Tài liệu Hoàn thiện hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công

Gi¶I thÝch ký hiÖu viÕt t¾t CPSX : Chi phÝ s¶n xuÊt CPNVLTT : Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp CPNCTT : Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp CPSXC : Chi phÝ s¶n xuÊt chung CNTTSX : C«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt BHXH : B¶o hiÓm x· héi BHYT : B¶o hiÓm y tÕ KPC§ : Kinh phÝ c«ng ®oµn SP : S¶n phÈm SPDD : S¶n phÈm dë dang KKTX : Kª khai th-êng xuyªn KK§K : KiÓm kª ®Þnh kú NVLC : Nguyªn vËt liÖu chÝnh CPNVPX : Chi phÝ nh©n viªn ph©n x-ëng TK : Tµi kho¶n 1 LêI NãI ®Çu Sù ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ cña mét nÒn kinh tÕ më nh- ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®-a c¸c doanh nghiÖp vµo mét thêi ®¹i míi - thêi ®¹i cña c¬ héi nh-ng còng ®Çy c¹nh tranh vµ th¸ch thøc. C¬ chÕ thÞ tr-êng ®· vµ ®ang lµ mét thay ®æi lín ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. §Æc biÖt, hiÖn nay, ®øng tr-íc ng-ìng cöa WTO, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn tù hoµn thiÖn vµ n©ng cao n¨ng lùc cña m×nh vÒ mäi mÆt ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn trong m«i tr-êng míi ®Çy tiÒm n¨ng mµ tæ chøc nµy mang l¹i. §Çy tiÒm n¨ng bëi khi gia nhËp WTO nghÜa lµ chóng ta sÏ héi nhËp hoµn toµn vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ThÞ tr-êng thÕ giíi sÏ më cöa cho chóng ta tiÕn b-íc vµo. Nh-ng trong s©n ch¬i nµy chóng ta còng sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ mét trong nh÷ng khã kh¨n lín mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt sau khi gia nhËp WTO lµ viÖc xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan, mËu dÞch. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ hµng ngo¹i nhËp sÏ trµn lan trªn thÞ tr-êng ViÖt Nam víi nh÷ng c«ng ty ®a quèc gia, nh÷ng tËp ®oµn víi tiÒm lùc tµi chÝnh khæng lå s½n sµng h¹ gi¸ b¸n thÊp h¬n CPSX trong vßng 3- 5 n¨m ®Ó ®¸nh gôc hµng ho¸ trong n-íc. §iÒu nµy ®· ®-îc kiÓm chøng t¹i nh÷ng n-íc ®· gia nhËp WTO tr-íc ®ã, vµ gÇn ®©y lµ Trung Quèc - n-íc l¸ng giÒng cña chóng ta. C«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vèn ®· ®ãng vai trß rÊt quan träng trong toµn bé c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n cña doanh nghiÖp nay cµng ®ßi hái ®-îc hoµn thiÖn ®Ó trë thµnh mét c«ng cô ®Ó c¸c doanh nghiÖp sö dông trong cuéc chiÕn kh«ng khoan nh-îng ®ã. NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong s¶n xuÊt hiÖn nay, em chän ®Ò tµi: "Hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty cæ phÇn que 2 hµn ®iÖn ViÖt §øc" lµm néi dung nghiªn cøu vµ viÕt luËn v¨n tèt nghiÖp. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n ®-îc chia lµm 3 phÇn chÝnh: Ch-¬ng 1: C¬ së lý luËn cña h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng cña h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty cæ phÇn que hµn ®iÖn ViÖt §øc Ch-¬ng 3: Hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty cæ phÇn que hµn ®iÖn ViÖt §øc 3 Ch-¬ng 1 C¬ së lý luËn cña h¹ch to¸n CFSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt 1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm: 1.1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt: 1.1.1.1. Kh¸i niÖm: NÒn s¶n xuÊt x· héi cña bÊt kú ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn víi sù vËn ®éng vµ tiªu hao cña c¸c yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §ã lµ ba yÕu tè: T- liÖu lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng vµ søc lao ®éng. Mçi yÕu tè c¬ b¶n trªn tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh nªn c¸c chi phÝ t-¬ng øng kh¸c nhau: Chi phÝ khÊu hao tliÖu lao ®éng, chi phÝ tiªu hao nguyªn vËt liÖu vµ chi phÝ tiÒn l-¬ng tr¶ cho ng-êi lao ®éng vµ lµ c¸c yÕu tè c¬ b¶n cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ s¶n phÈm míi s¸ng t¹o ra. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cã thÓ ®Þnh nghÜa CPSX nh- sau: CPSX lµ sù tiªu hao vÒ nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng vµ khÊu hao TSC§ mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét kú nhÊt ®Þnh. §Ó hiÓu râ b¶n chÊt cña CPSX, cÇn ph©n biÖt râ kh¸i niÖm chi phÝ vµ chi tiªu. Chi phÝ thùc chÊt lµ sù dÞch chuyÓn gi¸ trÞ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo ®èi t-îng tÝnh gi¸. Nh- vËy, chØ ®-îc tÝnh lµ chi phÝ cña kú h¹ch to¸n nh÷ng hao phÝ vÒ tµi s¶n vµ lao ®éng cã liªn quan ®Õn khèi l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú chø kh«ng ph¶i mäi kho¶n chi ra trong kú h¹ch to¸n. Ng-îc l¹i, chi tiªu lµ sù gi¶m ®i ®¬n thuÇn c¸c lo¹i vËt t-, tµi s¶n, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, bÊt kÓ nã ®-îc dïng vµo môc ®Ých g×. Tæng sè chi tiªu trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm chi tiªu cho qu¸ tr×nh cung cÊp, chi tiªu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, chi tiªu cho qu¸ tr×nh tiªu thô. 1.1.1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ: 4 Ph©n lo¹i chi phÝ lµ viÖc s¾p xÕp CPSX vµo tõng lo¹i, tõng nhãm kh¸c nhau theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh. * Ph©n lo¹i CPSX theo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, CPSX chia thµnh 3 lo¹i: - Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh: Bao gåm nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô vµ qu¶n lý hµnh chÝnh, qu¶n trÞ kinh doanh. - Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh: Bao gåm nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng vÒ vèn vµ ®Çu t- tµi chÝnh. - Chi phÝ bÊt th-êng: Bao gåm nh÷ng chi phÝ ngoµi dù kiÕn nh- chi phÝ vÒ thanh lý, nh-îng b¸n TSC§... C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc ph©n ®Þnh chi phÝ ®-îc chÝnh x¸c, phôc vô cho viÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh, x¸c ®Þnh chi phÝ vµ kÕt qu¶ cña tõng ho¹t ®éng kinh doanh ®óng ®¾n, còng nh- lËp b¸o c¸o tµi chÝnh nhanh chãng, kÞp thêi. * Ph©n lo¹i chi phÝ theo yÕu tè chi phÝ : Nh»m phôc vô cho viÖc tËp hîp CPSX vµ qu¶n lý chi phÝ theo néi dung kinh tÕ cña nã mµ kh«ng xÐt ®Õn c«ng dông cô thÓ, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ, ng-êi ta tËp hîp nh÷ng chi phÝ cã cïng néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ thµnh mét nhãm. Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh, CPSX ®-îc chia lµm 5 yÕu tè sau ®©y: - YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh, nguyªn vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô dông cô sö dông vµo môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh trong kú b¸o c¸o. - YÕu tè chi phÝ tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l-¬ng ( chi phÝ nh©n c«ng): Bao gåm toµn bé c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho ng-êi lao ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp nh- tiÒn l-¬ng, c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng (BHXH, BHYT, KPC§), c¸c kho¶n trî cÊp, phô cÊp cho c«ng nh©n vµ nh©n viªn qu¶n lý ph©n x-ëng. - YÕu tè chi phÝ KHTSC§: Ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao ph¶i trÝch trong kú cña tÊt c¶ c¸c TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. 5 - YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Lµ toµn bé sè tiÒn mµ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho c¸c lo¹i dÞch vô mua ngoµi phôc vô cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nh- tiÒn ®iÖn, n-íc, ®iÖn tho¹i vµ c¸c dÞch vô kh¸c. - YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn ch-a ®-îc ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè tiªu dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. C¸ch ph©n lo¹i nµy cho biÕt ®-îc kÕt cÊu, tû träng cña tõng yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu vµ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lµm c¨n cø ®Ó lËp b¶n thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh phôc vô cho yªu cÇu th«ng tin qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ lËp dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cho kú sau. * Ph©n lo¹i CPSX theo kho¶n môc: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy CPSX ®-îc chia thµnh 3 lo¹i chÝnh: - CPNVLTT: Bao gåm chi phÝ vÒ c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu( kÓ c¶ nöa thµnh phÈm mua ngoµi), vËt liÖu phô, nhiªn liÖu sö dông trùc tiÕp vµo s¶n xuÊt, chÕ t¹o SP. - CPNCTT: Bao gåm toµn bé chi phÝ vÒ tiÒn l-¬ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n trÝch BHXH, BHYT, KPC§ trªn tiÒn l-¬ng cña CNTTSX theo quy ®Þnh. - CPSXC: Lµ nh÷ng chi phÝ dïng vµo viÖc qu¶n lý vµ phôc vô s¶n xuÊt chung t¹i bé phËn s¶n xuÊt( ph©n x-ëng, tæ ®éi...). CPSXC bao gåm: + CPNVPX: Gåm chi phÝ vÒ tiÒn l-¬ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n trÝch BHXH, BHYT, KPC§ trªn tiÒn l-¬ng cña NVPX. + Chi phÝ vËt liÖu: Ph¶n ¸nh chi phÝ vËt liÖu sö dông chung nh- vËt liÖu dïng ®Ó söa ch÷a, b¶o d-ìng TSC§, vËt liÖu v¨n phßng... phôc vô cho nhu cÇu qu¶n lý chung ë c¸c ph©n x-ëng. + Chi phÝ CCDC: Ph¶n ¸nh chi phÝ CCDC dïng cho nhu cÇu s¶n xuÊt chung ë c¸c ph©n x-ëng: khu«n mÉu, dông cô g¸ l¾p... 6 + Chi phÝ KHTSC§: Ph¶n ¸nh toµn bé sè tiÒn trÝch khÊu hao cña TSC§HH, TSC§VH, TSC§ thuª tµi chÝnh sö dông ë c¸c ph©n x-ëng. + Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Bao gåm nh÷ng chi phÝ vÒ lao vô, dÞch vô mua ngoµi ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt chung cña ph©n x-ëng, tæ ®éi (®iÖn, n-íc, ®iÖn tho¹i) + Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Bao gåm c¸c kho¶n chi b»ng tiÒn ngoµi c¸c kho¶n chi phÝ trªn, sö dông cho nhu cÇu s¶n xuÊt chung cña ph©n x-ëng, tæ ®éi. C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa vµo c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ®é ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi t-îng. Nã cã t¸c dông phôc vô cho nhu cÇu qu¶n lý CPSX theo ®Þnh møc, lµ c¬ së cho kÕ to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo kho¶n môc, lµ c¨n cø ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ ®Þnh møc chi phÝ cho kú sau. * Ph©n lo¹i CFSX theo chøc n¨ng trong s¶n xuÊt kinh doanh: Bao gåm 3 lo¹i: - Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng s¶n xuÊt: Gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm hoÆc thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô trong ph¹m vi ph©n x-ëng. - Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng tiªu thô: Bao gåm tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸, lao vô, dÞch vô. - Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý: Bao gåm nh÷ng chi phÝ qu¶n lý kinh doanh, hµnh chÝnh vµ nh÷ng chi phÝ chung ph¸t sinh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. C¸ch ph©n lo¹i nµy lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh c«ng x-ëng, gi¸ thµnh toµn bé, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸ tån kho, ph©n biÖt ®-îc chi phÝ theo tõng chøc n¨ng còng nh- lµm c¨n cø ®Ó kiÓm so¸t vµ qu¶n lý chi phÝ. *Ph©n lo¹i theo ph-¬ng ph¸p tÝnh nhËp chi phÝ vµo gi¸ thµnh: Chi phÝ theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chia lµm hai lo¹i: 7 - Chi phÝ trùc tiÕp: Lµ toµn bé nh÷ng chi phÝ cã thÓ tÝnh trùc tiÕp vµo gi¸ thµnh cña tõng ®èi t-îng chÞu chi phÝ - Chi phÝ gi¸n tiÕp: Lµ tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn nhiÒu s¶n phÈm, nhiÒu c«ng viÖc (®èi t-îng kh¸c nhau). V× vËy, ®Ó tÝnh vµo chØ tiªu gi¸ thµnh kh«ng thÓ tËp hîp trùc tiÕp mµ ph¶i dïng ph-¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp. C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh ph-¬ng ph¸p tËp hîp CPSX vµ ph©n bæ CPSX mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý. *Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn chi phÝ: Bao gåm 2 lo¹i chi phÝ: - Chi phÝ s¶n phÈm: Lµ chi phÝ g¾n liÒn víi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra hoÆc ®-îc mua trong kú ®Ó b¸n l¹i. Chi phÝ s¶n phÈm lµ nh÷ng chi phÝ nh- nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, lao ®éng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung. Nh- vËy, chi phÝ s¶n phÈm lu«n g¾n liÒn víi s¶n phÈm vµ chØ thu håi khi s¶n phÈm tiªu thô cßn khi s¶n phÈm ch-a ®-îc tiªu thô th× chóng n»m trong s¶n phÈm tån kho. - Chi phÝ thêi kú: Lµ nh÷ng chi phÝ lµm gi¶m lîi tøc trong mét kú kinh doanh nµo ®ã, hay cßn gäi lµ chi phÝ ph¸t sinh (CPBH, CPQLDN). Chi phÝ thêi kú kh«ng ph¶i lµ nh÷ng chi phÝ t¹o thµnh thùc thÓ s¶n phÈm hay n»m trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh gi¸ vèn cña hµng ho¸ mua vµo. Nã lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ hoµn toµn biÖt lËp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm hoÆc mua hµng ho¸. *Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch øng xö cña chi phÝ: Bao gåm 3 lo¹i : - BiÕn phÝ: Lµ nh÷ng kho¶n môc chi phÝ cã quan hÖ tû lÖ thuËn víi biÕn ®éng vÒ møc ®é ho¹t ®éng cña khèi l-îng c«ng viÖc vµ s¶n phÈm hoµn thµnh. BiÕn phÝ th-êng bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ nh-: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ lao ®éng trùc tiÕp. 8 - §Þnh phÝ: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng biÕn ®æi khi møc ®é ho¹t ®éng thay ®æi. §Þnh phÝ th-êng bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ: chi phÝ khÊu hao TSC§, chi phÝ thuª nhµ x-ëng, l-¬ng nh©n viªn ph©n x-ëng. - Chi phÝ hçn hîp: Lµ lo¹i chi phÝ mµ b¶n th©n nã gåm c¶ chi phÝ biÕn ®æi vµ chi phÝ cè ®Þnh. Ngoµi nh÷ng c¸ch ph©n lo¹i trªn, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ta cã thÓ gÆp mét sè c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ kh¸c nh- ph©n lo¹i theo chøc n¨ng kiÓm so¸t bao gåm chi phÝ kiÓm so¸t ®-îc vµ chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®-îc, ph©n lo¹i theo møc ®é phï hîp gåm chi phÝ thÝch ®¸ng vµ chi phÝ kh«ng thÝch ®¸ng. Trong qu¶n lý kinh doanh, nÕu chØ hiÓu ®-îc mét mÆt, hoÆc mét phÇn cña vÊn ®Ò th× rÊt khã khi ®-a ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý. Trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm còng vËy, yÕu tè CPSX chØ lµ mét mÆt. Chi phÝ chi ra ph¶i ®-îc xem xÐt trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi mÆt thø hai, còng lµ mÆt c¬ b¶n cña s¶n xuÊt, ®ã lµ kÕt qu¶ thu ®-îc sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Quan hÖ so s¸nh ®ã ®· h×nh thµnh nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. VËy ph¶i hiÓu nh- thÕ nµo cho ®óng vµ ®Çy ®ñ kh¸i niÖm còng nh- c¸c mèi quan hÖ cña gi¸ thµnh s¶n phÈm? Sau ®©y ta sÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy. 1.1.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm: 1.1.2.1. Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm: Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi l-îng c«ng t¸c, s¶n phÈm lao vô ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nh»m ph¶n ¸nh vÒ chÊt l-îng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trªn tÊt c¶ c¸c mÆt nh- kinh tÕ, kü thuËt tæ chøc, chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc qu¶n lý, sö dông vËt t-, lao ®éng, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, ®ång thêi gi¸ thµnh cßn lµ c¬ së ®Ó doanh nghiÖp x¸c ®Þnh gi¸ b¸n cña s¶n phÈm vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 9 1.1.2.2.Ph©n lo¹i gi¸ thµnh: Qua nh÷ng ph©n tÝch ë trªn, ta thÊy viÖc qu¶n lý vµ lËp kÕ ho¹ch gi¸ thµnh lµ rÊt quan träng. §Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu ®ã vµ ®Ó c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh ®-îc thuËn lîi, nhµ qu¶n lý ph¶i ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau. *NÕu c¨n cø vµo gãc ®é qu¶n lý gi¸ thµnh, thêi gian vµ c¬ së sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh: Gi¸ thµnh ®-îc chia lµm 3 lo¹i: - Gi¸ thµnh KH: Lµ gi¸ thµnh ®-îc tÝnh to¸n trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tr-íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ kú KH. Gi¸ thµnh KH th-êng ®-îc tÝnh to¸n tr-íc khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Lµ gi¸ thµnh ®-îc tÝnh to¸n trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc vµ dù to¸n chi phÝ hiÖn hµnh ®· ®-îc x©y dùng trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®-îc x©y dùng tr-íc khi b¾t ®©ï mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nh-ng kh¸c víi gi¸ thµnh KH, gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n lu«n thay ®æi ®Ó phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc hao phÝ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn KH. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: Lµ gi¸ thµnh ®-îc tÝnh to¸n sau khi ®· hoµn thµnh viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm, ®-îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh vµ s¶n l-îng thùc tÕ ®· diÔn ra sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §©y lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nh»m ph¶n ¸nh vÒ chÊt l-îng cña tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. * NÕu c¨n cø vµo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ: Gi¸ thµnh s¶n phÈm ®-îc chia lµm hai lo¹i: - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng x-ëng): Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh nh÷ng CPSX ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm ë ph¹m vi ph©n x-ëng gåm CPNVLTT, CPNCTT, CPSXC cho c¸c s¶n phÈm vµ lao vô ®· hoµn thµnh, v× thÕ gi¸ thµnh s¶n xuÊt cßn cã tªn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x-ëng. 10 - Gi¸ thµnh tiªu thô( Gi¸ thµnh toµn bé): Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, gi¸ thµnh tiªu thô v× vËy cßn ®-îc gäi lµ gi¸ thµnh ®Çy ®ñ hoÆc gi¸ thµnh toµn bé. C«ng thøc tÝnh nh- sau: Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm tiªu thô = Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm + CPBH + CPQLDN 1.1.2.3.B¶n chÊt, chøc n¨ng cña gi¸ thµnh: * B¶n chÊt cña gi¸ thµnh: Nãi ®Õn b¶n chÊt cña gi¸ thµnh s¶n phÈm tøc lµ nãi ®Õn néi dung kinh tÕ chøa ®ùng bªn trong cña chØ tiªu gi¸ thµnh. §iÓm qua lÞch sö vÒ lý luËn gi¸ thµnh, ta cã thÓ thÊy b¶n chÊt cña gi¸ thµnh th«ng qua c¸c quan ®iÓm sau: - Quan ®iÓm cho r»ng gi¸ thµnh lµ sù hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®-îc dïng ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét ®¬n vÞ hoÆc mét khèi l-îng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. - Quan ®iÓm cho r»ng gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm bÊt kÓ nã n»m ë bé phËn nµo trong c¸c bé phËn cÊu thµnh gi¸ trÞ s¶n phÈm. - Mét quan ®iÓm kh¸c cho r»ng gi¸ thµnh lµ biÓu hiÖn mèi liªn hÖ t-¬ng quan gi÷a mét bªn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, mét bªn lµ kÕt qu¶ ®¹t ®-îc trong tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Ta cã thÓ rót ra kÕt luËn vÒ b¶n chÊt cña ph¹m trï gi¸ thµnh nh- sau: B¶n chÊt cña gi¸ thµnh lµ sù chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè vËt chÊt vµo s¶n phÈm, c«ng viÖc lao vô nhÊt ®Þnh ®· hoµn thµnh. NÕu ch-a cã sù dÞch chuyÓn nµy th× kh«ng thÓ nãi ®Õn chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, gi¸ thµnh s¶n phÈm bao gåm toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vËt chÊt thùc tÕ cÇn thiÕt ®-îc bï ®¾p, bÊt kÓ nã thuéc bé phËn nµo trong cÊu thµnh gi¸ trÞ s¶n phÈm. 11 H¹ch to¸n gi¸ thµnh chÝnh lµ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh sù chuyÓn dÞch c¸c yÕu tè vËt chÊt vµo khèi l-îng s¶n phÈm võa tho¸t ra khái qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña gi¸ thµnh s¶n phÈm. * Chøc n¨ng cña gi¸ thµnh: Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ quan träng, tæng hîp. Nã ph¶n ¸nh chÊt l-îng ho¹t ®éng cña c«ng t¸c s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, lµ c«ng cô quan träng ®Ó nhµ qu¶n lý n©ng cao hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nh»m cã c¨n cø xem xÐt tÝnh chÊt quan träng cña chØ tiªu gi¸ thµnh trong c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ, cÇn nghiªn cøu c¸c chøc n¨ng vèn cã cña chØ tiªu gi¸ thµnh. - Chøc n¨ng th-íc ®o bï ®¾p chi phÝ: Gi¸ thµnh s¶n phÈm biÓu hiÖn nh÷ng hao phÝ vËt chÊt mµ c¸c doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Nh÷ng hao phÝ vËt chÊt nµy cÇn ®-îc bï ®¾p mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi ®Ó ®¶m b¶o yªu cÇu t¸i s¶n xuÊt vµ ®©y ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò quan t©m ®Çu tiªn cña c¸c doanh nghiÖp bëi hiÖu qu¶ kinh tÕ ®-îc biÓu hiÖn tr-íc hÕt ë chç doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng bï l¹i nh÷ng g× m×nh ®· bá ra hay kh«ng. §ñ bï ®¾p lµ khëi ®iÓm cña hiÖu qu¶ vµ lµ yÕu tè ®Çu tiªn ®Ó xem xÐt hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Chøc n¨ng lËp gi¸: Gi¸ c¶ SP ®-îc x©y dùng trªn c¬ së hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, biÓu hiÖn mÆt gi¸ trÞ SP. Khi x©y dùng gi¸ c¶ th× yªu cÇu ®Çu tiªn lµ gi¸ c¶ cã kh¶ n¨ng bï ®¾p hao phÝ vËt chÊt ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, b¶o ®¶m cho c¸c doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh th-êng cã thÓ bï ®¾p ®-îc hao phÝ ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. §Ó thùc hiÖn ®-îc yªu cÇu bï ®¾p hao phÝ vËt chÊt th× khi x©y dùng gi¸ c¶ ph¶i c¨n cø vµo gi¸ thµnh SP. ViÖc ®-a ra c¸c ®Þnh møc hao phÝ trong gi¸ thµnh SP cã ý nghÜa rÊt tÝch cùc khi sö dông gi¸ thµnh lµm c¨n cø ®Ó lËp gi¸. - Chøc n¨ng ®ßn bÈy kinh tÕ: Doanh lîi cña doanh nghiÖp cao hay thÊp phô thuéc trùc tiÕp vµo gi¸ thµnh SP, h¹ gi¸ thµnh SP lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó 12 t¨ng c-êng doanh lîi t¹o nªn tÝch luü ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng. PhÊn ®Êu h¹ thÊp gi¸ thµnh b»ng c¸c ph-¬ng ph¸p c¶i tiÕn tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý, hoµn thiÖn c«ng nghÖ s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm CPSX lµ h-íng c¬ b¶n ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trong ®iªï kiÖn nÒn kinh tÕ cã c¹nh tranh. Cïng víi ph¹m trï kinh tÕ kh¸c nh- gi¸ c¶, l·i, chÊt l-îng, gi¸ thµnh SP thùc tÕ ®· trë thµnh ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp t¨ng c-êng hiÖu qu¶ kinh doanh phï hîp víi nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh doanh trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ tr-êng. H¬n n÷a, trong s¶n xuÊt kinh doanh, gi¸ thµnh lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh giíi h¹n chi phÝ ®Ó tÝnh to¸n, lùa chän nh÷ng ph-¬ng ¸n s¶n xuÊt tèi -u, do vËy trong h¹ch to¸n kinh tÕ cÇn tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ thµnh dùa trªn c¬ së kh¸ch quan. VÒ lý luËn còng nh- trªn thùc tÕ, gi¸ thµnh SP kh«ng chÊp nhËn tÊt c¶ c¸c CPSX mµ chØ chÊp nhËn nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt trong s¶n xuÊt. §©y lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng cña gi¸ thµnh mµ khi tÝnh to¸n, ng-êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý cÇn n¾m râ. Nh- vËy, chóng ta ®Òu thÊy ®-îc chi phÝ, gi¸ c¶, gi¸ thµnh, lîi nhuËn lµ nh÷ng ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan. Chóng tån t¹i g¾n liÒn víi sù tån t¹i cña quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ vµ lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng cña qu¶n lý kinh tÕ, ®ång thêi chóng hîp thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt cã mèi quan hÖ mËt thiÕt vµ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sau ®©y ta xem xÐt cô thÓ mèi quan hÖ gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh SP. 1.1.3. Mèi quan hÖ gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh SP: CPSX vµ gi¸ thµnh SP lµ hai chØ tiªu cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, thÓ hiÖn ë hai mÆt: - XÐt vÒ mÆt néi dung: Gi¸ thµnh SP s¶n xuÊt ®-îc tÝnh trªn c¬ së CPSX ®· tËp hîp vµ sè l-îng SP hoµn thµnh trong kú b¸o c¸o. Néi dung gi¸ thµnh SP lµ CPSX ®-îc tÝnh cho sè l-îng vµ cho lo¹i SP. 13 - XÐt vÒ mÆt kÕ to¸n: KÕ to¸n tËp hîp CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh SP ph©n x-ëng lµ hai b-íc c«ng viÖc liªn tiÕp vµ g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. Tuy nhiªn, gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh SP còng cã sù kh¸c nhau râ rÖt. CPSX vµ gi¸ thµnh SP ®Òu lµ hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ nh-ng tÝnh trong chØ tiªu gi¸ thµnh SP th× chØ tÝnh nh÷ng hao phÝ cho SP hoµn thµnh trong kú. NÕu CPSX vµ gi¸ thµnh SP gièng nhau vÒ chÊt th× chóng l¹i kh¸c nhau vÒ l-îng. Trªn thùc tÕ, tæng CPSX ph¸t sinh trong kú vµ tæng gi¸ thµnh th-êng kh«ng thèng nhÊt víi nhau lµ v× CPSXDD ®Çu, cuèi kú trong mét kú th-êng kh¸c nhau. Cã thÓ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh SP qua s¬ ®å sau: A CPXS dë dang ®Çu kú A B D CPSX ph¸t sinh trong kú C Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm CPSX dë dang cuèi kú D Qua s¬ ®å trªn ta thÊy: AC = AB + BD - CD, hay: Tæng gi¸ thµnh SP hoµn thµnh = CPSXDD ®Çu kú + CPSX ph¸t sinh trong kú - CPSXDD cuèi kú Khi gi¸ trÞ SPDD( CPSXDD) ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau hoÆc c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã SPDD th× tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm b»ng tæng CPSX ph¸t sinh trong kú. Tãm l¹i, CPSX vµ gi¸ thµnh SP cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, h÷u c¬ víi nhau, mèi quan hÖ nµy ph¶n ¸nh t¸c ®éng tÝch cùc cña c«ng viÖc øng dông khoa häc kü thuËt vµ khoa häc qu¶n lý vµo s¶n xuÊt, nªn muèn ®¹t ®-îc thµnh c«ng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý s¶n xuÊt ph¶i ®-a ra nh÷ng nguyªn t¾c kinh tÕ kÕ to¸n vµo c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh SP. 14 1.2. §èi t-îng tËp hîp CPSX vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh: 1.2.1. §èi t-îng tËp hîp CPSX: CPSX ph¸t sinh trong c¸c DNSX bao gåm nhiÒu lo¹i, mçi lo¹i mang mét néi dung kinh tÕ, c«ng dông kh¸c nhau vµ ph¸t sinh t¹i nh÷ng ®Þa ®iÓm vµ thêi gian kh¸c nhau. CPSX ph¸t sinh sÏ ®-îc tËp hîp theo nh÷ng ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ hoÆc theo mét ph¹m vi, giíi h¹n nµo ®ã. Nh- vËy, viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng h¹ch to¸n CPSX chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ mµ thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ chÞu chi phÝ. Muèn x¸c ®Þnh ®-îc ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ, ng-êi ta th-êng c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ, vµo lo¹i h×nh s¶n xuÊt hay vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp CPSX mét c¸ch khoa häc, hîp lý, cã ý nghÜa rÊt quan träng cho viÖc tæ chøc kÕ to¸n CPSX tõ viÖc tæ chøc h¹ch to¸n ban ®Çu cho ®Õn viÖc më c¸c tµi kho¶n, c¸c sæ chi tiÕt vµ tæng hîp sè liÖu. 1.2.2. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh SP: §©y lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn trong toµn bé c«ng t¸c x¸c ®Þnh gi¸ thµnh SP cña doanh nghiÖp. X¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh SP g¾n liÒn víi c¬ cÊu tæ chøc s¶n xuÊt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ chñ yÕu phôc vô cho viÖc kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng bé phËn trong mèi liªn hÖ víi viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô s¶n xuÊt c¸c lo¹i SP cuèi cïng ®¹t hiÖu qu¶ tèi -u. Song ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cßn phôc vô cho viÖc ph©n phèi chi phÝ vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong nh÷ng tr-êng hîp nhÊt ®Þnh, nªn kh«ng thÓ cã ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cho nh÷ng kÕt qu¶ khã cã thÓ x¸c ®Þnh hoÆc x¸c ®Þnh mét c¸ch thiÕu chÝnh x¸c. Ngoµi ra, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh ph¶i thèng nhÊt, trïng hîp víi ®èi t-îng lËp gi¸ c¶ cho tõng SP, chi tiÕt SP. Tuú vµo tõng lo¹i h×nh s¶n xuÊt, vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ hay vµo ®Æc ®iÓm cung cÊp, sö dông cña tõng lo¹i s¶n phÈm ®ã mµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ thµnh phÈm hoÆc b¸n thµnh phÈm ë tõng b-íc chÕ t¹o. 15 §¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh ph¶i lµ ®¬n vÞ ®-îc thõa nhËn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. §¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ cÇn thèng nhÊt víi ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp. 1.2.3. Mèi quan hÖ gi÷a ®èi t-îng tËp hîp CPSX vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh: §èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp CPSX ®-îc x¸c ®Þnh lµ c¨n cø ®Ó tæ chøc c«ng t¸c ghi chÐp ban ®Çu, ®Ó më sæ chi tiÕt, tËp hîp CPSX (chi tiÕt theo tõng ®èi t-îng) ... gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý CPSX vµ phôc vô viÖc tÝnh gi¸ thµnh. Cßn viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh l¹i lµ c¨n cø ®Ó kÕ to¸n më c¸c thÎ tÝnh gi¸ thµnh, tæ chøc c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh theo ®èi t-îng... gióp cho doanh nghiÖp kiÓm tra qu¶n lý t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ tÝnh hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tuy vËy gi÷a chóng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. ViÖc x¸c ®Þnh hîp lý ®èi t-îng tËp hîp CPSX lµ tiÒn ®Ò, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó tÝnh gi¸ thµnh. Trªn thùc tÕ, mét ®èi t-îng tËp hîp CPSX cã thÓ trïng víi mét ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh. Trong tr-êng hîp kh¸c, mét ®èi t-îng tËp hîp CPSX l¹i bao gåm nhiÒu ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh vµ ng-îc l¹i mét ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh còng cã thÓ bao gåm nhiÒu ®èi t-îng tËp hîp CPSX . 1.3. Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n CPSX 1.3.1. H¹ch to¸n CPSX theo ph-¬ng ph¸p KKTX: Ph-¬ng ph¸p KKTX lµ ph-¬ng ph¸p theo dâi vµ ph¶n ¸nh t×nh h×nh hiÖn cã, biÕn ®éng t¨ng gi¶m CPSX mét c¸ch th-êng xuyªn, liªn tôc trªn c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh CPSX. 1.3.1.1. H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: CPNVLTT bao gåm c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Trong kú, kÕ to¸n c¨n cø vµo c¸c chøng tõ xuÊt kho vËt t- vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ vËt liÖu xuÊt dïng ®Ó tÝnh ra gi¸ trÞ thùc tÕ vËt liÖu xuÊt dïng. Sau ®ã 16 c¨n cø vµo ®èi t-îng tËp hîp CPSX ®· x¸c ®Þnh ®Ó tËp hîp CPNVLTT. Tr-êng hîp vËt liÖu xuÊt dïng cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ, kh«ng thÓ tæ chøc h¹ch to¸n riªng ®-îc th× ph¶i ¸p dông ph-¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp ®Ó ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi t-îng cã liªn quan. Tiªu thøc ph©n bæ th-êng ®-îc sö dông lµ ph©n bæ theo ®Þnh møc tiªu hao, theo hÖ sè, theo träng l-îng, sè l-îng s¶n phÈm. C«ng thøc ph©n bæ nh- sau: Chi phÝ vËt liÖu ph©n bæ cho tõng ®èi t-îng = Tæng chi phÝ vËt liÖu Tæng tiªu thøc ph©n bæ * Tiªu thøc ph©n bæ cña tõng ®èi t-îng §Ó tËp hîp CPNVLTT dïng trong kú, kÕ to¸n sö dông TK 621" CPNVLTT" TK 621 - C¸c chi phÝ - C¸c kho¶n gi¶m nguyªn vËt liÖu chi phÝ ( nÕu cã) ph¸t sinh trong - KÕt chuyÓn kú CPNVLTT Tµi kho¶n 621 më chi tiÕt cho tõng ®èi t-îng tËp hîp CPSX vµ cuèi kú kh«ng cã sè d-. 17 S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp CPNVLTT BiÓu 1.1: TK 151, 152, 331, 111, 112, 411, 311... TK 621 TK 154 KÕt chuyÓn CPNVLTT VËt liÖu dïng trùc tiÕp chÕ t¹o s¶n phÈm TK 152 tiÕn hµnh lao vô, dÞch vô NVL dïng kh«ng hÕt nhËp kho hay chuyÓn sang kú sau 1.3.1.2. H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: - CPNCTT lµ nh÷ng kho¶n thï lao lao ®éng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm, trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô nh-: tiÒn l-¬ng chÝnh, tiÒn l-¬ng phô, phô cÊp cã tÝnh chÊt tiÒn l-¬ng( phô cÊp khu vùc, ®¾t ®á, ®éc h¹i, phô cÊp lµm ®ªm, thªm giê...). Ngoµi ra, CPNCTT cßn bao gåm c¸c kho¶n ®ãng gãp cho quü BHXH, BHYT vµ KPC§ do chñ sö dông lao ®éng chÞu vµ tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi tiÒn l-¬ng c«ng nh©n s¶n xuÊt. Trong tr-êng hîp ph¶i ph©n bæ gi¸n tiÕp, tiÒn l-¬ng chÝnh cña CNTTSX th× th-êng ph©n bæ theo tû lÖ víi tiÒn l-¬ng ®Þnh møc hoÆc giê c«ng ®Þnh møc. Vµ tiÒn l-¬ng phô th-êng ®-îc ph©n bæ cho s¶n phÈm theo tû lÖ víi tiÒn l-¬ng chÝnh. TiÒn l-¬ng Tæng tiÒn l-¬ng chÝnh cña c«ng chÝnh cña CNSX nh©n cÇn ph©n bæ ph©n bæ cho SP A = Tæng tiÒn l-¬ng ®Þnh møc cña c¸c SP 18 TiÒn l-¬ng * ®Þnh møc cña SP A Tæng tiÒn l-¬ng phô cña c«ng nh©n TiÒn l-¬ng phô cña CNSX ph©n bæ cho SP A = cÇn ph©n bæ Tæng tiÒn l-¬ng chÝnh cña c¸c SP TiÒn l-¬ng * chÝnh cña SP A §Ó h¹ch to¸n CPNCTT , kÕ to¸n sö dông TK 622 "CPNCTT". KÕt cÊu TK 622 nh- sau: TK 622 - CPNCTT ph¸t sinh trong kú - KÕt chuyÓn( ph©n bæ) CPNCTT cho tõng ®èi t-îng cã liªn quan ®Ó tÝnh gi¸ thµnh. T-¬ng tù nh- viÖc h¹ch to¸n CPNVLTT, h¹ch to¸n CPNCTT theo dâi chi tiÕt theo tõng ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ vµ cuèi kú, TK 622 kh«ng cã sè d-. BiÓu 1.2: S¬ ®å h¹ch to¸n CPNCTT TK 334 TK 622 TK 154 TiÒn l-¬ng vµ phô cÊp l-¬ng ph¶i tr¶ cho CNTTSX TK 338 KÕt chuyÓn C¸c kho¶n trÝch theo CPNCTT tû lÖ víi tiÒn l-¬ng cña CNTTSX thùc tÕ ph¸t sinh 1.3.1.3. H¹ch to¸n CPSXC trong ph©n x-ëng: CPSXC lµ nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt cßn l¹i ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm sau CPNVLTT vµ CPNCTT. §©y lµ nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc tæ chøc, 19 qu¶n lý vµ phôc vô s¶n xuÊt ë c¸c ph©n x-ëng, tæ ®éi s¶n xuÊt nh- CPKH TSC§ dïng trong ph©n x-ëng, chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý ph©n x-ëng... C¸c CPSXC th-êng ®-îc h¹ch to¸n chi tiÕt theo tõng ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ (ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt). CPSXC ph¸t sinh t¹i c¸c ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt nµo th× sÏ ®-îc ph©n bæ hÕt cho c¸c ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ mµ ph©n x-ëng ®ã tham gia s¶n xuÊt kh«ng ph©n biÖt ®· hoµn thµnh hay ch-a. Trªn thùc tÕ, CPSXC th-êng ®-îc ph©n bæ theo ®Þnh møc, ph©n bæ theo giê lµm viÖc thùc tÕ cña CNSX, theo tiÒn l-¬ng CNSX. Tiªu thøc ph©n bæ cña tõng ®èi t-îng Møc CPSXC ph©n bæ cho = Tæng tiªu thøc ph©n bæ cña tÊt c¶ c¸c tõng ®èi t-îng ®èi t-îng Tæng * CPSXC cÇn ph©n bæ §Ó theo dâi c¸c kho¶n CPSXC , kÕ to¸n sö dông TK 627 " CPSXC ". Tµi kho¶n nµy ®-îc më chi tiÕt theo tõng ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt, dÞch vô. KÕt cÊu TK 627: TK 627 - CPSXC thùc tÕ ph¸t sinh trong kú - C¸c kho¶n ghi gi¶m CPSXC - KÕt chuyÓn( ph©n bæ) CPSXC vµo c¸c ®èi t-îng cã liªn quan ®Ó tÝnh gi¸ thµnh TK 627 cuèi kú kh«ng cã sè d- do ®· kÕt chuyÓn hoÆc ph©n bæ hÕt cho c¸c s¶n phÈm, dÞch vô vµ ®-îc chi tiÕt thµnh 6 tiÓu kho¶n: TK 6271: Chi phÝ nh©n viªn ph©n x-ëng TK 6272: Chi phÝ vËt liÖu TK 6273: Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt 20