi riªng, cã thÓ thÊy vai trß cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh
nghiÖp thÓ hiÖn qua nh÷ng ®iÓm chñ yÕu sau:
- Huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp: Vèn kinh
doanh lµ yÕu tè c¨n b¶n vµ thiÕt yÕu ®èi víi bÊt cø doanh nghiÖp nµo tham gia ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh, nhÊt lµ khi c¸c doanh nghiÖp l¹i ho¹t ®éng trong m«i tr−êng
mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Trong ®ã, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ song song cïng tån t¹i,
mét mÆt cïng hç trî nhau ph¸t triÓn, mÆt kh¸c l¹i c¹nh tranh víi nhau gay g¾t. Vèn
kinh doanh cña doanh nghiÖp còng lµ mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt t¹o nªn søc m¹nh trong
c¹nh tranh cña mçi doanh nghiÖp. Nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng
cao, c¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp cÇn vèn ®Ó b¾t ®Çu s¶n xuÊt kinh doanh trong khi
c¸c doanh nghiÖp ®` vµ ®ang ho¹t ®éng l¹i cÇn thªm vèn ®Ó ®Çu t− míi vµ më réng s¶n
xuÊt kinh doanh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, thÞ tr−êng vèn ngµy cµng ph¸t triÓn
nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn cña c¸c doanh nghiÖp (mÆt kh¸c tho¶ m`n nhu cÇu ®Çu t−
®èi víi bé phËn vèn nhµn rçi trong d©n c−). Khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp sÏ ngµy cµng chñ
®éng trong viÖc khai th¸c, thu hót c¸c nguån vèn trªn thÞ tr−êng nh»m ®¸p øng nhu cÇu
vèn cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh.
11
Qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh
x¸c nhu cÇu vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh, ®¸nh gi¸, kiÓm ®Þnh vµ lùa chän dù ¸n ®Çu t−
cã hiÖu qu¶, sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ mét c¸ch hîp lý, tõ ®ã t¹o cho doanh nghiÖp
kh¶ n¨ng thu hót vµ huy ®éng vèn tíi møc tèi ®a. Bªn c¹nh ®ã, qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh
nghiÖp cßn gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý t×m ra c¸c biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ, ®Èy m¹nh
tiªu thô, t¨ng sè vßng quay cña vèn, n©ng cao kh¶ n¨ng sinh lîi cña vèn lµm cho ®ång
vèn ®−îc sö dông víi hiÖu qu¶ tèi ®a.
- §iÒu tiÕt vµ thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh: XuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt
cña tµi chÝnh, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng c¸c quan hÖ kinh tÕ - tµi chÝnh lµ mét bé phËn c¬
b¶n trong tµi chÝnh doanh nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay n−íc ta nãi riªng còng nh−
c¸c n−íc kh¸c trªn thÕ giíi nãi chung, c¸c quan hÖ nµy ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng vµ
phøc t¹p. Do vËy, ®Ó ®iÒu hoµ lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c ®èi t−îng kh¸c nhau trong nÒn
kinh tÕ, nhÊt thiÕt ph¶i cã vai trß ®iÒu tiÕt cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp. Vai trß
nµy thÓ hiÖn râ qua nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau:
Mét mÆt, th«ng qua c¸c kÕ ho¹ch tµi chÝnh, t¹o ra søc mua hîp lý vÒ c¸c yÕu tè
s¶n xuÊt, thu hót nguån lao ®éng ®¸p øng nhu cÇu cña ho¹t ®éng kinh doanh; C¨n cø
vµo gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ c¸c yÕu tè kh¸c vÒ tµi chÝnh ®Ó x©y dùng gi¸ b¸n hîp lý; gãp
phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh tiªu thô t¨ng nhanh vßng quay cña vèn.
MÆt kh¸c, c¸c chÝnh s¸ch ph©n phèi lîi nhuËn, chÕ ®é tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng t¹o
®éng lùc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o niÒm tin cho mäi ng−êi vµ uy tÝn doanh nghiÖp.
Vai trß ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
tµi chÝnh ph¸t huy ngay trong tõng quyÕt ®Þnh t¸c nghiÖp cña chñ thÓ qu¶n lý.
Víi nh÷ng vai trß quan träng kÓ trªn, qu¶n trÞ tµi chÝnh lµ bé phËn kh«ng thÓ
thiÕu trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, viÖc
qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp cã thÓ thÓ hiÖn mét c¸ch tÝch cùc vai trß cña m×nh ®èi
víi doanh nghiÖp hay kh«ng cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan còng nh− chñ
quan nh−: chÕ ®é, chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n−íc, m«i tr−êng kinh doanh, lÜnh
vùc kinh doanh cña doanh nghiÖp hay c¸c nh©n tè mang tÝnh chñ quan nh− tr×nh ®é vµ
kh¶ n¨ng còng nh− mong muèn cña ng−êi qu¶n lý doanh nghiÖp, c¬ cÊu tæ chøc vµ c¸c
chÕ ®é tµi chÝnh cña mçi doanh nghiÖp.
12
1.1.2.3. Néi dung cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp
Néi dung cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp th−êng ®−îc xem xÐt d−íi c¸c gãc
®é c¬ b¶n nh− sau:
- Néi dung qu¶n trÞ tµi chÝnh d−íi gãc ®é ra quyÕt ®Þnh:
D−íi gãc ®é nµy, qu¶n trÞ tµi chÝnh bao gåm qu¸ tr×nh ®Ò xuÊt vµ ra c¸c quyÕt
®Þnh chñ yÕu sau:
+ QuyÕt ®Þnh ®Çu t−: ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng quyÕt ®Þnh cã tÇm quan
träng nhÊt trong qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp. QuyÕt ®Þnh ®Çu t− lµ nh÷ng quyÕt ®Þnh
liªn quan ®Õn gi¸ trÞ tµi s¶n (tæng tµi s¶n còng nh− tõng lo¹i tµi s¶n ng¾n h¹n, dµi h¹n)
vµ mèi quan hÖ c©n ®èi gi÷a c¸c tµi s¶n trong doanh nghiÖp. Mét quyÕt ®Þnh ®Çu t−
®óng ®¾n sÏ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gia t¨ng gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Ng−îc l¹i, mét
quyÕt ®Þnh ®Çu t− sai lÇm sÏ lµm l`ng phÝ nguån lùc, ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi hiÖu qu¶
kinh doanh.
+ QuyÕt ®Þnh vÒ nguån tµi trî: lµ c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn viÖc lùa chän
nguån vèn, nguån tµi trî cho tõng ho¹t ®éng cô thÓ cña doanh nghiÖp. Nhµ qu¶n trÞ tµi
chÝnh sÏ ph¶i ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ nguån tµi trî trong tr−êng hîp mua s¾m tµi s¶n
cè ®Þnh, hµng ho¸, vËt t−, hay c¸c quyÕt ®Þnh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, vay ng©n
hµng, c¸c quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch tÝn dông th−¬ng mai… ®ång thêi, nhµ qu¶n trÞ tµi
chÝnh còng cÇn g¾n c¸c quyÕt ®Þnh vÒ nguån tµi trî víi c¸c môc tiªu vµ ®Þnh h−íng ph¸t
triÓn ng¾n h¹n, dµi h¹n cña doanh nghiÖp.
+ C¸c lo¹i quyÕt ®Þnh kh¸c: bao gåm c¸c quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch ph©n phèi lîi
nhuËn, quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng vµ ®`i ngé kh¸c víi ng−êi lao
®éng, quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch gi¸ c¶, quyÕt ®Þnh liªn quan tíi phßng ngõa rñi ro…
- Néi dung qu¶n trÞ tµi chÝnh d−íi gãc ®é ®èi t−îng qu¶n trÞ:
Víi c¸ch tiÕp cËn nµy, ®èi t−îng cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp th−êng bao
gåm c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n sau:
- Qu¶n lý t×nh h×nh sö dông vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp: Vèn kinh doanh
cña doanh nghiÖp cã thÓ ®−îc hiÓu lµ toµn bé tµi s¶n ®−îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn (®−îc
l−îng ho¸ b»ng th−íc ®o tiÒn tÖ), sö dông vµo ho¹t ®éng kinh doanh víi môc tiªu lîi
nhuËn. Vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp cã thÓ ®−îc chia thµnh ba lo¹i sau theo c«ng
13
dông vµ vai trß còng nh− tÝnh chÊt chu chuyÓn cña vèn: Vèn cè ®Þnh, vèn l−u ®éng vµ
vèn ®Çu t− tµi chÝnh.
Vèn cè ®Þnh vÒ c¬ b¶n lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c tµi s¶n cè ®Þnh cña
doanh nghiÖp sö dông cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Quy m« vèn cè ®Þnh thÓ
hiÖn n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh còng nh− ®Æc tr−ng trong lÜnh vùc kinh doanh cña
doanh nghiÖp.
§Ó cã thÓ qu¶n lý vèn cè ®Þnh mét c¸ch cã hiÖu qu¶, tr−íc hÕt cÇn n¾m v÷ng
nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt cña c¸c tµi s¶n cè ®Þnh còng nh− ®Æc ®iÓm chu
chuyÓn vèn ®Çu t− vµo tµi s¶n cè ®Þnh.
Tµi s¶n cè ®Þnh lµ nh÷ng t− liÖu lao ®éng chñ yÕu cã gi¸ trÞ ®ñ lín vµ thêi gian
sö dông ®ñ dµi. Do ®ã, TSC§ tham gia vµo nhiÒu chu kú ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh, khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng bÞ thay
®æi h×nh th¸i vËt chÊt. VÒ chu chuyÓn gi¸ trÞ, gi¸ trÞ ®Çu t− vµo tµi s¶n cè ®Þnh sÏ ®−îc
chuyÓn dÇn vµo chi phÝ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp th«ng qua
h×nh thøc khÊu hao. Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn, cã thÓ thÊy viÖc b¶o toµn vèn cè ®Þnh bao
gåm hai mÆt hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ.
B¶o toµn vèn cè ®Þnh vÒ mÆt hiÖn vËt ph¶i theo dâi chÆt chÏ t×nh h×nh t¨ng, gi¶m,
t×nh h×nh sö dông tµi s¶n cè ®Þnh ë tõng bé phËn vµ trªn toµn doanh nghiÖp. ViÖc kiÓm kª
®Þnh kú ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh lµ cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ n¾m b¾t ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ t×nh
h×nh sö dông tµi s¶n cè ®Þnh, kÞp thêi ph¸t hiÖn t×nh h×nh thiÕu, mÊt, t×nh tr¹ng thùc tÕ cña
tµi s¶n cè ®Þnh, tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p b¶o d−ìng, duy tr× n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng
cña tµi s¶n cè ®Þnh.
B¶o toµn vèn cè ®Þnh vÒ mÆt gi¸ trÞ thÓ hiÖn ë viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p tÝnh
khÊu hao phï hîp ®èi víi tõng lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh, sö dông ë tõng bé phËn kh¸c nhau
vµ cho c¸c môc ®Ých kh¸c nhau. Bëi v×, b¶o toµn vèn cè ®Þnh vÒ gi¸ trÞ lµ ph¶i duy tr×
®−îc kh¶ n¨ng t¸i ®Çu t− tµi s¶n cè ®Þnh míi ë thêi ®iÓm khi ®` thu håi ®ñ vèn, ph¶i
tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶, tû gi¸ ngo¹i tÖ còng nh− sù tiÕn bé cña khoa häc kü
thuËt. Do vËy ®Ó biÕt ®−îc thùc lùc vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp, ta th−êng theo dâi
tµi s¶n cè ®Þnh ë ba chØ tiªu: Nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh, hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh, gi¸ trÞ
cßn l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh.
14
Qu¶n lý vèn ho¹t ®éng: Qu¶n lý vèn ho¹t ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ®−îc
thÓ hiÖn qua mét sè khÝa c¹nh c¬ b¶n sau:
Vèn ho¹t ®éng lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó duy tr× ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
cña doanh nghiÖp mét c¸ch th−êng xuyªn vµ liªn tôc. Doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh sè
vèn ho¹t ®éng hîp lý, ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh liªn tôc, cã hiÖu
qu¶, tr¸nh t×nh tr¹ng ø ®äng, thiÕu vèn cho ho¹t ®éng. C«ng t¸c qu¶n lý vèn ho¹t ®éng
phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cô thÓ cña tõng lo¹i tµi s¶n ng¾n h¹n:
Qu¶n lý hµng tån kho: viÖc cung øng, sö dông, dù tr÷ ph¶i phï hîp víi quy m«
cña doanh nghiÖp, ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá, do h¹n chÕ vÒ quy m« vèn, cÇn ®Æc biÖt quan t©m tíi quy m« dù tr÷
vËt t−, hµng ho¸, t¨ng c−êng chu k× quay vßng cña hµng tån kho... nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ sö dông vèn ho¹t ®éng.
Qu¶n lý vèn b»ng tiÒn, doanh nghiÖp cÇn ph¶i x¸c ®inh mét l−îng tiÒn mÆt tèi
thiÓu ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu thanh to¸n ngay. Th−êng xuyªn lËp kÕ ho¹ch thu, chi tiÒn
®Ó cã biÖn ph¸p sö dông vµ huy ®éng vèn b»ng tiÒn phï hîp ®¸p øng nhu cÇu thanh
to¸n, gãp phÇn æn ®Þnh ho¹t ®éng tµi chÝnh.
Qu¶n lý c¸c kho¶n ph¶i thu, ph¶i thanh to¸n, ®©y lµ quan hÖ tµi chÝnh rÊt quan
träng, ph¶n ¸nh c¶ lîi Ých còng nh− rñi ro trong kinh doanh cña doanh nghiÖp. Néi
dung chñ yÕu c¸c kho¶n ph¶i thu bao gåm: Ph¶i thu cña kh¸ch hµng, ph¶i thu c¸c ®¬n
vÞ néi bé, thuÕ GTGT ®Çu vµo ®−îc khÊu trõ... Néi dung chñ yÕu c¸c kho¶n ph¶i thanh
to¸n bao gåm: Ph¶i thanh to¸n víi ng−êi b¸n vËt t−, dÞch vô, hµng ho¸, ph¶i thanh to¸n
víi ng©n s¸ch, ph¶i thanh to¸n víi c¸n bé c«ng nh©n viªn... Thùc hiÖn tèt c¸c quan hÖ
thanh to¸n nµy, n©ng cao uy tÝn cho doanh nghiÖp. Do vËy doanh nghiÖp cÇn ph¶i theo
dâi chi tiÕt cho tõng ®èi t−îng vÒ sè tiÒn, thêi h¹n thanh to¸n, c«ng nî qu¸ h¹n ®Ó cã
c¸c biÖn ph¸p thu håi c«ng nî, dù phßng kho¶n ph¶i thu khã ®ßi, vµ nhu cÇu thanh to¸n
vÒ c¸c kho¶n c«ng nî.
Qu¶n lý vèn ®Çu t− tµi chÝnh, trong kinh tÕ thÞ tr−êng, c¸c doanh nghiÖp kh«ng
chØ giíi h¹n ®Çu t− trong ph¹m vi doanh nghiÖp, mµ cßn ®Çu t− ra bªn ngoµi víi môc
®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn vµ b¶o toµn vèn kinh doanh. Cã nhiÒu h×nh thøc ®Çu t− ra bªn
ngoµi cña doanh nghiÖp: nh− mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, gãp vèn liªn doanh... Khi ®Çu t−
ra bªn ngoµi cÇn ph¶i c©n nh¾c ®é an toµn vµ søc sinh lîi cña vèn, do vËy yªu cÇu c¸c
- Xem thêm -
.PDF 
296 
25271 
112 
