Tài liệu Hoan_thien_cong_tac_quan_ly_ngan_sach_tinh_kien_giang

MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU................................................................................................. 1 1. Tính cap thiet cua de tài.................................................................................1 2. Ðoi tưong và pham vi nghiên cúu.........................................................................2 3. Phương pháp nghiên cúu............................................................................... 2 4. Ket cau lu¾n văn...................................................................................................2 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC.......................................................................3 1.1. Khái ni¾m ve ngân sách nhà nưóc....................................................................3 1.2. Bãn chat cua ngân sách nhà nưóc...............................................................4 1.2.1. Tính tat yeu khách quan cúa ngân sách nhà nưóc..........................................4 1.2.2. Bán chat cúa ngân sách nhà nưóc...................................................................4 1.2.3. Chúc năng cúa ngân sách nhà nưóc................................................................5 1.3. Vai trò cua ngân sách nhà nưóc..................................................................6 1.3.1. Vai trò huy d®ng nguon tài chính de dám báo nhu cau chi tiêu cúa Nhà nưóc...........................................................................................................................6 1.3.2. Vai trò quán lý dieu tiet vĩ mô nen kinh te.....................................................6 1.4. H¾ thong ngân sách nhà nưóc...........................................................................8 1.5. Ve quãn lý ngân sách nhà nưóc.........................................................................9 1.5.1. Nguyên tac quán lý ngân sách........................................................................9 1.5.2. Quán lý thu ngân sách nhà nưóc...................................................................10 1.5.3. Quán lý chi ngân sách nhà nưóc...................................................................11 1.5.4. Cân doi ngân sách nhà nưóc......................................................................... 12 1.5.5. Quán lý no ngân sách nhà nưóc....................................................................13 1.6. Cơ che phân cap quãn lý ngân sách nhà nưóc................................................14 1.6.1. Sn can thiet phân cap quán lý ngân sách Nhà nưóc......................................14 1.6.2. Phương pháp và n®i dung phân cap quán lý ngân sách Nhà nưóc..............15 1.6.3. Quan h¾ giua các cap ngân sách..................................................................17 1.7. Chu trình quãn lý ngân sách tinh................................................................... 18 1.8. Kinh nghi¾m ve quãn lý ngân sách m®t so nưóc...................................20 1.8.1. Tình hình chung ve quán lý ngân sách ó m®t so nưóc.................................20 1.8.2. Phân cap quán lý ngân sách cn the ó m®t so nưóc......................................21 1.8.3. M®t so van de rút ra tù quán lý ngân sách ó m®t so nưóc..........................31 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH TỈNH KIÊN GIANG ..................................................................................................................... 33 i 2.1. оc diem tình hình kinh te xã h®i tinh Kiên Giang.......................................33 2.2. Thnc trang ve công tác quãn lý ngân sách tinh Kiên Giang.......................35 2.2.1. Phân cap quán lý ngân sách giua NSTW và NSÐP......................................35 2.2.2. Phân cap quán lý ngân sách giua ngân sách tính và ngân sách huy¾n, th% xã, thành pho...........................................................................................................38 2.2.3. Phân cap quán lý ngân sách giua ngân sách huy¾n, th% xã, thành pho và ngân sách xã (phưòng, th% tran).............................................................................40 2.2.4. M®t so nh¾n xét ve thnc trang phân cap quán lý ngân sách d%a phương. .46 2.3. Thnc trang thnc hi¾n cơ che tn chu tn ch%u trách nhi¾m ve tài chính, biên che 51 2.4. Ket quã ve tình hình thu, chi ngân sách tinh Kiên Giang giai doan 20032007.............................................................................................................................54 2.4.1. Ket quá thu ngân sách tính Kiên Giang giai doan 2003-2007......................54 2.4.2. Ket quá chi ngân sách tính Kiên Giang giai doan 2003-2007......................58 2.5. Nhung ton tai chu yeu trong quãn lý ngân sách thòi gian qua tai tinh Kiên Giang.................................................................................................................. 64 CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH TỈNH KIÊN GIANG................................................72 3.1. Mnc tiêu phát trien kinh te xã h®i....................................................................72 3.2. Mnc tiêu quãn lý ngân sách.........................................................................72 3.3. Quan diem can quán tri¾t trong quãn lý ngân sách........................................73 3.4. Giãi pháp hoàn thi¾n công tác quãn lý ngân sách tinh Kiên Giang..............74 3.4.1. Tăng cưòng, chan chính công tác quán lý thu, khuyen khích tăng thu; cái thi¾n môi trưòng dau tư và kinh doanh..................................................................75 3.4.2. Quán lý, sú dnng có hi¾u quá các khoán chi ngân sách...............................76 3.4.3. Hoàn thi¾n cơ che tn chú tn ch%u trách nhi¾m doi vói các cơ quan hành chính, dơn v% sn nghi¾p công l¾p........................................................................77 3.4.4. Xây dnng, hoàn thi¾n cơ che phoi hop hi¾u quá giua cơ quan Tài chính, Thue, Hái Quan, Kho bac; phân d%nh chúc năng kiem soát chi giua cơ quan tài chính và KBNN.......................................................................................................77 3.4.5. Hoàn thi¾n cơ che phân cap quán lý ngân sách nhà nưóc...........................78 3.4.6. Chuyen ngân sách cap huy¾n thành dơn v% dn toán...................................79 3.4.7. Tùng bưóc cúng co và xây dnng ngân sách cap xã tró thành m®t cap ngân sách hoàn chính.......................................................................................................80 KẾT LUẬN................................................................................................... 81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................1 ii B® GIÁO DUC VÀ ÐÀO TAO TRƯèNG ÐAI HOC KINH TE TP. HO CHÍ MINH VĂN TUAN KI½T HOÀN THI½N CÔNG TÁC QUÃN LÝ NGÂN SÁCH TINH KIÊN GIANG Chuyên ngành: TÀI CHÍNH NHÀ NƯéC Mã so: 60.31.12 LU¾N VĂN THAC SĨ KINH TE NGƯèI HƯéNG DAN KHOA HOC TS. PHAN MY HANH TP. HO CHÍ MINH – Năm 2008 LèI Me ÐAU 1. Tính cap thiet cua de tài: Trong nhung năm qua, cùng vói quá trình h®i nh¾p kinh te vói khu vnc và quoc te, hoat d®ng cúa ngân sách nhà nưóc có v% trí het súc quan trong, the hi¾n qua vi¾c huy d®ng và phân bo nguon lnc hop lý, dám báo cân doi thu chi, lành manh tình hình tài chính; dám báo thnc hi¾n công bang xã h®i; thúc dNy kinh te phát trien nhanh, on d%nh và ben vung, tù dó dưa nưóc ta tù m®t nưóc nông nghi¾p, kém phát trien tró thành m®t nưóc công nghi¾p. Tuy nhiên, nguon lnc huy d®ng phnc vn cho phát trien cúa dat nưóc là có han, tình hình quán lý ngân sách thòi gian qua van còn that thoát, lãng phí, tham nhũng, kém hi¾u trong sú dnng von ngân sách nhà nưóc, gây bat bình trong dư lu¾n xã h®i và quan chúng nhân dân nên yêu cau huy d®ng và sú dnng có hi¾u lnc, hi¾u quá các nguon lnc thông qua công cn ngân sách nhà nưóc là het súc can thiet không chí ó cap quoc gia mà dòi hói các cap chính quyen d%a phương phái thnc hi¾n. Kiên Giang là m®t tính nông nghi¾p có quy mô kinh te nhó, lnc lưong sán xuat kém phát trien, giá tr% sán xuat không cao tù dó làm cho khá năng huy d®ng nguon thu ngân sách nhà nưóc thap trong khi nhu cau chi cho dau tư phát trien kinh te xã h®i là rat lón, nhat là nhung khoán chi cho giáo dnc, y te, dám báo xã h®i nên dòi hói vi¾c nâng cao hi¾u quá quán lý ngân sách nhà nưóc là het súc can thiet, góp phan phnc vn phát trien kinh te xã h®i cúa d%a phương. Thòi gian qua, công tác quán lý ngân sách tính Kiên Giang có sn chuyen bien tích cnc, thu ngân sách cơ bán dáp úng nhu cau chi góp phan kích thích tăng trưóng kinh te. Tuy nhiên, công tác quán lý ngân sách cúa tính van còn nhung ton tai rat cơ bán can phái khac phnc và hoàn thi¾n. Ðó là moi quan h¾ giua các cap ngân sách; vi¾c l¾p, chap hành dn toán ngân sách chưa gan ket vói ke hoach phát trien kinh te xã h®i; nguon lnc ngân sách dưoc sú dnng kém hi¾u quá và hi¾u lnc; dơn v% sú dnng ngân sách dưoc dánh giá thông qua vi¾c chap hành nhung quy d%nh mang n¾ng tính thú tnc hành chính, không quan tâm den nhung hàng hóa, d%ch vn cung cap cho xã h®i, không khuyen khích tiet ki¾m, chong lãng phí. Quán lý ngân sách phái vùa dám báo tính t¾p trung cúa chính sách tài chính quoc gia, vùa phát huy tính năng d®ng sáng tao, tính tn chú, tính minh bach và trách nhi¾m dang dưoc 4 d¾t ra rat cap bách cá ve thnc tien và lý lu¾n vì the tôi chon de tài ve “HOÀN THI½N 5 CÔNG TÁC QUÃN LÝ NGÂN SÁCH TINH KIÊN GIANG” làm lu¾n văn tot nghi¾p vói mong muon góp m®t phan nhó vào giái quyet nhung ton tai hi¾n nay và tùng bưóc nâng cao hi¾u quá quán lý ngân sách tính Kiên Giang góp phan phnc vn cho công cu®c phát trien kinh te xã h®i cúa d%a phương. 2. Ðoi tưong và pham vi nghiên cúu Lu¾n văn t¾p trung khái quát lai nhung van de ve khái ni¾m, bán chat, vai trò, cơ che quán lý ngân sách nhà nưóc và kinh nghi¾m ve quán lý ngân sách ó m®t so nưóc; phân tích ưu nhưoc diem, các ton tai và nguyên nhân cơ bán quán lý ngân sách tính Kiên Giang giai doan 2003-2007, trong dó có so sánh vói cơ só lý lu¾n, vói mnc tiêu phát trien kinh te xã h®i cúa Ngh% quyet Ðai h®i VIII (2005-2010), rút ra m®t so ket lu¾n ban dau và de xuat m®t so bi¾n pháp chú yeu can thiet nham hoàn thi¾n công tác quán lý ngân sách phù hop vói dieu ki¾n kinh te d%a phương. 3. Phương pháp nghiên cúu Lu¾n văn dã sú dnng phương pháp duy v¾t bi¾n chúng và duy v¾t l %ch sú cúa Chú nghĩa Mác - Lênin, làm phương pháp lu¾n nghiên cúu ve lĩnh vnc kinh te, tài chính, ngân sách. Ðong thòi sú dnng phương pháp phân tích tong hop, thong kê, so sánh dna trên lý thuyet tài chính và so li¾u thnc tien ve ngân sách tính Kiên Giang tù dó làm sáng tó các n®i dung nghiên cúu. 4. Ket cau lu¾n văn N®i dung cúa lu¾n văn ngoài phan mó dau, ket lu¾n, dưoc the hi¾n chú yeu ó 3 chương: Chương I: Cơ só lý lu¾n ve ngân sách nhà nưóc và quán lý ngân sách nhà nưóc. Chương II: Thnc trang quán lý ngân sách tính Kiên Giang. Chương III: M®t so giái pháp góp phan hoàn thi¾n, nâng cao hi¾u quá quán lý ngân sách tính Kiên Giang. CHƯƠNG I: CƠ Se LÝ LU¾N VE NGÂN SÁCH NHÀ NƯéC VÀ QUÃN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯéC 1.1. Khái ni¾m ve ngân sách nhà nưóc Nhìn tù góc d® khái ni¾m, ngân sách Nhà nưóc cho den nay có rat nhieu quan ni¾m cúa các nhà nghiên cúu dưa ra, song van chưa có khái ni¾m thong nhat. Tuy nhiên khi bàn den khái ni¾m ngân sách Nhà nưóc thì có 2 quan ni¾m pho bien ve ngân sách Nhà nưóc. Quan ni¾m thú nhat cho rang ngân sách Nhà nưóc là báng ke hoach thu chi bang tien cúa Nhà nưóc trong m®t khoáng thòi gian nhat d%nh. Quan ni¾m thú hai cho rang ngân sách Nhà nưóc là tong so tien thu và chi cúa Nhà nưóc. Hai quan ni¾m pho bien trên chí phán ánh dưoc hình thái hoat d®ng be ngoài cúa ngân sách và m¾t v¾t chat cúa ngân sách, nhưng neu nhìn ve bán chat bên trong thì chưa the hi¾n dưoc nguon goc kinh te xã h®i cúa ngân sách. Trong thnc te, thu¾t ngu thu - chi ngân sách dã dưoc khái quát hóa, trong dó thu dưoc hieu là tat cá các nguon tien dưoc huy d®ng cho Nhà nưóc còn chi bao gom các khoán chi và các khoán trá khác cúa Nhà nưóc, dong thòi hoat d®ng thu - chi ngân sách dưoc tien hành rat da dang và phong phú trên hau het các lĩnh vnc, tác d®ng den moi chú the kinh te - xã h®i. Như v¾y, có the nói dang sau hoat d®ng thu, chi cúa ngân sách dơn thuan là sn the hi¾n các quan h¾ kinh te, xã h®i giua Nhà nưóc vói các chú the. Như v¾y, tù nhung n®i dung trên, ta có the rút ra khái ni¾m chung ve ngân sách như sau: Xét trên phương di¾n n®i dung bên trong có the coi ngân sách Nhà nưóc là sn bieu hi¾n các quan h¾ tien t¾ phát sinh trong quá trình tao l¾p, phân phoi và sú dcng quy tien t¾ t¾p trung cúa Nhà nưóc ve cơ bán theo nguyên tac không hoàn trá trnc tiep. Tuy nhiên, theo Ðieu 1, Lu¾t Ngân sách nhà nưóc ban hành năm 2002 d%nh nghĩa “Ngân sách nhà nưóc là toàn b® các khoán thu, chi cúa Nhà nưóc dã dưoc cơ quan nhà nưóc có tham quyen quyet d%nh và dưoc thnc hi¾n trong m®t năm de báo dám thnc hi¾n chúc năng, nhi¾m vc cúa Nhà nưóc”. 1.2. Bãn chat cua ngân sách nhà nưóc 1.2.1. Tính tat yeu khách quan cua ngân sách nhà nưóc Qua nghiên cúu ve ngân sách Nhà nưóc cho thay van de noi lên dó là: Ngân sách không the tách ròi Nhà nưóc. M®t Nhà nưóc ra dòi, trưóc het phái có các nguon tài chính de chi tiêu cho mnc dích báo v¾ sn ton tai ngày càng vung chac cúa mình, dó là các khoán chi cho b® máy quán lý Nhà nưóc, cho cánh sát, quân d®i, cho giáo dnc, y te, phúc loi xã h®i, chi cho dau tư xây dnng cơ bán, ket cau ha tang, chi cho phát trien sán xuat v.v... tat cá các nhu cau chi tiêu tài chính cúa Nhà nưóc deu dưoc thóa mãn bang các nguon thu tù thue, các khoán thu không mang tính chat thue, vay no và các hình thúc thu khác. Dù muon hay không muon quá trình thu chi dó luôn ánh hưóng, tác d®ng den quá trình kinh te xã h®i cúa m®t quoc gia. Xét ó khía canh này rõ ràng hoat d®ng thu chi cúa ngân sách Nhà nưóc là hoat d®ng dieu chính quá trình kinh te, xã h®i. 1.2.2. Bãn chat cua ngân sách nhà nưóc Hoat d®ng cúa ngân sách Nhà nưóc là hoat d®ng phân phoi các nguon tài chính, là quá trình giái quyet quyen loi kinh te giua Nhà nưóc và xã h®i vói ket quá là các nguon tài chính dưoc phân chia thành hai phan: phan n®p vào ngân sách Nhà nưóc và phan de lai cho các thành viên cúa xã h®i. Phan n®p vào ngân sách Nhà nưóc se tiep tnc phân phoi lai, the hi¾n qua các khoán cap phát tù ngân sách cho các mnc dích tiêu dùng và dau tư. Trong quá trình phân phoi giá tr% tong sán phNm quoc dân dã làm xuat hi¾n h¾ thong các quan h¾ tài chính. Hoat d®ng thu chi Ngân sách nhà nưóc cũng là hoat d®ng tài chính và cũng làm náy sinh các quan h¾ tài chính. H¾ thong các quan h¾ tài chính tao nên bán chat cúa ngân sách Nhà nưóc dưoc the hi¾n dưói hình thúc cn the, dó là các moi quan h¾ sau: M®t là, quan h¾ tài chính giua Nhà nưóc và các doanh nghi¾p hoat d®ng sán xuat kinh doanh. Hai là, quan h¾ tài chính giua ngân sách Nhà nưóc vói các dơn v% quán lý Nhà nưóc nam trong các lĩnh vnc sn nghi¾p văn hóa xã h®i, hành chính và an ninh quoc phòng. Ba là, quan h¾ kinh te giua ngân sách Nhà nưóc vói h® gia dình và dân cư. chính. Bon là, quan h¾ kinh te giua ngân sách Nhà nưóc vói th% trưòng tài Tóm lai: tù sn phân tích trên dây, ta thay m¾c dù bieu hi¾n cúa ngân sách Nhà nưóc rat da dang và phong phú, nhưng ve thnc chat chúng deu phán ánh lai n®i dung cơ bán là: - Ngân sách Nhà nưóc hoat d®ng trong lĩnh vnc phân phoi các nguon tài chính và vì v¾y, nó the hi¾n các moi quan h¾ ve loi ích kinh te giua Nhà nưóc và xã h®i. - Quyen lnc ngân sách thu®c ve Nhà nưóc, moi khoán thu và chi tài chính cúa Nhà nưóc deu do Nhà nưóc quyet d%nh và nham mnc dích phnc vn yêu cau thnc hi¾n các chúc năng cúa Nhà nưóc. Nhung n®i dung trên chính là nhung m¾t, nhung moi liên h¾ quyet d %nh sn phát sinh, phát trien cúa ngân sách Nhà nưóc. Do dó, có the ket lu¾n bán chat cúa ngân sách Nhà nưóc như sau: ngân sách Nhà nưóc là h¾ thong các moi quan h¾ kinh te và xã h®i giua Nhà nưóc và xã h®i phát sinh trong quá trình Nhà nưóc huy d®ng và sú dnng các nguon tài chính nham dám báo yêu cau thnc hi¾n các chúc năng quán lý và dieu hành nen kinh te - xã h®i cúa mình. 1.2.3. Chúc năng cua ngân sách nhà nưóc Qua phân tích ve bán chat cúa ngân sách nhà nưóc và tính tat yeu khách quan cúa ngân sách nhà nưóc có the thay ngân sách nhà nưóc xét ve chúc năng bao gom các khía canh chú yeu sau dây: Ngân sách nhà nưóc là công cn thnc hi¾n vi¾c huy d®ng và phân bo nguon lnc tài chính trong xã h®i; dang sau hoat d®ng thu chi ngân sách bang tien là sn the hi¾n quá trình phân bo các yeu to dau vào cúa quá trình sán xuat kinh doanh. Ngân sách nhà nưóc là b® ph¾n cúa tài chính nhà nưóc nên nó có chúc năng phân phoi, chúc năng giám doc. Trong nen kinh te th% trưòng vi¾c phân bo nguon lnc xã h®i dưoc thnc hi¾n chú yeu theo hai kênh: kênh cúa các lnc lưong th% trưòng và kênh cúa Nhà nưóc thông qua hoat d®ng thu chi cúa tài chính nhà nưóc nói chung và ngân sách nói riêng tù dó nó còn có chúc năng dieu chính quá trình kinh te xã h®i thông qua các công cn cúa nó. 1.3. Vai trò cua ngân sách nhà nưóc Vai trò cúa ngân sách Nhà nưóc dưoc xác d%nh trên cơ só các chúc năng và trên cơ só các nhi¾m vn cn the cúa nó trong tùng giai doan. Vói quan diem dó, có the khang d%nh ngân sách Nhà nưóc có các vai trò sau: 1.3.1. Vai trò huy d®ng nguon tài chính de dãm bão nhu cau chi tiêu cua Nhà nưóc Huy d®ng nguon lnc tài chính de dám báo nhu cau chi tiêu cúa Nhà nưóc là m®t trong vai trò quan trong có tính chat truyen thong cúa Ngân sách nhà nưóc. Vai trò dó bat nguon tù nhu cau ton tai và phát trien cúa b® máy quán lý Nhà nưóc. Ðe ton tai và phát trien b® máy Nhà nưóc, dieu hien nhiên là Nhà nưóc phái t¾p trung dưoc m®t nguon lnc tài chính nhat d%nh. Ngân sách nhà nưóc chính là m®t trong nhung công cn thnc hi¾n yêu cau dó. Tuy nhiên cũng can nh¾n thay rang nguon lnc tài chính Nhà nưóc t¾p trung vào tay mình thông qua công cn Ngân sách nhà nưóc là ket quá hoat d®ng kinh te cúa các chú the trong nen kinh te. Do dó vi¾c d®ng viên nguon lnc tài chính vào tay Nhà nưóc thông qua công cn Ngân sách nhà nưóc không phái vô han mà can có sn cân nhac tính toán cNn th¾n. Có như v¾y mói phát huy vai trò tích cnc cúa Ngân sách nhà nưóc trong vi¾c d®ng viên nguon lnc tài chính cho Nhà nưóc. Tiêu chuNn quan trong de phát huy vai trò d®ng viên cúa Ngân sách nhà nưóc là phái xem xét den khía canh loi ích giua Nhà nưóc và các chú the kinh te. Pham vi, múc d® d®ng viên cúa Ngân sách nhà nưóc sao cho phù hop giái quyet tot moi quan h¾ giua tích tn và t¾p trung nham không ngùng gia tăng các nguon lnc tài chính cúa xã h®i. 1.3.2. Vai trò quãn lý dieu tiet vĩ mô nen kinh te Xuat phát tù dieu ki¾n cn the, trong giai doan hi¾n nay, ngân sách Nhà nưóc có vai trò là công cn dieu chính vĩ mô nen kinh te xã h®i cúa Nhà nưóc. Vai trò này rat quan trong. Bói, trong cơ che kinh te th% trưòng ó Vi¾t Nam, can phái có sn dieu chính vĩ mô tù phía Nhà nưóc. Song, Nhà nưóc cũng chí có the thnc hi¾n dieu chính thành công khi có nguon tài chính dám báo, khi sú dnng tri¾t de và có hi¾u quá công cn ngân sách Nhà nưóc, de thnc hi¾n quán lý, dieu tiet vĩ mô nen kinh te xã h®i theo ba n®i dung cơ bán sau: Ve m¾t kinh te: Ðe duy trì sn on d%nh cúa môi trưòng kinh te vĩ mô và thúc dNy tăng trưóng kinh te, dòi hói sn can thiet phái có Nhà nưóc can thi¾p de khac phnc nhung khuyet t¾t cúa cơ che th% trưòng. Trong dó, Nhà nưóc có vai trò d%nh hưóng hình thành cơ cau kinh te mói, kích thích phát trien sán xuat, kinh doanh và chong d®c quyen. Nhà nưóc không the bó qua công cn ngân sách khi thnc hi¾n vai trò này. Ngân sách Nhà nưóc cung cap nguon kinh phí de Nhà nưóc dau tư cho ket cau ha tang, hình thành các doanh nghi¾p ó các ngành then chot và mũi nhon. Các khoán chi dau tư cúa ngân sách Nhà nưóc có tác dnng d%nh hưóng hình thành cơ cau kinh te và là d®ng lnc thúc dNy sn ra dòi cúa các cơ só kinh te mói. Ngoài ra, Nhà nưóc còn sú dnng các công cn b® ph¾n cúa ngân sách Nhà nưóc là thue và chi dau tư cúa ngân sách Nhà nưóc de hưóng dan, kích thích và tao súc ép doi vói các chú the trong hoat d®ng kinh te. Vói vi¾c phoi hop v¾n dnng thue trnc thu và thue gián thu, v¾n dnng thue suat thích hop có tác dnng hưóng dan, khuyen khích thúc dNy các thành phan kinh te mó r®ng hoat d®ng kinh doanh, tao ra môi trưòng canh tranh, thu hút von dau tư và d%nh hưóng dau tư cúa khu vnc doanh nghi¾p. Các nguon von vay no tù nưóc ngoài và tù trong nưóc se tao thêm nguon von cho phát trien nen kinh te. Hi¾u quá sú dnng các nguon von vay no cúa Nhà nưóc cũng là m®t van de phái xem xét th¾n trong khi quyet d%nh thnc hi¾n các bi¾n pháp huy d®ng tien vay. Ve m¾t xã h®i: Thnc tien cho thay áp dnng mô hình kinh te th% trưòng bên canh nhung m¾t tích cnc, cũng làm náy sinh nhieu khía canh tiêu cnc mà bán thân kinh te th% trưòng dơn thuan không the giái quyet dưoc như van de phân cnc giàu nghèo, các t¾ nan xã h®i. Ðe giái quyet các van de dó can có sn can thi¾p cúa Nhà nưóc. Trong kinh te th% trưòng, giái quyet tot các van de xã h®i náy sinh thu®c ve chúc năng, vai trò, nhi¾m vn cơ bán cúa Nhà nưóc. Ðe thnc hi¾n vai trò dó, Nhà nưóc phái sú dnng den công cn Ngân sách nhà nưóc. Thông qua công cn thue Nhà nưóc thnc hi¾n vi¾c dieu tiet thu nh¾p dám báo công bang xã h®i, thu hep khoáng cách chênh l¾ch thu nh¾p. Thông qua các khoán chi Ngân sách nhà nưóc thnc hi¾n các chính sách xã h®i, dám báo cho xã h®i phát trien công bang văn minh. Ve m¾t th% trưòng: ngân sách Nhà nưóc có vai trò quan trong doi vói vi¾c thnc hi¾n các chính sách ve on d%nh giá cá, th% trưòng. Cung cau và giá cá thưòng xuyên tác d®ng lan nhau và chi phoi manh sn hoat d®ng cúa th% trưòng. Sn mat cân doi giua cung và cau se tác d®ng den giá cá, làm cho giá cá tăng ho¾c giám d®t bien và gây ra bien d®ng trên th% trưòng. Ðong thòi, moi quan h¾ giua giá cá, thue và dn tru Nhà nưóc có ánh hưóng sâu sac tói tình hình th% trưòng. Cá ba yeu to này deu không tách ròi hoat d®ng cúa ngân 7 sách Nhà nưóc. Ðe báo v¾ quyen loi cúa ngưòi tiêu dùng và kích thích sán xuat phát trien, Nhà nưóc phái theo dõi sn bien d®ng cúa giá cá trên th% trưòng và phái có nguon dn tru ve hàng hóa và tài chính de dieu chính. Sn dieu tiet linh hoat và có hi¾u quá cúa Nhà nưóc doi vói hoat d®ng cúa th% trưòng thông qua các loai quy dn tru cúa Nhà nưóc se phn thu®c vào múc d® hình thành các loai quy dn tru này trong nen kinh te quoc dân. Trong quá trình dieu chính th% trưòng ngân sách Nhà nưóc còn tác d®ng den sn hoat d®ng cúa th% trưòng tien t¾, th% trưòng von và trên có só dó góp phan khong che và dNy lùi lam phát. 1.4. H¾ thong ngân sách nhà nưóc H¾ thong Ngân sách nhà nưóc là tong the các cap ngân sách, có moi quan h¾ gan bó huu cơ vói nhau trong quá trình thnc hi¾n nhi¾m vn thu chi cúa moi cap ngân sách. Tuỳ theo mô hình to chúc hành chính cúa moi nưóc mà ton tai hình thúc to chúc h¾ thong ngân sách nhà nưóc, chang han: ó các nưóc có mô hình to chúc hành chính liên bang (như Ðúc, My, Malaysia, Canada, ...) h¾ thong ngân sách nhà nưóc dưoc to chúc thành ba cap: ngân sách liên bang, ngân sách bang, ngân sách d%a phương; ó các nưóc có to chúc hành chính theo the che nhà nưóc thong nhat hay phi liên bang (như Pháp, Anh, Ý, Nh¾t, ...) to chúc h¾ thong ngân sách gom hai cap: ngân sách trung ương và ngân sách d%a phương. Theo Hien pháp ó nưóc ta, qui d%nh moi cap chính quyen có m®t cap ngân sách riêng de thnc hi¾n các chúc năng, nhi¾m vn cúa minh tai d%a phương. Cap ngân sách dưoc hình thành trên cơ só cap chính quyen Nhà nưóc. Ðe có m®t cap ngân sách thì phái có m®t cap chính quyen vói nhung nhi¾m vn toàn di¾n, dong thòi phái có khá năng nhat d%nh ve nguon thu tai d %a phương do cap chính quyen dó quán lý. Phù hop vói mô hình h¾ thong chính quyen Nhà nưóc ta hi¾n nay, h¾ thong Ngân sách nhà nưóc theo lu¾t d %nh bao gom ngân sách Trung ương và ngân sách các cap chính quyen d %a phương (NSÐP), ngân sách d%a phương bao gom: - Ngân sách cap tính, thành pho trnc thu®c Trung ương (goi chung là ngân sách tính); - Ngân sách huy¾n, qu¾n, th% xã, thành pho thu®c tính (goi chung là ngân sách huy¾n); - Ngân sách cap xã, phưòng, th% tran (goi chung là ngân sách cap xã). Sơ do 1: H¾ thong các cap ngân sách nhà nưóc NGÂN SÁCH NHÀ NƯéC NGÂN SÁCH TRUNG ƯƠNG NGÂN SÁCH ÐNA PHƯƠNG NGÂN SÁCH CAP TINH, THÀNH PHO TRUC THU®C TRUNNG ƯƠNG (NGÂN SÁCH TINH) NGÂN SÁCH HUY½N, QU¾N THÀNH PHO TRUC THU®C TINH (NGÂN SÁCH HUY½N) NGÂN SÁCH XÃ, PHƯèNG, THN TRAN (NGÂN SÁCH XÃ) 1.5. Ve quãn lý ngân sách nhà nưóc 1.5.1. Nguyên tac quãn lý ngân sách Trong quán lý ngân sách Nhà nưóc ó các nưóc có nen kinh te th% trưòng deu tuân thú m®t so nguyên tac cơ bán sau: - Nguyên tac thong nhat: Nhà nưóc chí có m®t ngân sách t¾p hop tat cá các khoán thu và các khoán chi. - Nguyên tac ve sn day dú và toàn b® cúa ngân sách Nhà nưóc, nham quán lý t¾p hop moi khoán thu chi deu dưoc quán lý qua ngân sách, không có tình trang de ngoài ngân sách. - Nguyên tac trung thnc: dòi hói moi khoán thu chi ngân sách phát sinh deu phái dưoc the hi¾n chính xác, day dú, phán ánh dúng vói thnc chat cúa các nghi¾p vn kinh te phát sinh. - Nguyên tac công khai: Chính phú phái công bo công khai trên các phương ti¾n thông tin dai chúng. Trên thnc te, ó moi nưóc và trong tùng giai doan, vì loi ích giai cap và vì lý do khác, nhieu khi nhung nguyên tac cơ bán cũng b% vi pham ho¾c chí dưoc chap hành m®t cách hình thúc. 1.5.2. Quãn lý thu ngân sách nhà nưóc Thu ngân sách nhà nưóc là nhung khoán tien nhà nưóc huy d®ng vào ngân sách nhà nưóc de thõa mãn nhu cau chi tiêu cúa nhà nưóc. Tuy nhiên, thnc chat thu ngân sách chí bao gom thu mang tính bat bu®c dưói hình thúc thue; các khoán thu phí, l¾ phí và các khoán thu khác. Ve m¾t bán chat, thu ngân sách nhà nưóc là h¾ thong nhung quan h¾ kinh te giua nhà nưóc và xã h®i phát sinh trong quá trình nhà nưóc huy d®ng các nguon tài chính de hình thành nên quy tien t¾ t¾p trung cúa nhà nưóc nham thõa mãn các nhu cau chi tiêu cúa nhà nưóc. Thu ngân sách nhà nưóc có vai trò dám báo nguon von thnc hi¾n các nhu cau chi tiêu cúa nhà nưóc, các mnc tiêu phát trien kin te xã h®i, dong thòi thông qua thu ngân sách nhà nưóc, nhà nưóc thnc hi¾n vi¾c quán lý dieu tiet vĩ mô nen kinh te. Căn cú vào hình thúc d®ng viên, thu ngân sách nhà nưóc thành 03 loai thu dưói hình thúc nghĩa vn thue, phí l¾ phí; thu dóng góp tn nguy¾n và thu vay mưon trong và ngoài nưóc. Trong quán lý thu ngân sách, khá năng thu ngân sách dưoc dánh giá bang tý l¾ thu ngân sách và GDP, so sánh toc d® tăng thu và tăng GDP xem thu ngân sách có tương xúng vói GDP nham dám báo tính hop lý, không lam thu, vùa dám báo, boi dưõng nguon thu và kích thích tăng trưóng kinh te. Ngoài ra, trong cơ cau thu còn tính den tý l¾ các khoán thu thue, phí, l¾ phí trong tong thu, tý l¾ này lón the hi¾n tính on d%nh trong thu ngân sách. N®i dung quán lý thu ngân sách dưoc the hi¾n qua các khâu l¾p dn toán tùng khoán thu trên cơ só nhi¾m vn phát trien kinh te xã h®i; che d®, chính sách thu ngân sách hi¾n hành; tình hình thnc hi¾n thu ngân sách năm trưóc, khâu to chúc thnc hi¾n có vai trò quan trong, dòi hói phái có sn phoi hop dong b® giua các cap chính quyen trong thnc hi¾n thu, dám báo thu dúng, thu dú và huy d®ng k%p thòi nguon lnc phnc vn nhu cau chi. Ket thúc năm tài 10 chính so sánh ket quá thnc hi¾n vói so dn toán dưoc l¾p dau năm, tù dó có dánh giá múc d® hoàn thành, nhung ket quá dat dưoc và ton tai can phái khac phnc. Ngoài ra, công tác thanh tra, kiem tra thnc hi¾n nghĩa vn doi vói ngân sách dưoc quan tâm, chú trong thưòng xuyên, nó giúp phát hi¾n, ngăn ch¾n k%p thòi nhung hi¾n tưong tiêu cnc trong quán lý, chap hành các lu¾t thue; các khoán thu phí, l¾ phí thu®c ngân sách nhà nưóc; các che d® ve ke toán thong kê thue tù dó góp phan han che, chong that thu ngân sách nhà nưóc, dám báo nguon lnc cho thnc hi¾n các mnc tiêu phát trien kinh te xã h®i. 1.5.3. Quãn lý chi ngân sách nhà nưóc Chi ngân sách nhà nưóc là nhung khoán chi tiêu do Chính phú hay các pháp nhân hành chính thnc hi¾n de dat dưoc các mnc tiêu công ích, chang han như báo v¾ an ninh tr¾t tn, dám báo xã h®i... Ve m¾t bán chat, chi ngân sách nhà nưóc là h¾ thong nhung quan h¾ phân boi lai các khoán thu nh¾p phát sinh trong quá trình sú dnng có ke hoach quy tien t¾ t¾p trung cúa nhà nưóc nham thnc hi¾n tăng trưóng kinh te, tùng bưóc mó r®ng sn nghi¾p văn hóa xã h®i, duy trì hoat d®ng cúa b® máy quán lý nhà nưóc và dám báo an ninh quoc phòng. Trong chi ngân sách nhà nưóc, chú yeu là chi dau tư phát trien và chi thưòng xuyên. Ðoi vói chi thưòng xuyên, là khoán chi gan lien vói thnc hi¾n chúc năng quán lý kinh te xã h®i cúa nhà nưóc, dám báo mnc dích tiêu dùng, duy trì hoat d®ng cúa b® máy hành chính, n®i dung chi rat da dang. Tuy nhiên, do nguon thu ngân sách nhà nưóc có giói han, nhu cau chi dau tư lón nên trong quán lý chi thưòng xuyên dòi hói phái thnc hi¾n nghiêm nguyên tac chi theo dn toán dưoc duy¾t, dúng n®i dung, doi tưong, d%nh múc chi; dám báo tiet ki¾m, hi¾u quá. Moi khoán chi trong dn toán dưoc cap có thNm quyen giao phái dưoc kiem soát trưóc, trong, và sau chi dám báo dúng tiêu chuNn, d%nh múc chi theo hưóng dan cúa B® Tài chính, ho¾c liên t%ch giua b® Tài chính và b® chuyên ngành; d%nh múc chi dã dưoc HÐND tính quyet d%nh. Ðoi vói chi dau tư phát trien có tính den cơ cau chi thóa dáng cho xây dnng cơ só ha tang ky thu¾t và cơ só ha tang xã h®i, dây là nguyên tac trong bo trí và danh mnc dau tư, tránh phân tán, dàn trãi và dám báo phát trien cân doi giua các ngành và vùng kinh te. Ngoài ra, trong quán lý chi dau tư còn phái thnc hi¾n nghiêm nguyên tac cap phát von dau tư như trình tn dau tư và xây dnng, dám báo dúng mnc dích, dúng ke hoach; thnc hi¾n cap phát theo múc d® thnc te hoàn thành theo dúng dn toán dưoc duy¾t. Chi ngân sách dưoc do bang tý l¾ tong chi ngân sách vói GDP; chi dau tư phát trien, chi thưòng xuyên, chi sn nghi¾p dưoc xác d%nh tý l¾ so vói tong chi và so vói GDP. Moi tương quan giua tong thu và tong chi, tý l¾ tong thu, tong chi; chi dau tư phát trien, chi giáo dnc so vói GDP the hi¾n quy mô và trình d® phát trien cúa tùng d%a phương. Trong chi ngân sách phái dám báo tý l¾ hop lý giua chi thưòng xuyên và chi dau tư phát trien; trong chi thưòng xuyên quan tâm den tý l¾ chi cho giáo dnc, dào tao và khoa hoc công ngh¾. 1.5.4. Cân doi ngân sách nhà nưóc M®t trong nhung nguyên tac quan trong nhat trong quán lý ngân sách Nhà nưóc là báo dám sn cân doi giua thu và chi. Cân doi ngân sách là m®t cân doi quan trong nhat trong nen kinh te và là dieu ki¾n quan trong cơ bán de on d%nh và phát trien kinh te xã h®i. Do v¾y cân doi ngân sách Nhà nưóc phái báo dám tính vung chac, tích cnc, hi¾n thnc và tró thành diem tna cho các cân doi khác trong nen kinh te. Xét ve m¾t n®i dung thì phan thu và phan chi cúa ngân sách Nhà nưóc có moi liên h¾ huu cơ vói nhau và phái dưoc cân bang vói nhau. Tuy v¾y trong thnc te rat hãn huu và khó có trưòng hop tong thu dúng bang tong chi ngân sách, mà thưòng xáy ra m®t trong hai trưòng hop sau hơn: - Tong thu ngân sách Nhà nưóc lón hơn tong chi ngân sách Nhà nưóc, trưòng hop này goi là ngân sách ket dư hay b®i thu. - Tong thu ngân sách Nhà nưóc nhó hơn tong chi ngân sách Nhà nưóc, trưòng hop này goi là ngân sách thâm hnt hay b®i chi. Quan diem mói ve cân doi ngân sách hi¾n nay là: Tong thu không nhung bù dap dưoc tong chi mà yêu cau phái có nguon dn phòng và dn tru dú múc de Nhà nưóc có the chú d®ng dieu hành ngân sách trong trưòng hop có nhung bien d®ng nhat d%nh. M¾t khác còn phái giám và han che thu tù nguon vay ho¾c không phát hành tien de thnc hi¾n nhi¾m vn chi ngân sách. Trong nen kinh te th% trưòng thì ngoài vi¾c ngân sách Nhà nưóc yêu cau phái báo dám cân doi không nhung trên tong the mà còn phái cân doi trong chi tiet cơ cau nguon thu và nhi¾m vn chi. Nói cách khác ngân sách Nhà nưóc dưoc xây dnng trên mô hình quán lý dna trên cơ só moi quan h¾ tương quan giua tích lũy và tiêu dùng, thnc hi¾n phân phoi nguon tài chính phát sinh ngay tù khi hình thành thu ngân sách, theo yêu cau quán lý kinh te cúa Nhà nưóc. Xu hưóng trong cân doi thu chi ngân sách là luôn phái báo dám cho nhu cau chi tiêu dùng thưòng xuyên ó múc hop lý và tiet ki¾m, trá dưoc no và dành cho dau tư phát trien vói tý l¾ ngày càng lón. Chí có tăng thu ngân sách mói tăng chi và chú yeu là tăng chi cho dau tư phát trien và bo sung quy dn tru tài chính. Neu thu không dat ke hoach dn kien thì phái giám chi tương úng theo nguyên tac cat giám các khoán chi thưòng xuyên, trưóc het là các khoán chi chưa búc thiet như chi mua sam, h®i ngh%, súa chua, tiep khách...Trong trưòng hop có che d® mói ban hành ho¾c nhung súa doi bo sung che d® có liên quan den thu, chi ngân sách Nhà nưóc neu chưa dưoc tính toán trong dn toán ngân sách hàng năm thì thòi gian thi hành phái dòi lai den năm ngân sách sau dó. Ngân sách Nhà nưóc chí b®i chi cho dau tư phát trien và phái dưoc quán lý ch¾t che, sú dnng có hi¾u quá de có dieu ki¾n trá no. Không b®i chi cho chi thưòng xuyên, không vay thương mai nưóc ngoài hay vay ngan han trá lãi suat cao de bù dap b®i chi ngân sách Nhà nưóc. 1.5.5. Quãn lý no ngân sách nhà nưóc Ve tong quát, nguyên nhân pho bien dan den vay no cúa nhà nưóc là nhu cau chi và thnc te chi cúa nhà nưóc cho tiêu dùng không the cat giám mà ngày càng tăng lên, trong khi vi¾c tao nguon thu, tăng thu là có han, dan den vay no de tài tro cho chi tiêu ngân sách. Vay no cúa nhà nưóc gom vay trong nưóc thông qua phát hành trái phieu trên th% trưòng tài chính trong nưóc, ưu diem de trien khai và ít ch%u ánh hưóng tù bên ngoài, nhưng lai giói han nguon lnc và tác d®ng den lãi suat. Trong khi dó, vay no nưóc ngoài thông qua nguon tài tro phát trien, phát hành trái phieu nhà nưóc trên th% trưòng tài chính quoc te... huy d®ng dưoc nguon lnc lón nhưng ch%u ràng bu®c bói dieu ki¾n kinh te, chính tr%. Nhìn chung moi khoán vay có ưu nhưoc diem riêng, tuy theo tình hình thnc te de lna chon giái pháp cũng như lieu lưong thích hop vói tình hình kinh te xã h®i, sao cho phát huy toi da m¾t tích cnc và han che den múc có the các tác d®ng tiêu cnc. Quán lý no ngân sách dòi hói phái có m®t chien lưoc hop lý, han che dưoc mat cân doi no, dám báo no vay dưoc sú dnng hi¾u quá, kích thích kinh te phát trien. Nguon thnc hi¾n trá no dưoc trích tù tong sán phNm xã h®i hàng năm và no ngân sách dưoc do bang tý l¾ tong no so vói GDP. Ngoài ra, doi vói nưóc ta, ngân sách tính dưoc phép vay de dau tư xây dnng các công trình ket cau ha tang trong ke hoach 5 năm dã dưoc HÐND quyet d%nh, múc dư no tù nguon huy d®ng không quá 30% von dau tư xây dnng cơ bán trong nưóc hàng năm cúa ngân sách tính. Nguon trá no bo trí trong von xây dnng cơ bán hàng năm, hi¾u quá dau tư cúa dn án, và múc tăng thu cúa d%a phương. 1.6. Cơ che phân cap quãn lý ngân sách nhà nưóc 1.6.1. Sn can thiet phân cap quãn lý ngân sách Nhà nưóc Phân cap quán lý ngân sách Nhà nưóc là yêu cau khách quan trong quá trình phát trien kinh te, xã h®i. Yêu cau khách quan dó nó bat nguon tù hai lý do chính: M®t là, xuat phát tù yêu cau phát huy the manh ve kinh te xã h®i ó tùng d%a bàn hành chính d%a phương. Hai là, xuat phát tù vi¾c phân giao các nhi¾m vn ve kinh te - xã h®i cho các cap chính quyen. Như dã trình bày, vai trò cúa ngân sách Nhà nưóc rat quan trong doi vói tùng d%a phương cũng như doi vói nen kinh te quoc dân. Quyet d%nh den sn tăng trưóng kinh te, dieu chính cơ cau kinh te giua các ngành kinh te và các vùng kinh te. Vì v¾y can phái thông qua các chính sách tài chính hop lý, phù hop vói tùng thòi kỳ như: chính sách dau tư; chính sách thue, phí và l¾ phí; chính sách nhà ó,v.v.... Ðong thòi can d%nh hưóng cn the doi vói m®t so chính sách như: che d® dat dai, nhà ó, che d® cho thuê nhà, che d® thu phí, l¾ phí, v.v.... Ve d%nh múc, tiêu chuNn, che d®, vi¾c qui d%nh thong nhat trong toàn quoc là yêu cau khách quan cúa nen kinh te xã h®i. Thnc hi¾n phân cap trách nhi¾m cho d%a phương theo hưóng: nhung tiêu chuNn d%nh múc quan trong phái do Nhà nưóc Trung ương thong nhat quán lý và qui d%nh; còn m®t so tiêu chuNn, d%nh múc khác ít quan trong hơn se do chính quyen d%a phương qui d%nh, căn cú vào khá năng v¾t chat và dieu ki¾n cn the cúa tùng d%a phương mà có chính sách phù hop và dúng lu¾t. Rõ ràng, sn can thiet phái sóm có chính sách cn the và thnc hi¾n nghiêm minh, thì nguyên tac thong nhat cúa ngân sách Nhà nưóc se dưoc phát huy. Neu không thì sn roi loan se ngày càng tăng, ánh hưóng không tot cho nen kinh te xã h®i. Nhi¾m vn cúa chính quyen d%a phương von rat da dang và phúc tap, trong cơ che mói vai trò cúa chính quyen d%a phương lai càng quan trong, h¾ thong quán lý và qui che quán lý ngân sách Nhà nưóc ó nưóc ta khá phúc tap