Tài liệu Hoàn thiện công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp

§Ò tµi : hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp. môc lôc Lêi më ®Çu PhÇn I : nh÷ng lý luËn chung vÒ tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt I . Lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt 1. Kh¸i niÖm vÒ chi phÝ s¶n xuÊt 2. Vai trß cña c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt 3. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt 3.1 Ph©n lo¹i theo yÕu tè chi phÝ 3.2 Ph©n lo¹i theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm 3.3 Ph©n lo¹i theo mèi quan hÖ chi phÝ vµ ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ 4. §èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt II. Gi¸ thµnh s¶n phÈm 1.Kh¸i niÖm, vai trß vµ ph©n lo¹i gi¸ thµnh Kh¸i niÖm Vai trß cña chØ tiªu gi¸ thµnh ®èi víi h¹ gi¸ thµnh Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm 2. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm phÇn II: H¹ch to¸n kÕ to¸n vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt I.H¹ch to¸n kÕ to¸n vÒ chi phÝ s¶n xuÊt 1. Ph-¬ng ph¸p vµ tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt 2. H¹ch to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt 2.1 H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp 2.2 H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp 2.3 H¹ch to¸n c¸c kho¶n chi phÝ tr¶ tr-íc 2.4 H¹ch to¸n c¸c kho¶n ph¶i tr¶ 2.5 H¹ch to¸n c¸c kho¶n thiÖt h¹i trong s¶n xuÊt 2.6 H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung 2.7 TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt 3. KiÓm kª vµ ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú II. TÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm 1. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n ( ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp ) Ph-¬ng ph¸p tû lÖ Ph-¬ng ph¸p ®Þnh møc Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh kh¸c III. Tæ chøc hÖ thèng sæ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm 1. H×nh thøc NhËt ký – Sæ c¸i 2. H×nh thøc NhËt ký chung 3. H×nh thøc Chøng tõ ghi sæ phÇn III : mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt kÕt luËn danh môc tµi liÖu tham kh¶o 5 lêi më ®Çu Trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b-íc tiÕn v÷ng ch¾c trªn con ®-êng ®æi míi CNH – H§H ®Êt n-íc. ViÖc thùc hiÖn xo¸ bá c¬ chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh tËp trung, quan liªu bao cÊp ®Ó chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng lµ mét ®éng th¸i tÝch cùc. Nã kh«ng nh÷ng khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn, thu hót c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi n-íc, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, t¹o ®µ cho t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn... mµ cßn gãp phÇn ®-a nÒn kinh tÕ n-íc ta hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng l¹i ®Æt ra mét lo¹t c¸c yªu cÇu vÒ tæ chøc qu¶n lý, vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù nghiªn cøu, t×m cho m×nh con ®-êng tån t¹i vµ ph¸t triÓn. §øng tr-íc yªu cÇu cÊp b¸ch ®ã, ®ßi hái mçi doanh nghiÖp khi lùa chän bÊt cø mét ph-¬ng ¸n kinh doanh nµo th× còng ph¶i quan t©m ®Õn vÊn ®Ò hiÖu qu¶ kinh doanh. Bëi môc tiªu sèng cßn cña mçi doanh nghiÖp lµ ph¶i ®¹t ®-îc lîi nhuËn cao nhÊt. §iÒu nµy cã nghÜa viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ nhiÖm vô thiÕt thùc th-êng xuyªn cña c«ng t¸c qu¶n lý kinh doanh trong doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm gi÷ vai trß quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp. Nã cung cÊp th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt, gióp l·nh ®¹o doanh nghiÖp cã thÓ ph©n tÝch ®-îc t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch chi phÝ trong tõng thêi kú, t¨ng c-êng qu¶n lý chÆt chÏ ®-îc c¸c kho¶n chi phÝ nµy. 6 phÇn I nh÷ng lý luËn chung vÒ tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp. I. lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt 1. Kh¸i niÖm vÒ chi phÝ s¶n xuÊt Sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Qóa tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra nh÷ng chi phÝ nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o ra s¶n phÈm, hµng ho¸ phôc vô nhu cÇu tiªu dïng toµn x· héi. Mäi hao phÝ tiªu hao trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®Òu ®-îc ®o b»ng th-íc ®o tiÒn tÖ, nã biÓu hiÖn gi¸ trÞ c¸c t- liÖu s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ søc lao ®éng ®· tiªu hao cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh- vËy, chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh ( th¸ng, quý, n¨m ). Qóa tr×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp chÝnh lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp sù ®ång bé gi÷a 3 yÕu tè c¬ b¶n: ®ã chÝnh lµ t- liÖu lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng vµ søc lao ®éng. Ba yÕu tè c¬ b¶n nµy h×nh thµnh nªn c¸c kho¶n chi phÝ xÐt trªn gãc ®é kÕ to¸n vµ qu¶n lý lµ kh¸c nhau. V× thÕ, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt h×nh thµnh nªn c¸c kho¶n chi phÝ ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ s¶n phÈm lµ ®iÒu tÊt yÕu kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ chñ quan cña nhµ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n liÒn víi viÖc sö dông tµi s¶n, vËt t-, lao ®éng. §iÒu ®ã buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i sö dông hîp lý, tiÕt kiÖm c¸c lo¹i tµi s¶n, vËt t- vµ lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. MÆt kh¸c, chi phÝ s¶n xuÊt l¹i lµ c¬ së t¹o nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm, do ®ã viÖc qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt còng chÝnh lµ môc tiªu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt, c¸c nhµ qu¶n lý cÇn ph©n biÖt gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu bëi nã cã ý nghÜa v« cïng to lín trong c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp.Trong khi chi phÝ lµ nh÷ng hao phÝ ao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mµ doanh nghiÖp ph¶i chi ra trong mét kú kinh doanh th× chi tiªu lµ sù gi¶m ®i ®¬n thuÇn c¸c lo¹i vËt t-, tµi s¶n vµ tiÒn vèn cña doanh nghiÖp. Së dÜ, chi tiªu vµ chi phÝ kh¸c nhau lµ do ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt vËn ®éng vµ ph-¬ng thøc chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña tõng lo¹i tµi s¶n vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ yªu cÇu kü thuËt h¹ch to¸n. 2. Vai trß cña c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt 7 C«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã ý nghÜa rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Th«ng qua c¸c th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt mµ c¸c nhµ l·nh ®¹o biÕt ®-îc chi phÝ cña tõng lo¹i s¶n phÈm, lao vô vµ dÞch vô còng nh- toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Trªn c¬ së nµy, hä ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c ®Þnh møc vÒ chi phÝ, vÒ t×nh h×nh sö dông tµi s¶n, vËt t-, lao ®éng…vµ cã c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp cho yªu cÇu qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c, chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n liÒn víi viÖc sö dông tµi s¶n, vËt t-, lao ®éng trong s¶n xuÊt. VËy tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt còng ®i ®«i víi sö dông tµi s¶n, vËt t-, lao ®éng mét c¸ch hîp lý vµ hiÖu qu¶.Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt sÏ ®¶m b¶o tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ nh÷ng chi phÝ cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó lµm ®-îc ®iÒu nµy, c«ng t¸c h¹ch to¸n ph¶i x¸c ®Þnh chi phÝ mét c¸ch hîp lý vµ ph©n biÖt râ chi phÝ nµo cÇn ph¶i ®-a vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm, chi phÝ nµo kh«ng ®-îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng ®-a c¸c kho¶n chi phÝ bÊt hîp lý vµo gi¸ thµnh lµm ¶nh h-ëng tíi kÕt qu¶ kinh doanh cña donh nghiÖp.Chi phÝ s¶n xuÊt lµ chØ tiªu quan träng ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ l·i lç nªn viÖc tæ chøc c«ng t¸c h¹ch to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i chÝnh x¸c, trung thùc ®¸p øng kÞp thêi yªu cÇu nhµ qu¶n lý. MÆt kh¸c, viÖc x¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt cßn cã ý nghÜa ®èi víi Nhµ n-íc trong viÖc ®¶m b¶o nguån thu ng©n s¸ch th«ng qua qu¶n lý thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép vµo ng©n s¸ch Nhµ n-íc l¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kÕt qu¶ kinh doanh cuèi cïng cña doanh nghiÖp. Tãm l¹i, c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp cã vai trß rÊt quan träng. Nã kh«ng chØ ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp mµ cßn ¶nh h-ëng lín ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i tæ chøc c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ®óng chÕ ®é chuÈn mùc kÕ to¸n mµ Nhµ n-íc ban hµnh vµ phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña doanh nghiÖp m×nh. 3.Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt §Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n, doanh nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt.Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt tøc lµ viÖc s¾p xÕp chi phÝ s¶n xuÊt vµo tõng lo¹i, tõng nhãm kh¸c nhau theo nh÷ng ®Æc tr-ng nhÊt ®Þnh. XÐt vÒ mÆt lý luËn còng nh- trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c nhau song chóng ®Òu tån t¹i, bæ sung cho nhau vµ gi÷ vai trß nhÊt ®Þnh trong qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 3.1 Ph©n lo¹i theo yÕu tè chi phÝ 8 C¸ch ph©n lo¹i nµy c¨n cø vµo néi dung kinh tÕ cña chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó chia ra thµnh c¸c yÕu tè chi phÝ cã cïng néi dung kinh tÕ. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh ë ViÖt Nam, chi phÝ ®-îc chia thµnh 7 yÕu tè chi phÝ sau :  YÕu tè chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu: bao gåm toµn bé gi¸ trÞ cña c¸c lo¹i nguyªn, nhiªn vËt liÖu chÝnh, phô hay phô tïng thay thÕ… mµ doanh nghiÖp xuÊt dïng cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú( trõ nguyªn vËt liÖu ®· xuÊt dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi).  YÕu tè chi phÝ nhiªn liÖu, ®éng lùc sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt – kinh doanh trong kú( trõ sè dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi).  YÕu tè chi phÝ tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l-¬ng: bao gåm c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho toµn bé c«ng nh©n, viªn chøc nh- tiÒn l-¬ng, tiÒn c«ng, c¸c kho¶n trî cÊp, phô cÊp mang tÝnh chÊt l-¬ng.  YÕu tè chi phÝ BHXH, BHYT, KPC§:gåm c¸c chi phÝ vÒ BHXH, BHYT, KPC§ trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l-¬ng vµ phô cÊp ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn.  YÕu tè chi phÝ khÊu hao TSC§: bao gåm tæng sè khÊu hao TSC§ ph¶i trÝch trong kú ®èi víi tÊt c¶ TSC§ sö dông cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp.  YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: gåm toµn bé c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho nhµ cung cÊp vÒ c¸c lo¹i dÞch vô mua ngoµi nh- tiÒn ®iÖn, n-íc, ®iÖn tho¹i… phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong kú.  YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: gåm c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú mµ ch-a ®-îc ph¶n ¸nh ë c¸c yÕu tè trªn. C¸ch ph©n lo¹i chi phÝ theo yÕu tè chi phÝ cã t¸c dông rÊt lín trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt. Nã cho biÕt kÕt cÊu tû träng cña tõng yÕu tè chi phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tõ ®©y lµm c¬ së cho viÖc lËp vµ kiÓm tra thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lËp b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt, lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t-, kÕ ho¹ch quü l-¬ng… 3.2 Ph©n lo¹i theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm C¨n cø vµo ý nghÜa cña tõng chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh toµn bé, chi phÝ ®-îc ph©n chia theo kho¶n môc. C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa vµo c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi t-îng, gåm 5 kho¶n môc sau:  Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp: gåm toµn bé chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, phô, nhiªn liÖu…tham gia trùc tiÕp vµo viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. Nh÷ng chi phÝ sö dông vµo môc ®Ých s¶n xuÊt chung vµ nh÷ng ho¹t ®éng ngoµi s¶n xuÊt kh«ng ®-îc tÝnh vµo kho¶n môc nµy. 9  Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: gåm tiÒn l-¬ng, phô cÊp l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch cho c¸c quü BHXH, BHYT, KPC§ theo tû lÖ tiÒn l-¬ng cña bé phËn nh©n c«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm.  Chi phÝ s¶n xuÊt chung: gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n x-ëng s¶n xuÊt ngoµi chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp vµ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp.  Chi phÝ b¸n hµng: gåm toµn bé nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸.  Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: gåm nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn qu¶n trÞ kinh doanh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh trong doanh nghiÖp. Theo c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ nµy sÏ lµm c¬ së cho viÖc lËp b¸o c¸o, qu¶n lý ®Þnh møc vµ cung cÊp sè liÖu chÝnh x¸c cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. 3.3 Ph©n lo¹i theo mèi quan hÖ chi phÝ vµ ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®-îc chia thµnh:  Chi phÝ trùc tiÕp: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn mét s¶n phÈm hay mét ®èi t-îng nµo ®ã. Víi nh÷ng chi phÝ nµy, kÕ to¸n cã thÓ c¨n cø vµo sè liÖu chøng tõ kÕ to¸n ®Ó ghi trùc tiÕp cho tõng ®èi t-îng chÞu chi phÝ.  Chi phÝ gi¸n tiÕp: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t-îng cÇn ph©n bæ. §èi víi nh÷ng chi phÝ nµy, kÕ to¸n ph¶i ph©n bæ cho tõng ®èi t-îng liªn quan theo tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh. C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa lín ®èi víi viÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi t-îng mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý. Tãm l¹i, mçi c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ cã ý nghÜa riªng, phôc vô cho tõng yªu cÇu qu¶n lý vµ tõng ®èi t-îng cô thÓ song chóng lu«n bæ sung cho nhau nh»m gióp doanh nghiÖp qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nhÊt vÒ toµn bé chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. 4. §èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt §Ó c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®-îc chÝnh x¸c, kÞp thêi, c«ng viÖc ®Çu tiªn mµ doanh nghiÖp ph¶i lµm lµ x¸c ®Þnh ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. §©y lµ kh©u ®Æc biÖt quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt, cã x¸c ®Þnh ®óng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ th× míi cã thÓ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®óng ®¾n vµ khoa häc. X¸c ®Þnh ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ mµ thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ n¬i chÞu chi phÝ. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp cã thÓ ®-îc tiÕn hµnh ë nhiÒu ®Þa ®iÓm, nhiÒu ph©n x-ëng s¶n xuÊt kh¸c nhau. T¹i mçi ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt l¹i 10 cã thÓ lµm ra nhiÒu s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô kh¸c nhau theo c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ kh¸c nhau. V× vËy, chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp còng ph¸t sinh ë nhiÒu ®Þa ®iÓm kh¸c nhau vµ cã thÓ liªn quan ®Õn nhiÒu lo¹i s¶n phÈm hay thùc hiÖn nhiÒu lo¹i dÞch vô kh¸c nhau. Mçi doanh nghiÖp cã ®Æc thï tæ chøc kh¸c nhau nªn viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ ph¶i c¨n cø vµo t×nh h×nh s¶n xuÊt cô thÓ cña doanh nghiÖp. Dùa vµo c¸c c¬ së sau: -Theo ®Æc ®iÓm c¬ cÊu tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh, yªu cÇu h¹ch to¸n kinh doanh cña doanh nghiÖp mµ ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ cã thÓ lµ toµn bé d©y chuyÒn hay tõng c«ng ®o¹n, tõng qui tr×nh c«ng nghÖ, tõng ph©n x-ëng, tõng bé phËn s¶n xuÊt. - Theo qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm mµ ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ cã thÓ lµ tõng s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, tõng ®¬n ®Æt hµng hay tõng chi tiÕt, bé phËn s¶n phÈm. C«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ viÖc kÕ to¸n tËp hîp, hÖ thèng ho¸ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®· ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh vµo c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n vµ ph©n chia chi phÝ theo tõng ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ. Do ®ã, x¸c ®Þnh ®óng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ phï hîp víi t×nh h×nh ho¹t ®éng, ®Æc ®iÓm qui tr×nh c«ng nghÖ sÏ cã ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn viÖc t¨ng c-êng qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ phôc vô c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh chÝnh x¸c trong doanh nghiÖp. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng chØ mang tÝnh ®Þnh h-íng cho tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ, tÝnh chÝnh x¸c chi phÝ cho c¸c ®èi t-îng chÞu chi phÝ ®ång thêi gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp. II. gi¸ thµnh s¶n phÈm 1. Kh¸i niÖm, vai trß vµ ph©n lo¹i gi¸ thµnh Kh¸i niÖm GÝa thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï cña s¶n xuÊt hµng ho¸, lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh chÊt l-îng ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh- kÕt qu¶ sö dông c¸c lo¹i tµi s¶n, vËt t-, lao ®éng, tiÒn vèn vµ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra khèi l-îng s¶n phÈm. GÝa thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi l-îng c«ng t¸c, s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh. Trong gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ tham gia trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô ph¶i ®-îc båi hoµn ®Ó t¸i s¶n 11 xuÊt ë doanh nghiÖp mµ kh«ng bao gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong kú kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng chi phÝ ®-a vµo gi¸ thµnh ph¶i ph¶n ¸nh ®-îc gi¸ trÞ thùc cña c¸c t- liÖu s¶n xuÊt tiªu dïng cho s¶n xuÊt, tiªu thô vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c cã liªn quan ®Õn viÖc bï ®¾p gi¶n ®¬n hao phÝ lao ®éng sèng. Nãi c¸ch kh¸c, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra bÊt kÓ ë kú nµo nh-ng cã liªn quan ®Õn khèi l-îng c«ng viÖc, s¶n phÈm ®· hoµn thµnh trong kú. Vai trß cña chØ tiªu gi¸ thµnh ®èi víi h¹ gi¸ thµnh GÝa thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu chÊt l-îng quan träng ®èi víi mçi doanh nghiÖp còng nh- ®èi víi toµn x· héi. GÝa thµnh s¶n phÈm cao hay thÊp, t¨ng hay gi¶m sÏ ®ång nghÜa víi viÖc l·ng phÝ hay tiÕt kiÖm lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. GÝa thµnh s¶n phÈm biÕn ®éng t¨ng gi¶m cßn ph¶n ¸nh kÕt qu¶ sö dông vËt t-, lao ®éng, tiÒn vèn vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn nhê g¾n liÒn vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Doanh nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm nh»m thu ®-îc lîi nhuËn ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ bï ®¾p c¸c hao phÝ ®· chi ra cho qu¸ tr×nh ®ã. NhiÖm vô cña doanh nghiÖp ngoµi s¶n xuÊt s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr-êng cßn ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó h¹ gi¸ thµnh nh»m thu ®-îc lîi nhuËn cao nhÊt. Nh- vËy, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, viÖc h¹ gi¸ thµnh lµ biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng ®ång thêi t¨ng lîi nhuËn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña chÝnh doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, viÖc h¹ gi¸ thµnh ®Èy lîi nhuËn cña doanh nghiÖp t¨ng lªn, tõ ®ã doanh nghiÖp sÏ ®ãng gãp mét kho¶n thuÕ cao h¬n cho Nhµ n-íc. Do ®ã, mçi doanh nghiÖp ph¶i lµm tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n gi¸ thµnh vµ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c c¸c kho¶n môc chi phÝ tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm Nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh còng nh- yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®-îc xem xÐt d-íi nhiÒu gãc ®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau.  NÕu xÐt theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh th× gi¸ thµnh ®-îc chia gåm gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc vµ gi¸ thµnh thùc tÕ:  GÝa thµnh kÕ ho¹ch: gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc khi b-íc vµo kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tr-íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ cña kú kÕ ho¹ch. 12  GÝa thµnh ®Þnh møc: gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Tuy nhiªn, kh¸c víi gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®-îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc b×nh qu©n tiªn tiÕn vµ kh«ng biÕn ®æi trong suèt c¶ kú kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc l¹i ®-îc x©y dùng trªn c¬ së ph¸t sinh møc chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®-îc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm.  GÝa thµnh thùc tÕ: gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu ®-îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm.  NÕu xÐt theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ, gi¸ thµnh ®-îc chia gåm gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh tiªu thô:  GÝa thµnh s¶n xuÊt( cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x-ëng ): lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n x-ëng s¶n xuÊt, bé phËn s¶n xuÊt bao gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung.  GÝa thµnh tiªu thô lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm gåm chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ qu¶n lý vµ chi phÝ b¸n hµng. V× vËy, gi¸ thµnh tiªu thô cßn gäi lµ gi¸ thµnh ®Çy ®ñ vµ ®-îc tÝnh theo c«ng thøc sau: GÝa thµnh toµn bé GÝa thµnh = cña s¶n phÈm Chi phÝ + s¶n xuÊt Chi phÝ + qu¶n lý b¸n hµng 2. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay ®ang trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt tuú theo yªu cÇu cña chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ mµ doanh nghiÖp ¸p dông. §èi t-îng cô thÓ lµ c¸c s¶n phÈm, b¸n thµnh phÈm, c«ng viÖc, lao vô nhÊt ®Þnh ®ßi hái ph¶i tÝnh tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ. NÕu doanh nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm hµng lo¹t th× ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ tõng lo¹i s¶n phÈm. NÕu doanh nghiÖp tæ chøc qui tr×nh s¶n xuÊt phøc t¹p kiÓu liªn tôc tøc lµ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ph¶i qua nhiÒu giai ®o¹n chÕ biÕn. S¶n phÈm ë giai ®o¹n tr-íc lµ ®èi t-îng chÕ biÕn ë giai ®o¹n sau vµ s¶n phÈm cña tõng lo¹i cã thÓ gi¸n ®o¹n vÒ mÆt kü thuËt th× ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ nöa thµnh phÇn ë tõng giai ®o¹n s¶n xuÊt vµ thµnh phÈm ë giai ®o¹n cuèi. NÕu doanh nghiÖp tæ chøc qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt phøc t¹p kiÓu song song th× mçi lo¹i s¶n phÈm lµm ra gåm nhiÒu chi tiÕt cÊu thµnh, mçi chi 13 tiÕt l¹i tiÕn hµnh s¶n xuÊt trªn mét qui tr×nh riªng nh-ng song song ®ång bé víi nhau sau ®ã l¾p r¸p l¹i thµnh s¶n phÈm th× ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ tõng s¶n phÈm hoµn thµnh hoÆc tõng bé phËn chi tiÕt s¶n phÈm. §¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh cña tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô ph¶i lµ ®¬n vÞ tÝnh ®-îc x· héi thõa nhËn vµ phï hîp víi ®¬n vÞ tÝnh trong kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. ViÖc x¸c ®Þnh ®óng ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh lµ c¨n cø ®Ó nh©n viªn kÕ to¸n tiÕn hµnh më c¸c phiÕu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo tõng ®èi t-îng phôc vô cho viÖc cËp nhËt t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh trong ®¬n vÞ. 14 phÇn II h¹ch to¸n kÕ to¸n vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp I.h¹ch to¸n kÕ to¸n vÒ chi phÝ s¶n xuÊt 1. Ph-¬ng ph¸p vµ tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt Chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i víi tÝnh chÊt vµ néi dung kh¸c nhau, ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n vµ tÝnh nhËp chi phÝ vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm còng kh¸c nhau. Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ph-¬ng ph¸p hoÆc hÖ thèng c¸c ph-¬ng ph¸p ®-îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n lo¹i c¸c chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè, theo kho¶n môc trong ph¹m vi giíi h¹n cña ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. Néi dung chñ yÕu cña c¸c ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ kÕ to¸n më thÎ (hoÆc sæ) chi tiÕt h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng ®èi t-îng ®· x¸c ®Þnh, ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ ph¸t sinh cã liªn quan ®Õn ®èi t-îng, hµng th¸ng tæng hîp chi phÝ theo tõng ®èi t-îng. HiÖn nay, trong c¸c doanh nghiÖp th-êng sö dông 2 ph-¬ng ph¸p chñ yÕu sau: Ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp: ®-îc ¸p dông trong tr-êng hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tõng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ ®· x¸c ®Þnh, c¨n cø vµo c¸c chøng tõ h¹ch to¸n ban ®Çu. Ph-¬ng ph¸p nµy ®ßi hái ph¶i tæ chøc viÖc ghi chÐp ban ®Çu ph¶i ®Çy ®ñ vµ ghi ®óng c¸c ®èi t-îng. Ph-¬ng ph¸p ghi trùc tiÕp ®¶m b¶o viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã ®é chÝnh x¸c cao. Ph-¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp: lµ ph-¬ng ph¸p ¸p dông khi chi phÝ s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt mµ kh«ng thÓ tæ chøc viÖc ghi chÐp ban ®Çu riªng rÏ theo tõng ®èi t-îng ®-îc. Víi ph-¬ng ph¸p nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp sÏ ®-îc ph©n bæ cho c¸c ®èi t-îng cã liªn quan dùa trªn c¬ së c¸c tiªu thøc ph©n bæ. NÕu tiªu thøc ph©n bæ cµng hîp lý th× viÖc ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi t-îng cµng chÝnh x¸c. Tiªu thøc ph©n bæ hîp lý lµ tiªu thøc cã mèi quan hÖ tû lÖ thuËn gi÷a tæng sè chi phÝ cÇn ph©n bæ víi tiªu thøc ph©n bæ cña c¸c ®èi t-îng. Ta cã hÖ sè ph©n bæ sau: Tæng chi phÝ cÇn ph©n bæ HÖ sè ph©n bæ( H) = Tæng tiªu thøc cÇn ph©n bæ C¨n cø vµo hÖ sè ph©n bæ H vµ tiªu thøc ph©n bæ cña tõng ®èi t-îng mµ ta tÝnh ®-îc chi phÝ cÇn ph©n bæ cho tõng ®èi t-îng nh- sau: Chi phÝ cÇn ph©n bæ cho nhiÒu ®èi t-îng i = H * Tiªu thøc ph©n bæ cña ®èi t-îng i 15  Tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt C«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®-îc tiÕn hµnh theo mét tr×nh tù hîp lý, khoa häc th× míi cã thÓ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c, kÞp thêi. Tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ ë mçi doanh nghiÖp lµ kh¸c nhau tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña tõng ngµnh nghÒ vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp, vµo tr×nh ®é c«ng t¸c qu¶n lý vµ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n...Tuy nhiªn, viÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ kh¸i qu¸t chung qua c¸c b-íc sau:  TËp hîp chi phÝ c¬ b¶n cã liªn quan trùc tiÕp cho tõng ®èi t-îng sö dông.  TÝnh to¸n vµ ph©n bæ lao vô cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh cã liªn quan trùc tiÕp cho tõng ®èi t-îng sö dông trªn c¬ së khèi l-îng c«ng viÖc vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ c«ng viÖc.  TËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho c¸c lo¹i s¶n phÈm cã liªn quan.  X¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang cuèi kú, tÝnh ra tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ. 2. H¹ch to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp bao gåm gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh, nguyªn vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, n¨ng l-îng ®-îc dïng trùc tiÕp cho viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm. ViÖc tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp nh- sau:  §èi víi nh÷ng nguyªn vËt liÖu khi xuÊt dïng chØ liªn quan trùc tiÕp ®Õn tõng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ riªng biÖt nh- ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt hoÆc s¶n phÈm... th× h¹ch to¸n trùc tiÕp cho ®èi t-îng ®ã.  §èi víi nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ kh¸c nhau th× ph¶i ¸p dông ph-¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp ®Ó ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi t-îng cã liªn quan.Tiªu thøc ph©n bæ trong tr-êng hîp nµy th-êng lµ ph©n bæ theo ®Þnh møc tiªu hao, theo sè l-îng s¶n phÈm, theo hÖ sè, chi phÝ kÕ ho¹ch... Ngoµi ra, ®Ó tÝnh to¸n chÝnh x¸c chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, kÕ to¸n cÇn chó ý kiÓm tra x¸c ®Þnh sè nguyªn vËt liÖu ®· ®-a ra sö dông nh-ng kh«ng dïng hÕt vµ gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi nÕu cã ®Ó lo¹i ra khái chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp trong kú. Chi phÝ thùc tÕ GÝa trÞ NVL GÝa trÞ NVL GÝa trÞ NVL GÝa trÞ NVLtrùc tiÕp = cßn l¹i + thùc tÕ - cßn l¹i cuèi + phÕ liÖu trong kú ®Çu kú xuÊt dïng kú ch-a dïng thu håi 16 §Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, kÕ to¸n sö dông TK621 “Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp”. T¯i kho°n n¯y ®­îc më chi tiÕt cho ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ vµ cã néi dung nh- sau: Bªn Nî: - GÝa trÞ NVL xuÊt dïng trùc tiÕp cho chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. Bªn Cã: - GÝa trÞ NVLxuÊt dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho. a. KÕt chuyÓn vµ ph©n bæ chi phÝ NVL thùc sö dông trong kú vµo c¸c tµi kho¶n cã liªn quan. Tµi kho¶n 621 cuèi kú kh«ng cã sè d-. Tuú theo qui m« s¶n xuÊt vµ ®Æc ®iÓm t×nh h×nh cô thÓ cña mçi doanh nghiÖp mµ lùa chän ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n tæng hîp sau:  Ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn(KKTX): lµ ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n theo dâi, ph¶n ¸nh th-êng xuyªn, liªn tôc cã hÖ thèng t×nh h×nh nhËp - xuÊt – tån kho nguyªn vËt liÖu, thµnh phÈm trong kho. GÝa trÞ xuÊt kho ®-îc x¸c ®Þnh dùa trªn c¸c chøng tõ xuÊt kho.  Ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú(KK§K): lµ ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n kh«ng theo dâi liªn tôc t×nh h×nh nhËp – xuÊt – tån kho nguyªn vËt liÖu, thµnh phÈm. GÝa trÞ xuÊt kho chØ ®-îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª cuèi kú sau khi tiÕn hµnh kiÓm kª vµ x¸c ®Þnh ®-îc gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu tån kho vµ ®ang ®i ®-êng. S¬ ®å 1:S¬ ®å h¹ch to¸n tËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp TK 152 TK 621 XuÊt kho NVL trùc tiÕp ®-a vµo s¶n xuÊt TK 152 (2) Trùc tiÕp kh«ng sö dông hÕt ®-a vµo nhËp kho TK111,112,331 (3) Mua NVL trùc tiÕp ®-a vµo s¶n xuÊt TK 133 ThuÕ GTGT ®Çu vµo TK141,336,338 TK 154 (6) KÕt chuyÓn chi phÝ NVL trùc tiÕp trong kú (nÕu cã) (4) NhËn cÊp ph¸t NVL trùc tiÕp ®-a vµo s¶n xuÊt TK 631 TK 154 (5) NVL tù trùc tiÕp s¶n xuÊt ®-a vµo s¶n phÈm 17 (7) KÕt chuyÓn chi phÝ NVL trùc tiÕp trong kú TK111,112,331 TK611 Gi¸ trÞ NVL nhËp trong kú TK111,112,331 Gi¸ trÞ NVL nhËp trong kú TK111,112,331 K/c CP NVL vµo gi¸ thµnh SP TK133 ThuÕ GTGT ®Çu vµo (nÐu cã) TK151,152 Gi¸ trÞ NVL nhËp trong kú Gi¸ trÞ vËt liÖu tån kho, ®i ®-êng ®Çu kú 2.2 H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ kho¶n tiÒn ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm hoÆc trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp bao gåm: tiÒn l-¬ng chÝnh, tiÒn l-¬ng phô, c¸c kho¶n phô cÊp cã tÝnh chÊt l-¬ng, c¸c kho¶n trÝch BHYT,BHXH,KPC§ tÝnh theo tiÒn l-¬ng thùc tÕ ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm víi tû lÖ qui ®Þnh. ViÖc tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp còng ®-îc tËp hîp gièng nh- ®èi víi chi phÝ NVL trùc tiÕp. Tr-êng hîp cÇn ph©n bæ gi¸n tiÕp (tiÒn l-¬ng phô) th× tiªu thøc ph©n bæ cã thÓ lµ tiÒn l-¬ng chÝnh hay giê c«ng ®Þnh møc hoÆc thùc tÕ. §Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, kÕ to¸n sö dông TK 622 “Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp”. T¯i kho°n n¯y ®­îc më chi tiÕt cho tõng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ. Bªn Nî: - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp thùc tÕ ph¸t sinh. Bªn Cã: - KÕt chuyÓn hay ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµo tµi kho¶n liªn quan ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tµi kho¶n 622 cuèi kú kh«ng cã sè d-. S¬ ®å 3: S¬ ®å h¹ch to¸n tËp hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp 18 TK 334 TK 154(631) TK 622 CP ë møc (1) L-¬ng, Pc l-¬ng, tiÒn ¨n gi÷a b×nh th-êng ca ph¶i tr¶ CNTT s¶n xuÊt KÕt chuyÓn TK 335 (4) TK 632 CPNCTT (3) TrÝch tr-íc tiÒn l-¬ng nghØ CP trªn møc phÐp cñaCNTT s¶n xuÊt b×nh th-êng TK 338 (2) TrÝch KPC§, BHXH, BHYT vµo CPSX (19%) 2.3 H¹ch to¸n c¸c kho¶n chi phÝ tr¶ tr-íc Chi phÝ tr¶ tr-íc lµ c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ®· ph¸t sinh nh-ng ch-a tÝnh hÕt vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña kú nµy mµ ®-îc tÝnh cho hai hay nhiÒu kú h¹ch to¸n sau ®ã. Theo Th«ng t- 89/2002/TT-BTC ngµy 9/10/2002 cña Bé Tµi chÝnh h-íng dÉn thùc hiÖn 04 chuÈn mùc kÕ to¸n ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001 cña Bé tr-ëng Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc h¹ch to¸n chi phÝ ph¸t sinh cã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña nhiÒu niªn ®é kÕ to¸n ®­îc h¹ch to¸n v¯o t¯i kho°n bæ sung 242 “Chi phÝ tr° tr­íc d¯i h¹n”. Trong ®ã, mét sè néi dung c¸c kho°n chi phÝ ®ang h¹ch to¸n ë TK142 “Chi phÝ tr° tr­íc” nay ®­îc chuyÓn sang h¹ch to¸n v¯o TK242, bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ sau: - Chi phÝ tr¶ tr-íc vÒ thuª ho¹t ®éng TSC§ phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh nhiÒu n¨m tµi chÝnh. - TiÒn thuª c¬ së h¹ tÇng ®· tr¶ tr-íc nhiÒu n¨m vµ phôc vô cho nhiÒu kú kinh doanh. - C«ng cô dông cô xuÊt dïng mét lÇn víi gi¸ trÞ lín vµ tham gia vµo ho¹t ®éng kinh doanh trªn mét n¨m tµi chÝnh ph¶i ph©n bæ dÇn vµo ®èi t-îng chÞu phÝ trong nhiÒu n¨m. 19 - v.v... C¸c lo¹i chi phÝ nµy nÕu cã thêi h¹n <1 n¨m th× khi thùc tÕ ph¸t sinh ®-îc ph¶n ¸nh vµo tµi kho¶n 142 vµ cã néi dung sau: Bªn Nî: - TËp hîp c¸c kho¶n chi phÝ tr¶ tr-íc ng¾n h¹n thùc tÕ ph¸t sinh. Bªn Cã: - C¸c kho¶n chi phÝ tr¶ tr-íc ng¾n h¹n ®· ph©n bæ vµo chi phÝ kinh doanh. D- Nî: C¸c kho¶n chi phÝ tr¶ tr-íc ng¾n h¹n thùc tÕ ®· ph¸t sinh nh-ng ch-a ph©n bæ vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. TK142 cã 2 TK cÊp 2: - TK1421 : Chi phÝ tr¶ tr-íc. - TK1422 : Chi phÝ chê kÕt chuyÓn. T¯i kho°n 242 “Chi phÝ tr° tr­íc d¯i h¹n” cã néi dung: Bªn Nî: - Chi phÝ tr¶ tr-íc dµi h¹n ph¸t sinh trong kú. Bªn Cã: - Kho¶n chi phÝ tr¶ tr-íc dµi h¹n ph©n bæ vµo chi phÝ kinh doanh trong kú. D- Nî: C¸c kho¶n chi phÝ tr¶ tr-íc dµi h¹n ch-a tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña n¨m tµi chÝnh. S¬ ®å 4: S¬ ®å h¹ch to¸n tËp hîp chi phÝ tr¶ tr-íc 20 2.4 H¹ch to¸n c¸c kho¶n ph¶i tr¶ C¸c kho¶n ph¶i tr¶ lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ thùc tÕ ch-a ph¸t sinh nh-ng ®-îc ghi nhËn lµ chi phÝ cña kú h¹ch to¸n. Chi phÝ ph¶i tr¶ trong doanh nghiÖp th-êng gåm: - TiÒn l-¬ng phÐp cña c«ng nh©n s¶n xuÊt ( víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt mang tÝnh thêi vô ). - Chi phÝ söa ch÷a TSC§ trong kÕ ho¹ch. - Chi phÝ b¶o hµnh s¶n phÈm trong kÕ ho¹ch. - L·i tiÒn vay ch-a ®Õn h¹n tr¶. - TiÒn thuª TSC§, mÆt b»ng kinh doanh, c«ng cô, dông cô...ch-a tr¶. - v.v... §Ó theo dâi c¸c kho°n chi phÝ ph°i tr°, kÕ to¸n sö dông TK335 “Chi phÝ ph°i tr°” v¯ cã néi dung sau: Bªn Nî: - TËp hîp chi phÝ ph¶i tr¶ thùc tÕ ph¸t sinh. Bªn Cã: - C¸c kho¶n chi phÝ ph¶i tr¶ ®-îc ghi nhËn vµo chi phÝ trong kú theo kÕ ho¹ch. D- Cã: C¸c kho¶n chi phÝ ph¶i tr¶ ®· tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh nh-ng thùc tÕ ch-a ph¸t sinh. VÒ nguyªn t¾c, TK335 cuèi n¨m kh«ng cã sè d-. S¬ ®å 5: S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ ph¶i tr¶ 2.5 H¹ch to¸n c¸c kho¶n thiÖt h¹i trong s¶n xuÊt Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña bÊt cø doanh nghiÖp nµo còng cã thÓ ph¸t sinh c¸c kho¶n thiÖt h¹i vÒ s¶n phÈm háng vµ thiÖt h¹i vÒ ngõng 21 s¶n xuÊt. §©y lµ nh÷ng kho¶n mµ doanh nghiÖp chÊp nhËn ®Ó tån t¹i theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh. GÝa trÞ thiÖt h¹i cña s¶n phÈm háng ngoµi ®Þnh møc kÕ to¸n ph¶i theo dâi riªng trªn mét trong c¸c TK nh- 1381, 154, 627,... sau khi trõ ®i sè phÕ liÖu thu håi vµ båi th-êng (nÕu cã). ThiÖt h¹i thùc vÒ s¶n phÈm háng sÏ ®-îc tÝnh vµo chi phÝ bÊt th-êng. S¬ ®å 6: S¬ ®å h¹ch to¸n thiÖt h¹i s¶n ph¶m háng ngoµi ®Þnh møc ThiÖt h¹i do ngõng s¶n xuÊt bëi nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan hay kh¸ch quan, c¸c doanh nghiÖp vÉn ph¶i bá ra mét sè kho¶n chi phÝ ®Ó duy tr× ho¹t ®éng nh- tiÒn c«ng, khÊu hao TSC§... §ã chÝnh lµ thiÖt h¹i vÒ ngõng s¶n xuÊt.C¸c chi phÝ bá ra trong thêi gian ngõng s¶n xuÊt bÊt th-êng ph¶i theo dâi riªng t-¬ng tù nh- h¹ch to¸n thiÖt h¹i vÒ s¶n phÈm háng ngoµi ®Þnh møc.Cuèi kú, sau khi trõ phÇn thu håi (nÕu cã), gi¸ trÞ thiÖt h¹i thùc tÕ sÏ trõ vµo thu nhËp nh- kho¶n chi phÝ thêi kú. S¬ ®å 7: S¬ ®å h¹ch to¸n thiÖt h¹i ngõng s¶n xuÊt 2.6 H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ nh÷ng chi phÝ qu¶n lý phôc vô s¶n xuÊt ph¸t sinh trong ph¹m vi c¸c ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. V× chi phÝ s¶n xuÊt chung cã liªn quan ®Õn nhiÒu lo¹i s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô trong ph©n x-ëng nªn chi phÝ nµy ®-îc ph©n bæ cho tõng ®èi t-îng theo tiªu thøc phï hîp. C«ng thøc ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung nh- sau: 22 Møc CP s¶n xuÊt Tæng CP s¶n xuÊt chung cÇn ph©n bæ chung ph©n bæ cho = tõng ®èi t-îng Tæng tiªu thøc ph©n bæ cña tÊt c¶ ®èi t-îng Tæng tiªu thøc ph©n bæ cña tõng ®èi t-îng Theo Th«ng t- 89/2002/TT-BTC ngµy 9/10/2002 cña Bé Tµi chÝnh h-íng dÉn thùc hiÖn 04 chuÈn mùc kÕ to¸n ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001 cña Bé Tr-ëng Bé Tµi chÝnh, kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung sau khi ®-îc tËp hîp ®Õn cuèi kú sÏ ®-îc tiÕn hµnh ph©n bæ vµ kÕt chuyÓn nh- sau: - Tr-êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra theo ®Þnh møc c«ng suÊt b×nh th-êng, chi phÝ s¶n xuÊt chung ®-îc ph©n bæ vµ kÕt chuyÓn vµo chi phÝ chÕ biÕn (TK154- Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang) cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm. - Tr-êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra thÊp h¬n møc c«ng suÊt b×nh th-êng, chi phÝ s¶n xuÊt chung theo møc c«ng suÊt b×nh th-êng vÉn ®-îc ph©n bæ vµ kÕt chuyÓn vµo chi phÝ chÕ biÕn (TK154) cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm.Cßn sè chªnh lÖch gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt chung thÊp h¬n møc c«ng suÊt b×nh th-êng vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung theo møc c«ng suÊt b×nh th-êng th× ®-îc ghi nhËn vµo gi¸ vèn hµng b¸n (TK632- GÝa vèn hµng b¸n) trong kú mµ kh«ng tÝnh vµo chi phÝ chÕ biÕn (TK154). §Ó theo dâi c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung, kÕ to¸n sö dông TK 627 “Chi phÝ s°n xuÊt chung”.T¯i kho°n n¯y ®­îc më chi tiÕt theo tõng ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt. Bªn Nî: - Chi phÝ s¶n xuÊt chung thùc tÕ ph¸t sinh trong kú. Bªn Cã: - C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung. - KÕt chuyÓn (hay ph©n bæ) chi phÝ s¶n xuÊt chung vµo tµi kho¶n cã liªn quan ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. TK627 cuèi kú kh«ng cã sè d-. TK627 chi tiÕt thµnh 6 tµi kho¶n cÊp 2: TK6271: Chi phÝ nh©n viªn ph©n x-ëng TK6272: Chi phÝ vËt liÖu TK6273: Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt TK6274: Chi phÝ khÊu hao TSC§ TK6277: Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi TK6278: Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c S¬ ®å 8: S¬ ®å h¹ch to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt chung s¬ ®å 03: h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt chung TK 111, 112, 152 Chi phÝ nh©n viªn 23 C¸c kho¶n gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chungcuèi kú