Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách huyện tam nông – tỉnh phú thọ...

Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách huyện tam nông – tỉnh phú thọ

.PDF
106
140
143

Mô tả:

i ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THỊ MAI HOA HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH HUYỆN TAM NÔNG – TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Thái Nguyên – 2013 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THỊ MAI HOA HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH HUYỆN TAM NÔNG – TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Hữu Đạt Thái Nguyên – 2013 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ bất cứ một luận văn nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Tam Nông, ngày tháng năm 2013 Tác giả Luận văn Trần Thị Mai Hoa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài, ngoài sự nỗ lực cố gắng của bản thân, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cá nhân và tập thể. Trƣớc hết, tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Sau Đại học – Trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, Khoa Kinh tế trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội và khoa Kinh tế trƣờng Đại học Nông nghiệp I Hà Nội; đặc biệt là sự giúp đỡ, hƣớng dẫn tận tình của thầy giáo PGS. TS. Nguyễn Hữu Đạt – Viện Kinh tế Việt Nam trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Qua đây, tôi cũng xin đƣợc cảm ơn tới Lãnh đạo và chuyên viên phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Tam Nông, Chi cục thuế huyện Tam Nông, Kho bạc Nhà nƣớc và phòng Thống kê huyện Tam Nông đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thu thập tài liệu phục vụ cho đề tài luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, gia đình, bạn bè đã giúp đỡ, động viên và khích lệ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tam Nông, ngày tháng năm 2013 Tác giả Luận văn Trần Thị Mai Hoa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iii MỤC LỤC Trang phụ bìa LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ....................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................... viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ........................................................................ ix LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài: ............................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu: ................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: ............................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu: ................................................... 3 5. Những đóng góp mới của đề tài: ................................................................. 3 6. Bố cục của luận văn: ................................................................................... 3 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH HUYỆN ............................................ 4 1.1. Cơ sở lý luận về Ngân sách Nhà nƣớc và quản lý Ngân sách huyện....... 4 1.1.1. Ngân sách Nhà nƣớc ............................................................................. 4 1.1.1.1. Khái niệm Ngân sách Nhà nước ........................................................ 4 1.1.1.2. Đặc điểm của NSNN ........................................................................... 4 1.1.1.3. Vai trò của NSNN ............................................................................... 4 1.1.1.4. Hệ thống NSNN .................................................................................. 7 1.1.2. Quản lý Ngân sách huyện .................................................................... 9 1.1.2.1. Khái niệm quản lý Ngân sách huyện ................................................ 9 1.1.2.2. Nguyên tắc cơ bản về quản lý NSNN, quản lý Ngân sách huyện ...... 10 1.1.2.3. Quy định phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi của Ngân sách huyện ..... 11 1.1.2.4. Nội dung quản lý Ngân sách huyện ................................................. 13 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iv 1.1.2.5. Những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến công tác quản lý Ngân sách huyện ...................................................................................................... 18 1.2. Kinh nghiệm quản lý NSNN trên thế giới, quản lý Ngân sách huyện ở Việt Nam và bài học rút ra ........................................................................... 27 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý chi NSNN của Hàn Quốc và bài học rút ra đối với Việt Nam ................................................................................................... 27 1.2.2. Kinh nghiệm quản lý thu Ngân sách huyện ở quận Cẩm Lệ thành phố Đà Nẵng và bài học rút ra ...................................................................... 33 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 38 2.1. Các câu hỏi nghiên cứu .......................................................................... 38 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................... 38 2.2.1. Cơ sở phương pháp luận ..................................................................... 38 2.2.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể .................................................. 38 2.2.2.1. Phương pháp chọn địa bàn nghiên cứu ............................................. 38 2.2.2.2. Phương pháp thu thập tài liệu ........................................................... 40 2.2.2.3. Phương pháp xử lý số liệu.................................................................. 40 2.2.2.4. Phương pháp phân tích ...................................................................... 40 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu .......................................................... 41 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH HUYỆN TAM NÔNG – TỈNH PHÚ THỌ GIAI ĐOẠN 2010 - 2012 ...... 43 3.1. Khái quát chung về đặc điểm của huyện Tam Nông – tỉnh Phú Thọ ảnh hƣởng đến công tác quản lý Ngân sách huyện .................................... 43 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................ 43 3.1.2. Đặc điểm Kinh tế - Xã hội huyện Tam Nông ..................................... 44 3.1.3. Khái quát về phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Tam Nông .......... 47 3.2. Thực trạng công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông giai đoạn từ 2010 - 2012 ................................................................................................. 50 3.2.1. Quy định phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi của Ngân sách cấp huyện và Ngân sách xã, thị trấn giai đoạn từ 2010 – 2012 ........................ 50 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn v 3.2.1.1. Nguồn thu và nhiệm vụ chi của Ngân sách cấp huyện .................. 50 3.2.1.2. Nguồn thu và nhiệm vụ chi của Ngân sách xã, thị trấn ................. 50 3.2.2. Quy định tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa Ngân sách cấp huyện với Ngân sách xã, thị trấn giai đoạn 2010 – 2012 ........................... 51 3.2.3. Thực trạng công tác quản lý, điều hành Ngân sách huyện Tam Nông giai đoạn 2010 - 2012........................................................................... 51 3.2.3.1. Công tác lập, quyết định, phân bổ và giao dự toán Ngân sách ...... 51 3.2.3.2. Tình hình thực hiện dự toán Ngân sách huyện Tam Nông ........... 53 3.2.3.3. Công tác quyết toán Ngân sách huyện Tam Nông .......................... 72 3.3. Đánh giá về công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông- tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2010 - 2012 ............................................................................. 73 3.3.1. Những kết quả đạt được ...................................................................... 73 3.3.2. Một số hạn chế ..................................................................................... 75 3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế ....................................................... 78 Chƣơng 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH HUYỆN TAM NÔNG – TỈNH PHÚ THỌ....................................................................................................... 80 4.1. Mục tiêu, định hƣớng phát triển Kinh tế - Xã hội và quan điểm, phƣơng hƣớng, mục tiêu công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông trong thời gian tới.......................................................................................... 80 4.1.1. Mục tiêu, định hướng phát triển Kinh tế - Xã hội của huyện Tam Nông năm 2013 .............................................................................................. 80 4.1.2. Quan điểm về quản lý Ngân sách huyện trong thời gian tới ............. 81 4.1.3. Phương hướng, mục tiêu công tác quản lý Ngân sách huyện........... 82 4.2. Một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách huyện Tam Nông ......................................................................... 82 4.2.1. Một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông ................................................................................... 82 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi 4.2.1.1. Nâng cao chất lượng công tác xây dựng và lập dự toán Ngân sách huyện ............................................................................................................... 82 4.2.1.2. Tăng cường kiểm tra kiểm soát các khoản thu ngân sách ............. 83 4.2.1.3. Tạo dựng, khai thác và phát triển nguồn thu mới .............................. 85 4.2.1.4. Tăng cường đôn đốc, rà soát các nguồn thu; thường xuyên kiểm tra, giám sát hoạt động chi tiêu tại các đơn vị. ..................................................... 85 4.2.1.5. Nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý Ngân sách và kế toán Ngân sách trên địa bàn huyện ......................................................................... 86 4.2.2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông ....................................................................................................... 89 4.2.2.1. Đối với Chính phủ .............................................................................. 89 4.2.2.2. Đối với UBND tỉnh Phú Thọ .............................................................. 89 4.2.2.3. Đối với UBND huyện Tam Nông ....................................................... 90 KẾT LUẬN .................................................................................................... 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 94 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT HĐND Hội đồng nhân dân KBNN Kho bạc Nhà nƣớc NQD Ngoài quốc doanh NS Ngân sách NSNN Ngân sách nhà nƣớc NSX, TT Ngân sách xã, thị trấn UBND Uỷ ban nhân dân XDCB Xây dựng cơ bản XNQD Xí nghiệp quốc doanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn viii DANH MỤC CÁC BẢNG STT Tên bảng 2.1 Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế giữa các ngành giai đoạn Trang 45 2010 – 2012 2.2 Quy mô GTSX các ngành giai đoạn 2010 – 2012 45 3.1 Tình hình thực hiện dự toán thu Ngân sách Nhà nƣớc 54 giai đoạn 2010 – 2012 3.2 Phân cấp nguồn thu giữa các cấp Ngân sách giai đoạn 58 2010 – 2012 3.3 Cơ cấu nguồn thu Ngân sách huyện giai đoạn 2010 – 61 2012 3.4 Tình hình thực hiện dự toán chi Ngân sách huyện giai 63 đoạn 2010 – 2012 3.5 Cơ cấu chi Ngân sách huyện giai đoạn 2010 – 2012 67 3.6 Cân đối thực hiện thu chi Ngân sách huyện giai đoạn 69 2010 – 2012 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT Tên biểu đồ Trang 2.1 Tổng GTSX giai đoạn 2010 - 2012 46 3.1 Cơ cấu nguồn thu giữa các cấp Ngân sách năm 2012 59 3.2 Cơ cấu thu Ngân sách huyện giai đoạn 2010 – 2012 62 3.3 Cơ cấu chi Ngân sách huyện giai đoạn 2010 - 2012 68 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Ngân sách nhà nƣớc (NSNN) có vai trò rất quan trọng đối với mỗi quốc gia, là một khâu trọng yếu trong điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Hoạt động của NSNN đƣợc thể hiện qua việc huy động, phân bổ nguồn lực hợp lý, đảm bảo cân đối thu chi, thực hiện công bằng xã hội, từ đó thúc đẩy nhanh việc phát triển kinh tế. Ngân sách huyện là một bộ phận cấu thành nên NSNN; cùng ra đời, tồn tại và phát triển với sự tồn tại phát triển của hệ thống NSNN. Ngân sách huyện là cấp ngân sách trung gian giữa cấp Ngân sách Trung ƣơng, Ngân sách tỉnh, thành phố và Ngân sách cấp xã, phƣờng, thị trấn. Vai trò của Ngân sách huyện là quản lý và phân phối lại nguồn tài chính của địa phƣơng nhận lại từ Ngân sách cấp trên hoặc từ nguồn thu đƣợc điều tiết theo quy định phát sinh trên địa bàn, để chính quyền các cấp ở địa phƣơng thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý Kinh tế - Xã hội, An ninh quốc phòng. Luật NSNN năm 2002 là cơ sở pháp lý cơ bản để tổ chức quản lý NSNN nói chung và Ngân sách huyện nói riêng nhằm phục vụ cho công cuộc đổi mới đất nƣớc. Tăng cƣờng quản lý NSNN, đổi mới quản lý thu – chi Ngân sách sẽ tạo điều kiện tăng thu Ngân sách và sử dụng ngân sách tiết kiệm, có hiệu quả hơn, nhằm đạt đƣợc mục tiêu công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nƣớc, đáp ứng yêu cầu phát triển Kinh tế - Xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Xuất phát từ tình hình thực tế về công tác quản lý Ngân sách tại huyện Tam Nông – tỉnh Phú Thọ những năm vừa qua còn nhiều bất cập: thu Ngân sách hàng năm không đủ chi, chủ yếu phải dựa vào trợ cấp cân đối của Ngân sách tỉnh... Trƣớc tình hình đó, vấn đề đặt ra trong công tác quản lý Ngân sách huyện càng trở nên cần thiết, do vậy tôi đã lựa chọn đề tài: “ Hoàn thiện công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông – tỉnh Phú Thọ” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 2. Mục tiêu nghiên cứu: 2.1. Mục tiêu chung: Đánh giá đúng thực trạng tình hình quản lý Ngân sách huyện Tam Nông; đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý Ngân sách huyện nói chung, Ngân sách huyện Tam Nông nói riêng, qua đó góp phần phát triển Kinh tế - Xã hội trên địa bàn huyện Tam Nông – tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể: - Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận và thực tiễn về NSNN và quản lý Ngân sách huyện trong nền kinh tế thị trƣờng; những nhân tố chủ yếu ảnh hƣởng đến công tác quản lý Ngân sách huyện; - Đánh giá đúng thực trạng tình hình quản lý Ngân sách huyện Tam Nông; - Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông, góp phần phát triển Kinh tế - Xã hội của huyện Tam Nông – tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới. Qua việc nghiên cứu đề tài cũng góp phần xây dựng lý luận về công tác quản lý Ngân sách địa phƣơng. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông – tỉnh Phú Thọ. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi phòng Tài chính – Kế hoạch, Chi cục thuế và Kho bạc Nhà nƣớc huyện Tam Nông. + Về thời gian: Tài liệu tổng quan đƣợc thu thập từ những tài liệu đã công bố trong khoảng thời gian từ năm 2002 đến nay; số liệu điều tra thực trạng về ngân sách chủ yếu trong 3 năm từ năm 2010 đến năm 2012. + Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu một số vấn đề về công tác quản lý thu – chi Ngân sách huyện Tam Nông – tỉnh Phú Thọ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu: Thông qua nghiên cứu làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về quản lý Ngân sách và đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông (những kết quả đã đạt đƣợc và tồn tại hạn chế trong công tác quản lý Ngân sách), đề tài đã cung cấp cơ sở khoa học, thực tiễn cho việc xây dựng giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông, góp phần thúc đẩy sự phát triển Kinh tế - Xã hội huyện Tam Nông trong thời gian tới. 5. Những đóng góp mới của đề tài: - Hệ thống hoá, làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về Ngân sách huyện và quản lý Ngân sách huyện trong nền kinh tế thị trƣờng; - Phân tích, đánh giá đƣợc thực trạng công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông, chỉ ra những kết quả đạt đƣợc, hạn chế, yếu kém và nguyên nhân. - Kiến nghị với các cấp, các ngành bổ sung, sửa đổi chính sách chế độ, nhằm hoàn thiện, quản lý tốt hơn Ngân sách trên địa bàn huyện Tam Nông. 6. Bố cục của luận văn: Ngoài lời mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm 4 chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về Ngân sách Nhà nước và quản lý Ngân sách huyện; Chương 2: Phương pháp nghiên cứu; Chương 3: Thực trạng công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông – tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2010 - 2012; Chương 4: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý Ngân sách huyện Tam Nông – tỉnh Phú Thọ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH HUYỆN 1.1. Cơ sở lý luận về Ngân sách Nhà nƣớc và quản lý Ngân sách huyện 1.1.1. Ngân sách Nhà nƣớc 1.1.1.1. Khái niệm Ngân sách Nhà nước Theo Luật NSNN năm 2002, NSNN đƣợc đề cập nhƣ sau: “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc đã đƣợc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc”. 1.1.1.2. Đặc điểm của NSNN - Hoạt động thu chi của NSNN luôn gắn chặt với quyền lực Kinh tế Chính trị của Nhà nƣớc; - Hoạt động NSNN là hoạt động phân phối lại các nguồn tài chính, nó thể hiện ở hai lĩnh vực thu và chi của Nhà nƣớc; - NSNN luôn gắn chặt với sở hữu Nhà nƣớc, luôn chứa đựng những lợi ích chung, lợi ích công cộng; - NSNN cũng có những đặc điểm nhƣ các quỹ tiền tệ khác. Điểm khác biệt giữa NSNN với các quỹ tiền tệ khác là NSNN là một quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc; - Hoạt động thu - chi của NSNN đƣợc thực hiện theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp là chủ yếu. 1.1.1.3. Vai trò của NSNN Ở mọi thời đại và trong các mô hình kinh tế, NSNN là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền Kinh tế - Xã hội, có vai trò quan trọng và là tất yếu trong cơ chế thị trƣờng. Vai trò này đƣợc đề cập đến ở nhiều nội dung và những biểu hiện đa dạng khác nhau, song trên góc độ tổng hợp có thể khái quát trên 3 khía cạnh sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 5 a. NSNN điều tiết và thúc đẩy nền kinh tế phát triển Ngân sách là nguồn lực tài chính để Nhà nƣớc sản xuất và cung ứng hàng hoá, dịch vụ công cho xã hội mà tƣ nhân không muốn hoặc không có khả năng cung ứng; trong khi đây lại là những hàng hoá, dịch vụ đáp ứng cho nhu cầu cần thiết của xã hội. Thông qua NSNN, Nhà nƣớc định hƣớng đầu tƣ, điều chỉnh cơ cấu của nền kinh tế theo định hƣớng của Nhà nƣớc cả về cơ cấu ngành. NSNN đƣợc sử dụng trong ổn định môi trƣờng kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát bằng cách giảm chi NSNN, tăng thuế tiêu dùng, khống chế cầu, giảm thuế đầu tƣ để khuyến khích đầu tƣ mở rộng sản xuất kinh doanh, tăng cung. Sử dụng các công cụ vay nợ nhƣ trái phiếu, tín phiếu kho bạc,… để hút bớt lƣợng tiền mặt trong lƣu thông nhằm giảm sức ép về giá cả và bù đắp thâm hụt Ngân sách. Ngoài ra, Nhà nƣớc còn sử dụng nguồn lực NSNN tạo lập các quỹ dự trữ về hàng hoá và tài chính nhằm điều hoà cung cầu, bình ổn giá cả. b. NSNN góp phần giải quyết các vấn đề xã hội Nền kinh tế thị trƣờng có những ƣu điểm nhất định, nhƣng nó cũng luôn chứa đựng khuyết tật mà không thể tự sửa chữa; đặc biệt là về mặt xã hội nhƣ: bất bình đẳng về thu nhập, sự chênh lệch về mức sống, tai tệ nạn xã hội,… Do đó, Nhà nƣớc phải khắc phục các khuyết tật này của thị trƣờng, đảm bảo phát triển bền vững. Nhà nƣớc có thể sử dụng NSNN điều chỉnh thu nhập giữa các tầng lớp dân cƣ, giảm bớt những bất hợp lý trong phân phối, đảm bảo công bằng và góp phần giải quyết các vấn đề xã hội. Nhà nƣớc giải quyết các vấn đề xã hội bằng cách sử dụng nguồn lực NSNN đảm bảo cung ứng các dịch vụ, hàng hoá công cộng (giáo dục, y tế, văn hoá,…); tài trợ cho các chƣơng trình (chƣơng trình giải quyết việc làm, chƣơng trình xoá đói giảm nghèo, phòng chống tệ nạn xã hội,…). Thực hiện công bằng, thu hẹp khoảng cách chênh lệch thu nhập giữa các tầng lớp dân cƣ có thể đƣợc thực hiện theo hai hƣớng: giảm bớt thu nhập của những đối tƣợng có thu nhập cao, bằng cách đánh thuế (luỹ tiến) vào các đối Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 6 tƣợng có thu nhập cao, đánh thuế tiêu thụ đặc biệt vào những hàng hoá mà ngƣời có thu nhập cao tiêu dùng và tiêu dùng phần lớn; tạo điều kiện cho những ngƣời có thu nhập thấp thông qua giảm thuế cho những hàng hoá thiết yếu, trợ cấp xã hội cho những ngƣời có thu nhập thấp và hoàn cảnh khó khăn. Vai trò quan trọng nhất của NSNN về mặt xã hội là từ nguồn thu huy động đƣợc, NSNN chi đầu tƣ và phân phối thông qua dự toán chi NSNN cho các ngành và mọi lĩnh vực xã hội, đảm bảo cho Nhà nƣớc thực hiện các chức năng nhiệm vụ của mình. NSNN chi phối toàn bộ đời sống Kinh tế - Xã hội từ tiêu dùng, thu nhập cho đến các vấn đề Kinh tế, xã hội; quan hệ chi tiêu liên quan đến mọi lĩnh vực nhƣ chi cho hoạt động của bộ máy Nhà nƣớc, An ninh quốc phòng, Trật tự an toàn xã hội, chi cho Giáo dục, Y tế, Văn hoá, xoá đói giảm nghèo, hỗ trợ cho các đối tƣợng chính sách và chi cho nhiệm vụ xã hội khác,… Những khoản chi này của NSNN thƣờng đƣợc gom thành hai nhóm: chi thƣờng xuyên để duy trì bộ máy Nhà nƣớc và chi phục vụ cho đầu tƣ phát triển. Quan hệ chi tiêu NSNN, tỷ lệ tƣơng quan giữa các nhóm, giữa các khoản mục chi tiêu, tốc độ tăng, giảm, chi thứ tự của ƣu tiên cấp phát chi… không những chỉ phản ánh vấn đề có quan hệ kinh tế quan trọng mà còn có ý nghĩa giai cấp, dân tộc và các vấn đề chính trị, xã hội. c. NSNN góp phần ổn định thị trường, chống lạm phát và bình ổn giá cả hàng hoá trên thị trường Bằng các công cụ thu và các chính sách chi Ngân sách, Nhà nƣớc có thể điều chỉnh giá cả thị trƣờng một cách chủ động. Mối quan hệ giữa giá cả, thuế và dự trữ Nhà nƣớc có ảnh hƣởng sâu sắc tới tình hình thị trƣờng. Quản lý Nhà nƣớc về thị trƣờng, Nhà nƣớc tác động vĩ mô thông qua các chính sách để định hƣớng, tạo hành lang cho thị trƣờng hàng hoá phát triển mạnh và ổn định. Trong trƣờng hợp thị trƣờng có biến động mạnh về giá cả, để đảm bảo quyền lợi cho ngƣời tiêu dùng, Nhà nƣớc sử dụng nguồn dự trữ hàng hoá và tài chính để ổn định, điều hoà quan hệ cung – cầu, bình ổn sản xuất kinh doanh. Nguồn dự trữ này hình thành từ kinh phí cấp phát của NSNN. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 7 Hiện nay, trong nền kinh tế thị trƣờng hiện đại, không một Nhà nƣớc nào không sử dụng Ngân sách để tác động vào nền kinh tế. Tuy nhiên, trong thực tế, vai trò công cụ thúc đẩy tăng trƣởng, ổn định và điều tiết vĩ mô của một Ngân sách phát triển đã đƣợc nhận thức vận dụng rất khác nhau tuỳ thuộc vào quan niệm của mỗi Nhà nƣớc, tuỳ theo bối cảnh kinh tế của từng thời kỳ. Tất cả những điều trên thể hiện vị trí quan trọng của NSNN với tƣ cách là một công cụ tài chính vĩ mô sắc bén, nhạy cảm và hiệu quả để Nhà nƣớc can thiệp, điều chỉnh nền kinh tế. Do đó, Nhà nƣớc cần phải nắm chắc cơ chế tác động của thu – chi Ngân sách đối với nền kinh tế thông qua nhận thức đầy đủ và làm chủ cơ chế tác động của hiệu ứng kích thích kinh tế của NSNN để phát huy vai trò thúc đẩy tăng trƣởng, ổn định và điều khiển kinh tế vĩ mô của NSNN. 1.1.1.4. Hệ thống NSNN Hệ thống NSNN là tổng thể các cấp ngân sách, có mối quan hệ gắn bó hữu cơ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu chi của mỗi cấp ngân sách. Tuỳ theo mô hình tổ chức hành chính của mỗi quốc gia mà tồn tại hệ thống Ngân sách Nhà nƣớc khác nhau. Ở Việt Nam, theo Luật NSNN năm 2002, hệ thống NSNN đƣợc khái quát theo sơ đồ sau: NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC NGÂN SÁCH TRUNG ƢƠNG NGÂN SÁCH ĐỊA PHƢƠNG Ngân sách tỉnh và TP trực thuộc TW Ngân sách huyện,thành, thị thuộc tỉnh Ngân sách xã, phƣờng, thị trấn Ngân sách Trung ƣơng phản ánh nhiệm vụ thu – chi theo ngành và giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống NSNN. Nó bắt nguồn từ vị trí, vai trò của chính quyền Trung ƣơng đƣợc Hiến pháp quy định đối với việc thực hiện Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 8 các nhiệm vụ Kinh tế - Chính trị - Xã hội của cả nƣớc. Ngân sách Trung ƣơng cấp phát kinh phí cho yêu cầu thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc Trung ƣơng (sự nghiệp Văn xã, sự nghiệp Kinh tế, An ninh Quốc phòng, Trật tự an toàn xã hội, đầu tƣ phát triển). Ngân sách Trung ƣơng còn là trung tâm điều hoà hoạt động Ngân sách của các địa phƣơng. Trên thực tế, Ngân sách Trung ƣơng là Ngân sách của cả nƣớc, tập trung đại bộ phận nguồn tài chính quốc gia và đảm bảo các nhu cầu chi tiêu có tính chất huyết mạch của cả nƣớc. Ngân sách Trung ƣơng bao gồm nhiều đơn vị dự toán. Mỗi bộ, mỗi cơ quan Trung ƣơng là một đơn vị dự toán của Ngân sách Trung ƣơng. Ngân sách địa phƣơng thực hiện cân đối các khoản thu và các khoản chi của Nhà nƣớc tại địa phƣơng, cùng Ngân sách Trung ƣơng thực hiện vai trò của NSNN, điều tiết vĩ mô nền kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội. Thông qua việc huy động các khoản thuế theo Pháp luật và sử dụng các nguồn quỹ Ngân sách, thực hiện phân bổ chi tiêu, Ngân sách địa phƣơng góp phần điều chỉnh cơ cấu kinh tế của địa phƣơng, định hƣớng đầu tƣ, sản xuất kinh doanh trên địa bàn, vùng và lãnh thổ. Ngân sách địa phƣơng bao gồm: Ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng (gọi chung là Ngân sách tỉnh); Ngân sách cấp huyện, thành, thị thuộc tỉnh (Ngân sách huyện) và Ngân sách cấp xã, phƣờng, thị trấn (Ngân sách xã). Ngân sách tỉnh là một bộ phận của Ngân sách địa phƣơng, dự toán thu – chi Ngân sách tỉnh đƣợc lập theo phân cấp của cơ quan có thẩm quyền, đảm bảo điều kiện vật chất cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ điều hành Kinh tế - Xã hội của địa phƣơng do tỉnh quản lý. Theo đó, chính quyền cấp tỉnh phải chấp hành các quy định của Hiến pháp, Pháp luật và năng động, sáng tạo trong việc khai thác các thế mạnh trên địa bàn tỉnh để tăng nguồn thu, bảo đảm chi và thực hiện cân đối Ngân sách của cấp tỉnh. Ngân sách huyện và Ngân sách xã cũng là một bộ phận của Ngân sách địa phƣơng, dự toán thu – chi Ngân sách huyện và Ngân sách xã đƣợc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 9 lập theo phân cấp của cơ quan có thẩm quyền, đảm bảo điều kiện vật chất cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của bộ máy Nhà nƣớc ở cấp huyện , cấp xã bao gồm nhiệm vụ của cấp huyện, cấp xã và nhiệm vụ điều hành Kinh tế - Xã hội của địa phƣơng do huyện, xã quản lý. Cũng giống nhƣ chính quyền cấp tỉnh, chính quyền cấp huyện và xã phải chấp hành các quy định của Hiến pháp, Pháp luật và sáng tạo trong việc khai thác các thế mạnh trên địa bàn huyện, xã để tăng nguồn thu; bảo đảm chi và thực hiện cân đối Ngân sách huyện. 1.1.2. Quản lý Ngân sách huyện 1.1.2.1. Khái niệm quản lý Ngân sách huyện Quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý đến đối tƣợng quản lý bằng một hệ thống phƣơng pháp nhằm điều khiển đối tƣợng quản lý để đạt đƣợc mục tiêu đã đề ra, phục vụ cho lợi ích của con ngƣời; quản lý là hoạt động có mục đích của chủ thể tuân theo những nguyên tắc nhất định và là quá trình thực hiện đồng thời hàng loạt các chức năng liên kết hữu cơ với nhau từ dự đoán – kế hoạch hoá – tổ chức thực hiện – động viên phối hợp – điều chỉnh – hạch toán kiểm tra. Quản lý NSNN là quá trình tác động của chủ thể quản lý NSNN thông qua việc sử dụng có chủ định các phƣơng pháp quản lý và các công cụ quản lý để tác động và điều khiển hoạt động của NSNN nhằm đạt đƣợc mục tiêu đã định. Theo đó, quản lý Ngân sách huyện là việc sử dụng những công cụ, biện pháp tổng hợp để tập trung một phần nguồn tài chính, hình thành quỹ Ngân sách của huyện và thực hiện phân phối, sử dụng quỹ đó một cách hợp lý, có hiệu quả nhằm thực hiện các yêu cầu của Nhà nƣớc giao cho địa phƣơng; đạt đƣợc những mục tiêu Kinh tế - Xã hội của địa phƣơng. Quản lý Ngân sách huyện phải đƣợc thực hiện ở tất cả các khâu của chu trình Ngân sách: từ Lập dự toán Ngân sách – Chấp hành Ngân sách – Quyết toán Ngân sách. Quản lý Ngân sách huyện phải đảm bảo tính thống nhất Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan