Tài liệu Hoàn thiện kiểm soát chất lượng kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chính do công ty tnhh kiểm toán và tư vấn a c thực hiện

LỜI NÓI ĐẦU Kiểm toán là một lĩnh vực còn khá mới mẻ ở Việt Nam. Lịch sử hình thành và phát triển của kiểm toán độc lập mới chỉ bắt đầu từ những năm đầu của thập niên 90, xuất phát từ nhu cầu tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường. Nếu như trong những ngày đầu chất lượng kiểm toán còn nhiều hạn chế, thì hiện nay, trước những đòi hỏi cấp bách của thị trường chất lượng kiểm toán đã được nâng cao lên một tầm cao mới. Các cuộc kiểm toán đã được kiểm soát chặt chẽ bởi các công ty kiểm toán cũng như của nhà nước và các hiệp hội nghề nghiệp nhằm đạt chất lượng cao. Có thể khẳng định vấn đề KSCLKT đang là vấn đề quan tâm hàng đầu của giới chuyên môn và của đông đảo công chúng, những người đang đặt niềm tin vào kết quả kiểm toán. Đặc biệt, với các công ty kiểm toán, trong điều kiện cạnh tranh gay gắt như hiện nay thì hoạt động KSCLKT là vấn đề sống còn, quyết định khả năng phát triển lâu dài của các công ty này. Công ty kiểm toán và tư vấn A&C được coi là một trong những công ty đầu đàn trong lĩnh vực dịch vụ tài chính, kế toán, kiểm toán ở nước ta. Con đường mà A&C lựa chọn là kiên định với phương châm hoạt động “sự tín nhiệm của khách hàng chính là thành công và hạnh phúc của A&C”, tiếp tục giữ vững vị trí là một trong số các công ty hàng đầu, không chỉ về số lượng khách hàng, mà còn về chất lượng dịch vụ và danh tiếng quốc gia. Chính vì thế, hơn ai hết, công ty rất chú trọng thực hiện KSCLKT để từ đó nâng cao uy tín cũng như niềm tin đối với khách hàng. Sau thời gian thực tập nghiêm túc tại chi nhánh tại Hà Nội của công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C, em xin chọn đề tài: “Hoàn thiện kiểm soát chất lượng kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chính do công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C thực hiện” làm chuyên đề thực tập tốt nghiệp của 1 mình. Mặc dù, còn nhiều hạn chế trong nhận thức cũng như thời gian thực hiện, những em vẫn hi vọng chuyên đề này góp phần tổng kết cơ sở lí luận về vấn đề kiểm soát chất lượng kiểm toán. Đồng thời, những giải pháp chuyên đề đưa ra sẽ góp phần hoàn thiện hơn nữa hoạt động này tại công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C. Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục, chuyên đề thực tập tốt nghiệp của em gồm ba chương: Chương I: Tổng quan về công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C Chương II: Thực trạng kiểm soát chất lượng kiểm toán trong công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C Chương III: Những giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động kiểm soát chất lượng kiểm toán trong công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C Qua đây, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Tiến sĩ Chu Thành đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành chuyên đề thực tập tốt nghiệp này. Em cũng chân thành cám ơn các anh, chị tại chi nhánh công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C tại Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình thực tập tại công ty. Trong thời gian thực hiện chuyên đề, do thời gian và khả năng có hạn, bài viết của em không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được sự góp ý của các thầy cô và các anh chị để chuyên đề của em hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cám ơn! Hà Nội, ngày 10 tháng 4 năm 2007 Sinh viên thực hiện Nguyễn Kim Huê 2 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ TƯ VẤN A&C 1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của công ty A&C 1.1.1. Công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C Công ty kiểm toán và tư vấn A&C là doanh nghiệp nhà nước được thành lập theo quyết định số 140 TC/QĐ/TCCB ngày 26/03/1992 của Bộ trưởng Bộ tài chính với tư cách là chi nhánh của công ty kiểm toán Việt Nam VACO tại thành phố Hồ Chí Minh. Từ năm 1992 đến năm 1995, A&C hoạt động trên cơ sở chương trình kiểm toán của VACO. Lúc đó, ngành kiểm toán còn là một lĩnh vực khá mới mẻ ở Việt Nam nên chất lượng dịch vụ kiểm toán Việt Nam nói chung và của A&C nói riêng còn nhiều hạn chế. Kiểm toán được thực hiện theo hướng vừa làm vừa học tập, rút kinh nghiệm. Năm 1995, Bộ tài chính quyết định tách A&C từ công ty kiểm toán Việt Nam VACO thành công ty riêng theo quyết định số 107/TC/QĐ/TCCB ngày 13/02/1995 của Bộ trưởng Bộ tài chính và hoạt động theo giấy phép kinh doanh số 102218 do Ủy ban kế hoạch thành phố Hồ Chí Minh cấp ngày 13/03/1995. Công ty lấy tên giao dịch là AUDITING AND CONSULTING COMPANY, viết tắt là A&C. Trụ sở chính của A&C đặt tại thành phố Hồ Chí Minh. Công ty còn có ba chi nhánh tại Hà Nội, Nha Trang, Cần Thơ. Từ năm 1996 đến năm 1999, A&C thường xuyên kí kết hợp đồng hợp tác với công ty kiểm toán quốc tế ERNST&YOUNG để đồng thực hiện các hợp đồng lớn, với cam kết của ERNST&YOUNG là sẽ giúp đào tạo nhân viên và chuyển giao công nghệ trong vấn đề quản lí doanh nghiệp, các phần hành kiểm toán. Với sự tiếp cận và không ngừng học hỏi của mình, chất 3 lượng dịch vụ kiểm toán của A&C đã dần được nâng cao, đáp ứng lòng tin cậy của khách hàng. A&C tiến hành chuyển đổi hình thức sở hữu từ doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần theo quyết định số 1962/QĐ-BTC ngày 30/06/2003 của Bộ trưởng Bộ tài chính, giấy phép kinh doanh số 4103001964 do sở kế hoạch và đầu tư thành phố Hồ Chí Minh cấp ngày 09/12/2003. Vốn điều lệ của công ty cổ phần là 5.045 tỷ đồng, trong đó nhà nước chiếm 51% vốn điều lệ. Sau khi chuyển đổi hình thức sở hữu A&C vẫn kiên trì với mục tiêu: “ Không ngừng nâng cao chất lượng dịch vụ”. Để phù hợp với xu hướng phát triển chung, hội đồng quản trị của công ty đã quyết định chuyển đổi công ty thành công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C theo giấy phép chứng nhận kinh doanh 4102047448 cấp ngày 06/02/2007. Điều này đã tăng tính tự chủ của công ty trong các hoạt động của mình từ đó tăng chất lượng hoạt động kiểm toán Trong quan hệ quốc tế, vào tháng 03/2004, A&C đã được công nhận là công ty thành viên của tổ chức kế toán, kiểm toán và tư vấn quốc tế HLBi, tổ chức quốc tế về kế toán, kiểm toán và tư vấn kinh doanh chuyên nghiệp. Thông qua mục tiêu: “ Chăm sóc khách hàng toàn cầu” A&C cùng các công ty thành viên của HLBi luôn cố gắng đảm bảo cung cấp dịch vụ chuyên môn cao nhất với cung cách phục vụ chuyên nghiệp. Bên cạnh đó, A&C vinh dự là một trong ba công ty kiểm toán đầu tiên được ủy ban chứng khoán nhà nước chấp nhận cho kiểm toán các tổ chức phát hành, niêm yết trên thị trường chứng khoán trong năm 2005-2006. Vừa qua, A&C cũng được chấp nhận tiếp tục kiểm toán các tổ chức phát hành, niêm yết chứng khoán trong giai đoạn 2007-2008. Điều này chứng tỏ chất lượng dịch vụ và uy tín của công ty đã được thừa nhận. 4 1.1.2. Chi nhánh của công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C tại Hà Nội Từ khi được thành lập đến năm 2001, chi nhánh của công ty kiểm toán và tư vấn tại Hà Nội chỉ là một văn phòng đại diện. Theo quyết định số 1144/QĐUB của Uỷ ban nhân dân TP Hà Nội, văn phòng đại diện của A&C đã chuyển thành chi nhánh tại TP Hà Nội. Chi nhánh đã chính thức hoạt động theo giấy đăng kí kinh doanh số 312448 ngày 16/03/2001 do sở kế hoạch và đầu tư TP Hà Nội cấp. Chi nhánh có tư cách pháp nhân, có tài khoản giao dịch tại ngân hàng, có quyền kí các hợp đồng kiểm toán và phát hành BCKT. Vào năm 2003, hội đồng quản trị của công ty đã ra quyết định số 02/QĐ-KTTV-HĐQT thành lập chi nhánh công ty cổ phần kiểm toán và tư vấn A&C tại Hà Nội. Chi nhánh hoạt động theo giấy đăng kí kinh doanh số 0113003559 do sở kế hoạch đầu tư TP Hà Nội cấp ngày 15/01/2004, với tên giao dịch: Auditing and consulting joint stock company- Hanoi branch; trụ sở chính tại 877 đường Hồng Hà, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Theo giấy phép đăng kí hoạt động số 0112030013 cấp ngày 14/02/2007, kiểm toán cũng chuyển đổi loại hình hoạt động sang công ty TNHH để phù hợp với xu hướng phát triển của công ty cũng như của ngành nghề kiểm toán. 1.2. Đặc điểm của công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C 1.2.1. Phương châm hoạt động Với khẩu hiệu: “A&C luôn luôn phấn đấu là nhà cung cấp dịch vụ uy tín cao nhất tại Việt Nam cũng như trên thế giới”, A&C đặt tiêu chí hoạt động của mình phải cung cấp các dịch vụ chuyên ngành tốt nhất, với độ tin cậy cao nhất, đảm bảo quyền lợi cho khách hàng, giúp cho việc điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty khách hàng đạt kết quả cao nhất. Với tiêu chí đặt ra và những nỗ lực không ngừng để đạt được tiêu chí này, A&C đã thực 5 sự trở thành sự lựa chọn số một của các doanh nghiệp khi có nhu cầu về kiểm toán và tư vấn cả về chất lượng và giá phí. 1.2.2. Chức năng hoạt động của A&C Công ty kiểm toán và tư vấn A&C là một công ty kiểm toán độc lập được phép hoạt động trong các lĩnh vực sau: 1.2.2.1. Dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính Đây là hoạt động chủ yếu của công ty với khoản 836 khách hàng trong năm tài chính 2006. Doanh thu của hoạt động này chiếm khoảng 68,37% trong tổng doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ của công ty. Thực hiện kiểm toán luôn gắn liền với việc hỗ trợ thông tin và tư vấn để góp phần hoàn thiện công tác tổ chức kế toán, hệ thống kiểm soát nội bộ và lập báo cáo tài chính của doanh nghiệp. 1.2.2.2. Dịch vụ thẩm định, kiểm toán đầu tư và xây dựng cơ bản Hoạt động thẩm định, kiểm toán đầu tư và xây dựng cơ bản, xác định giá trị doanh nghiệp là hoạt động nổi trội của A&C. Công ty có khoảng 398 khách hàng trong lĩnh vực này. Doanh thu do hoạt động này đem lại chiếm khoảng 18,51% trong tổng doanh thu từ bán hàng và cung cấp dịch vụ của công ty. Các dịch vụ mà công ty đã đang sẵn sàng cung cấp cho khách hàng khắp cả nước bao gồm: Kiểm toán quyết toán vốn đầu tư dự án trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội; Kiểm toán xác định giá trị dự toán, giá trị quyết toán công trình đầu tư xây dựng cơ bản; Thẩm định giá trị tài sản nhà cửa, đất đai, máy móc thiết bị…; Tư vấn đầu tư và xây dựng cơ bản. Các báo cáo được kiểm toán sẽ giúp khách hàng hoàn tất thủ tục và các bước phê duyệt quyết toán vốn đầu tư, giá trị quyết toán công trình đầu tư xây dựng cơ bản trước khi công trình được đưa vào sử dụng, đồng thời kết quả 6 các dịch vụ trên sẽ cung cấp cho khách hàng những thông tin về tài liệu số liệu đáng tin cậy trong việc lựa chọn đối tác đầu tư cùng các mục đíchthế chấp, nhượng bán, cổ phần hóa, giải thể, phá sản doanh nghiệp theo luật. 1.2.2.3. Dịch vụ kế toán A&C được khách hàng tin cậy trong các dịch vụ kế toán sau:  Tư vấn tổ chức và hoàn thiện công tác kế toán;  Ghi sổ kế toán, lập báo cáo tài chính và các báo cáo khác theo yêu cầu của khách hàng  Cài đặt phần mềm kế toán;  Tổ chức đào tạo và tuyển chọn nhân viên kế toán theo yêu cầu của khách hàng. 1.2.2.4. Dịch vụ tư vấn Các dịch vụ tư vấn của công ty bao gồm:  Tư vấn thuế: tư vấn cho các doang nghiệp về các luật thuế như: thuế GTGT, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế xuất nhập khẩu…;  Thực hiện dịch vụ kê khai thuế, khiếu nại thuế, hoàn thuế đảm bảo quyền lợi cho các doanh nghiệp trên cơ sở tôn trọng luật pháp;  Dịch vụ pháp lí: soạn thảo hồ sơ và thủ tục đăng kí chế độ kiểm toán, thành lập doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, điều chỉnh giấp phép đầu tư;  Hợp đồng tư vấn khác. 1.2.2.5. Dịch vụ đào tạo A&C thường xuyên mở các lớp đào tạo và bồi dưỡng kế toán, kế toán trưởng. Đội ngũ nhân viên tham gia giảng dạy của A&C đều có nhiều năm kinh nghiệm tham gia giảng dạy và quản lí đào tạo tại các trường đại học lớn trong cả nước. A&C đã xây dựng được các chương trìn huấn luyện và tổ chức 7 thành công nhiều khóa học thuộc các chuyên đề về kiểm toán, kế toán, phân tích tài chính, thẩm định… theo yêu cầu của khách hàng. Bên cạnh đó, A&C cũng rất chú trọng đào tạo nội bộ, để không ngừng nâng cao trình độ đội ngũ nhân viên từ đó nâng cao chất lượng, hiệu quả phục vụ và đa dạng hóa các loại hình dịch vụ cung cấp, tạo uy tín cao với khách hàng. Công ty thường xuyên mở các lớp tập huấn cho nhân viên với chương trình đào tạo được cập nhật liên tục từ các chương trình đào tạo, bồi dưỡng và hợp tác quốc tế. 1.2.3. Loại hình khách hàng A&C đang phục vụ hơn 1000 khách hàng hoạt động trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề khác nhau. Khách hàng chủ yếu của công ty bao gồm:  Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, hợp đồng hợp tác kinh doanh, các văn phòng đại diện, các doanh nhân nước ngoài hoạt động kinh doanh tại Việt Nam;  Doanh nghiệp Việt Nam thuộc mọi lĩnh vực, ngành nghề và mọi hình thức sở hữu;  Ban quản lí dự án công trình đầu tư xây dựng cơ bản;  Các cơ quan, tổ chức trong nước và quốc tế có nhu cầu cung cấp dịch vụ. Đặc biệt, công ty tham gia kiểm toán nhiều tổng công ty lớn như: tổng công ty bưu chính viễn thông Việt Nam, tổng công ty xuất nhập khẩu xây dựng Việt Nam (Vinaconex), tổng công ty sông Đà, tổng công ty vận tải Hà Nội, tổng công ty bảo hiểm Việt Nam, tổng công ty hằng hải Việt Nam, ngân hàng công thương Việt Nam, ngân hàng phát triển Việt Nam… 8 1.3. Cơ cấu tổ chức của công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C 1.3.1. Bộ máy quản lí của công ty: Bộ máy quản lý của A&C được xây dựng một cách khoa học, gọn nhẹ, phân cấp rõ ràng, không những góp phần quản lý tốt công ty mà còn góp phần nâng cao chất lượng các dịch vụ cung cấp cho khách hàng. (Bộ máy quản lí của công ty như sơ đồ 1) Hội đồng thành viên là cơ quan quản lý công ty, có toàn quyền nhân danh công ty để giải quyết mọi vấn đề liên quan đến mục đích, quyền lợi của công ty như: quyết định chiến lược phát triển của công ty, hình thức huy động vốn, phương án đầu tư, cơ cấu tổ chức, quy chế hoạt động… Ban giám đốc là đại diện pháp nhân về đối nội và đối ngoại của công ty, chịu trách nhiệm trước pháp luật về mọi mặt hoạt động của công ty. Tổng giám đốc là người có quyền điều hành cao nhất trong công ty, trực tiếp lãnh đạo về mọi lĩnh vực hoạt động của công ty. Phó tổng giám đốc có nhiệm vụ giúp việc cho giám đốc điều hành các hoạt động để thực hiện mục tiêu, chiến lược của công ty. Sơ đồ 1: Bộ máy quản lý của công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C Hội đồng thành viên Tổng giám đốc Phó TGĐ (đào tạo nhân sự) Phó TGĐ (phụ trách nghiệp vụ) Phó TGĐ (phụ trách chi nhánh Hà Nội) 9 Phó TGĐ (phụ trách chi nhánh Cần Thơ) Phó TGĐ (phụ trách chi nhánh Đà Nẵng) Phó TGĐ (phụ trách công ty Đồng Khởi) Phòng tổ chức hành chính là phòng chức năng giúp việc cho giám đốc, đây là đầu mối giải quyết công việc văn phòng hành chính, giúp cho giám đốc điều hành và chỉ đạo nhanh chóng, thống nhất, tập chung trong hoạt động kinh doanh. Phòng kế toán là phòng có chức năng giúp giám đốc công ty tổ chức bộ máy kế toán tài chính từ công ty đến các chi nhánh, thu nhận, xử lý toàn bộ thông tin kế toán, tổ chức chỉ đạo kiểm soát toàn bộ công tác tài chính kế toán. Hình thức tổ chức công tác kế toán tại công ty theo mô hình tập trung. Công ty có ba chi nhánh và một công ty con đều thực hiện hạch toán phụ thuộc, không tính lãi lỗ, định kì gửi các báo cáo thu chi về công ty. Công ty áp dụng đúng chế độ kế toán do bộ tài chính ban hành. Hệ thống chứng từ, tài khoản theo quy định hiện hành của bộ tài chính và các quyết định sửa đổi bổ sung khác, và được sử dụng thống nhất trong toàn công ty. Công ty áp dụng hình thức nhật kí chung theo phương pháp kế toán máy cho niên độ kế toán từ 01/09 đến ngày 31/10 hàng năm. Phòng nghiệp vụ là phòng trực tiếp tiến hành các hoạt động cung cấp dịch vụ kiểm toán, thẩm định, tư vấn…Các phòng nghiệp vụ độc lập về lĩnh vực hoạt động, đồng thời có sự phối kết hợp, trao đổi thông tin chặt chẽ để hoàn thành nhiệm vụ được BGĐ và công ty giao phó. Các chi nhánh: công ty có ba chi nhánh tại Hà Nội, Nha Trang, Cần Thơ và một công ty con (công ty TNHH dịch vụ kế toán và tư vấn Đồng Khởi). Các chi nhánh có địa vị pháp nhân, được sử dụng con dấu riêng, hạch toán phụ thuộc. Các chi nhánh phải chấp hành điều lệ công ty, tuân thủ quy trình kiểm toán chung, các tiêu chuẩn nghiệp vụ kỹ thuật, ghi chép giấy tờ làm việc. 10 1.3.2. Bộ máy tổ chức của chi nhánh A&C tại Hà Nội Bộ máy tổ chức của chi nhánh cũng rất đơn giản và cơ bản giống với công ty. Sơ đồ 2: Bộ máy tổ chức của chi nhánh A&C tại Hà Nội Giám đốc chi nhánh Các phó giám đốc chi nhánh Phòng hành chính – quản trị Phòng kế toán Phòng nghiệp vụ 1 Phòng nghiệp vụ 2 Phòng kiểm toán XDCB Ban giám đốc chi nhánh gồm một giám đốc, đồng thời là ủy viên hội đồng thành viên và phó tổng giám đốc của công ty, và hai phó giám đốc chi nhánh, điều hành chỉ đạo mọi hoạt động của chi nhánh. Phòng hành chính- quản trị thực hiện công tác hành chính, thư ký, phiên dịch, văn thư, tin học, lái xe, bảo vệ. Các phòng nghiệp vụ: chi nhánh có ba phòng nghiệp vụ, trong đó phòng 1 và 2 thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính còn phòng đầu tư xây dựng cơ bản thực hiện kiểm toán báo cáo quyết toán xây dựng cơ bản, thẩm định đầu tư… Phòng kế toán được tổ chức gọn nhẹ. Toàn chi nhánh có hai nhân viên kế toán tiến hành ghi chép toàn bộ hoạt động của chi nhánh rồi định kì gửi báo cáo thu chi về công ty. 11 1.3.3. Mối quan hệ giữa công ty với chi nhánh tại Hà Nội Hoạt động của chi nhánh tại Hà Nội đặt dưới sự giám sát của hội đồng thành viên và BGĐ công ty. Chi nhánh có tư cách pháp nhân, hoạt động theo giấy phép kinh doanh riêng nhưng hạch toán hoàn toàn phụ thuộc. Chi nhánh không tính lãi lỗ hoạt động, chỉ lập báo cáo thu chi, kết quả hoạt động tính váo kết quả của công ty. Trong lĩnh vực kiểm toán, hoạt động của chi nhánh đều phải tuân thủ theo chương trình kiểm toán cho từng khoản mục mà công ty đã xây dựng. Chi nhánh tiến hành ghi chép và lưu giữa các BCKT theo quy định của công ty. Sau đó, hàng năm, công ty thực hiện kiểm tra mẫu các BCKT nhằm tổng kết và đánh giá hoạt động của chi nhánh. Hoạt động của chi nhánh chủ yếu dựa vào khả năng kí kết hợp đồng của chi nhánh. Có thể khẳng định chi nhánh Hà Nội hoạt động rất năng động và có hiệu quả. Chi nhánh không ngừng tìm kiếm và kí kết nhiều hợp đồng có giá trị. Ví dụ, năm 2006, chi nhánh đã kí được 65 hợp đồng với giá trị trung bình mỗi hợp đồng là 47 triệu đồng. Doanh thu hoạt động kinh doanh của chi nhánh Hà Nội chiếm 32% trong tổng doanh thu của toàn công ty. Đồng thời, chi nhánh cũng tiến hành hỗ trợ công ty một số hợp đồng do công ty kí với khách hàng. Khi đó, chi nhánh sau khi hoàn thành công việc được giao sẽ gửi toàn bộ tài liệu kiểm toán do chi nhánh thực hiện cho công ty. Công ty sẽ tổng hợp phát hành báo cáo kiểm toán. Chất lượng thực hiện công việc kiểm toán được giao của chi nhánh luôn được công ty đánh giá cao. 1.4. Tình hình hoạt động kinh doanh của công ty TNHH kiểm toán và tư vấn A&C Kể từ khi được thành lập công ty A&C đã không ngừng phát triển cả về số lượng và chất lượng. Từ chỗ chỉ có một trụ sở với số lượng nhân viên hạn chế và chủ yếu thực hiện các hợp đồng phụ cho VACO và Ernst&Young đến 12 nay A&C đã có ba chi nhánh và một công ty con với đội ngũ nhân viên đông đảo, có trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao. Mặt khác, số lượng khách hàng của công ty ngày càng tăng với thị trường rộng khắp Bắc Trung Nam. Vì vậy, có thể thấy tình hình hoạt động kinh doanh của công ty rất khả quan, và có xu hướng ngày càng phát triển. Bảng1: Một số chỉ tiêu tài chính của công ty A&C qua các năm Đơn vị: triệu đồng Chỉ tiêu Năm 2004 Năm 2005 Năm 2006 Doanh thu 23.040 25.229 27.752 Lợi nhuận sau thuế 6.912 7.534 8.287 2.6 2.9 Thu nhập bình quân 2.4 Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của A&C năm 2004, 2005, 2006 Công ty dự kiến trong năm tài chính 2007 doanh thu của công ty sẽ đạt khoảng 33 triệu đồng và thu nhập bình quân khoảng 3.2 triệu đồng. Điều này hoàn toàn có khả năng thực hiện khi mà chất lượng dịch vụ của A&C đã được khẳng định và được thừa nhận một cách vững chắc. 13 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG KIỂM TOÁN TẠI CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ TƯ VẤN A&C Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 220: “Chất lượng hoạt động kiểm toán là mức độ thỏa mãn của các đối tượng sử dụng kết quả kiểm toán về tính khách quan và độ tin cậy vào ý kiến kiểm toán của KTV; đồng thời thỏa mãn mong muốn của đơn vị được kiểm toán về những ý kiến đóng góp của KTV nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh trong thời gian định trước với giá phí xác định”. Như vậy, chất lượng kiểm toán thể hiện sự thành công của cuộc kiểm toán, thể hiện trình độ của các công ty kiểm toán. Vì vậy, đối với bất kì một công ty kiểm toán nào thì vấn đề KSCLKT luôn là mối quan tâm hàng đầu. Theo quan điểm chung, KSCLKT bao gồm việc KSCL từ bên ngoài bởi các tổ chức, hiệp hội nhà nghề hoặc các cơ quan chức năng của chính phủ. Ngoài ra, KSCLKT còn được thực hiện bởi chính các công ty kiểm toán thông qua các chính sách, thủ tục được quy định chung trong toàn công ty, nhằm đảm bảo chất lượng của cuộc kiểm toán. Trong phạm vi chuyên đề này xin đi sâu vào nghiên cứu các chính sách, thủ tục mà công ty A&C áp dụng nhằm KSCLKT, bao gồm các chính sách áp dụng chung trong toàn công ty và các chính sách cụ thể cho từng cuộc kiểm toán. 2.1. Kiểm soát chất lượng kiểm toán trong phạm vi toàn công ty A&C 2.1.1. Kiểm soát đội ngũ nhân viên kiểm toán Với bất kì công ty kiểm toán nào, đội ngũ nhân viên là tài sản vô giá, là nhân tố hàng đầu quyết định đến chất lượng của cuộc kiểm toán. PGS.TS Nguyễn Đình Hựu trong bài “Quan hệ giữa môi trường xã hội và chất lượng kiểm toán” đăng trên tạp chí kế toán Xuân 2006 đã khẳng định: “Người ta nói 14 quá nhiều về vấn đề chất lượng kiểm toán, đôi khi với sự chân thành và nhiệt huyết. Song ai là người xắn tay áo lên về chất lượng? Đó chính là các kiểm toán viên, những người hàng ngày, hàng giờ hằng tâm, hằng nghĩ, hằng lo và đặc biệt là hành động cho sự gia tăng chất lượng”. Mặt khác, kiểm toán là hoạt động nghề nghiệp đặc thù, liên quan đến rất nhiều lĩnh vực khác nhau, kết quả kiểm toán ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều đối tượng khác nhau. Vì vậy, công việc kiểm toán đòi hỏi phải được thực hiện bởi những con người có trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao. Nhận thức sâu sắc điều này A&C luôn chú trọng tới vấn đề kiểm soát đội ngũ nhân viên thông qua quá trình tuyển dụng và đào tạo. Hàng năm, để phù hợp với xu hướng phát triển của công ty, A&C tiến hành tuyển dụng những nhân viên mới. Điều kiện và quy trình tuyển dụng được quy định chặt chẽ và thực hiện nghiêm túc nhằm có thể lựa chọn được những người có đủ năng lực, đáp ứng được yêu cầu của công ty. Những tiêu chuẩn đối với nhân viên chuyên nghiệp được quy định cụ thể như sau:  Tốt nghiệp đại học loại khá giỏi với các chuyên ngành kế toán, kiểm toán, tài chính doanh nghiệp, thuế, ngân hàng; có ít nhất một ngoại ngữ chứng chỉ C trở lên; thành thạo vi tính;  Tư cách đạo đức tốt, trung thực, độc lập, tháo vát, thận trọng, hiểu biết và có tầm nhìn rộng;  Chấp nhận điều kiện làm việc lưu động, cường độ cao và làm thêm giờ khi cần thiết;  Ngoại hình cân đối, tác phong lịch sự, tao nhã. Các ứng cử viên được lựa chọn sẽ trải qua hai kỳ thi nghiêm túc, thi nghiệp vụ và phỏng vấn. Chính nhờ quy trình tuyển dụng hiệu quả và chặt chẽ như vậy mà A&C đã tuyển dụng được những nhân viên có phẩm chất đạo đức và năng lực chuyên môn cao, góp phần năng cao chất lượng kiểm toán. 15 A&C nhận thức một cách sâu sắc rằng trình độ nhân viên là yếu tố quan trọng. Vì vậy, công ty rất chú trọng đến công tác đào tạo nội bộ nhằm nâng cao trình độ của đội ngũ nhân viên. A&C luôn coi việc nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ nhân viên là chiến lược lâu dài và thường xuyên của công ty. Đối với những nhân viên mới, sau khi được tuyển dụng, họ sẽ được học tập chung trong khoảng một tháng. Trong thời gian này, họ sẽ được cung cấp những thông tin tổng quan về cơ cấu, tổ chức, các loại hình kinh doanh, dịch vụ, văn hóa của công ty; các kĩ năng giao tiếp với khách hàng; làm quen với các chương trình, kĩ thuật kiểm toán cũng như cách lập, sắp xếp và tham chiếu giấy tờ làm việc; cách đọc và cập nhật các văn bản pháp quy liên quan đến công việc kiểm toán. Sau đó, họ được phân công về các phòng nghiệp vụ, tiếp tục được đào tạo sâu hơn về nghiệp vụ dưới sự giám sát của các nhân viên cũ có trình độ cao trong công ty. Đồng thời, họ sẽ được thực hành thông qua việc trực tiếp tham gia vào các đoàn kiểm toán, thực hiện kiểm toán các phần hành đơn giản dưới sự giám sát chặt chẽ của các trưởng đoàn kiểm toán. Trong ba tháng thử việc, định kì hằng tháng, các nhân viên mới sẽ lập bản đánh giá kết quả công việc thực hiện với nhận xét của người phụ trách về kết quả thực hiện công việc được giao, thái độ và tác phong làm việc. Nếu công việc được giao không được hoàn thành hoặc thực hiện không tốt, hay thái độ làm việc không nghiêm túc thì nhân viên đó không thể trở thành nhân viên chính thức của công ty. Công ty cũng thường xuyên mở các lớp đào tạo trong nội bộ công ty nhằm nâng cao trình độ cho nhân viên. Các chương trình đào tạo thường hướng vào việc học tập các chuẩn mực, quy định của nhà nước và công ty về các vấn đề liên quan đến công việc kiểm toán. Công ty cũng thường xuyên mở các buổi sinh hoạt tập thể giữa các nhân viên nhằm trao đổi những kinh 16 nghiệm hoặc những vấn đề phức tạp liên quan đến công việc kiểm toán. Đồng thời, A&C rất khuyến khích và tạo điều kiện hỗ trợ cho các KTV tự học tập, hoặc tham gia các lớp học trong và ngoài nước nhằm thi lấy các chứng chỉ kiểm toán. A&C có thể hỗ trợ học phí hoặc sắp xếp thời gian thích hợp để các nhân viên thuận lợi trong việc học tập, nâng cao trình độ. Thông qua nỗ lực của công ty về tuyển dụng và đào tạo, hiện nay A&C có một đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp với trình độ cao đáp ứng được chất lượng cuộc kiểm toán. Hiện nay, A&C có khoảng 280 KTV và nhân viên, trong đó:  40% KTV được cấp giấp phép hành nghề kiểm toán do bộ trưởng Bộ tài chính Việt Nam cấp;  10% có bằng cấp quốc tế và trên đại học;  90% có bằng kỹ sư, cử nhân kinh tế và luật thuộc các chuyên ngành kinh tế, tài chính, kế toán, ngân hàng, kiến trúc, xây dựng, cơ khí, hằng hải…được đào tạo và nâng cao kiến thức tại Việt Nam và các nước Anh, Pháp, Nga , Bỉ, Singapore, Philippines, Mỹ… Để khuyến khích các nhân viên không ngừng nâng cao khả năng chuyên môn, công ty cũng xây dựng và áp dụng các quy định về khen thưởng và kỉ luật rất rõ ràng. Điều này đã tạo ra môi trường làm việc minh bạch trong công ty, là động lực để nhân viên hăng say làm việc. Vấn đề thăng chức, đề bạt vào các vị trí lãnh đạo, quản lý trong công ty đều dựa trên năng lực thực sự của các cá nhân. Vì thế, đội ngũ quản lý của công ty đủ sức lãnh đạo công ty vươn tới tiêu chuẩn chất lượng. Các tiêu chuẩn cho từng cấp bậc, chức danh và cơ hội thăng tiến nghề nghiệp cho các nhân viên đều được quy định cụ thể. Định kì, công ty thực hiện đánh giá kết quả công việc của các nhân viên và thông báo công khai về triển vọng và cơ hội thăng tiến của từng cá nhân. 17 Hồ Chí Minh đã từng nói: “Người có tài mà không có đức là kẻ vô dụng”. Thầm nhuần tư tưởng đó, bên cạnh việc nâng cao trình độ chuyên môn , A&C cũng rất chú trọng bồi dưỡng tư cách đạo đức nghề nghiệp cho các KTV. Trong quá trình tuyển dụng và đào tạo tư cách đạo đức của các nhân viên luôn được đặt lên hàng đầu. Nhân viên của A&C luôn có phong cách làm việc chuyên nghiệp, thái độ nhã nhặn, nhiệt tình khi giao tiếp với khách hàng. Khi thực hiện kiểm toán, mỗi nhân viên tuyệt đối trung thành, bí mật, không tiết lộ thông tin liên quan đến khách hàng cho bên thứ ba nếu không được sự đồng ý của BGĐ công ty khách hàng hoặc của các KTV điều hành. Bên cạnh đó, trong ngành kiểm toán, tính độc lập của KTV là vấn đề đáng quan tâm hàng đầu. Bất kì một sự móc ngoặc nào giữa KTV và khách hàng đều có thể dẫn đến những ý kiến sai lệch trên BCKT, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đông đảo những người sử dụng. Khi BCKT, sản phẩm cuối cùng của cuộc kiểm toán, không đạt được tiêu chuẩn đặt ra thì toàn bộ cuộc kiểm toán đó không thể đạt được chất lượng của nó. Vì thế, KSCLKT không thể không quan tâm đến tính độc lập của KTV. Theo quy định của công ty A&C, trước mỗi cuộc kiểm toán đối với một khách hàng nhất định, các KTV được lựa chọn sẽ trả lời các câu hỏi liên quan đến tính độc lập của mình với khách hàng. Nếu nhận thấy không có bất kì tình huống nào dẫn đến việc vi phạm nguyên tắc độc lập các KTV sẽ cùng làm “Bản cam kết về tính độc lập của kiểm toán viên” gửi ban giám đốc. Các KTV điều hành có trách nhiệm kiểm tra, đánh giá tính độc lập của KTV . Nếu nhận thấy có tình huống nào dẫn đến sự vi phạm nguyên tắc độc lập của KTV tham gia kiểm toán khách hàng thì KTV điều hành sẽ thay đổi KTV kiểm toán công ty khách hàng. 18 2.1.2. Kiểm soát khách hàng Trong một lĩnh vực có nhiều cạnh tranh như nghề kiểm toán việc có và giữ được khách hàng là vô cùng khó khăn, nhưng A&C vẫn hết sức thận trọng khi quyết định tiếp nhận một khách hàng. Nếu nhận kiểm toán cho những khách hàng thiếu trung thực, có những tranh luận về phạm vi kiểm toán và giá phí, hoặc có sự vi phạm nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp, hoặc công ty không có khả năng đáp ứng yêu cầu kiểm toán thì có thể dẫn đến khả năng không thực hiện được kiểm toán. Công ty phải rút khỏi hợp đồng kiểm toán, điều này sẽ phương hại đến hình ảnh của công ty trong công chúng. Nếu tiếp tục kiểm toán, công ty phải mở rộng thời gian, nhân lực và tăng cường các thủ tục kiểm tra chi tiết dẫn đến chi phí kiểm toán phát sinh lớn trong điều kiện giá phí xác định sẽ ảnh hưởng tới lợi nhuận của công ty. Thậm chí, do độ phức tạp cao của công ty khách hàng có thể dẫn đến những ý kiến sai lầm của KTV về BCTC của khách hàng. Khi đó, công ty có thể phải gánh chịu những bất lợi nghiêm trọng trong tương lai. Vì vậy, A&C khẳng định rằng kiểm soát tốt vấn đề khách hàng là một trong những biện pháp quan trọng hàng đầu nhằm KSCLKT. Kiểm soát khách hàng là khâu kiểm soát đầu tiên mà A&C thực hiện để KSCLKT. Thông thường, sau khi nhận được thư mời kiểm toán, công ty sẽ cử đại diện, là các KTV có chuyên môn vững vàng, nhiều năm kinh nghiệm đến công ty khách hàng để thu thập thông tin sơ bộ về khách hàng nhằm trả lời câu hỏi: Có nên chấp nhận kiểm toán công ty khách hàng hay không? Việc tìm hiểu khách hàng được thể hiện trên “Báo cáo khảo sát tình hình doanh nghiệp”, với những nội dung chính như sau: Biểu số 1: Báo cáo khảo sát tình hình doanh nghiệp Công ty Kiểm toán và Tư vấn A&C BÁO CÁO KHẢO SÁT TÌNH HÌNH DOANH NGHIỆP 19 20 A- Tóm lược tình hình khách hàng III- Chính sách kế toán và kiểm soát 1. Tên doanh nghiệp kế toán 2. Loại hình doanh nghiệp 1. Chính sách kế toán áp dụng 3. Quyết định thành lập doanh nghiệp 2. Kiểm soát kế toán 4. Lĩnh vực ngành nghề kinh doanh IV- Một số thông tin về báo cáo tài 5. Thời hạn hoạt động chính 6. Chức năng kinh doanh 1. Tổng tài sản 7. Nguồn vốn kinh doanh 2. Nguồn vốn kinh doanh 8. Tổ chức hoạt động kinh doanh 3. Các khoản vay 9. Sơ đồ tổ chức hoạt động 4. Kết quả hoạt động kinh doanh 10. Đặc điểm kinh doanh và những V- Khảo sát thực tế và thu thập thông ảnh hưởng cần lưu ý tin tài liệu B- Hệ thống kiểm soát nội bộ và tổ 1. Nhận xét về địa điểm hoạt động chức công tác kế toán của doanh nghiệp I- Hệ thống kiểm soát nội bộ 2. Điều kiện và phương tiện làm việc 1. Qui chế hoạt động chung của công của phòng kế toán ty 3. Tổ chức kho bãi tài sản, vật tư, 2. Ban kiểm soát hàng hóa 3. Kiểm toán nội bộ 4. Những thông tin văn bản thu thập 4. Kiểm toán viên tiền nhiệm được II- Tổ chức công tác kế toán C- Kết luận và đề xuất của người 1. Hệ thống kế toán áp dụng khảo sát 2. Bộ máy kế toán 1. Nhận xét chung (quy mô, tính chất 3. Sổ sách kế toán công việc) 4. Chứng từ kế toán 2. Đánh giá rủi ro trong kiểm soát. 5. Hệ thống báo cáo Khâu yếu nhất cần xử lý. 6. Sử dụng phần mềm kế toán 3. Đề xuất kế hoạch kiểm toán Thậm chí, ngay trong quá trình thực hiện kiểm toán, hoạt động kiểm soát khách hàng vẫn được thực hiện. Bất kì hành động không hợp tác, chậm hoặc không