Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý tài chính ở bệnh viện đa khoa huyện thanh hà, tỉnh hải dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH NGÔ XUÂN NHẬT HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở BỆNH VIỆN ĐA KHOA HUYỆN THANH HÀ TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH NGÔ XUÂN NHẬT HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở BỆNH VIỆN ĐA KHOA HUYỆN THANH HÀ TỈNH HẢI DƯƠNG Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã ngành: 60340102 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Mai Ngọc Cường THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu và trích dẫn trong luận văn đảm bảo sự tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Ngô Xuân Nhật Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Quá trình học tập và thực hiện luận văn này tôi được sự giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất đến tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc đến GS.TS. Mai Ngọc Cường người đã trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy giáo, Cô giáo, Cán bộ phòng Đào tạo và các Phòng, Khoa chuyên môn trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh đã tạo điều kiện giúp đỡ và hướng dẫn tận tình cho tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong việc thu thập số liệu và những thông tin cần thiết cho việc nghiên cứu luận văn này. Tôi xin cảm ơn nhiều tới gia đình tôi, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn ở bên tôi, động viên, chia sẻ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Ngô Xuân Nhật Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẲT ....................................................................... vi DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ ......................................................................... vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài ....................................................... 3 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ..................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn gồm 4 chương ............................................................. 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH BỆNH VIỆN .......................................................................... 5 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính bệnh viện ............................................. 5 1.1.1. Khái niệm về quản lý tài chính bệnh viện............................................... 5 1.1.2. Đặc điểm của quản lý tài chính bệnh viện công ..................................... 6 1.1.3. Vai trò của quản lý tài chính bệnh viên .................................................. 7 1.1.4. Nội dung nghiên cứu quản lý tài chính bệnh viện .................................. 9 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính bệnh viện ........................ 16 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý tài chính bệnh viện ........................................ 21 1.2.1. Những đổi mới trong cơ chế quản lý tài chính bệnh viện của nước ta....... 21 1.2.2. Kinh nghiệm của một số nước trong quản lý tài chính bệnh viện ........ 24 1.2.3. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại một số bệnh viện ở Việt Nam ........ 28 1.2.4. Bài học kinh nghiệm rút ra về quản lý tài chính cho Bệnh viện Đa khoa huyện Thanh Hà ......................................................................... 29 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 31 2.1. Câu hỏi nghiên cứu của luâ ̣n văn ............................................................. 31 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iv 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 31 2.2.1. Khung phân tích của luận văn ............................................................... 31 2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 32 2.2.3. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................... 32 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 33 Chương 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở BỆNH VIỆN ĐA KHOA HUYỆN THANH HÀ, TỈNH HẢI DƯƠNG.................... 35 3.1. Giới thiệu khái quát về Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà .................. 35 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương ............................................................................. 35 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương....................................................... 35 3.1.3. Kết quả các hoạt động của Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà.......... 39 3.2. Thực trạng quản lý tài chính Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà ......... 41 3.2.1. Thực trạng công tác lập dự toán thu chi................................................ 41 3.2.2. Thực trạng công tác thu, chi.................................................................. 44 3.2.3. Thực trạng quyết toán và thanh tra kiểm tra ......................................... 52 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại bệnh viên đa khoa huyện Thanh Hà .................................................................... 55 3.3.1. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 55 3.3.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 57 3.4. Đánh giá chung quản lý tài chính bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà........ 58 3.4.1. Những mặt đạt được .............................................................................. 58 3.4.2. Những khó khăn, hạn chế của quản lý tài chính BVĐK huyện Thanh Hà ............................................................................................. 60 3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn v Chương 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA HUYỆN THANH HÀ ....................................................................... 67 4.1. Phương hướng hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà .................................................................................. 67 4.1.1. Định hướng phát triển của ngành y tế về quản lý tài chính bệnh viện công ............................................................................................. 67 4.1.2. Phương hướng hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà .................................................................................. 68 4.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà ......................................................................... 72 4.2.1. Xây dựng chiến lược tài chính cho bệnh viện....................................... 72 4.2.2. Định hướng lại mô hình phát triển của bệnh viện; tăng cường cơ sở vật chất, đưa tiến bộ tin học ứng dụng vào công tác quản lý tài chính; đồng thời tăng cường đội ngũ bác sỹ và cán bộ chuyên môn.................. 79 4.2.3. Xây dựng đội ngũ cán bộ tài chính kế toán chuyên trách có tinh thần trách nhiệm, có nghiệp vụ cao .................................................... 80 4.3. Một số khuyến nghị.................................................................................. 81 4.3.1. Đối với Nhà nước và Bộ Y tế ............................................................... 81 4.3.2. Đối với chính quyền tỉnh và Sở y tế tỉnh Hải Dương ........................... 82 KẾT LUẬN .................................................................................................... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 86 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 88 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẲT Viết đầy đủ TT Chữ viết tắt 1 BHXH Bảo hiểm xã hội 2 BHYT Bảo hiểm y tế 3 BNV Bộ nội vụ 4 BXD Bộ xây dựng 5 BYT Bộ y tế 6 CBCC 7 CP 8 DVYT 9 KCB 10 NĐ 11 NSNN 12 QĐ 13 TCCB 14 TTB 15 TTLB Thông tư liên bộ 16 XHH Xã hội hóa Cán bộ công chức Chính phủ Dịch vụ y tế Khám chữa bệnh Nghị định Ngân sách nhà nước Quyết định Tổ chức cán bộ Trang thiết bị Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vii DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ Bảng: Tình hình thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà (Từ năm 2010 đến 2014) ................... 36 Bảng 3.2. Đội ngũ nhân lực của Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà (Tính đến 31/12/2014) ................................................................ 38 Bảng 3.3. Dự toán thu của bệnh viê ̣n đa khoa huyện Thanh Hà 2010 - 2014........................................................................................... 43 Bảng 3.4. Dự toán sử dụng kinh phí cho hoạt động của BVĐK Thanh Hà (2010 - 2014) .......................................................................................... 44 Bảng 3.5. NSNN cấp cho Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà ................. 45 Bảng 3.6. Nguồn thu từ BHYT của BVĐK Thanh Hà 2010-2014 ............. 46 Bảng 3.7. Nguồn thu từ viện phí của BVĐK huyện Thanh Hà 2010-2014........ 47 Bảng 3.8. Các nguồn thu khác của BVĐK huyện Thanh Hà 2010 - 2014 ......... 48 Bảng 3.9. Tổng hợp các nguồn thu khác của BVĐK huyện Thanh Hà 2010 - 2014 ................................................................................. 48 Bảng 3.10. Tổng hợp tình chi của bệnh viện qua các năm 2010 - 2014 ....... 49 Bảng 3.11. Đánh giá về công tác quản lý tài chính ....................................... 59 Bảng 3.12. Quyết toán mua sắm TSCĐ phục vụ chuyên môn năm 2014 ......... 64 Bảng 4.1. Dự báo nguồn thu của bệnh viện những năm 2016-2018........... 70 Bảng 3.1. Sơ đồ: Sơ đồ 1.2. Quy trình quản lý tài chính trong bệnh viện công lập ....................9 Sơ đồ 2.1. Khung phân tích ................................................................................31 Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà ....................37 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ở nước ta trong nhiều năm trước đây, y tế là một lĩnh vực dịch vụ công hoàn toàn do Nhà nước đứng ra cung cấp, các bệnh viện công chỉ đơn thuần là cơ quan hành chính sự nghiệp được bao cấp toàn bộ. Do vậy đầu tư từ ngân sách nhà nước dù đã cố gắng tăng lên hàng năm nhưng cũng rất hạn chế, dẫn đến tình trạng thiếu kinh phí một cách trầm trọng, hiệu quả hoạt động thấp, cơ sở vật chất thiếu thốn và xuống cấp, đội ngũ y bác sĩ, nhân viên thiếu động lực, không đáp ứng được đầy đủ và có chất lượng nhu cầu khám chữa bệnh đang ngày càng tăng lên của nhân dân. Điều đó đã ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng khám chữa bệnh và khả năng phục vụ người bệnh của các cơ sở y tế. Trong nền kinh tế thị trường, ngành y tế đã thực hiện chủ trương đổi mới với phương châm: “Nhà nước và nhân dân cùng làm” theo tinh thần Nghị quyết đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, Chính phủ đã cho phép các cơ sở khám chữa bệnh thực hiện thu một phần viện phí, y tế được xã hội hoá và trở thành một ngành dịch vụ trong hệ thống kinh tế quốc dân có đóng góp quan trọng vào GDP của đất nước và phục vụ các nhu cầu có tính chất phúc lợi xã hội. Theo quan điểm mới, bệnh viện công là một đơn vị sự nghiệp có thu, có chức năng cung cấp các dịch vụ y tế cho nhân dân, nhưng khác với các đơn vị kinh doanh dịch vụ nói chung và bệnh viện tư nói riêng ở chỗ, hoạt động cung cấp dịch vụ của bệnh viện công không đặt mục tiêu lợi nhuận làm mục tiêu quan trọng nhất. Chính sách giao quyền tự chủ cho các bệnh viện công lập theo NĐ 10/2002/NĐ-CP và sau này là NĐ 43/2006/NĐ-CP được hy vọng sẽ làm tăng hiệu quả hoạt động, tiết kiệm chi phí, tăng nguồn thu cho bệnh viện đồng thời nâng cao khả năng đáp ứng của cơ sở y tế đối với nhu cầu khám chữa bệnh thực tế của nhân dân. Cơ chế tự chủ tài chính đòi hỏi quản lý tài chính trong bệnh viện công vừa phải đảm bảo hiệu quả tài chính, vừa phải đảm bảo mục tiêu công bằng trong chăm sóc sức khoẻ, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Thực hiện đồng thời các mục tiêu trên không phải là dễ dàng đối với các bệnh viện công lập vốn trước đây đã hàng chục năm hoạt động trong cơ chế bao cấp. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2 Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương được thành lập năm 2005 trên cơ sở tách từ Trung tâm y tế huyện Thanh Hà thuộc Sở Y tế. Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà là đơn vị sự nghiệp có thu, có nhiệm vụ khám chữa bệnh, chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân các xã của huyện Thanh Hà và đã chuyển sang hoạt động theo cơ chế tự chủ tài chính từ năm 2006. Có thể nói, cũng như nhiều bệnh viện công lập khác, quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà theo cơ chế tài chính mới bước đầu đã tạo ra những tác động nhất định trong cung ứng, sử dụng và chi trả dịch vụ y tế. Tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập trong việc đảm bảo và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài chính để thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ của bệnh viện. Thực tiễn đó càng đòi hỏi cấp thiết phải hoàn thiện việc quản lý tài chính tại bệnh viện vừa phải đảm bảo các mục tiêu tài chính vừa đảm bảo tính hiệu quả, công bằng trong chăm sóc sức khoẻ. Quản lý tài chính bệnh viện trở thành chìa khoá quyết định sự thành công hay thất bại trong việc quản lý bệnh viện; quyết định sự tụt hậu cũ ng như phát triển của bệnh viện. Xuất phát từ vị trí công tác của mình, học viên đã lựa chọn đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính ở bệnh viện Đa khoa huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương” để làm luận văn thạc sĩ, với mong muốn tiếp tục nghiên cứu, tìm ra các giải pháp quản lý tài chính hữu hiệu cho bệnh viện nơi học viên đang công tác, nhằm góp phần phát triển bệnh viện và đáp ứng ngày càng tốt hơn các yêu cầu thực tiễn đặt ra cho bệnh viện trong những năm tới. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Dựa trên cơ sở cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong các đơn vị hành chính sự nghiệp trong cơ chế tài chính mới, đề tài đi sâu phân tích thực trạng công tác quản lý tài chính của bệnh viên Đa khoa huyện Thanh Hà, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tài chính mới của bệnh viện trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính tại bệnh viện. - Phân tích thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương trong những năm qua và những yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý tài chính của Bệnh viện. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 3 - Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là công tác quản lý tài chính Bệnh viện, tập trung chủ yếu vào quản lý thu - chi tài chính của bệnh viện. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa huyện Thanh Hà tỉnh Hải Dương. - Phạm vi về thời gian: Tài liệu, số liệu thứ cấp phục vụ nghiên cứu công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương trong giai đoạn 2010 - 2014. - Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý tài chính của bệnh viện Đa khoa huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương và đề xuất giải pháp hoàn thiện nội dung này cho Bệnh viện. 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn - Về mặt lý luận: Hệ thống hoá cơ sở lý luận của quản lý tài chính tại bệnh viện trong cơ chế tài chính mới. - Về mặt thực tiễn: Luận văn đã phân tích thực trạng tình hình khai thác, huy động và sử dụng các nguồn tài chính tại Bệnh viện Đa khoa huyện Thanh Hà; Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính theo cơ chế tài chính mới của Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà nhằm góp phần phát triển bệnh viện và đáp ứng ngày càng tốt hơn các yêu cầu thực tiễn đặt ra cho bệnh viện trong những năm tới. Kết quả nghiên cứu của luận văn là tài liệu bổ ích đối với Bệnh viện Đa khoa huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương, các Bệnh viện trên địa bàn tỉnh Hải Dương nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính tại đơn vị và các đối tượng khác có quan tâm. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 4 5. Kết cấu của luận văn gồm 4 chương Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính tại bệnh viện. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương. Chương 4: Phương hướng và giải pháp hoàn thiê ̣n công tác quản lý tài chin ́ h ta ̣i Bê ̣nh viê ̣n Đa khoa huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH BỆNH VIỆN 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính bệnh viện 1.1.1. Khái niệm về quản lý tài chính bệnh viện Khái niệm bệnh viện công Có rất nhiều quan điểm về bệnh viện công, theo quan điểm hiện đại, bệnh viện công là một tổ chức y tế của Nhà nước với các đặc trưng sau: - Bệnh viện là một hệ thống lớn bao gồm rất nhiều yếu tố và nhiều khâu liên quan chặt chẽ nhau từ khám bệnh, chẩn đoán, điều trị, chăm sóc. - Bệnh viện là một tổ chức y tế có chức năng hoạt động chính là khám chữa bệnh, bao gồm các yếu tố đầu vào là người bệnh, cán bộ y tế, nguồn tài chính, trang thiết bị, thuốc cần có để chẩn đoán và điều trị. Đầu ra là người bệnh khỏi bệnh ra viện hoặc phục hồi sức khỏe; hoặc người bệnh tử vong. - Ngoài chức năng chủ yếu là KCB cho nhân dân, bệnh viện công còn có chức năng đào tạo và nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực y tế. - Nguồn tài chính đề bệnh viện hoạt động chủ yếu từ ngân sách nhà nước. - Mục tiêu chủ yếu của bệnh viện công mang tính chất phúc lợi, phi lợi nhuận, nhằm bảo đảm sức khỏe cho nhân dân. Tổng hợp lại, có thể đưa ra khái niệm như sau: Bệnh viện công là cơ sở y tế do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập, hoạt động chủ yếu bằng nguồn ngân sách nhà nước, có chức năng khám chữa bệnh, cung cấp các dịch vụ y tế nhằm mục tiêu bảo đảm sức khỏe cho nhân dân. Khái niệm quản lý tài chính bệnh viện công Phạm trù tài chính của một tổ chức thường được quan niệm tương đồng với các quỹ tiền tệ và các loại vốn được sử dụng để thực hiện các hoạt động nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức đó. Đối với bệnh viện công, tài chính bệnh viện là sự vận động của đồng tiền để thực hiện mục tiêu phúc lợi về chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân, hướng tới mục tiêu phát triển con người toàn diện. Nó vừa phải thực hiện mục tiêu công bằng trong y tế, vừa phải bảo đảm mục tiêu hiệu quả tài chính. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 6 Đối với các tổ chức phi lợi nhuận như bệnh viện công, quản lý tài chính không nhằm mục tiêu lợi nhuận như các tổ chức kinh doanh, nhưng với cơ chế tự chủ tài chính thì các nhà quản lý của bệnh viện công phải quan tâm đến tài chính theo hướng tự thu, tự chi; đó không chỉ là huy động và tạo nguồn thu mà còn là sử dụng hợp lý và có hiệu quả các nguồn thu, nhằm bảo đảm cho bệnh viện thực hiện được các chức năng và mục tiêu của mình. Từ sự phân tích trên, có thể đưa ra khái niệm: Quản lý tài chính bệnh viện công là sự tác động lên các đối tượng và hoạt động tài chính thông qua quá trình lập kế hoạch và tổ chức thực hiện các kế hoạch tài chính, quyết toán và kiểm tra tài chính tại bệnh viện nhằm xác định các nguồn thu và các khoản chi để phục vụ nhiệm vụ khám, chữa bệnh, đào tạo và nghiên cứu khoa học, đảm bảo đủ kinh phí và sử dụng kinh phí một cách hiệu quả và công bằng, góp phần thực hiện mục tiêu chung của bệnh viện công. Theo nghĩa rộng, quản lý tài chính tại bệnh viện công là việc quản lý toàn bộ các nguồn vốn, tài sản, vật tư để phục vụ nhiệm vụ khám chữa bệnh, đào tạo và nghiên cứu khoa học của bệnh viện. Theo nghĩa hẹp, quản lý tài chính tại bệnh viện công là quản lý các nguồn thu và các khoản chi bằng tiền của bệnh viện nhằm đảm bảo đủ kinh phí cho hoạt động của bệnh viện và sử dụng kinh phí một cách hiệu quả và công bằng, góp phần thực hiện mục tiêu chung của bệnh viện công. Trong luận văn này, quản lý tài chính bệnh viện được xem xét theo nghĩa hẹp nói trên. 1.1.2. Đặc điểm của quản lý tài chính bệnh viện công Quản lý tài chính bệnh viện là chìa khóa quyết định sự thành công hay thất bại của quản lý bệnh viện, sự tụt hậu hay phát triển bệnh viện. Hoạt động tài chính của các bệnh viện công Việt Nam nói chung và Bệnh viện đa khoa huyện Thanh Hà nói riêng hiện nay có chung năm đặc điểm sau: - Tài chính bán bao cấp. - Tài chính bán chỉ huy. - Tài chính tập trung điều hành. - Tài chính không tích lũy. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 7 - Tài chính không có chỉ số lượng giá hiệu quả. * Tài chính bán bao cấp: vừa bao cấp vừa thu một phần viện phí. Có những bệnh bao cấp 100%, có bệnh bao cấp không đáng kể. Bệnh viện phải thực thi công bằng y tế nghĩa là chất lượng điều trị của hai nhóm được và không được bao cấp phải như nhau. * Tài chính bán chỉ huy: đại đa số các mục sử dụng kinh phí cũng như các mục thu đều phải vào “khung quy định”. Tuy nhiên vẫn có một số dịch vụ thu theo quy định riêng của mỗi bệnh viện được xây dựng căn cứ vào biểu giá. * Tài chính tập trung điều hành: phần lớn tập trung chi vào điều hành như lương, điều trị, sửa chữa và chi phí quản lý khác. Tỉ lệ đầu tư xây dựng cơ bản và mua sắm trang thiết bị để đổi mới bệnh viện thấp. * Tài chính không tích lũy: đây là đặc điểm cần lưu ý nhất. Với cơ chế quản lý tài chính bệnh viện như hiện nay các bệnh viện công ít có cơ may phát triển do không có quỹ dự phòng, tích lũy. Tuy nhiên với cơ chế quản lý tài chính khoán chi, bệnh viện có nhiều khả năng phát triển hơn do chủ động về tài chính. * Tài chính không có chỉ số lượng giá hiệu quả: Nhà nước quản lý nguồn thu và nhất là quản lý chặt các quy trình sử dụng kinh phí nhưng hoàn toàn không đề ra các chỉ số lượng giá đầu ra hay hiệu quả sử dụng. Vì vậy đặt quản lý tài chính bệnh viện vừa “dễ” lại vừa “khó” tùy vào cách nhìn của mỗi nhà quản lý bệnh viện. 1.1.3. Vai trò của quản lý tài chính bệnh viên Quản lý tài chính bệnh viện là một bộ phận, một khâu của quản lý kinh tế bệnh viện và là khâu quản lý mang tính tổng hợp. Quản lý tài chính bệnh viện được coi là hợp lý, có hiệu quả nếu nó tạo ra được một cơ chế quản lý thích hợp, có tác động tích cực tới các quá trình chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân theo các phương hướng phát triển đã được hoạch định. Việc quản lý, sử dụng nguồn tài chính bệnh viện có liên quan trực tiếp đến hiệu quả kinh tế xã hội do đó phải có sự quản lý, giám sát, kiểm tra nhằm hạn chế, ngăn ngừa các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng trong khai thác và sử dụng nguồn lực tài chính đồng thời nâng cao hiệu quả việc sử dụng các nguồn tài chính. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 8 a. Đối với bệnh viện Quản lý tài chính trong bệnh viện đóng một vai trò quan trọng trong công tác KCB vì thông qua quản lý tài chính bệnh viện mới phân bổ các nguồn kinh phí hợp lý tạo điều kiện cho bệnh viện tổ chức các hoạt động trong bệnh viện được tốt. Chính điều này đảm bảo cho bệnh viện sẽ cung cấp được đa dạng các loại hình dịch vụ cho người bệnh. Đi đôi với nó bệnh viện sẽ có nhiều nguồn thu mới bổ sung cho các nguồn thu của bênh viện. Quản lý tài chính thực hiện giám sát chặt chẽ các khoản chi tại bệnh viện theo qui định nhà nước sẽ giúp cho bệnh viện tránh thất thoát. Nhờ có quản lý tốt tài chính bệnh viện sẽ có kinh phí để tái đầu tư, để bổ sung cho nguồn nhân lực, thu hút được các thầy thuốc giỏi chuyên môn có kinh nghiệm, có kinh phí đầu tư trang thiết bị, máy móc hiện đại nên có thể thực hiện được công tác khám bệnh, chuẩn đoán và điều trị tốt hơn. Đồng thời, nhờ đội ngũ cán bộ y tế giỏi chuyên môn và trang thiết bị tốt, bệnh viện còn có điều kiện để phát triển hoạt động nghiên cứu y học và đào tạo cán bộ y tế cho Ngành Y tế. b. Đối với người bệnh Khách hàng của bệnh viện chính là những người có nhu cầu KCB. Mong muốn của người bệnh là làm sao khỏi bệnh với chi phí KCB hợp lý. Quản lý tốt bệnh viện nói chung và quản lý tài chính bệnh viện nói riêng sẽ góp phần tạo nên sự hài lòng của người bệnh. Bệnh nhân và người nhà bệnh nhân đến bệnh viện ngoài việc KCB, mua thuốc và các vật dụng khác, họ còn cần có chỗ ngủ trọ, nơi ăn uống,... Những dịch vụ trên nếu được bệnh viện cung ứng đầy đủ sẽ giúp cho người bệnh và thân nhân của họ có điều kiện sinh hoạt bình thường để KCB trong thời gian lưu lại ở bệnh viện. Trong điều kiện kinh tế thị trường, tất cả những dịch vụ trên do bệnh viện cung ứng đều phải được bù đắp chi phí mà người chi trả là bệnh nhân và những người thanh toán trung gian. Quản lý tài chính bệnh viện tốt, tính toán hợp lý các giá cả dịch vụ mà bệnh viện cung ứng cho bệnh nhân sẽ giúp cho người bệnh thoát khỏi bệnh tật với khả năng kinh tế của mình. Chính điều đó góp phần tạo nên sự hài lòng của người bệnh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 9 c. Đối với xã hội, người thanh toán trung gian, các Quỹ, và chính phủ Quản lý tài chính bệnh viện còn có tác động trở lại rất lớn đối với các quỹ, người thanh toán trung gian. Thông thường, trong điều kiện kinh tế thị trường, những chi phí KCB của người bệnh được người thanh toán trung gian, các quỹ bảo hiểm chi trả. Việc quản lý tài chính bệnh viện tốt, tính toán hợp lý chi phí KCB sẽ giúp cho người thanh toán trung gian, các Quỹ bảo hiểm y tế chi trả KCB theo chế độ, đồng thời có khả năng bảo tồn được quỹ. Như vậy, quản lý tài chính bệnh viện giúp cho Bệnh viện ngày càng phát triển, giúp cho người bệnh thoát khỏi bệnh tật với chi phí hợp lý, giúp cho người thanh toán trung gian, các quỹ bảo hiểm chi trả KCB theo chế độ và bảo tồn được quỹ. Điều đó mang lại lợi ích chung cho sự phát triển của xã hội. 1.1.4. Nội dung nghiên cứu quản lý tài chính bệnh viện Quản lý tài chính của bệnh viện được thực hiện theo sơ đồ sau: Lập dự toán thu chi Thực hiện dự toán Quyết toán Thanh tra, kiểm tra, đánh giá Sơ đồ 1.2. Quy trình quản lý tài chính trong bệnh viện công lập 1.1.4.1. Lập dự toán thu chi Lập dự toán thu chi các nguồn kinh phí của bệnh viện là thông qua các nghiệp vụ tài chính để cụ thể hoá định hướng phát triển, kế hoạch hoạt động ngắn hạn của bệnh viện, trên cơ sở tăng nguồn thu hợp pháp và vững chắc, đảm bảo được hoạt động thường xuyên của bệnh viện, đồng thời từng bước củng cố và nâng cấp cơ sở vật chất của bệnh viện, tập trung đầu tư đúng mục tiêu ưu tiên nhằm đạt hiệu quả cao, hạn chế tối đa lãng phí và tiêu cực, từng bước tính công bằng trong sử dụng các nguồn đầu tư cho bệnh viện. Khi xây dựng dự toán thu chi của bệnh viện cần căn cứ vào: - Phương hướng nhiệm vụ của đơn vị. - Chỉ tiêu, kế hoạch có thể thực hiện được. - Kinh nghiệm thực hiện các năm trước. - Khả năng ngân sách nhà nước cho phép. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 10 - Khả năng cấp vật tư của Nhà nước và của thị trường. - Khả năng tổ chức quản lý và kỹ thuật của đơn vị. Các nguồn tài chính của bệnh viện Ngân sách nhà nước cấp (Bao cấp công cộng) Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về ngân sách Nhà nước cấp cho bệnh viện ở Việt Nam. Nhìn chung, các nguồn đầu tư kinh phí cho bệnh viện thông qua kênh phân bổ của Chính phủ được coi là NSNN cấp cho bệnh viện. Theo đó, ngân sách cho bệnh viện có thể bao gồm chi sự nghiệp và đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN, chi từ bảo hiểm y tế, thu viện phí và viện trợ nước ngoài… Tuy nhiên, nguồn NSNN cấp cho bệnh viện ở đây được định nghĩa là khoản chi cho bệnh viện từ NSNN cấp cho sự nghiệp y tế, cân đối từ nguồn thuế trực thu và thuế gián thu. Bao gồm các khoản chi đầu tư, chi vận hành hệ thống. Đối với các nước đang phát triển, nguồn NSNN cấp là nguồn tài chính quan trọng nhất cho hoạt động của bệnh viện. Ở Việt Nam, cho đến nay, hàng năm các bệnh viện công nhận được một khoản kinh phí được cấp từ ngân sách của Chính phủ căn cứ theo định mức tính cho một đầu giường bệnh/năm nhân với số giường bệnh kế hoạch của bệnh viện. Số kinh phí này thường đáp ứng được từ 30 đến 50% nhu cầu chi tiêu tối thiểu của bệnh viện. Nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế Theo quy định của Bộ Tài chính nước ta, nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế là một phần ngân sách sự nghiệp y tế của Nhà nước giao cho bệnh viện quản lý và sử dụng để đảm bảo chất lượng khám, chữa bệnh cho nhân dân. Nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế thường đảm bảo được từ 20-30% nhu cầu chi tiêu tối thiểu của các bệnh viện công. Tuy nhiên cho đến nay ở nước ta, các cơ sở khám, chữa bệnh trong hệ thống y tế Nhà nước chỉ được phép thu một phần viện phí. Một phần viện phí là một phần trong tổng chi phí cho việc khám chữa bệnh. Một phần viện phí chỉ tính tiền thuốc, dịch truyền, máu, hoá chất, xét nghiệm, phim X quang, vật tư tiêu hao thiết yếu và dịch vụ khám chữa bệnh; không tính khấu hao tài sản cố định, chi phí hành chính, đào tạo, nghiên cứu khoa học, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và trang thiết bị lớn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 11 Hiện nay, giá viện phí do Chính quyền cấp tỉnh của từng địa phương quy định dựa trên một khung giá tối đa - tối thiểu đã được Bộ Y tế và Bộ Tài chính phê duyệt. Đối với người bệnh ngoại trú, biểu giá thu viện phí được tính theo lần khám bệnh và các dịch vụ kỹ thuật mà người bệnh trực tiếp sử dụng. Đối với người bệnh nội trú, biểu giá thu một phần viện phí được tính theo ngày giường nội trú của từng chuyên khoa theo phân hạng bệnh viện và các khoản chi phí thực tế sử dụng trực tiếp cho người bệnh. Đối với khám chữa bệnh theo yêu cầu thì mức thu được tính trên cơ sở mức đầu tư của bệnh viện và cũng phải được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Đối với người có thẻ Bảo hiểm y tế thì cơ quan bảo hiểm thanh toán viện phí của bệnh nhân cho bệnh viện. Tuy nhiên ở Việt Nam mới chỉ phổ biến loại hình bảo hiểm y tế bắt buộc áp dụng cho các đối tượng công nhân viên chức làm công ăn lương trong các cơ quan Nhà nước và các doanh nghiệp. Các loại hình bảo hiểm khác chưa được triển khai một cách phổ biến. Hiện nay, với chủ trương xã hội hoá các hoạt động chăm sóc sức khoẻ của Đảng và Nhà nước, các loại hình bệnh viện và cơ sở y tế bán công ngoài công lập ra đời với cơ chế tài chính chủ yếu dựa vào nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế. Nguồn viện trợ và các nguồn thu khác Nguồn viện trợ và các nguồn thu khác cũng được Chính phủ Việt Nam quy định là một phần ngân sách của Nhà nước giao cho bệnh viện quản lý và sử dụng. Tuy nhiên bệnh viện thường phải chi tiêu theo định hướng những nội dung đã định từ phía nhà tài trợ. Nguồn kinh phí này đáp ứng khoảng 20-30% chi tối thiểu của bệnh viện. Các khoản chi Nhóm I: Chi cho con người Bao gồm các khoản chi về lương, phụ cấp lương (được tính theo chế độ hiện hành, kể cả nâng bậc lương hàng năm trong từng đơn vị hành chính sự nghiệp) và các khoản phải nộp theo lương : bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội. Đây là khoản bù đắp hao phí sức lao động, đảm bảo duy trì quá trình tái sản xuất sức lao động cho bác sỹ, y tá, cán bộ công nhân viên của bệnh viện. Theo quy định trước đây, nhóm này tương đối ổn định, chiếm khoảng 20% tổng kinh phí và chỉ thay đổi nếu biên chế được phép thay đổi. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn