Tài liệu Hoàn thiện công tác kế toán nguyên vật liệu tại tổng công ty cổ phần bia – rượu – nước giải khát hà nội

Kế toán nguyên vật liệu MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.......................................................................... 4 DANH MỤC BẢNG BIỂU..................................................................................... 5 DANH MỤC SƠ ĐỒ............................................................................................... 6 LỜI MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 7 PHẦN I: NHỮNG LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT ............................ 9 1.1. Sự cần thiết phải tổ chức hạch toán nguyên, vật liệu trong doanh nghiệp sản xuất ................................................................................................................9 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của nguyên vật liệu. .............................................9 1.1.1.1. Khái niệm : .......................................................................................9 1.1.1.2. Đặc điểm:..........................................................................................9 1.1.2. Vai trò của nguyên vật liệu: .....................................................................9 1.1.3. Yêu cầu của công tác quản lý nguyên vật liệu ........................................10 1.1.4. Nhiệm vụ kế toán nguyên vật liệu ..........................................................11 1.2. Phân loại và đánh giá nguyên vật liệu: ......................................................11 1.2.1. Phân loại nguyên vật liệu: ......................................................................11 1.2.2. Nguyên tắc đánh giá và cách đánh giá nguyên vật liệu...........................13 1.2.2.1. Nguyên tắc đánh giá nguyên vật liệu:..............................................13 1.2.2.2.Đánh giá nguyên vật liệu..................................................................15 1.3. Kế toán nguyên vật liệu theo chế độ kế toán hiện hành............................19 1.3.1. Kế toán chi tiết nguyên vật liệu..............................................................19 1.3.1.1. Chứng từ kế toán sử dụng................................................................19 1.3.1.2. Các phương pháp kế toán chi tiết nguyên vật liệu:...........................20 1.3.2. Kế toán tổng hợp nguyên vật liệu...........................................................25 1.3.2.1. Hạch toán tổng hợp nguyên vật liệu theo phương pháp kê khai thường xuyên...........................................................................................................26 1.3.2.2. Hạch toán tổng hợp nguyên vật liệu theo phương pháp kiểm kê định kỳ33 1.3.2.3. Kế toán dự phòng giảm giá hàng tồn kho ........................................35 Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 1 Kế toán nguyên vật liệu 1.4. Tổ chức công tác kế toán nguyên vật liệu trong điều kiện sử dụng máy tính. ....................................................................................................................37 1.5. Tổ chức sổ kế toán nguyên vật liệu ............................................................40 PHẦN II: THỰC TRẠNG KẾ TOÁN NGUYÊN VẬT LIỆU TẠI TỔNG CÔNG TY CỔ PHẦN BIA-RƯỢU-NƯỚC GIẢI KHÁT HÀ NỘI ................................... 45 2.1. Giới thiệu chung về Tổng công ty Cổ Phần Bia-Rượu-Nước Giải khát Hà Nội ......................................................................................................................45 2.1.1. Tổng quan về Tổng công ty Cổ phần Bia-Rượu-Nước giải khát Hà Nội.45 2.1.2. Quá trình hình thành và phát triển của Tổng công ty ..............................46 2.1.3. Tổ chức bộ máy quản lý của Tổng công ty.............................................47 2.1.4. Tổ chức bộ máy kế toán tại Tổng công ty...............................................52 2.1.4.1. Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán tại Tổng công ty ...............................52 2.1.4.2. Chức năng, nhiệm vụ của từng bộ phận trong bộ máy kế toán.........53 2.2. Chính sách, phương pháp và chế độ kế toán áp dụng tại Tổng công ty...54 2.3. Thực trạng nghiệp vụ kế toán nguyên vật liệu tại Tổng công ty Cổ phần Bia-Rượu-Nước giải khát Hà Nội .....................................................................57 2.3.1. Đặc điểm và phân loại về nguyên, vật liệu sử dụng ................................57 2.3.2. Đánh giá nguyên vật liệu.......................................................................59 2.3.3. Kế toán chi tiết nguyên vật liệu tại Tổng công ty ...................................61 2.3.3.1. Chứng từ nhập kho nguyên vật liệu tại Tổng công ty......................61 2.3.3.2. Chứng từ xuất kho nguyên vật liệu tại Tổng công ty ......................67 2.3.3.4. Kế toán chi tiết nguyên vật liệu tại kho và phòng kế toán ................69 2.3.4. Kế toán tổng hợp nguyên, vật liệu tại Tổng công ty ...............................81 2.3.4.1. Tài khoản sử dụng...........................................................................81 2.3.4.2. Hạch toán kế toán tổng hợp nguyên, vật liệu ...................................82 PHẦN III: MỘT SỐ Ý KIẾN NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ VÀ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KẾ TOÁN NGUYÊN VẬT LIỆU TẠI TỔNG CÔNG TY CỔ PHẦN BIA-RƯỢU-NƯỚC GIẢI KHÁT HÀ NỘI ........................................................... 87 3.1. Nhận xét về công tác kế toán nguyên vật liệu tại Tổng công ty. ...............87 3.1.1. Ưu điểm.................................................................................................87 Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 2 Kế toán nguyên vật liệu 3.1.2. Nhược điểm ...........................................................................................89 3.1.2.1. Về hạn chế trong phương pháp tính giá xuất kho vật tư...................89 3.1.2.2. Về phương pháp hạch toán chi tiết nguyên vật liệu .........................89 3.1.2.3. Về việc lập “biên bản kiểm nghiệm vật tư” .....................................89 3.1.2.4. Về công việc giữa các kế toán .........................................................89 3.2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện nghiệp vụ kế toán NVL tại TCT Cổ phần BRNGK Hà Nội........................................................................................90 3.2.1. Hoàn thiện phương pháp tính giá xuất kho của nguyên vật liệu..............90 3.2.2. Hoàn thiện phương pháp hạch toán chi tiết nguyên vật liệu....................91 3.2.3. Lập “Biên bản kiểm nghiệm vật tư” .......................................................93 3.2.5. Hoàn thiện công việc giữa các kế toán ...................................................95 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 97 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 98 Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 3 Kế toán nguyên vật liệu DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Từ nguyên nghĩa TSCĐ tài sản cố định CP chi phí XDCB xây dựng cơ bản SXKD sản xuất kinh doanh TCT tổng công ty NVL nguyên vật liệu TK tài khoản VL vật liệu CCDC công cụ dụng cụ NK nhật ký VT vật tư DN doanh nghiệp GTGT giá trị gia tăng BRNGK Bia – Rượu – Nước giải khát HĐKT hợp đồng kinh tế TGĐ tổng giám đốc TM tiền mặt TGNH tiền gửi ngân hàng SX sản xuất QLDN quản lý doanh nghiệp ĐVT đơn vị tính PS phát sinh GTSP giới thiệu sản phẩm Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 4 Kế toán nguyên vật liệu DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Bảng danh điểm NVL chính 15215 – NVL chính kho 5 ................................ 58 Bảng 2.2: Màn hình giao diện nhập vật tư..................................................................... 64 Bảng 2.3: Màn hình giao diện xuất kho vật tư............................................................... 68 Bảng 2.4: Báo cáo kho nguyên liệu chính ..................................................................... 72 Bảng 2.5: Bảng kê chi tiết nhập vật tư .......................................................................... 75 Bảng 2.6: Bảng kê chi tiết xuất vật tư ........................................................................... 76 Bảng 2.7: Báo cáo nhập – xuất – tồn vật tư ................................................................... 77 Bảng 2.8: Bảng kê số 3................................................................................................... 78 Bảng 2.9: Bảng phân bổ Nguyên vật liệu....................................................................... 79 Bảng 2.10: Bảng tổng hợp TK 152 ................................................................................. 80 Bảng 2.11: Sổ cái TK 152............................................................................................... 84 Bảng 2.12: Nhật ký chứng từ số 7 (trích) ....................................................................... 86 Bảng 3.1. Sổ đối chiếu luân chuyển ............................................................................... 92 Bảng 3.2: Biên bản kiểm nghiệm vật tư ......................................................................... 94 Bảng 3.3. Sổ cái TK 152 ................................................................................................. 96 Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 5 Kế toán nguyên vật liệu DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Sơ đồ kế toán chi tiết nguyên vật liệu theo phương pháp thẻ song song ....... 21 Sơ đồ 1.2: Sơ đồ kế toán chi tiết vật liệu theo phương pháp sổ đối chiếu luân chuyển.. 22 Sơ đồ 1.3: Sơ đồ kế toán chi tiết vật liệu theo phương pháp sổ số dư............................. 24 Sơ đồ 1.4: Sơ đồ kế toán tổng hợp NVL theo phương pháp kê khai thường xuyên ....... 32 Sơ đồ 1.5: Sơ đồ kế toán tổng hợp nguyên liệu vật liệu theo phương pháp.................... 35 kiểm kê định kỳ ( thuế GTGT tính theo phương pháp khấu trừ ) : ................................ 35 Sơ đồ 1.6: Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán trên máy vi tính ................... 40 Sơ đồ 1.7: Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán Nhật ký sổ cái...................... 41 Sơ đồ số 1.8: Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán Nhật ký chung ................ 42 Sơ đồ 1.9: Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán Chứng từ ghi sổ .................. 43 Sơ đồ 1.10: Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán Nhật ký chứng từ .............. 44 Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức và quản lý của Tổng công ty CP BRNGK Hà Nội ................ 48 Sơ đồ 2.2: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán tại đơn vị. ....................................................... 52 Sơ đồ 2.3: Quá trình vào sổ, lập báo cáo trên phần mềm kế toán máy........................... 55 Sơ đồ 2.4: Quy trình ghi sổ kế toán theo hình thức NK chứng từ.................................. 56 Sơ đồ 2.5: Quy trình hạch toán nguyên vật liệu theo phương pháp sổ đối chiếu luân chuyển tại Tổng công ty ................................................................................................. 70 Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 6 Kế toán nguyên vật liệu LỜI MỞ ĐẦU Từ khi chuyển đổi cơ chế kinh tế từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường, nền kinh tế nước ta đã có nhiều thay đổi. Tính “mở” của nền kinh tế đã tạo điều kiện cho việc ra đời của rất nhiều loại hình doanh nghiệp, khuyến khích các doanh nghiệp tham gia ngày càng nhiều hơn trong các lĩnh vực. Không những mở cửa kinh tế trong nước mà Việt Nam cũng đã chủ động ký kết các hiệp định thương mại với nhiều nước trên thế giới. Ban đầu, các DN nước ta gặp nhiều khó khăn vì trong quá trình hội nhập tỏ ra kém năng động so với DN nước ngoài. Ngày nay, chúng ta đã dần khắc phục được và đã có những bước đi vững chắc trong công cuộc hội nhập nền kinh tế khu vực và thế giới. Để có được điều đó buộc các DN phải có những biện pháp hợp lý trong việc xác định các yếu tố đầu vào sao cho thu được kết quả cao với chi phí hợp lý, chất lượng đảm bảo nhằm duy trì sự tồn tại, phát triển và thu lợi nhuận. Như vậy, quyết định kinh doanh một mặt hàng, mục tiêu mỗi doanh nghiệp hướng tới là hiệu quả và lợi nhuận. Đặc biệt, trong môi trường cạnh tranh gay gắt thì chất lượng đảm bảo với chi phí thấp nhất là yêu cầu của sản xuất. Để đạt được hiệu quả cao buộc các DN trước hết phải kiểm soát đầu vào. Nguyên vật liệu là một trong những yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất, quyết định đến chất lượng, công dụng, hình thức, mẫu mã sản phẩm và là yếu tố chi phí chủ yếu trong giá thành sản xuất. Chỉ một sự biến động nhỏ về chi phí vật liệu cũng làm ảnh hưởng tới giá thành sản phẩm và từ đó ảnh hưởng tới lợi nhuận của DN. Vì vậy, việc sử dụng hợp lý, tiết kiệm chi phí NVL nhằm hạ thấp chi phí sản xuất, giảm giá thành sản phẩm song vẫn đảm bảo chất lượng sản phẩm là một vấn đề các nhà quản lý doanh nghiệp đặc biệt quan tâm. Tổ chức công tác kế toán nói chung và kế toán NVL nói riêng là công cụ quan trọng giúp cho việc quản lý và sử dụng vật tư có hiệu quả. Thông qua các con số do kế toán cung cấp, DN có thể nắm vững tình hình biến động vật tư, tình Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 7 Kế toán nguyên vật liệu hình quản lý sử dụng tài sản của DN để từ đó rút ra các quyết định quản lý một cách đúng đắn. Trong thời gian thực tập tại Tổng công ty Cổ phần Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội, qua tìm hiểu thực tế kết hợp với quá trình học tập tại trường và nhận thức được tầm quan trọng của kế toán NVL trong công tác kế toán, em đã đi sâu nghiên cứu đề tài: “Hoàn thiện công tác kế toán Nguyên vật liệu tại Tổng Công Ty Cổ phần Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội” để tìm ra những mặt mạnh, mặt tồn tại đồng thời đề xuất một số ý kiến nhằm khắc phục, góp phần hoàn thiện hơn nữa công tác kế toán nguyên vật liệu tại Tổng công ty. Nội dung khóa luận gồm ba phần chính: Phần I. Những lý luận chung về tổ chức công tác kế toán nguyên, vật liệu trong doanh nghiệp sản xuất Phần II. Thực trạng kế toán nguyên, vật liệu tại Tổng Công Ty Cổ phần Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội Phần III. Một số ý kiến nhận xét, đánh giá và hoàn thiện công tác kế toán nguyên vật liệu tại Tổng Công Ty Cổ phần Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp này được hoàn thành với sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn ThS. Trương Hồng Phương và các cán bộ kế toán tại Tổng công ty Cổ Phần Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội. Qua đây, e xin được gửi tới cô giáo và các cô chú, anh chị trong phòng kế toán cùng toàn thể Ban lãnh đạo Tổng công ty Cổ phần Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội lời cảm ơn chân thành nhất! Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 8 Kế toán nguyên vật liệu PHẦN I NHỮNG LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT 1.1. Sự cần thiết phải tổ chức hạch toán nguyên, vật liệu trong doanh nghiệp sản xuất 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của nguyên vật liệu. 1.1.1.1. Khái niệm : Nguyên vật liệu (NVL) trong doanh nghiệp là những đối tượng lao động, thể hiện dưới dạng vật hóa, được mua ngoài hoặc tự chế biến hoặc hình thành từ những nguồn khác dùng cho mục đích sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Nguyên vật liệu là yếu tố chính cấu thành lên thực thể của sản phẩm. 1.1.1.2. Đặc điểm: Về hình thái vật chất: nguyên vật liệu chỉ tham gia vào một chu kỳ sản xuất, dưới tác động của lao động, nguyên liệu vật liệu bị tiêu hao toàn bộ hoặc không giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu tạo nên giá trị sử dụng hay công dụng của sản phẩm. Về mặt giá trị: khi tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh, giá trị của nguyên vật liệu chuyển dịch toàn bộ vào giá trị của sản phẩm mới tạo nên chỉ tiêu giá thành sản phẩm hay chính là chỉ tiêu giá trị của sản phẩm. Như vậy, nguyên vật liệu vừa tạo nên giá trị và giá trị sử dụng của sản phẩm. 1.1.2. Vai trò của nguyên vật liệu: Từ những đặc điểm trên của nguyên vật liệu, chúng ta thấy NVL có một vai trò rất quan trọng đối với quá trình sản xuất kinh doanh. Trên thực tế, bất kì hoạt động kinh doanh nào cũng cần thiết phải có các yếu tố cơ bản như: tư liệu lao động, đối tượng lao động, sức lao động và khoa học kỹ thuật. Nhưng chất lượng sản phẩm sản xuất ra còn phụ thuộc vào chất lượng của NVL làm ra nó. Điều này là tất yếu vì với chất lượng của sản phẩm không tốt sẽ ảnh hưởng tới quá trình tiêu thụ, dẫn đến thu nhập của doanh nghiệp không ổn định và sự tồn tại Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 9 Kế toán nguyên vật liệu của doanh nghiệp không chắc chắn. Vì vậy, việc phấn đấu hạ giá thành sản phẩm đồng nghĩa với việc giảm chi phí NVL một cách hợp lý. Mặt khác, xét về mặt vốn thì NVL là một thành phần quan trọng của vốn lưu động trong các doanh nghiệp, đặc biệt là vốn dự trữ. Để nâng cao được hiệu quả sử dụng vốn sản xuất kinh doanh cần phải tăng tốc luân chuyển vốn lưu động và không thể tách rời việc dự trữ và sử dụng NVL một cách hợp lý và tiết kiệm. Như vậy, nguyên vật liệu có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự sống còn của doanh nghiệp. 1.1.3. Yêu cầu của công tác quản lý nguyên vật liệu Quản lý chặt chẽ và sử dụng tiết kiệm từ khâu thu mua đến khâu bảo toàn, sử dụng, dự trữ chính là yêu cầu đặt ra đối với việc quản lý nguyên vật liệu. - Các DN thu mua Nguyên vật liệu đủ khối lượng, chất lượng, quy cách, chủng loại, giá mua và chi phí mua cũng như kế hoạch mua đúng tiến độ, thời gian phù hợp với kế hoạch sản xuất của DN. Đồng thời, DN phải thường xuyên tiến hành phân tích, đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch thu mua để từ đó chọn nguồn thu mua đảm bảo về chất lượng, số lượng, giá cả và chi phí thu mua thấp nhất. - Đối với khâu dự trữ, đòi hỏi phải thúc đẩy nhanh quá trình chuyển hóa của NVL, hạn chế NVL bị ứ đọng, rút ngắn chu kỳ sản xuất kinh doanh. Do đó, doanh nghiệp phải xây dựng được định mức dự trữ tối đa và mức dự trữ tối thiểu cho từng loại NVL, từ đó có dự trữ vừa phải đảm bảo cho quá trình sản xuất không bị ngừng trệ, gián đoạn do việc cung ứng thu mua không kịp thời hoặc gây tình trạng ứ đọng vốn do việc dự trữ quá nhiều. - Tổ chức bảo quản NVL phải quan tâm tới việc tổ chức tốt nhà kho, bến bãi, trang bị đầy đủ các phương tiện cân đo, kiểm tra phương tiện vận tải phù hợp với từng loại vật tư nhằm hạn chế những hao hụt, mất mát, hư hỏng xảy ra trong quá trình bảo quản. - Cuối cùng là ở khâu sử dụng, đòi hỏi phải sử dụng hợp lý, tiết kiệm trên cơ sở định mức, dự toán chi phí nhằm hạ thấp chi phí, giảm bớt tiêu hao NVL trong giá thành sản phẩm, tăng tích lũy cho doanh nghiệp. Do vậy, ở khâu này cần tổ Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 10 Kế toán nguyên vật liệu chức tốt việc ghi chép, phản ánh tình hình xuất dùng và sử dụng NVL trong quá trình sản xuất. Các doanh nghiệp phải chú ý đến việc tiết kiệm triệt để NVL sao cho cùng với một nguyên vật liệu như cũ có thể tạo ra một khối lượng sản phẩm nhiều hơn mà chất lượng vẫn đảm bảo, mà vẫn nâng cao uy tín, chất lượng sản phẩm của doanh nghiệp trên thị trường. Quán triệt những yêu cầu quản lý nguyên vật liệu trên, doanh nghiệp sẽ thực hiện tốt công tác kế toán nguyên vật liệu. 1.1.4. Nhiệm vụ kế toán nguyên vật liệu - Tổ chức ghi chép đầy đủ, kịp thời số lượng phẩm chất, quy cách và giá trị thực tế của từng loại nguyên vật liệu nhập, xuất, tồn. - Vận dụng đúng đắn các phương pháp hạch toán, tính giá nguyên liệu vật liệu nhập kho, hướng dẫn và kiểm tra, giám sát các bộ phận, phòng ban, chấp hành các nguyên tắc thủ tục nhập, xuất và thực hiện nghiêm chỉnh chế độ chứng từ kế toán. - Mở các loại sổ ( thẻ) kế toán chi tiết theo từng loại nguyên liệu, vật liệu theo đúng chế độ phương pháp quy định. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch mua hàng, tình hình dự trữ và sử dụng nguyên vật liệu theo dự toán tiêu chuẩn định mức chi phí và phát hiện các trường hợp vật tư ứ đọng, hao hụt, tham ô, lãng phí, xác định nguyên nhân và biện pháp xử lý. - Tham gia kiểm kê và đánh giá nguyên liệu vật liệu theo chế độ quy định của Nhà nước. - Cung cấp thông tin về tình hình xuất, nhập, tồn kho nguyên liệu vật liệu phục vụ công tác quản lý. Định kỳ tiến hành phân tích tình hình mua hàng, bảo quản và sử dụng nguyên liệu vật liệu. 1.2. Phân loại và đánh giá nguyên vật liệu: 1.2.1. Phân loại nguyên vật liệu: Mỗi doanh nghiệp do tính chất đặc thù trong sản xuất kinh doanh nên sử dụng những loại NVL khác nhau. Phân loại NVL là việc nghiên cứu, sắp xếp các Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 11 Kế toán nguyên vật liệu loại NVL theo từng nội dung, công dụng, tính chất thương phẩm của chúng nhằm phục vụ cho yêu cầu quản trị của DN. - Căn cứ vào nội dung kinh tế và yêu cầu kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, nguyên vật liệu được chia thành các loại sau: + Nguyên vật liệu chính ( bao gồm cả nửa thành phẩm mua ngoài): Là đối tượng lao động chủ yếu. Đối với các doanh nghiệp sản xuất, nguyên vật liệu chính là đối tượng chủ yếu cấu thành nên thực thể sản phẩm như: tôn, đồng, sắt, thép trong các doanh nghiệp chế tạo máy, cơ khí, xây dựng cơ bản; bông, sợi trong các doanh nghiệp dệt vải, trong các xí nghiệp may..., toàn bộ giá trị của nguyên vật liệu được chuyển vào giá trị sản phẩm mới. NVL chính dùng vào sản xuất hình thành nên chi phí vật liệu trực tiếp. Đối với nửa thành phẩm mua ngoài với mục đích tiếp tục quá trình sản xuất sản phẩm , ví dụ như: sợi mua ngoài trong các doanh nghiệp dệt cũng được coi là nguyên vật liệu chính. + Nguyên vật liệu phụ: Là các loại vật liệu được sử dụng trong quá trình sản xuất có tác dụng phụ đối với quá trình sản xuất kinh doanh, làm tăng chất lượng sản phẩm, hoàn chỉnh sản phẩm khi kết hợp với NVL chính hoặc phục vụ cho công việc quản lý sản xuất, bao gói sản phẩm... đảm bảo cho quá trình sản xuất được tiến hành một cách bình thường. Các loại vật liệu này không cấu thành nên thực thể sản phẩm. + Nhiên liệu: là các chất dùng để tạo ra năng lượng cung cấp nhiệt lượng cho quá trình sản xuất kinh doanh như hơi đốt, dầu, khí nén, xăng,..., không cấu thành vào thực thể sản phẩm. Nhiên liệu thực chất là một loại vật liệu phụ được tách ra thành một nhóm riêng do vai trò quan trọng của nó và để nhằm mục đích dễ quản lý và hạch toán hơn. Dựa vào tác dụng của nhiên liệu trong quá trình sản xuất có thể chia nhiên liệu thành những nhóm sau: . Nhiên liệu dùng trực tiếp cho sản xuất. . Nhiên liệu sử dụng cho máy móc thiết bị. Nhiên liệu có thể tồn tại ở nhiều thể khác nhau như: rắn ( than, củi...), lỏng ( xăng dầu,...), khí ( khí đốt...)... Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 12 Kế toán nguyên vật liệu + Phụ tùng thay thế: Bao gồm các loại phụ tùng, chi tiết để thay thế sửa chữa máy móc, thiết bị sản xuất, phương tiện vận tải... + Vật liệu và thiết bị xây dựng cơ bản: Bao gồm các loại thiết bị, phương tiện sử dụng cho công việc xây dựng cơ bản (cả thiết bị cần lắp, không cần lắp, công cụ, khí cụ và vật kết cấu dùng để lắp đặt vào các công trình xây dựng cơ bản). + Vật liệu khác: là những vật liệu trong doanh nghiệp ngoài những vật liệu kể trên, các loại vật liệu này do quá trình sản xuất loại ra như: vải vụn, phôi cắt,... - Căn cứ vào nguồn gốc, nguyên vật liệu được chia thành: + Nguyên vật liệu mua ngoài:thu mua từ thị trường trong nước, hoặc nhập khẩu. + Nguyên vật liệu tự gia công chế biến. + Nguyên vật liệu nhận góp vốn liên doanh... - Căn cứ vào mục đích và nơi sử dụng nguyên vật liệu thì toàn bộ nguyên vật liệu của doanh nghiệp được chia thành : + Nguyên vật liệu trực tiếp dùng cho sản xuất kinh doanh. + Nguyên vật liệu dùng cho công tác quản lý như quản lý phân xưởng, quản lý doanh nghiệp... + Nguyên vật liệu dùng cho các mục đích khác. 1.2.2. Nguyên tắc đánh giá và cách đánh giá nguyên vật liệu. 1.2.2.1. Nguyên tắc đánh giá nguyên vật liệu: Đánh giá vật tư là việc xác định giá trị của vật tư ở những thời điểm nhất định và theo những nguyên tắc quy định. Việc đánh giá nguyên vật liệu cũng giống như đánh giá vật tư và cũng phải tuân thủ theo các nguyên tắc đánh giá của vật tư. Do đó, khi đánh giá vật tư phải tuân thủ các nguyên tắc sau: * Nguyên tắc giá gốc: Áp dụng điều 04 chuẩn mực kế toán số 02 về hàng tồn kho được ban hành theo quyết định số 149/2001 QĐ – BTC ngày 31/12/2001 của Bộ trưởng Bộ Tài Chính: “ Hàng tồn kho được đánh giá theo giá gốc. Trường hợp giá trị thuần có thể thực hiện được thấp hơn giá gốc thì phải tính theo giá trị thuần có thể thực hiện được”. Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 13 Kế toán nguyên vật liệu Trong đó: - Giá gốc hàng tồn kho (HTK) bao gồm chi phí thu mua, chi phí chế biến và các chi phí liên quan trực tiếp khác phát sinh để được HTK ở địa điểm và trạng thái hiện tại. - Giá trị thuần có thể thực hiện được là giá bán ước tính của HTK trong kỳ sản xuất kinh doanh bình thường trừ đi chi phí ước tính để hoàn thành sản phẩm và các chi phí ước tính cần thiết cho việc tiêu thụ chúng. Như vậy, phù hợp với chuẩn mực kế toán của HTK trong công tác hạch toán NVL ở các doanh nghiệp, NVL được tính theo giá thực tế. * Nguyên tắc thận trọng: Thực hiện nguyên tắc này bằng cách trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho, kế toán đã ghi sổ theo giá gốc và đã phản ánh khoản dự phòng giảm giá HTK. Do đó, trên báo cáo tài chính trình bày các chỉ tiêu: - Các chính sách kế toán áp dụng trong việc đánh giá HTK. - Giá trị dự phòng giảm giá HTK. - Giá trị hoàn nhập dự phòng giảm giá HTK. - Những trường hợp dẫn đến việc trích lập thêm hoặc hoàn nhập dự phòng giảm giá HTK. - Giá trị ghi sổ của HTK (Giá gốc (-) Dự phòng giảm giá HTK) đã dùng để thế chấp cầm cố đảm bảo cho các khoản nợ phải trả. * Nguyên tắc nhất quán: Các phương pháp kế toán áp dụng trong đánh giá vật tư hàng hóa phải đảm bảo tính nhất quán. Tức là kế toán đã lựa chọn phương pháp nào thì phải áp dụng phương pháp đó nhất quán trong suốt niên độ kế toán. Doanh nghiệp có thể thay đổi phương pháp đã chọn, nhưng phải đảm bảo phương pháp thay thế cho phép trình bày kế toán một cách trung thực và hợp lý hơn, đồng thời phải giải thích được ảnh hưởng của sự thay đổi đó. Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 14 Kế toán nguyên vật liệu 1.2.2.2.Đánh giá nguyên vật liệu * Tính giá nguyên vật liệu nhập kho: Trong các doanh nghiệp sản xuất, vật liệu được nhập từ nhiều nguồn khác nhau nên giá thực tế của chúng cũng khác nhau. Về nguyên tắc, giá vật liệu nhập kho được xác định theo giá thực tế bao gồm toàn bộ chi phí hình thành vật liệu đó cho đến lúc nhập kho. Tuỳ theo từng nguồn nhập mà giá thực tế ( giá gốc) của nguyên vật liệu được xác định cụ thể như sau : - Đối với nguyên vật liệu mua ngoài nhập kho: Giá thực tế = nhập kho Giá mua ghi + trên hóa đơn Chi phí thu mua + Thuế nhập khẩu (nếu có) - Các khoản giảm trừ (nếu có) Trong đó: Nếu NVL mua ngoài dùng vào hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ thì giá trị NVL được phản ánh ở TK 152- là giá mua chưa thuế GTGT. Số thuế GTGT được khấu trừ phản ánh vào ở TK 133 – thuế GTGT được khấu trừ. Nếu NVL mua ngoài dùng vào hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ không thuộc đối tượng chịu thuế GTGT hoặc đối tượng chịu thuế GTGT nhưng theo phương pháp trực tiếp hoặc dùng cho hoạt động sự nghiệp, phúc lợi, dự án thì giá mua là tổng giá thanh toán ( cả VAT) và được phản ánh trên TK 152 theo tổng giá thanh toán đó. Chi phí thu mua thực tế: gồm chi phí vận chuyển, bốc xếp, bảo quản, chi phí phân loại, bảo hiểm, công tác phí của cán bộ mua hàng, chi phí của bộ phận mua hàng độc lập và khoản hao hụt tự nhiên trong định mức thuộc quá trình mua vật tư. Thuế, phí: thuế nhập khẩu, thuế GTGT không được khấu trừ, hoàn lại. Các khoản giảm trừ: bao gồm chiết khấu thương mại, giảm giá hàng mua được hưởng. - Đối với nguyên vật liệu do doanh nghiệp tự gia công chế biến: Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 15 Kế toán nguyên vật liệu Giá thực tế nguyên Giá thực tế nguyên vật liệu xuất = vật liệu nhập kho Chi phí + gia công chế biến có liên quan - Đối với nguyên vật liệu thuê ngoài gia công chế biến : Giá thực tế nguyên = vật liệu nhập kho Giá thực tế nguyên vật Chi phí + liệu xuất chế biến có liên quan - Đối với nguyên vật liệu nhận vốn góp liên doanh hoặc cổ phần: Giá thực tế nguyên = vật liệu nhập kho Giá do các bên + tham gia xác định Chi phí có liên quan khác - Đối với nguyên vật liệu do nhà nước cấp hoặc cấp trên cấp hoặc được tặng: Giá thực tế nguyên vật liệu nhập kho = Giá thị trường tương đương (hoặc giá NVL ghi trên biên bản bàn giao) + Chi phí liên quan khác - Đối với phế liệu thu hồi từ quá trình sản xuất: Giá thực tế nguyên vật liệu nhập kho = Giá ước tính - Đối với vật liệu tự sản xuất: Giá thực tế nhập kho = Giá thành sản xuất thực tế * Tính giá nguyên vật liệu xuất kho: Vật liệu trong doanh nghiệp được thu mua nhập kho từ nhiều nguồn khác nhau, do vậy giá thực tế của từng đợt nhập kho cũng không hoàn toàn giống nhau. Nên khi xuất kho kế toán phải tính toán chính xác, xác định được giá thực tế xuất kho cho từng đối tượng sử dụng theo phương pháp tính giá thực tế xuất kho đã đăng ký áp dụng cho cả niên độ kế toán. Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 16 Kế toán nguyên vật liệu Để tính trị giá thực tế của nguyên vật liệu xuất dùng, doanh nghiệp có thể áp dụng một trong các phương pháp sau: - Phương pháp bình quân gia quyền. - Phương pháp nhập trước, xuất trước ( FIFO) - Phương pháp nhập sau, xuất trước ( LIFO) - Phương pháp giá thực tế đích danh. - Phương pháp giá hạch toán. Cụ thể từng phương pháp như sau: • Phương pháp bình quân gia quyền: Theo phương pháp này, giá thực tế nguyên vật liệu xuất dùng trong kỳ dược tính theo công thức sau: Trị giá nguyên vật liệu xuất dùng = Đơn giá thực tế Số lượng nguyên vật liệu xuất dùng X bình quân Trong đó: Phương pháp này được chia thành ba loại: + Giá bình quân tồn đầu kỳ. +Giá bình quân từng lần nhập. +Giá bình quân cả kỳ dự trữ. - Giá bình quân tồn đầu kỳ được tính theo công thức: Đơn giá bình quân tồn đầu kỳ Giá trị thực tế tồn đầu kỳ = Số lượng tồn đầu kỳ Phương pháp này tính toán đơn giản, khối lượng tính toán ít, cung cấp thông tin kịp thời, song không phản ánh được sự biến động của giá cả trong kỳ, độ chính xác không cao. - Giá bình quân từng lần nhập được tính theo công thức sau: Giá trị thực tế vật liệu Đơn giá bình quân từng lần nhập = tồn đầu kỳ Số lượng vật liệu tồn đầu kỳ Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 + Giá trị thực tế lần nhập kế tiếp + Số lượng vật liệu nhập kế tiếp Page 17 Kế toán nguyên vật liệu Phương pháp này phản ánh được sự biến động của giá cả thị trường sau mỗi lần nhập, thông tin kế toán kịp thời. Tuy nhiên, khối lượng công việc kế toán nhiều, tính toán phức tạp, chỉ áp dụng với doanh nghiệp sử dụng kế toán máy. - Giá đơn vị bình quân cả kỳ dự trữ được tính theo công thức: Đơn giá bình quân cả kỳ dự trữ = Giá trị thực tế vật liệu tồn đầu kỳ Số lượng vật liệu + Giá trị thực tế vật liệu nhập trong kỳ + tồn đầu kỳ Số lượng vật liệu nhập trong kỳ Phương pháp này có ưu điểm là đơn giản, dễ làm, giảm nhẹ khối lượng công việc kế toán, nhưng nhược điểm là mức độ chính xác không cao, thông tin kế toán cung cấp cho nhà quản trị không kịp thời, hơn nữa, công việc tính toán tập trung vào cuối tháng, gây ảnh hưởng đến công tác quyết toán. • Phương pháp nhập trước, xuất trước (FIFO): Theo phương pháp này, giả thiết rằng số vật liệu nào nhập trước thì xuất trước, xuất hết số nhập trước mới xuất đến số nhập sau theo giá thực tế của từng số hàng xuất. Nói cách khác, cơ sở của phương pháp này là giá thực tế của nguyên vật liệu mua trước sẽ được dùng làm giá để tính giá thực tế vật liệu xuất trước và như vậy giá trị vật liệu tồn kho cuối kỳ sẽ là giá thực tế của số vật liệu mua vào sau cùng. • Phương pháp nhập sau, xuất trước (LIFO): Ngược lại với phương pháp nhập trước xuất trước, phương pháp này giả định vật tư hàng hoá xuất kho là những vật tư hàng hoá mới mua vào. Do đó vật tư hàng hoá tồn kho đầu kỳ là vật tư hàng hoá cũ nhất. Như vậy nếu giá cả có xu hướng giảm thì vật liệu xuất tính theo giá mới sẽ thấp, giá thành sản phẩm hạ, tự giá vật liệu tồn kho cao, mức lãi trong kỳ sẽ cao, hàng tồn kho có giá trị thấp, lợi nhuận trong kỳ sẽ giảm. • Phương pháp giá thực tế đích danh: Theo phương pháp này, doanh nghiệp phải quản lý, theo dõi vật liệu theo từng lô hàng. Khi xuất kho nguyên vật liệu thuộc lô hàng nào thì căn cứ vào số lượng xuất kho và đơn giá nhập kho thực tế của lô hàng đó để tính giá thực tế xuất kho. Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 18 Kế toán nguyên vật liệu Có thể nói đây là phương pháp rất hiệu quả trong việc phản ánh giá trị vật liệu đúng với giá trị thực tế của nó. Bên cạnh đó, phương pháp này tuân thủ theo nguyên tắc phù hợp của hạch toán kế toan giữa chi phí thực tế và doanh thu thực tế. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ áp dụng với các doanh nghiệp nhỏ, có ít chủng loại NVL, dễ nhận diện và đơn giá của các loại NVL đó có giá trị lớn. • Phương pháp giá hạch toán: Giá hạch toán là giá mà doanh nghiệp tự xây dựng để hạch toán trong suốt một kỳ kế toán trên tài khoản tồn kho. Nhưng vì giá hạch toán chỉ là giá dùng để ghi chép trên sổ kế toán nên nó không có tác dụng đánh giá giá trị vật liệu tồn kho cuối kỳ và nó cũng không có tác dụng dùng để xây dựng giá trị vật liệu thực tế được sử dụng trong quá trình sản xuất. Do đó trong kỳ, doanh nghiệp có thể hạch toán theo giá cố định nhưng cuối kỳ phải điều chỉnh theo giá thực tế, theo công thức: Giá thực tế vật liệu = xuất dùng trong kỳ Giá hạch toán nguyên vật Hệ số giá vật X liệu xuất dùng trong kỳ liệu Trong đó: Giá thực tế vật liệu Hệ số giá vật liệu + Giá thực tế vật liệu tồn đầu kỳ = Giá hạch toán vật liệu nhập trong kỳ + Giá hạch toán vật liệu tồn đầu kỳ nhập trong kỳ 1.3. Kế toán nguyên vật liệu theo chế độ kế toán hiện hành 1.3.1. Kế toán chi tiết nguyên vật liệu 1.3.1.1. Chứng từ kế toán sử dụng Mọi nghiệp vụ liên quan đến tình hình nhập, xuất nguyên vật liệu đều phải được phản ánh, ghi chép vào các chứng từ kế toán theo đúng quy định của Nhà nước nhằm đảm bảo cơ sở pháp lý để ghi chép và thẻ kho và các sổ liên quan. Chứng từ kế toán là cơ sở, là căn cứ để kiểm tra, giám sát tình hình biến động về số lượng, giá trị của từng loại nguyên vật liệu nhằm thực hiện quản lý có hiệu quả, phục vụ đầy đủ nhu cầu NVL cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 19 Kế toán nguyên vật liệu Theo “ Hệ thống chế độ kế toán doanh nghiệp” hướng dẫn về chứng từ kế toán ban hành theo quyết định số 15/2006/QĐ-BTC của Bộ trưởng Bộ Tài Chính ban hành ngày 20/3/2006 quy định việc hạch toán vật liệu sử dụng các chứng từ kế toán như sau: - Phiếu nhập kho (Mẫu 01-VT) - Phiếu xuất kho (Mẫu 02-VT) - Biên bản kiểm kê vật tư ( Mẫu 03-VT) - Phiếu báo vật tư còn lại cuối kỳ (Mẫu 04-VT) - Biên bản kiểm kê vật tư (Mẫu 05-VT) - Bảng kê mua hàng (Mẫu 06-VT) - Bảng phân bổ nguyên vật liệu (Mẫu 07-VT) - Các chứng từ khác có liên quan: Hóa đơn bán hàng, hóa đơn GTGT, chứng từ chi tiền, giấy thanh toán tạm ứng... 1.3.1.2. Các phương pháp kế toán chi tiết nguyên vật liệu: Kế toán nguyên vật liệu đòi hỏi phản ánh cả về giá trị, số lượng, chất lượng của từng loại vật liệu theo từng kho bảo quản và từng người phụ trách. Thực tế hiện nay có 3 phương pháp hạch toán chi tiết nguyên vật liệu: - Phương pháp thẻ song song - Phương pháp sổ đối chiếu luân chuyển - Phương pháp sổ số dư Cụ thể như sau: Phương pháp thẻ song song: trình tự ghi chép như sau: * Ở kho: Thủ kho sử dụng thẻ kho để ghi chép hàng ngày tình hình nhập, xuất, tồn của từng danh điểm vật tư ở từng kho theo chỉ tiêu số lượng. * Ở phòng kế toán: Hàng ngày hay định kỳ 3-5 ngày, nhân viên kế toán xuống kho để kiểm tra việc ghi chép của thủ kho, sau đó ký xác nhận vào thẻ kho và nhận chứng từ nhập, xuất về phòng kế toán. Tại phòng kế toán, nhân viên kế toán hàng tồn kho thực hiện việc kiểm tra chứng từ và hoàn chỉnh chứng từ rồi căn cứ chứng từ nhập, xuất kho để ghi vào sổ (thẻ) chi tiết vật tư, mỗi chứng từ được ghi một dòng. Sổ (thẻ) chi tiết vật tư được mở cho từng danh điểm vật tư Lại Thị Tố Quyên – K17KT1 Page 20