Tài liệu Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty kinh doanh bất động sản niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán

BỘ GIÁO DỤC& ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH ===  === ĐÀM THANH TÚ HOÀN THIỆN HỆ THỐNG CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG CÁC CÔNG TY KINH DOANH BẤT ĐỘNG SẢN NIÊM YẾT TRÊN SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Hà Nội - 2016 BỘ GIÁO DỤC& ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH ===  === ĐÀM THANH TÚ HOÀN THIỆN HỆ THỐNG CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG CÁC CÔNG TY KINH DOANH BẤT ĐỘNG SẢN NIÊM YẾT TRÊN SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 62.34.03.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN QUANG HÙNG TS. NGUYỄN VĂN HẬU Hà Nội - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Đàm Thanh Tú MỤC LỤC Nội dung Trang Danh mục chữ viết tắt Danh mục bảng biểu Danh mục hình ảnh MỞ ĐẦU 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 2 3. Mục tiêu nghiên cứu của luận án 10 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án 10 5. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận án 11 6. Các kết quả nghiên cứu dự kiến của luận án 13 7. Kết cấu của luận án 14 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN 15 1.1. Tổng quan về phân tích tài chính công ty cổ phần 15 1.1.1. Khái niệm về công ty cổ phần 15 1.1.2. Khái niệm và mục tiêu của phân tích tài chính công ty cổ phần 18 1.1.3. Cơ sở dữ liệu cho phân tích tài chính công ty cổ phần 21 1.1.4. Các phƣơng pháp phân tích tài chính công ty cổ phần 24 1.2. Lý luận về hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính công ty cổ phần 33 1.3.1. Khái niệm và phân loại chỉ tiêu phân tích tài chính công ty cổ phần 33 1.3.2. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính công ty cổ phần 37 1.3.3. Hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính công ty cổ phần 39 1.3. Kinh nghiệm vận dụng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán của một số nƣớc phát triển và bài học cho Việt Nam 66 1.3.1. Kinh nghiệm vận dụng hệ thống chỉ tiêu PTTC của các công ty niêm yết trên SGDCK Singapore 66 1.3.2. Kinh nghiệm vận dụng hệ thống chỉ tiêu PTTC của các công ty niêm yết trên SGDCK Anh quốc 67 1.3.3. Kinh nghiệm vận dụng hệ thống chỉ tiêu PTTC của các công ty niêm yết trên SGDCK Mỹ 69 1.3.4. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam 71 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 73 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG CÁC CÔNG TY KINH DOANH BẤT ĐỘNG SẢN NIÊM YẾT TRÊN CÁC SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN CỦA VIỆT NAM 74 2.1. Tổng quan về các công ty KDBĐS niêm yết trên các SGDCK của Việt Nam 74 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển ngành kinh doanh bất động sản tại Việt Nam 74 2.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh của các công ty kinh doanh bất động sản niêm yết và ảnh hƣởng của nó đến các chỉ tiêu phân tích tài chính 78 2.1.3. Khái quát kết quả kinh doanh của các công ty kinh doanh bất động sản niêm yết 82 2.2. Thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty KDBĐS niêm yết trên các SGDCK của Việt Nam 84 2.2.1. Thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính công bố công khai của các công ty kinh doanh bất động sản niêm yết 85 2.2.2. Thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính phục vụ quản trị tài chính của các công ty kinh doanh bất động sản niêm yết 87 2.3. Đánh giá khái quát thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty KDBĐS niêm yết trên các SGDCK của Việt Nam 102 2.3.1. Những kết quả đã đạt đƣợc 102 2.3.2. Những hạn chế 104 2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính của các công ty KDBĐS niêm yết 108 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 110 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG CÁC CÔNG TY KINH DOANH BẤT ĐỘNG SẢN NIÊM YẾT TRÊN CÁC SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN CỦA VIỆT NAM 111 3.1. Bối cảnh kinh tế xã hội và định hƣớng phát triển các công ty KDBĐS trong các năm tới 111 3.1.1. Bối cảnh kinh tế xã hội ở Việt Nam hiện nay 111 3.1.2. Mục tiêu và định hƣớng phát triển các công ty KDBĐS ở Việt Nam 113 3.2. Mục tiêu và nguyên tắc hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty KDBĐS niêm yết trên các SGDCK của Việt Nam 116 3.2.1. Mục tiêu hoàn thiện 116 3.2.2. Nguyên tắc hoàn thiện 117 3.3. Giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty KDBĐS niêm yết trên các SGDCK của Việt Nam 121 3.3.1. Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính công bố công khai của các công ty KDBĐS niêm yết 121 3.3.2. Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính phục vụ quản trị tài chính của các công ty KDBĐS niêm yết 131 3.4. Những điều kiện nhằm thực hiện các giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty KDBĐS niêm yết trên các SGDCK của Việt Nam 177 3.3.1. Với các công ty KDBĐS niêm yết 177 3.3.2. Kiến nghị với Bộ tài chính và UBCKNN 179 3.3.3. Kiến nghị với các Sở giao dịch chứng khoán 180 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 181 KẾT LUẬN 182 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NCKH CỦA TÁC GIẢ 184 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 185 PHỤ LỤC 190 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Tên đầy đủ BĐS CTNY CP CTCP DTT HĐKD KNTT KQKD KDBĐS LNST LNTT NPT PTTC SGDCK SGDCK HN SGDCK TPHCM TCDN TTCK TSNH TSDH TTS UBCKNN VCSH Bất động sản Công ty niêm yết Cổ phiếu Công ty cổ phần Doanh thu thuần Hoạt động kinh doanh Khả năng thanh toán Kết quả kinh doanh Kinh doanh bất động sản Lợi nhuận sau thuế Lợi nhuận trƣớc thuế Nợ phải trả Phân tích tài chính Sở Giao dịch chứng khoán Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội Sở Giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh Tài chính doanh nghiệp Thị trƣờng chứng khoán Tài sản ngắn hạn Tài sản dài hạn Tổng tài sản Ủy ban Chứng khoán Nhà nƣớc Vốn chủ sở hữu DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Số hiệu Tên bảng Trang 1.1 Các chỉ tiêu phân tích rủi ro tài chính CTCP Hệ thống chỉ tiêu PTTC của CTNY phải công bố công khai trên TTCK Singapore Hệ thống chỉ tiêu PTTC của CTNY phải công bố công khai trên TTCK Anh Hệ thống chỉ tiêu PTTC của CTNY phải công bố công khai trên TTCK Mỹ Các công ty KDBĐS niêm yết trong giai đoạn thị trƣờng bất động sản Việt Nam lên đỉnh lần thứ 3 Hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính chủ yếu của CTCP niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán Việt Nam Khái quát quy mô tài chính của công ty KBC năm 2015 Khái quát cấu trúc tài chính của công ty KBC năm 2015 Tình hình tài sản của công ty SCR năm 2015 Cơ cấu tài sản của công ty SCR năm 2015 Tình hình nguồn vốn của công ty SCR năm 2015 Cơ cấu nguồn vốn của công ty SCR năm 2015 Tình hình công nợ tại TDC năm 2015 Các chỉ tiêu phản ánh KNTT của SCR năm 2015 Các chỉ tiêu phản ánh KNTT của NDN năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích kết quả kinh doanh của VC3 năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích hiệu suất hoạt động của SJS năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích khả năng sinh lời của SJS năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích tình hình tăng trƣởng của PDR năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích khái quát quy mô tài chính KBC năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích khái quát cấu trúc tài chính KBC năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích tình hình tài sản SCR năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích tình hình nguồn vốn của SCR năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích tình hình công nợ của HQC năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích khả năng thanh toán của DLR năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích kết quả kinh doanh của VC3 năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích dòng tiền của RCL năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích hiệu suất hoạt động của QCG năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích khả năng sinh lời của VIC năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích giá cổ phiếu và chính sách cổ tức của CTCP Khang Điền năm 2015 65 1.2 1.3 1.4 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5a 2.5b 2.6a 2.6b 2.7 2.8a 2.8b 2.9 2.10 2.11 2.11 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11 66 67 69 77 85 87 89 90 90 91 92 93 94 95 96 98 99 100 133 134 136 137 140 143 144 146 148 150 151 3.12 3.13 3.14 3.15a 3.15b 3.16 3.17 3.18 3.19 3.20 3.21 3.22 3.23 3.24 3.25 Các chỉ tiêu phân tình hình tăng trƣởng của NDN năm 2015 Các chỉ tiêu phân tích rủi ro tài chính của SJS năm 2015 Tỉ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu của NVN, D2D và ngành KDBĐS giai đoạn 2011- 2015 Chỉ số Z của NVN, D2D, ngành KDBĐS năm 2015 Chỉ số Z’’ của NVN, D2D, ngành KDBĐS năm 2015 Kết quả dự báo theo mô hình Holt-Winters trên Eviews Kết quả kiểm định tính dừng của chuỗi dữ liệu trên Eviews Kết quả kiểm định tính dừng của sai phân bậc 1 của chuỗi dữ liệu Bảng đánh giá các mô hình ARIMA Kiểm định phƣơng sai sai số thay đổi cho mô hình Kiểm nghiệm mô hình ARIMA(2, 1, 1) Bảng dự báo các chỉ tiêu về tài sản và nguồn vốn năm 2016 của CTCP phát triển nhà Thủ Đức Bảng mô tả các biến sử dụng trong mô hình hồi quy Kết quả ƣớc lƣợng mô hình hồi quy bằng phƣơng pháp OLS Hệ thống chỉ tiêu PTTC phục vụ quản trị tài chính doanh nghiệp trong các công ty KDBĐS niêm yết 152 154 157 157 157 162 163 164 165 165 165 166 170 172 175 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH ẢNH Số hiệu 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11 3.12 3.13 3.14 3.15 3.16 Tên biểu đồ, hình ảnh Các giai đoạn phát triển của thị trƣờng bất động sản Việt Nam Một số chỉ tiêu phản ánh kết quả kinh doanh của các công ty KDBĐS niêm yết giai đoạn 2011 – 2015 Hệ thống chỉ tiêu PTTC chủ yếu công bố công khai của CTCP địa ốc Đất xanh năm 2015 Khái quát quy mô tài chính của công ty KDBĐS X giai đoạn 2011-2015 Cơ cấu tài sản của công ty KDBĐS X giai đoạn 2011-2015 Cơ cấu nguồn vốn của công ty SCR giai đoạn 2011-2015 Hệ số KNTT ngắn hạn của công ty KDBĐS X giai đoạn 20112015 Hệ số KNTT nhanh của công ty KDBĐS X giai đoạn 2011-2015 Vòng quay HTK của công ty KDBĐS X giai đoạn 2011-2015 Hiệu suất sử dụng vốn kinh doanh của công ty KDBĐS X giai đoạn 2011-2015 Hệ số sinh lời từ hoạt động bán hàng của công ty KDBĐS X giai đoạn 2011-2015 Hệ số sinh lời hoạt động (ROS) của công ty KDBĐS X giai đoạn 2011-2015 Hệ số sinh lời trên tổng tài sản (ROA) của công ty KDBĐS X giai đoạn 2011-2015 Hệ số sinh lời trên VCSH (ROE) của công ty KDBĐS X giai đoạn 2011-2015 Thu nhập trên mỗi cổ phần của công ty KDBDS X so với trung bình ngành KDBĐS giai đoạn 2011-2015 Tỷ lệ trả cổ tức công ty KDBĐS X so với bình quân ngành KDBĐS giai đoạn 2011-2015 Tỷ lệ tăng trƣởng doanh thu công ty KDBĐS X so với bình quân ngành KDBĐS giai đoạn 2011-2015 Tỷ lệ tăng trƣởng lợi nhuận sau thuế công ty KDBĐS X so với bình quân ngành KDBĐS giai đoạn 2011-2015 Lƣợc đồ tƣơng quan cho chuỗi sai phân bậc nhất Trang 76 82 86 123 124 124 125 125 126 126 127 127 128 128 129 129 130 130 163 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Thị trƣờng bất động sản Việt Nam đã có những bƣớc phát triển khá mạnh mẽ, là đòn bẩy cho sự phát triển của thị trƣờng chứng khoán Việt Nam. Tuy nhiên, một vài năm gần đây, thị trƣờng bất động sản đã suy giảm nhiều với những biểu hiện đáng lo ngại nhƣ hàng tồn kho tăng cao, hiệu quả kinh doanh kém, nợ xấu lớn,… Tình trạng đó đã khiến rất nhiều công ty kinh doanh bất động sản (KDBĐS), đặc biệt là các công ty KDBĐS niêm yết đã rơi vào tình trạng khó khăn cả về hoạt động kinh doanh và tình hình tài chính, không ít công ty đã phải giải thể hoặc ngừng hoạt động. Ngoài những nguyên nhân khách quan thì một trong những nguyên nhân chủ quan dẫn đến tình trạng trì trệ trên là do các công ty KDBĐS niêm yết chƣa sử dụng có hiệu quả các công cụ quản lý, trong đó có phân tích tài chính (PTTC) trong đơn vị. Thực tế hiện nay, các công ty KDBĐS niêm yết đã quan tâm đến sử dụng PTTC trong quản lý và điều hành đơn vị. Tuy nhiên công tác PTTC, trong đó có hệ thống chỉ tiêu PTTC các công ty KDBĐS niêm yết vẫn còn có hạn chế, chƣa thực sự đáp ứng yêu cầu cung cấp thông tin hữu ích cho các đối tƣợng khác nhau, chƣa xây dựng đƣợc các chỉ tiêu đặc thù của ngành nghề kinh doanh đầy rủi ro này. Ở các nền kinh tế phát triển, hệ thống chỉ tiêu tài chính là các con số biết nói, biết biểu cảm về thực trạng tài chính của các công ty. Mỗi đối tƣợng quan tâm, từ nhà làm chính sách, nhà đầu tƣ đến ngƣời lao động đều tìm thấy cái mình cần hoặc đƣợc các chuyên gia tài chính chỉ cho cái mình nên biết trong hệ thống chỉ tiêu này. Với việc cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC - ASEAN Economic Community) chính thức đƣợc thành lập vào ngày 31 tháng 12 năm 2015, nền kinh tế Việt Nam sẽ có rất nhiều thay đổi. Khi đó, các công ty KDBĐS của Việt Nam đứng trƣớc hai sự lựa chọn: Hoặc sẽ tồn tại và phát triển trong một môi trƣờng kinh doanh bình đẳng, minh bạch, thông thoáng và có sức cạnh tranh cao hoặc sẽ giải thể, phá sản ngay trên “sân nhà”. Trong “sân chơi” đang và sẽ diễn ra thì thông tin sẽ đƣợc coi là một nguồn lực tài chính quan trọng của mỗi doanh nghiệp. Thông tin công khai về tình hình tài chính của doanh nghiệp hoặc sẽ là một phƣơng thức quảng cáo hữu hiệu về năng lực quản lý, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp với các đối tƣợng quan tâm, hoặc sẽ phơi bày những căn bệnh tài chính đang tồn tại và tiềm ẩn nguy cơ rủi ro của doanh nghiệp trƣớc các nhà đầu tƣ và các đối tƣợng quan tâm khác. Những thông tin do phân tích tài chính cung cấp sẽ tham dự một cách có hiệu quả vào công tác quản trị tài chính, tăng lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. Hơn nữa, trong quá trình hội nhập sâu với kinh tế thế giới, sẽ có nhiều công ty của Việt Nam đƣợc niêm yết trên các Sở giao dịch chứng khoán (SGDCK) nƣớc ngoài, ngƣợc lại có thể sẽ có nhiều công ty nƣớc ngoài niêm yết trên các SGDCK của Việt Nam. Vì thế, thực tiễn này đòi hỏi phải xây dựng và hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu PTTC một cách khoa học, hiệu quả và có tính quốc tế hoá cao là rất cần thiết. Xuất phát những lý do trên và đƣợc sự định hƣớng của các nhà khoa học, tôi đã lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty kinh doanh bất động sản niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán” làm luận án tiến sĩ kinh tế của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Nghiên cứu tổng quan các công trình có liên quan đến đề tài có ý nghĩa rất quan trọng, giúp cho nghiên cứu sinh hệ thống hóa đƣợc những vấn đề có tính lý luận chung về hệ thống chỉ tiêu PTTC công ty cổ phần (CTCP) và việc vận dụng hệ thống chỉ tiêu PTTC trong các CTCP niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán (TTCK) để cung cấp thông tin hữu ích cho các đối tƣợng bên ngoài doanh nghiệp. Bên cạnh đó, làm rõ đƣợc những vấn đề đã đƣợc nghiên cứu và những vấn đề còn bỏ ngỏ làm định hƣớng cho nghiên cứu của mình. Trong qua trình tiếp cận các công trình đó, tác giả tiến hành khái quát hoá các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài theo 3 nhóm sau: - Nhóm các công trình nghiên cứu về phân tích Báo cáo tài chính doanh nghiệp hay liên quan đến PTTC doanh nghiệp của các tác giả là những nhà khoa học kinh tế hàng đầu ở Việt Nam và đã xuất bản thành sách giảng dạy cho sinh viên các trƣờng Đại học khối kinh tế. - Nhóm các luận án tiến sĩ hay các đề tài khoa học nghiên cứu về nội dung phân tích tài chính CTCP hoặc hệ thống chỉ tiêu PTTC CTCP. - Nhóm các công trình các nghiên cứu ngoài nƣớc có liên quan đến hệ thống chỉ tiêu PTTC doanh nghiệp hoặc thông tin công bố về PTTC của các công ty niêm yết trên TTCK. Thứ nhất: Tổng quan nghiên cứu về phân tích Báo cáo tài chính doanh nghiệp hay liên quan đến PTTC doanh nghiệp đƣợc xuất bản thành sách giảng dạy cho sinh viên các trƣờng Đại học khối kinh tế mà tác giả đƣợc biết gồm: - Các cuốn sách tiêu biểu của Học viện Tài chính: Sách Đọc và Phân tích Báo cáo tài chính doanh nghiệp (Xuất bản năm 2010) do PGS.TS. Nguyễn Trọng Cơ và PGS.TS. Nghiêm Thị Thà đồng chủ biên hoặc Giáo trình phân tích tài chính doanh nghiệp (Tái bản lần 3, năm 2015) do GS. Ngô Thế Chi và PGS.TS. Nguyễn Trọng Cơ đồng chủ biên, Giáo trình Phân tích Tài chính doanh nghiệp (Dùng cho lớp không chuyên ngành, tái bản năm 2015) do PGS.TS. Nguyễn Trọng Cơ và PGS.TS. Nghiêm Thị Thà đồng chủ biên hay Giáo trình Tài chính doanh nghiệp (tái bản năm 2015) do PGS.TS. Bùi Văn Vần và PGS.TS. Vũ Văn ninh đồng chủ biên,… - Các cuốn sách tiêu biểu của Đại học Kinh tế quốc dân: Giáo trình Quản trị tài chính doanh nghiệp do PGS. TS. Vũ Duy Hào chủ biên (Xuất bản năm 2008), Sách Phân tích tài chính CTCP (Xuất bản năm 2006) do PGS.TS. Nguyễn Năng Phúc chủ biên hoặc Giáo trình phân tích kinh doanh (Xuất bản năm 2009) do GS. Nguyễn Văn Công chủ biên, Giáo trình phân tích báo cáo tài chính (Tái bản lần thứ hai, năm 2011) của do PGS.TS. Nguyễn Năng Phúc chủ biên, Phân tích báo cáo tài chính (Tái bản lần thứ nhất, năm 2013) do PGS.TS. Nguyễn Ngọc Quang chủ biên,… - Các cuốn sách tiêu biểu của các nhà khoa học từ Đại học khác: Giáo trình Phân tích hoạt động kinh tế doanh nghiệp thương mại – dịch vụ do PGS.TS. Nguyễn Quang Hùng và các đồng nghiệp đến từ ĐH Thƣơng mại viết, hay Phân tích tài chính doanh nghiệp của tác giả TS. Ngô Kim Phƣợng (Chủ biên) đến từ Đại học kinh tế TP. Hồ Chí Minh, sách Tài chính doanh nghiệp căn bản của tác giả TS. Nguyễn Minh Kiều (Giảng viên của chƣơng trình giảng dạy kinh tế Fulbright),... - Theo các tác giả của Học viện Tài chính cho rằng: PTTC doanh nghiệp là công cụ hữu ích đƣợc dùng để xác định giá trị kinh tế, để đánh giá các mặt mạnh, các mặt yếu của một doanh nghiệp, tìm ra nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan, giúp cho đối tƣợng lựa chọn và đƣa ra đƣợc những quyết định phù hợp với mục đích mà họ quan tâm. Ngoài ra các tác giả còn nhấn mạnh vai trò của PTTC là thông qua phân tích tài chính tìm ra những nguyên nhân chủ quan và khách quan, giúp cho đối tƣợng lựa chọn và đƣa ra đƣợc những quyết định phù hợp với mục đích mà họ quan tâm [19], [28], [29]. - Theo nhóm tác giả của Trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân: Phân tích Báo cáo tài chính (BCTC) là quá trình xem xét, kiểm tra, đối chiếu và so sánh số liệu về tài chính trong kỳ hiện tại với các kỳ kinh doanh đã qua. Thông qua việc phân tích Báo cáo tài chính sẽ cung cấp cho ngƣời sử dụng thông tin có thể đánh giá tiềm năng, hiệu quả kinh doanh cũng nhƣ những rủi ro về tài chính trong tƣơng lai của doanh nghiệp [23], [25]. - Các công trình khác cũng đều thống nhất cho rằng mục tiêu của PTTC doanh nghiệp hay phân tích BCTC là cung cấp thông tin cho các chủ thể quản lý doanh nghiệp hay các đối tƣợng khác có quan tâm (nhà đầu tƣ, nhà cung cấp tín dụng, cơ quan thuế, khách hàng, ngƣời lao động trong công ty…). Tác giả luận án cho rằng, tất cả các đối tượng có lợi ích trực tiếp hay gián tiếp liên quan đến doanh nghiệp đều quan tâm đến tình hình tài chính doanh nghiệp và phân tích tài chính sẽ giúp cung cấp thông tin hữu ích cho họ. Do vậy, tác giả luận án cũng đồng tình với quan điểm trên. - Để diễn đạt đƣợc nội dung phân tích tài chính doanh nghiệp, theo quan điểm của tập thể tác giả đến từ Học viện Tài chính đã sử dụng hệ thống các chỉ tiêu sau: Hệ thống chỉ tiêu phân tích khái quát tình hình tài chính doanh nghiệp thông qua các chỉ tiêu về quy mô tài chính, cấu trúc tài chính và chỉ tiêu phân tích khái quát khả năng sinh lời; Hệ thống chỉ tiêu phân tích chính sách tài chính bao gồm: Các chỉ tiêu về chính sách huy động vốn, các chỉ tiêu phân tích chính sách đầu tƣ; các chỉ tiêu phân tích chính sách phân phối lợi nhuận; Hệ thống chỉ tiêu phân tích tiềm lực tài chính của doanh nghiệp bao gồm: Các chỉ tiêu phân tích tình hình và kết quả kinh doanh, các chỉ tiêu về dòng tiền, các chỉ tiêu về tình hình công nợ, khả năng thanh toán và các chỉ tiêu phân tích hiệu suất sử dụng vốn; Hệ thống chỉ tiêu phân tích tình hình tăng trƣởng và giá trị doanh nghiệp; Hệ thống chỉ tiêu phân tích và dự báo rủi ro; Hệ thống chỉ tiêu dự báo báo cáo tài chính doanh nghiệp [19],[28],[29]. - Theo quan điểm của các tác giả thuộc Đại học kinh tế quốc dân, để diễn đạt đƣợc nội dung phân tích Báo cáo tài chính doanh nghiệp thì sẽ sử dụng hệ thống các chỉ tiêu phân tích nhƣ sau: Hệ thống chỉ tiêu đánh giá khái quát tình hình tài chính của doanh nghiệp bao gồm: các chỉ tiêu đánh giá khái quát tình hình huy động vốn, mức độ độc lập tài chính của doanh nghiệp, các chỉ tiêu đánh giá khả năng thanh toán và khả năng sinh lời của doanh nghiệp; Hệ thống chỉ tiêu phân tích cấu trúc tài chính và cân bằng tài chính bao gồm: các chỉ tiêu phân tích cơ cấu tài sản và nguồn vốn; các chỉ tiêu phân tích luân chuyển vốn và ổn định nguồn tài trợ; Hệ thống chỉ tiêu phân tích tình hình công nợ và khả năng thanh toán; hệ thống chỉ tiêu phân tích hiệu quả kinh doanh; Hệ thống chỉ tiêu phân tích dấu hiệu khủng hoảng và rủi ro tài chính; Dự báo chỉ tiêu trên báo cáo tài chính [23], [25]. Tác giả luận án cho rằng, về cơ bản những nội dung và chỉ tiêu phân tích tài chính của các nhà khoa học đến từ các trường Đại học khác nhau không có sự khác biệt lớn mà chỉ có một số điểm khác nhau ở chỗ: cách sử dụng các chỉ tiêu cho một nội dung phân tích tài chính và công thức xác định chỉ tiêu đôi khi không giống nhau. Thứ hai: Tổng quan nghiên cứu về các luận án tiến sĩ hay các đề tài khoa học liên quan đến hoàn thiện nội dung PTTC hay hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu PTTC mà tác giả luận án đƣợc biết gồm: - Tác giả Nguyễn Tuấn Phƣơng (năm 1998) với đề tài luận án Tiến sĩ “Hoàn thiện nội dung phân tích hoạt động tài chính của các doanh nghiệp sản xuất liên doanh với nước ngoài” [38] chỉ ra thực trạng và biện pháp hoàn thiện phân tích hoạt động tài chính của các doanh nghiệp liên doanh. Tác giả Nguyễn Trọng Cơ (năm 1999) trong luận án tiến sĩ với đề tài “Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các doanh nghiệp cổ phần phi tài chính” [27] đề cập đến doanh nghiệp cổ phần và phân tích tài chính trong doanh nghiệp cổ phần. Trong luận án này đã khái quát hoá lý luận chung về phân tích tài chính trong doanh nghiệp cổ phần phi tài chính ở Việt Nam; thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các doanh nghiệp cổ phần phi tài chính ở Việt Nam để từ đó đƣa ra giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính và hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu đánh giá doanh nghiệp. - Các tác giả Nguyễn Ngọc Quang (năm 2002), Trần Thị Minh Hƣơng (năm 2008), Phạm Xuân Kiên (năm 2011), Hồ Thị Thu Hƣơng (Năm 2012), Nguyễn Thị Thanh (Năm 2012)… với luận án tiến sĩ của mình cũng đề cập đến việc hoàn thiện nội dung và phƣơng pháp PTTC đối với các công ty trong các lĩnh vực nhƣ: xây dựng, giao thông, tài chính, tổng công ty Hàng không hoặc các công ty hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con [15],[17],[24],[34]. - Tác giả Nguyễn Thị Quyên trong luận án tiến sĩ bảo vệ năm 2012 với đề tài “Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam” [33] đã đi theo hƣớng hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu PTTC trong các công ty cổ phần niêm yết công bố công khai trên thị trƣờng chứng khoán Việt Nam nhằm cung cấp những thông tin tài chính chính thống, công khai của doanh nghiệp để củng cố lòng tin của nhà đầu tƣ từ đó góp phần giúp thị trƣờng chứng khoán Việt Nam phát triển lành mạnh, đúng hƣớng. - Tác giả Phạm Thị Quyên trong luận án tiến sĩ bảo vệ năm 2014 tại Học viện Tài chính với đề tài “Hoàn thiện nội dung phân tích tài chính trong các công ty cổ phần thuộc Tổng công ty công nghiệp xi măng Việt Nam” [40] đã đi theo hƣớng hoàn thiện nội dung phân tích bao gồm: hoàn thiện tổ chức phân tích, hoàn thiện phƣơng pháp phân tích và hệ thống chỉ tiêu phân tích các CTCP thuộc Tổng công ty công nghiệp xi măng Việt Nam. Những giải pháp hoàn thiện của tác giả đã góp phần giúp các nhà quản trị của CTCP đƣa ra các quyết định tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các CTCP thuộc Tổng công ty công nghiệp xi măng Việt Nam. - Tác giả Nguyễn Thị Ngọc Lan trong luận án tiến sĩ bảo vệ năm 2016 tại Học viện Tài chính với đề tài “Hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính trong các doanh nghiệp xây dựng phục vụ quản trị tài chính doanh nghiệp” [32] đã đi theo hƣớng hoàn thiện PTTC bao gồm: hoàn thiện công tác tổ chức phân tích, hoàn thiện phƣơng pháp phân tích và hoàn thiện nội dung - hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính phục vụ quản trị tài chính doanh nghiệp xây dựng. - Nhiều tác giả cũng đề cập đến PTTC nhƣng ở một khía cạnh khác, đó là phân tích hiệu quả kinh doanh nhƣ tác giả Nguyễn Thị Mai Hƣơng (năm 2008) nghiên cứu về “Phân tích hiệu quả kinh doanh trong các doanh nghiệp khai thác khoáng sản Việt Nam” [31], tác giả Trần Thị Thu Phong (Năm 2012) nghiên cứu về “Hoàn thiện phân tích hiệu quả kinh doanh trong các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam” [52]. Những nghiên cứu này nhằm xây dựng và lựa chọn hệ thống chỉ tiêu phân tích hiệu quả kinh doanh theo 3 nội dung là: phân tích hiệu quả hoạt động, phân tích khả năng sinh lời và phân tích hiệu quả sinh lời của cổ phiếu công ty trên thị trƣờng chứng khoán. - Về các đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở tại Học viện Tài chính có tác giả Nghiêm Thị Thà (năm 2011) đề cập đến việc “Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu PTTC trong các doanh nghiệp thuộc ngành đóng tầu hàng hải” [18] hay tác giả Nguyễn Thị Thanh (năm 2014) đề cập đến việc “Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu PTTC của các công ty dược phẩm niêm yết ở Việt Nam” [36]. Các tác giả này đã đi sâu tìm hiểu về khái niệm và phân loại hệ thống chỉ tiêu PTTC doanh nghiệp để từ đó đƣa ra giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu cho các doanh nghiệp đóng tầu hàng hải hay các công ty dƣợc phẩm niêm yết theo nội dung kinh tế của các chỉ tiêu. Những ý kiến hoàn thiện trong các luận án tiến sĩ hay các đề tài khoa học đó đã góp phần quan trọng trong việc hoàn thiện lý luận và thực tiễn về phân tích tài chính doanh nghiệp nói chung hay phân tích tài chính CTCP niêm yết trên trị trƣờng chứng khoán nói riêng. Đặc biệt là hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính đặc thù của ngành nghề kinh doanh đã làm nâng cao hiệu quả hiệu quả phân tích cũng nhƣ việc cung cấp thông tin hữu ích cho các đối tƣợng bên ngoài CTCP có nhu cầu sử dụng thông tin PTTC. Thứ ba: Tổng quan nghiên cứu của các tác giả nƣớc ngoài có liên quan đến hệ thống chỉ tiêu PTTC hoặc thông tin công bố công khai về PTTC của các công ty niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán. Các cuốn sách viết về phân tích tài chính nhƣ: Phân tích tài chính doanh nghiệp của tác giả Josette Peyrard (Ngƣời dịch: Đỗ Văn Thận); Financial Management Theory and Practice của tác giả Eugene F. Brigham đến từ Đại học Florida, Mỹ; Financial Analysis: A Business Decision Guide của Steven Bragg (một kiểm toán viên nổi tiếng trên thế giới, ông đã xuất bản hơn 70 cuấn sách về tài chính và kế toán để luyện thi CPA quốc tế) hay Financial Accounting for decision makers của Peter Atrill và Eddie McLaney. - Theo quan điểm của Josette Peyrard thì: Phân tích tài chính có thể đƣợc định nghĩa nhƣ tổng thể các phƣơng pháp cho phép đánh giá tình hình tài chính quá khứ và hiện tại, giúp cho việc ra quyết định quản trị và đánh giá doanh nghiệp một cách chính xác. Để thể hiện đƣợc nội dung PTTC doanh nghiệp thì Josette Peyrard sử dụng hệ thống các chỉ tiêu phân tích sau: các chỉ tiêu phản ánh kết quả kinh doanh, các chỉ tiêu phân tích tài sản, phân tích tài trợ, phân tích rủi ro; phân tích khả năng sinh lời, tăng trƣởng và đánh giá doanh nghiệp; dự báo (chuẩn đoán) tài chính. Với các nội dung phân tích trên thông tin tài chính cung cấp sẽ thiếu rất nhiều khía cạnh trọng yếu ảnh hƣởng đến quyết định ngƣời sử dụng thông tin nhƣ khả năng thanh toán, năng lực hoạt động của đơn vị [16]. - Theo tác giả Eugene F. Brigham đã phân chia hệ thống chỉ tiêu PTTC vào bốn nhóm: Nhóm chỉ tiêu phản ánh khả năng thanh khoản, nhóm chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sử dụng tài sản và quản trị nợ, nhóm chỉ tiêu phản ánh khả năng sinh lời và nhóm chỉ tiêu phản ánh tỷ số giá thị trƣờng [14]. - Theo tác giả Steven Bragg thì hệ thống chỉ tiêu PTTC đƣợc chia thành bốn nhóm: nhóm chỉ tiêu về tình hình và khả năng thanh toán, nhóm chỉ tiêu về cơ cấu tài chính, nhóm chỉ tiêu về năng lực hoạt động và nhóm chỉ tiêu về lợi nhuận và phân phối lợi nhuận [63]. - Theo nhóm tác giả Peter Atrill và Eddie McLaney thì hệ thống chỉ tiêu PTTC các doanh nghiệp đã cổ phần đƣợc chia thành năm nhóm: nhóm chỉ tiêu phản ánh tình hình tài sản, nhóm chỉ tiêu về khả năng sinh lời, nhóm chỉ tiêu về vay và nợ, nhóm chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh doanh và nhóm chỉ tiêu phản ánh tình hình đầu tƣ [60]. - Nhóm tác giả Christopher D. Ittner (Đại học Pennsylvania, Mỹ), David F. Larcker (Đại học Stanford, Vƣơng quốc Anh) và Taylor Randall (Đại học Utah, Mỹ) trong công trình nghiên cứu “Performance implications of strategic performance measurement in financial services firms” [55] đã giới thiệu về hệ thống chỉ tiêu PTTC nằm trong hệ thống đánh giá tài chính chiến lƣợc cho các công ty cổ phần ở Mỹ gồm các nhóm chỉ tiêu về tài sản và nguồn vốn, nhóm chỉ tiêu về khả năng thanh toán, nhóm chỉ tiêu về kết quả hoạt động và nhóm chỉ tiêu về rủi ra tài chính. - Theo nhóm tác giả Joseph T.L.Ooi và Kim-Hiang Liow (Đại học Quốc gia Singapore) trong bài báo “Risk adjusted performance of real estate stocks: Evidence from developing markets” [57] đã chỉ ra các chỉ tiêu PTTC cảnh báo nhằm hạn chế rủi ro cho việc đầu tƣ vào cổ phiếu của các công ty KDBĐS niêm yết trên những TTCK đang phát triển. - Với các nghiên cứu về hệ thống thông tin công bố về PTTC của các công ty niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán có tác giả Yan-Leung Cheung và Lynda Zhou (Đại học Hồng Kông), J.Thomas Connelly và Piman Limpaphayom (Đại học Chulalongkorn, Thái Lan) trong công trình: Determinants of Corporate Disclosure and Transparency: Evidence from Hong Kong and Thailand [65] khi đề cập đến tính minh bạch của thông tin công bố đã đƣa ra mô hình nghiên cứu tại Thái Lan và Hồng Kông gồm 9 chỉ tiêu, trong đó 5 chỉ tiêu phản ánh tình hình tài chính và 4 chỉ tiêu phản ánh mức độ quản trị doanh nghiệp. Kết quả thực nghiệm cho thấy rằng đặc điểm tài chính giải thích một số sự thay đổi trong mức độ công bố thông tin của các công ty niêm yết ở Hồng Kông và Thái Lan. Hơn nữa, đặc điểm quản trị công ty, chẳng hạn nhƣ số lƣợng thành viên hội đồng quản trị và thành phần hội đồng quản trị có ý nghĩa với các mức độ công bố thông tin. Tóm lại, các công trình nghiên cứu về phân tích tài chính doanh nghiệp hay phân tích tài chính CTCP với hệ thống các chỉ tiêu tài chính của các tác giả mặc dù đã chỉ rõ phương pháp, nội dung, cách tính và ý nghĩa của các chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty nhất định. Tuy nhiên, các nghiên cứu chưa thực sự đi sâu nghiên cứu về hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính cho các công ty KDBĐS niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam cũng như các đặc điểm đặc thù của ngành này ảnh hưởng đến hệ thống chỉ tiêu phân tích. Chính vì vậy, qua thời gian nghiên cứu, tìm hiểu, tôi đã quyết định đi sâu nghiên cứu để hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty kinh doanh bất động sản niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. 3. Mục tiêu nghiên cứu của luận án Mục tiêu cơ bản và xuyên suốt của luận án là: - Làm rõ hơn những vấn đề lý luận về hệ thống chỉ tiêu PTTC trong các CTCP niêm yết; - Nghiên cứu và đánh giá thực trạng hệ thống chỉ tiêu PTTC trong c á c công ty KDBĐS niêm yết trên TTCK Việt Nam theo 2 hƣớng là công bố thông tin theo quy định của pháp luật và phục vụ công tác quản trị tài chính; - Đề xuất các giải pháp cơ bản để hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu PTTC dành riêng cho các công ty KDBĐS niêm yết theo hai hƣớng là: Hệ thống chỉ tiêu