Lêi nãi ®Çu
H¹ch to¸n kÕ to¸n lµ mét bé phËn quan träng trong hÖ thèng qu¶n lý kinh
tÕ tµi chÝnh, gi÷ vai trß tÝch cùc trong viÖc ®iÒu hµnh vµ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng
kinh doanh. Lµ mét kh©u cña h¹ch to¸n kÕ to¸n, h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp gi÷ mét vai trß hÕt
søc quan träng. Gi¸ thµnh lµ chØ tiªu chÊt lîng tæng hîp ph¶n ¸nh tr×nh ®é qu¶n
lý, sö dông vËt t, lao ®éng, thiÕt bÞ, tr×nh ®é tæ chøc, c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n
phÈm, lµ c¬ së ®Ó ®¸ng gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp.
ViÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng chØ dõng l¹i ë
chç tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ trong gi¸ thµnh mµ cßn ph¶i tÝnh ®Õn viÖc cung
cÊp th«ng tin cho qu¶n trÞ doanh nghiÖp. §Ó c¹nh tranh ®îc víi c¸c doanh
nghiÖp kh¸c trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nhu cÇu th«ng tin lµ tÊt yÕu, trªn c¬ së
nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vÒ chi phÝ vµ gi¸ thµnh, nhµ qu¶n trÞ cã thÓ ®a ra ®îc
nh÷ng chiÕn lîc h¹ gi¸ thµnh phï hîp.
§Ó ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu trªn, c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh ph¶i kh«ng ngõng ®îc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, qua thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty X49, em ®· chän ®Ò
tµi: “Hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm t¹i C«ng ty X49- Bé Quèc phßng”. HiÖn nay, c«ng t¸c nµy t¹i C«ng ty t¬ng ®èi tèt. Tuy nhiªn, qua b¸o c¸o thùc tËp , em mong ®îc gãp phÇn nhá bÐ cña
m×nh nh»m hoµn thiÖn thªm c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty.
Ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn, b¸o c¸o gåm ba phÇn chÝnh:
PhÇn I: Lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm
PhÇn II: Thùc tÕ c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm t¹i C«ng ty X49-Bé Quèc phßng.
PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n
xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty X49 - Bé Quèc phßng.
B¸o c¸o nµy ®îc hoµn thµnh víi sù híng dÉn nhiÖt t×nh cña c¸c c« chó
trong phßng Tµi chÝnh - KÕ to¸n C«ng ty X49. Tuy nhiªn, do thêi gian thùc tËp
cã h¹n, nh÷ng nhËn thøc vÒ lý luËn còng nh thùc tiÔn cßn h¹n chÕ, do vËy b¸o
c¸o vÉn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn
®ãng gãp ®Ó b¸o c¸o ®îc hoµn thiÖn h¬n.
1
PhÇn I
Lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt
vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
I. ý nghÜa, néi dung cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
1. Chi phÝ s¶n xuÊt
a. Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt.
Sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt. NÒn s¶n xuÊt x· héi cña bÊt kú ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn víi
sù vËn ®éng vµ tiªu hao c¸c yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (lao ®éng, t
liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng). Qu¸ tr×nh sö dông c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong s¶n
xuÊt còng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh doanh nghiÖp ph¶i chi ra nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt
t¬ng øng, nh÷ng chi phÝ nµy ®îc biÓu hiÖn b»ng thíc ®o tiÒn tÖ.
Nh vËy, chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng
sèng, lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n
xuÊt trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th¸ng, quý, n¨m).
- Chi phÝ vÒ lao ®éng sèng gåm: chi phÝ tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, c¸c kho¶n trÝch
nép theo quy ®Þnh.
- Chi phÝ vÒ lao ®éng vËt ho¸ gåm: chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông cô
dïng cho s¶n xuÊt, chi phÝ vÒ n¨ng lîng, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh...
Ngoµi nh÷ng ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm
hoÆc lao vô trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, cßn cã nh÷ng ho¹t ®éng kinh
doanh vµ ho¹t ®éng kh¸c kh«ng cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt nh ho¹t ®éng b¸n hµng,
ho¹t ®éng qu¶n lý... §Ó tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng nµy doanh nghiÖp còng cÇn
ph¶i chi ra nh÷ng kho¶n chi phÝ t¬ng øng lµ chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý
doanh nghiÖp... Tuy nhiªn, chØ nh÷ng chi phÝ ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt
míi ®îc coi lµ chi phÝ s¶n xuÊt.
b. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt
Chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i cã néi dung
kinh tÕ kh¸c nhau, môc ®Ých vµ c«ng dông cña chóng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
còng kh¸c nhau. §Ó thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n, cÇn thiÕt ph¶i
tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. XuÊt ph¸t tõ c¸c môc ®Ých vµ yªu cÇu kh¸c
nhau cña qu¶n lý, chi phÝ s¶n xuÊt còng ®îc ph©n lo¹i theo nh÷ng tiªu thøc kh¸c
nhau. Sau ®©y lµ mét sè tiªu thøc ph©n lo¹i phæ biÕn.
Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè chi phÝ (theo néi dung kinh tÕ )
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, c¨n cø vµo tÝnh chÊt, néi dung kinh tÕ cña chi phÝ
s¶n xuÊt kh¸c nhau ®Ó chia ra c¸c yÕu tè chi phÝ, mçi yÕu tè chi phÝ chØ bao gåm
nh÷ng chi phÝ cã cïng mét néi dung kinh tÕ, kh«ng ph©n biÖt c«ng dông cô thÓ
hay ®Þa ®iÓm ph¸t sinh cña chi phÝ ®ã. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh ë ViÖt Nam,
toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt trong kú ®îc chia lµm 5 yÕu tè sau:
- YÕu tè chi phÝ nguyªn vËt liÖu: bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh,
vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô dông cô ... sö dông vµo ho¹t ®éng s¶n
2
xuÊt trong kú (lo¹i trõ gi¸ trÞ vËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu
håi).
+ YÕu tè nhiªn liÖu, ®éng lùc sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong kú (trõ sè
dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi).
- YÕu tè chi phÝ nh©n c«ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l¬ng: Ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp mang tÝnh chÊt l¬ng ph¶i tr¶ cho toµn bé c«ng nh©n trùc tiÕp vµ
gi¸n tiÕp s¶n xuÊt.
+ YÕu tè BHXH, BHYT, KPC§: Ph¶n ¸nh phÇn BHXH, BHYT, KPC§ trÝch theo
tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n trùc tiÕp
vµ gi¸n tiÕp s¶n xuÊt.
- YÕu tè chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: Ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao tµi s¶n cè
®Þnh ph¶i trÝch trong kú cña tÊt c¶ tµi s¶n cè ®Þnh sö dông vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt
trong kú.
- YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ dÞch vô mua ngoµi
dïng vµo s¶n xuÊt .
- YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn cha
ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè trªn dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong kú.
Ph©n lo¹i theo yÕu tè chi phÝ cã t¸c dông rÊt lín trong qu¶n lý chi phÝ s¶n
xuÊt, nã cho biÕt kÕt cÊu, tû träng cña tõng yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó ph©n tÝch,
®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lËp b¸o c¸o chi phÝ s¶n
xuÊt theo yÕu tè ë b¶ng thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh. H¬n n÷a, th«ng tin vÒ chi
phÝ ®îc cung cÊp mét c¸ch cô thÓ sÏ gióp doanh nghiÖp trong viÖc lËp dù to¸n
chi phÝ s¶n xuÊt, lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t, kÕ ho¹ch quü l¬ng, tÝnh to¸n nhu
cÇu vèn lu ®éng cho kú sau. §ång thêi, cung cÊp tµi liÖu ®Ó tÝnh to¸n thu nhËp
quèc d©n.
Ph©n lo¹i theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm:
C¨n cø vµo ý nghÜa cña chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®Ó thuËn tiÖn
cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh toµn bé, chi phÝ ®îc ph©n chia theo kho¶n môc. C¸ch
ph©n lo¹i nµy dùa vµo c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ph©n bæ chi phÝ cho tõng
®èi tîng. Theo NghÞ ®Þnh 59/CP cña ChÝnh phñ ban hµnh n¨m 1996, gi¸ thµnh
s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng xëng) ë ViÖt Nam bao gåm ba kho¶n môc chi phÝ:
- Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Lµ chi phÝ nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, vËt liÖu sö
dông trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm, dÞch vô.
- Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Bao gåm tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, c¸c kho¶n trÝch nép
cña c«ng nh©n trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm vµ dÞch vô mµ doanh nghiÖp ph¶i nép
theo quy ®Þnh.
- Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ c¸c chi phÝ sö dông chung cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt,
chÕ biÕn cña ph©n xëng (bé phËn kinh doanh) trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm vµ dÞch
vô nh: chi phÝ vËt liÖu, c«ng cô lao ®éng ®éng nhá, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh
thuéc ph©n xëng (bé phËn kinh doanh); tiÒn l¬ng, c¸c kho¶n trÝch nép theo quy
®Þnh cña nh©n viªn ph©n xëng (bé phËn kinh doanh), chi phÝ dÞch vô mua ngoµi,
chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn ph¸t sinh ë ph©n xëng (bé phËn kinh doanh)
Ph©n lo¹i theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh cã t¸c dông phôc vô cho
yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt theo ®Þnh møc; cung cÊp sè liÖu trong c«ng t¸c
3
tÝnh gi¸ thµnh, lµm tµi liÖu tham kh¶o ®Ó lËp ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt vµ lËp kÕ
ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cho kú sau.
Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo quan hÖ víi khèi l îng c«ng viÖc, s¶n phÈm
hoµn thµnh:
Theo c¸ch nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia lµm hai lo¹i:
- Chi phÝ kh¶ biÕn (biÕn phÝ): lµ nh÷ng chi phÝ cã sù thay ®æi vÒ lîng t¬ng quan
tû lÖ thuËn víi sù thay ®æi cña khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong kú, ch¼ng h¹n
chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng trùc tiÕp... CÇn lu ý r»ng, c¸c chi phÝ biÕn
®æi nÕu tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i cã tÝnh cè ®Þnh.
- Chi phÝ bÊt biÕn (®Þnh phÝ): lµ chi phÝ kh«ng thay ®æi vÒ tæng sè so víi khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh, ch¼ng h¹n c¸c chi phÝ vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi
phÝ thuª mÆt b»ng, ph¬ng tiÖn kinh doanh... C¸c chi phÝ nµy nÕu tÝnh cho mét
®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i biÕn ®æi nÕu sè lîng s¶n phÈm thay ®æi.
C¸ch ph©n lo¹i nµy cho phÐp thÊy tríc ®îc sù biÕn ®æi cña chi phÝ khi møc ®é
ho¹t ®éng s¶n xuÊt thay ®æi. Do ®ã nã cã t¸c dông lín trong qu¶n trÞ kinh doanh,
®¸p øng cho yªu cÇu lËp kÕ ho¹ch kiÓm so¸t hoÆc chñ ®éng ®iÒu tiÕt chi phÝ cho
ngêi qu¶n lý, ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn vµ phôc vô cho viÖc ra quyÕt ®Þnh.
2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm
a. Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lu«n lu«n tån t¹i hai mÆt ®èi lËp nhau nhng cã liªn
quan mËt thiÕt víi nhau, ®ã lµ: c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra vµ kÕt qu¶
s¶n xuÊt thu ®îc - s¶n phÈm, c«ng viÖc hoµn thµnh. Nh vËy, doanh nghiÖp ph¶i
tÝnh ®îc chi phÝ ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt ®îc s¶n phÈm. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ph¶i x¸c
®Þnh ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm.
VËy gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao
phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng viÖc,
s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh.
§Ó x¸c ®Þnh ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm, tríc hÕt doanh nghiÖp ph¶i tËp hîp
®îc toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt chi ra trong kú cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt
cña doanh nghiÖp. Do ®ã chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh nªn gi¸ thµnh
s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh chÊt lîng
ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kÕt qu¶ sö dông lao ®éng, vËt t, tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt cña doanh nghiÖp.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm cã hai chøc n¨ng chñ yÕu lµ chøc n¨ng thíc ®o bï ®¾p
chi phÝ vµ chøc n¨ng lËp gi¸. Toµn bé c¸c chi phÝ s¶n xuÊt mµ doanh nghiÖp chi
ra ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm sÏ ®îc bï ®¾p bëi sè tiÒn thu vÒ tiªu thô s¶n phÈm. Tuy
nhiªn, viÖc bï ®¾p c¸c chi phÝ ®Çu t vµo ®ã míi chØ ®¶m b¶o qu¸ tr×nh t¸i s¶n
xuÊt gi¶n ®¬n. Môc ®Ých s¶n xuÊt vµ nguyªn t¾c kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o trang tr¶i, bï ®¾p mäi chi phÝ ®Çu
vµo vµ cã l·i. V× thÕ, trong c¬ chÕ thÞ trêng, gi¸ c¶ kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo
quy luËt cung cÇu, vµo sù tho¶ thuËn gi÷a doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng mµ cßn
ph¶i dùa trªn c¬ së cña gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Ngoµi hai chøc n¨ng quan träng lµ bï ®¾p chi phÝ vµ bï ®¾p gi¸ b¸n, gi¸
thµnh s¶n phÈm cßn gióp cho c¸c doanh nghiÖp lËp kÕ ho¹ch, kiÓm tra, ®¸nh gi¸
4
hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ lµ c¬ së ®Ó ra
c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t.
§Ó gióp cho viÖc nghiªn cøu vµ qu¶n lý tèt gi¸ thµnh s¶n phÈm, kÕ to¸n
còng cÇn ph©n biÖt c¸c lo¹i gi¸ thµnh kh¸c nhau.
b. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm.
§Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh
còng nh yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®îc xem xÐt díi nhiÒu gãc
®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau.
XÐt theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh, gi¸ thµnh ®îc chia
thµnh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc vµ gi¸ thµnh thùc tÕ.
- Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®îc x¸c ®Þnh tríc khi bíc vµo kinh
doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tríc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ
cña kú kÕ ho¹ch.
- Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Còng nh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®îc x¸c ®Þnh tríc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Tuy nhiªn, kh¸c víi gi¸ thµnh kÕ
ho¹ch ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc b×nh qu©n tiªn tiÕn vµ kh«ng biÕn
®æi trong suèt c¶ kú kÕ ho¹ch. Gi¸ thµnh ®Þnh møc l¹i ®îc x©y dùng trªn c¬ së
c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch
(thêng lµ ngµy ®Çu th¸ng) nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi sù
thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®îc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm.
- Gi¸ thµnh thùc tÕ: Gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu ®îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm trªn c¬ së c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh thùc tÕ lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ, gi¸ thµnh ®îc chia thµnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt
vµ gi¸ thµnh toµn bé.
- Gi¸ thµnh s¶n xuÊt : lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn
quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n xëng s¶n xuÊt (chi
phÝ vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung). Bëi
vËy, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cßn cã tªn gäi lµ gi¸ thµnh ph©n xëng.
- Gi¸ thµnh toµn bé: lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn
quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm (chi phÝ s¶n xuÊt, qu¶n lý vµ b¸n
hµng).
3. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai kh¸i niÖm riªng biÖt nhng cã
quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Mèi quan hÖ ®ã ®îc thÓ hiÖn ë chç: gi¸ thµnh s¶n
phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ®· tËp hîp ®îc vµ sè lîng s¶n
phÈm ®· hoµn thµnh trong kú b¸o c¸o. Néi dung cña gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh lµ
chi phÝ s¶n xuÊt ®îc tÝnh cho sè lîng vµ lo¹i s¶n phÈm ®ã. VÒ mÆt kÕ to¸n th× kÕ
to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt t¹o c¬ së sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Cã thÓ
nãi kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh lµ hai bíc c«ng viÖc liªn
tiÕp vµ g¾n bã h÷u c¬ víi nhau.
Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm gièng nhau vÒ chÊt v× ®Òu lµ
nh÷ng hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra
5
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm; tuy nhiªn, xÐt vÒ mÆt lîng th× chi phÝ
s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i kh«ng gièng nhau v×:
- Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n víi mét thêi kú nhÊt ®Þnh, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm
g¾n liÒn víi mét lo¹i s¶n phÈm, c«ng viÖc nhÊt ®Þnh.
- Chi phÝ s¶n xuÊt chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh kú nµy, cßn gi¸ thµnh
s¶n phÈm chøa ®ùng c¶ mét phÇn cña chi phÝ kú tríc (chi phÝ s¶n phÈm lµm dë
®Çu kú).
Cã thÓ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
qua s¬ ®å díi ®©y:
Chi phÝ s¶n xuÊt
Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú
A dë dang ®Çu kú B
C
D
Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm, dÞch vô hoµn Chi phÝ s¶n xuÊt dë
thµnh
dang cuèi kú
Qua s¬ ®å ta thÊy: AC = AB + BD - CD
Tæng gi¸ thµnh
s¶n phÈm, dÞch
=
vô hoµn thµnh
CPSX
dë dang
®Çu kú
+
CPSX
ph¸t sinh
trong kú
CPSX
dë dang
cuèi kú
Khi gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang (chi phÝ s¶n xuÊt dë dang) ®Çu kú vµ cuèi kú
b»ng nhau hoÆc c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã s¶n phÈm dë dang th× tæng gi¸
thµnh s¶n phÈm b»ng tæng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú.
Nh vËy, gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ rÊt
mËt thiÕt víi nhau. Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú lµ c¨n cø, lµ c¬ së ®Ó tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh. Sù tiÕt kiÖm hoÆc l·ng phÝ chi phÝ s¶n
xuÊt cña doanh nghiÖp cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn viÖc h¹ hay t¨ng gi¸ thµnh s¶n
phÈm. Do ®ã, qu¶n lý gi¸ thµnh ph¶i g¾n liÒn víi qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt.
4. §èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
§Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc chÝnh x¸c,
kÞp thêi ®ßi hái c«ng viÖc ®Çu tiªn mµ nhµ qu¶n lý ph¶i lµm lµ x¸c ®Þnh ®èi tîng
h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. VÊn ®Ò nµy cã
tÇm quan träng ®Æc biÖt c¶ trong lý luËn còng nh thùc tiÔn h¹ch to¸n vµ lµ néi
dung c¬ b¶n nhÊt cña tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm.
Tæ chøc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bao gåm hai giai ®o¹n kÕ tiÕp nhau
vµ cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. §ã lµ giai ®o¹n h¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n
xuÊt ph¸t sinh theo tõng s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, ®¬n ®Æt hµng, giai ®o¹n
c«ng nghÖ, ph©n xëng... vµ giai ®o¹n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm,
s¶n phÈm theo ®¬n ®Æt hµng ®· hoµn thµnh... theo ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh qui ®Þnh.
ViÖc ph©n chia nµy xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu qu¶n lý, kiÓm tra vµ ph©n tÝch chi phÝ,
yªu cÇu h¹ch to¸n kinh doanh néi bé, theo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ cña
tõng doanh nghiÖp vµ yªu cÇu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh
quy ®Þnh. Cã thÓ nãi viÖc ph©n chia qu¸ tr×nh h¹ch to¸n thµnh hai giai ®o¹n lµ
do sù kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ giíi h¹n tËp hîp chi phÝ trong h¹ch to¸n chi phÝ s¶n
6
xuÊt - tøc lµ ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt - vµ s¶n phÈm hoµn thµnh cÇn
ph¶i tÝnh gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ - tøc lµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh.
Nh vËy, x¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ viÖc x¸c
®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ mµ thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ
n¬i chÞu chi phÝ. Cßn x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh s¶n
phÈm, b¸n thµnh phÈm, c«ng viÖc, lao vô nhÊt ®Þnh ®ßi hái ph¶i tÝnh gi¸ thµnh
mét ®¬n vÞ. §èi tîng ®ã cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay
®ang trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt tuú theo yªu cÇu cña h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé vµ
tiªu thô s¶n phÈm.
§Ó ph©n biÖt ®îc ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸
thµnh ngay c¶ khi chóng ®ång nhÊt lµ mét cÇn dùa vµo c¸c c¬ së sau ®©y:
a. §Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt: s¶n xuÊt gi¶n ®¬n hay phøc t¹p
- Víi s¶n xuÊt gi¶n ®¬n:
§èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ s¶n phÈm hay toµn bé qu¸
tr×nh s¶n xuÊt (nÕu s¶n xuÊt mét thø s¶n phÈm) hoÆc cã thÓ lµ nhãm s¶n xuÊt
(nÕu s¶n xuÊt nhiÒu thø s¶n phÈm cïng tiÕn hµnh trong mét qu¸ tr×nh lao ®éng).
Cßn ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ë ®©y lµ s¶n phÈm cuèi cïng.
- Víi s¶n xuÊt phøc t¹p:
§èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm,
c¸c giai ®o¹n chÕ biÕn, ph©n xëng s¶n xuÊt hoÆc nhãm chi tiÕt, bé phËn s¶n
phÈm... Cßn ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ thµnh phÈm ë bíc chÕ t¹o cuèi cïng hay
b¸n thµnh phÈm ë tõng bíc chÕ t¹o.
b. Lo¹i h×nh s¶n xuÊt: ®¬n chiÕc, s¶n xuÊt hµng lo¹t nhá hay s¶n xuÊt hµng lo¹t
víi khèi lîng lín.
- Víi s¶n xuÊt ®¬n chiÕc vµ s¶n xuÊt hµng lo¹t nhá:
§èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¸c ®¬n ®Æt hµng riªng biÖt. Cßn
®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm cña tõng ®¬n.
- §èi víi s¶n xuÊt hµng lo¹t víi khèi lîng lín:
Phô thuéc vµo qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt (gi¶n ®¬n hay phøc t¹p) mµ ®èi
tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, chi tiÕt,
nhãm chi tiÕt, giai ®o¹n c«ng nghÖ... §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ s¶n phÈm
cuèi cïng hay b¸n thµnh phÈm nh ®· nªu ë trªn.
c. Yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh:
Dùa trªn c¬ së tr×nh ®é, yªu cÇu vµ tæ chøc qu¶n lý ®Ó x©y dùng ®èi tîng
h¹ch to¸n CPSX vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. Víi tr×nh ®é cao, cã thÓ chi tiÕt ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau; Ngîc
l¹i, nÕu tr×nh ®é thÊp th× ®èi tîng ®ã cã thÓ bÞ h¹n chÕ vµ thu hÑp l¹i.
ViÖc x¸c ®Þnh râ mèi quan hÖ vµ sù kh¸c nhau gi÷a ®èi tîng h¹ch to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa lín, mang tÝnh ®Þnh
híng cho tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. §ång
thêi thÓ hiÖn ®îc môc ®Ých vµ ph¹m vi tiÕn hµnh hai giai ®o¹n cña c«ng t¸c kÕ
to¸n nªu trªn.
7
5. Nguyªn t¾c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
C¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n chung ®îc thõa nhËn chi phèi ®Õn toµn bé c«ng
t¸c kÕ to¸n cña ®¬n vÞ. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n nµy ®îc biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt
trong kÕ to¸n chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®Æc biÖt lµ c¸c nguyªn t¾c sau:
Nguyªn t¾c gi¸ phÝ (gi¸ gèc): Theo nguyªn t¾c nµy ®ßi hái viÖc ®o lêng,
tÝnh to¸n vÒ vèn, doanh thu vµ chi phÝ ph¶i ®Æt trªn c¬ së gi¸ phÝ. Gi¸ phÝ cña tµi
s¶n lµ toµn bé chi phÝ cÇn thiÕt vµ hîp lý ph¶i bá ra ®Ó cã ®îc tµi s¶n ®ã ë tr¹ng
th¸i s½n sµng ®a vµo sö dông.
Tµi s¶n h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÝnh lµ s¶n phÈm, c¸c s¶n phÈm
s¶n xuÊt ra tríc hÕt ph¶i ®îc tÝnh theo gi¸ gèc (gi¸ phÝ). Gi¸ gèc cña c¸c s¶n
phÈm s¶n xuÊt hoµn thµnh lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt, gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®îc tÝnh to¸n dùa trªn nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm ®· tËp hîp ®îc trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Chi phÝ cÊu thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm gåm chi phÝ
nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung.
Cuèi kú, c¨n cø vµo chi phÝ ®· tËp hîp ®îc ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn
thµnh theo ph¬ng ph¸p thÝch hîp. NÕu qu¸ tr×nh h×nh thµnh s¶n phÈm diÔn ra døt
®iÓm trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®¬n chiÕc hoÆc s¶n
xuÊt s¶n phÈm theo ®¬n ®Æt hµng th× gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ tæng chi phÝ cÊu
thµnh ®· tËp hîp ®îc. Cßn nÕu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra liªn tôc, lu«n cã s¶n
phÈm hoµn thµnh vµ s¶n phÈm ®ang chÕ dë. Trong trêng hîp nµy, ®Ó tÝnh ®îc gi¸
thµnh s¶n phÈm th× ph¶i ®¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë. Vµ do vËy tÝnh chÝnh x¸c cña
gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng chØ phô thuéc vµo viÖc tËp hîp c¸c chi phÝ s¶n xuÊt
cÊu thµnh mµ cßn phô thuéc vµo viÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë cã hîp lý hay
kh«ng.
Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n: Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ¸p
dông c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc kÕ to¸n vµ tÝnh to¸n trªn c¬ së nhÊt qu¸n trong
c¸c kú kÕ to¸n. Nguyªn t¾c nµy chi phèi rÊt lín ®èi víi c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ
vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. V× vËy, trong viÖc tÝnh gi¸ hµng tån kho, trÝch khÊu
hao tµi s¶n cè ®Þnh, ph©n bæ c¸c chi phÝ cÇn ph©n bæ, ®¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm
dë... ®· lùa chän ph¬ng ph¸p nµo th× ¸p dông ®¶m b¶o nhÊt qu¸n gi÷a c¸c kú.
Nguyªn t¾c thËn träng: Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái lùa chän gi¶i ph¸p Ýt ¶nh
hëng nhÊt tíi vèn chñ së h÷u. Doanh thu ®îc ghi nhËn khi cã chøng cø ch¾c
ch¾n, cßn chi phÝ ®îc ghi nhËn khi cã chøng cø cã thÓ (cha ch¾c ch¾n).
Nguyªn t¾c phï hîp: TÊt c¶ c¸c gi¸ phÝ ph¶i g¸nh chÞu trong viÖc t¹o ra
doanh thu, bÊt kÓ lµ gi¸ phÝ xuÊt hiÖn ë kú nµo nã ph¶i phï hîp víi kú mµ trong
®ã doanh thu ®îc ghi nhËn.
Tãm l¹i, ®Ó tÝnh ®óng gi¸ thµnh s¶n phÈm th× chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®îc
h¹ch to¸n mét c¸ch khoa häc vµ chÝnh x¸c. C¨n cø trªn c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n
chung ®îc thõa nhËn, viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i tu©n theo c¸c nguyªn
t¾c cô thÓ sau:
- Ph¶i x¸c ®Þnh chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt s¶n
phÈm hay thùc hiÖn lao vô trong kú. Bao gåm:
+ TÝnh ®óng: Lµ ph¶n ¸nh trung thùc, ®óng néi dung kinh tÕ, ®óng ®èi tîng chÞu chi phÝ.
8
+ TÝnh ®ñ: Lµ h¹ch to¸n ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t
sinh trong kú.
- Ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, kÞp thêi c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong kú lªn hÖ thèng sæ chi tiÕt
vµ sæ tæng hîp, ®¸p øng ®îc yªu cÇu th«ng tin chi phÝ cho qu¶n trÞ doanh nghiÖp.
II. Tr×nh tù, néi dung h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm.
1. Tµi kho¶n sö dông
§èi víi tõng ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho, c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®îc
tæng hîp ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trªn nh÷ng tµi kho¶n kh¸c nhau.
a. NÕu doanh nghiÖp h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng
xuyªn.
Ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn lµ ph¬ng ph¸p theo dâi t×nh h×nh hiÖn cã,
biÕn ®éng t¨ng, gi¶m vËt t, hµng ho¸ mét c¸ch liªn tôc trªn sæ s¸ch. Ph¬ng ph¸p
nµy cã u ®iÓm lµ chÝnh x¸c vµ cã thÓ th«ng tin bÊt kÓ lóc nµo vÒ t×nh h×nh nhËp,
xuÊt, tån vËt t, hµng ho¸ vµ t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, hµng
hãa, t×nh h×nh chªnh lÖch, thiÕu hôt... vµ kÞp thêi cã c¸c biÖn ph¸p xö lý.
Ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt
vµ c¸c ®¬n vÞ th¬ng nghiÖp kinh doanh c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ lín.
Tµi kho¶n dïng ®Ó tæng hîp c¸c chi phÝ s¶n xuÊt trong trêng hîp nµy lµ
TK 154 - Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang.
TK 154 ®îc më chi tiÕt theo tõng ngµnh s¶n xuÊt, tõng n¬i ph¸t sinh chi
phÝ hay tõng lo¹i s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm, tõng lo¹i lao vô,
dÞch vô... cña c¸c bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh, s¶n xuÊt kinh doanh phô
(kÓ c¶ thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn).
Néi dung ph¶n ¸nh cña TK 154:
Bªn Nî: TËp hîp c¸c chi phÝ s¶n xuÊt trong kú (chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp,
chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung).
Bªn Cã: - C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n phÈm
- Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ hay chi phÝ thùc tÕ cña s¶n phÈm, lao
vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh.
D Nî: Chi phÝ thùc tÕ cña s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô dë dang, cha hoµn thµnh.
b. NÕu doanh nghiÖp h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh
kú
Ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú lµ ph¬ng ph¸p mµ cuèi kú doanh nghiÖp tiÕn
hµnh kiÓm kª tÊt c¶ c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu, thµnh phÈm trong kho vµ t¹i c¸c
ph©n xëng cïng víi bé phËn s¶n phÈm dë dang ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ cña s¶n phÈm
hoµn thµnh, cña s¶n phÈm ®· tiªu thô.
Ph¬ng ph¸p nµy thêng ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp mµ yªu cÇu qu¶n lý
kh«ng ®ßi hái ph¶i thêng xuyªn, doanh nghiÖp cã nhiÒu chñng lo¹i vËt t, hµng
ho¸ víi quy c¸ch, mÉu m· rÊt kh¸c nhau, gi¸ trÞ thÊp vµ ®îc xuÊt thêng xuyªn.
Tµi kho¶n dïng ®Ó tæng hîp c¸c chi phÝ s¶n xuÊt trong trêng hîp nµy lµ
TK 631 - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt.
TK 631 ®îc h¹ch to¸n chi tiÕt theo ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ (ph©n xëng,
bé phËn s¶n xuÊt...) vµ theo lo¹i, nhãm s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm, lao vô... cña
9
c¶ bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh, s¶n xuÊt kinh doanh phô, chi phÝ thuª
ngoµi gia c«ng chÕ biÕn... §îc h¹ch to¸n vµo TK 631 bao gåm ba lo¹i chi phÝ
sau: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n
xuÊt chung.
Néi dung ph¶n ¸nh cña TK 631:
Bªn Nî:
- Gi¸ trÞ cña s¶n phÈm dë dang ®Çu kú
- C¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú liªn quan ®Õn s¶n xuÊt s¶n phÈm.
Bªn Cã:
- KÕt chuyÓn gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµo TK 154.
- Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô hoµn thµnh.
- Gi¸ trÞ thu håi ghi gi¶m chi phÝ tõ s¶n xuÊt.
TK 631 cuèi kú kh«ng cã sè d.
2. H¹ch to¸n tæng hîp CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
a. H¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn.
Cuèi kú, toµn bé c¸c chi phÝ s¶n xuÊt (chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi
phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung) ®Òu ph¶i ®îc tæng hîp vµo bªn
nî TK154 ®Ó phôc vô cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Quy tr×nh h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
cã thÓ ®îc kh¸i qu¸t qua s¬ ®å sau:
S¬ ®å 1: S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
(theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn)
TK 154
TK 621
(4a)
TK 152
D§K:XXX
(1)
(4)
TK 622
(4b)
(2)
(4c)
TK 627
(3)
(5a)
(5)
(5b)
(5c)
DCK:XXX
10
TK 1381…
TK 138,
334, 821…
TK 155
TK 157
TK 632
(1) KÕt chuyÓn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
(2) KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
(3) KÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt chung
(4) C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n phÈm
(4a) PhÕ liÖu thu håi
(4b) S¶n phÈm háng ngoµi ®Þnh møc kh«ng söa ch÷a ®îc
(4c) S¶n phÈm, vËt t thiÕu hôt bÊt thêng trong s¶n xuÊt
(5) Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm nhËp kho (5a), göi b¸n (5b), tiªu thô ngay (5c).
b. H¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú.
Theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú, ®Ó phôc vô cho viÖc tæng hîp chi phÝ
s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, kÕ to¸n sö dông TK 631.
Quy tr×nh h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
cã thÓ ®îc kh¸i qu¸t qua s¬ ®å sau:
S¬ ®å 2: S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
(theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú)
(1)
TK 631
TK 621
TK 622
TK 627
(2)
(5)
(3)
(6)
(4)
(7)
TK 111,
112,138
TK 154
TK 632
(1) , (6) KÕt chuyÓn gi¸ trÞ s¶n phÈm, dÞch vô dë dang ®Çu kú, cuèi kú
(2) KÕt chuyÓn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
(3) KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
(4) KÕt chuyÓn hoÆc ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung
(5) C¸c kho¶n thu håi ghi gi¶m chi phÝ (nÕu cã)
(7) Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh nhËp kho, göi b¸n
hay tiªu thô trùc tiÕp.
3. Tr×nh tù h¹ch to¸n vµ tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt.
Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i víi tÝnh
chÊt vµ néi dung kh¸c nhau, ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n vµ tÝnh nhËp chi phÝ vµo gi¸
thµnh còng kh¸c nhau. Khi ph¸t sinh, tríc hÕt chi phÝ s¶n xuÊt ®îc biÓu hiÖn theo
yÕu tè chi phÝ råi míi ®îc biÓu hiÖn thµnh c¸c kho¶n môc gi¸ thµnh s¶n phÈm.
11
ViÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®îc tiÕn hµnh theo mét tr×nh tù hîp lý,
khoa häc th× míi cã thÓ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c, kÞp thêi ®îc. Tr×nh tù nµy phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña tõng ngµnh nghÒ, tõng
doanh nghiÖp, vµo mèi quan hÖ gi÷a c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong
doanh nghiÖp, vµo tr×nh ®é c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n... Tuy nhiªn, qua néi
dung h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ta cã thÓ
kh¸i qu¸t tr×nh tù ®ã qua c¸c bíc sau:
Bíc 1: TËp hîp c¸c chi phÝ c¬ b¶n cã liªn quan trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng sö
dông.
Bíc 2: TËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho c¸c lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô
cã liªn quan.
Bíc 3: X¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú.
Bíc 4: TÝnh ra tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm.
III. H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp.
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp bao gåm gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt
liÖu phô, nhiªn liÖu... ®îc xuÊt dïng trùc tiÕp ch viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm. §èi víi
nh÷ng vËt liÖu khi xuÊt dïng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tõng ®èi tîng tËp hîp chi
phÝ riªng biÖt (ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt hoÆc s¶n phÈm, lo¹i s¶n phÈm, lao
vô...) th× h¹ch to¸n trùc tiÕp cho ®èi tîng ®ã. Trêng hîp vËt liÖu xuÊt dïng cã
liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng tËp hîp chi phÝ, kh«ng thÓ tæ chøc h¹ch to¸n riªng
®îc th× ph¶i ¸p dông ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp ®Ó ph©n bæ chi phÝ cho c¸c
®èi tîng cã liªn quan. C«ng thøc ph©n bæ nh sau:
Chi phÝ vËt liÖu ph©n
bæ cho tõng ®èi t îng
trong ®ã:
Tû lÖ (hay hÖ sè)
ph©n bæ
=
=
Tæng chi phÝ VL
cÇn ph©n bæ
X
Tû lÖ (hay hÖ
sè) ph©n bæ
Tæng tiªu thøc ph©n bæ cña tõng ®èi t îng
Tæng tiªu thøc pbæ cña tÊt c¶ c¸c ®èi t îng
Tiªu thøc ph©n bæ nguyªn vËt liÖu chÝnh thêng ®îc sö dông lµ ph©n bæ
theo ®Þnh møc tiªu hao, theo hÖ sè, theo träng lîng, sè lîng s¶n phÈm... Ngoµi
c¸c tiªu thøc trªn, khi ph©n bæ nguyªn vËt liÖu phô, nhiªn liÖu cã thÓ chän thªm
tiªu thøc ph©n bæ lµ ph©n bæ theo nguyªn vËt liÖu chÝnh.
§Ó tÝnh to¸n tËp hîp chÝnh x¸c chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, kÕ to¸n
cÇn chó ý kiÓm tra x¸c ®Þnh sè nguyªn vËt liÖu ®· xuÊt ra nhng cuèi kú cha sö
dông hÕt vµ trÞ gi¸ cña phÕ liÖu thu håi (nÕu cã), ®Ó lo¹i ra khái chi phÝ vÒ
nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp trong kú:
Chi phÝ thùc
TrÞ gi¸ NVL
tÕ NVLTT = xuÊt ® a vµo
trong kú
sö dông
TrÞ gi¸ NVL
cßn l¹i CK
ch a sö dông
1. Tµi kho¶n sö dông
12
TrÞ gi¸
phÕ liÖu
thu håi
§Ó theo dâi c¸c kho¶n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, kÕ to¸n sö dông
tµi kho¶n 621- Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. Tµi kho¶n nµy ®îc më chi tiÕt
theo tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ (ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt, s¶n phÈm,
nhãm s¶n phÈm...).
Bªn Nî: TrÞ gi¸ thùc tÕ nguyªn liÖu, vËt liÖu xuÊt dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt, chÕ
t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô.
Bªn Cã:
- TrÞ gi¸ nguyªn liÖu vËt liÖu sö dông kh«ng hÕt ®îc nhËp l¹i kho.
- KÕt chuyÓn hoÆc tÝnh ph©n bæ trÞ gi¸ nguyªn liÖu, vËt liÖu thùc sö dông cho
s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú vµo c¸c tµi kho¶n cã liªn quan ®Ó tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm, dÞch vô, lao vô.
TK 621 kh«ng cã sè d cuèi kú.
2. Tr×nh tù h¹ch to¸n.
a. H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn.
C¨n cø vµo c¸c phiÕu xuÊt kho, phiÕu nhËp kho, c¨n cø vµo c¸c ho¸ ®¬n
mua vµ c¸c chøng tõ tr¶ tiÒn liªn quan...
H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cã thÓ kh¸i qu¸t theo s¬ ®å sau:
13
S¬ ®å 3: S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
(theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn)
TK 152
TK 621
(1)
TK 152
(6)
TK 411
(2)
TK 154
(7)
TK 154
(3)
TK 311,
336, 338 …
(4)
TK 111,
112, 331
(5a)
(5)
TK 133
(5b)
(1) XuÊt kho nguyªn vËt liÖu sö dông trùc tiÕp cho s¶n xuÊt s¶n phÈm
(2) VËt liÖu nhËn cÊp ph¸t, nhËn liªn doanh cha nhËp kho sö dông trùc tiÕp cho
s¶n xuÊt s¶n phÈm.
(3) VËt liÖu tù s¶n xuÊt hay thuª ngoµi gia c«ng sö dông trùc tiÕp cho s¶n xuÊt
s¶n xuÊt s¶n phÈm
(4) VËt liÖu vay mîn kh«ng nhËp kho mµ sö dông trùc tiÕp cho s¶n xuÊt s¶n
phÈm
(5) VËt liÖu mua ngoµi kh«ng nhËp kho mµ sö dông trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm
(5a) Gi¸ kh«ng cã thuÕ
(5b) ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ (nÕu cã)
(6) VËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho hay chuyÓn kú sau
(7) KÕt chuyÓn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
Lu ý:
- Bót to¸n (5) ®îc ghi nh trªn nÕu ®¬n vÞ tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu
trõ. Cßn nÕu ®¬n vÞ tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp th× bót to¸n nµy ®îc ghi nh sau:
Nî TK 621:
Gi¸ ®· cã thuÕ GTGT
Cã TK 111, 112, 331
- NÕu gi¸ trÞ vËt liÖu cßn l¹i kú tríc kh«ng nhËp kho mµ ®Ó t¹i bé phËn sö dông
sÏ ®îc kÕ to¸n ghi vµo ®Çu kú sau b»ng bót to¸n:
Nî TK 621
14
Cã TK 152: gi¸ thùc tÕ xuÊt dïng kh«ng hÕt kú tríc
b. H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh
kú.
Theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú, c¸c chi phÝ ®îc ph¶n ¸nh trªn TK 621
kh«ng ghi theo tõng chøng tõ xuÊt dïng nguyªn vËt liÖu mµ ®îc ghi mét lÇn vµo
cuèi kú h¹ch to¸n, sau khi tiÕn hµnh kiÓm kª vµ x¸c ®Þnh ®îc gi¸ trÞ nguyªn vËt
liÖu tån kho vµ ®ang ®i ®êng.
H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cã thÓ kh¸i qu¸t qua s¬ ®å sau:
S¬ ®å 4: S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
(theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú)
TK 331, 111,
112, 411…
TK 611
(6111)
(2)
TK 621
(4)
TK 631
(5)
TK 151, 152
(3)
(1)
(1), (3) KÕt chuyÓn gi¸ trÞ vËt liÖu cha sö dông ®Çu kú, cuèi kú.
(2) Gi¸ trÞ vËt liÖu t¨ng trong kú
(4) Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu dïng chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn dÞch vô
(5) KÕt chuyÓn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
IV. H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ nh÷ng kho¶n thï lao ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n
trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm, trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô nh tiÒn l¬ng
chÝnh, tiÒn l¬ng phô vµ c¸c kho¶n phô cÊp cã tÝnh chÊt l¬ng (phô cÊp khu vùc,
®¾t ®á, ®éc h¹i, phô cÊp lµm ®ªm, thªm giê...). Ngoµi ra, chi phÝ nh©n c«ng trùc
tiÕp cßn bao gåm c¸c kho¶n ®ãng gãp cho c¸c quü BHXH, BHYT, KPC§ do chñ
sö dông lao ®éng chÞu vµ ®îc tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh theo mét tû lÖ nhÊt
®Þnh víi sè tiÒn l¬ng ph¸t sinh cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt.
1. Tµi kho¶n sö dông
§Ó theo dâi chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, kÕ to¸n sö dông TK 622 - Chi phÝ
nh©n c«ng trùc tiÕp. Tµi kho¶n nµy ®îc më chi tiÕt theo tõng ®èi tîng tËp hîp chi
phÝ nh TK 621.
Bªn Nî: Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp thùc tÕ ph¸t sinh.
Bªn Cã: KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµo tµi kho¶n tÝnh gi¸ thµnh.
TK 622 cuèi kú kh«ng cã sè d.
2. Tr×nh tù h¹ch to¸n
15
C¨n cø vµo c¸c b¶ng chÊm c«ng, b¶ng thanh to¸n tiÒn l¬ng, tiÒn thëng,
b¶ng thanh to¸n BHXH... kÕ to¸n tiÕn hµnh ghi sæ theo tr×nh tù sau:
S¬ ®å 5: S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
TK 334
TK 622
(1)
(4)
TK 154
(631)
TK 338
(2)
TK 335
(3)
(1) TiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt
(2) C¸c kho¶n ®ãng gãp theo tû lÖ víi tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt
thùc tÕ ph¸t sinh tÝnh vµo chi phÝ.
(3) TrÝch tríc l¬ng phÐp, l¬ng ngõng viÖc cña c«ng nh©n s¶n xuÊt
(4) KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
V. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung
Chi phÝ s¶n xuÊt chung bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. §©y lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp.
1. Tµi kho¶n sö dông
§Ó theo dâi c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung, kÕ to¸n sö dông TK 627Chi phÝ s¶n xuÊt chung, më chi tiÕt theo tõng ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt, dÞch
vô.
Bªn Nî: Chi phÝ s¶n xuÊt chung thùc tÕ ph¸t sinh trong kú.
Bªn Cã:
- C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung
- KÕt chuyÓn (hay ph©n bæ) chi phÝ s¶n xuÊt chung vµo chi phÝ s¶n xuÊt.
TK 627 cuèi kú kh«ng cã sè d do ®· kÕt chuyÓn hay ph©n bæ hÕt cho c¸c lo¹i s¶n
phÈm, dÞch vô, lao vô vµ ®îc chi tiÕt thµnh 6 tiÓu kho¶n:
+ TK 6271: Chi phÝ nh©n viªn ph©n xëng.
+ TK 6272: Chi phÝ vËt liÖu
+ TK 6273: Chi phÝ c«ng cô dông cô s¶n xuÊt
+ TK 6274: Chi phÝ khÊu hao TSC§
+ TK 6277: Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi.
+ TK 6278: Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c
16
Ngoµi ra, tuú yªu cÇu qu¶n lý cña tõng doanh nghiÖp, tõng ngµnh, TK 627
cã thÓ më thªm mét sè tiÓu kho¶n kh¸c ®Ó ph¶n ¸nh mét sè néi dung hoÆc yÕu tè
chi phÝ.
2. Tr×nh tù h¹ch to¸n.
C¨n cø vµo c¸c chøng tõ liªn quan, kÕ to¸n tiÕn hµnh tËp hîp vµ ph©n bæ
chi phÝ s¶n xuÊt chung theo tr×nh tù sau:
S¬ ®å 6: S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung
TK 334, 338
(1)
TK 627
(6)
TK 152, 153
TK 142, 335
TK 214
(2)
(7)
(3)
(4)
TK 111,
112, 331…
(5a)
(5)
TK 133
(5b)
(1) Chi phÝ nh©n viªn
(2) Chi phÝ vËt liÖu, dông cô
17
TK 111,
112, 152…
TK 154
(631)
(3) Chi phÝ theo dù to¸n (chi phÝ tr¶ tríc, trÝch tríc)
(4) Chi phÝ khÊu hao TSC§
(5) Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi vµ chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c
(5a) Gi¸ cha cã thuÕ
(5b) ThuÕ GTGT (nÕu cã)
(6) C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung
(7) Ph©n bæ (hoÆc kÕt chuyÓn) chi phÝ s¶n xuÊt chung
Lu ý: Bót to¸n (5) ®îc ghi nh trªn nÕu ®¬n vÞ tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p
khÊu trõ. Cßn nÕu ®¬n vÞ tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp th× bót to¸n
nµy ®îc ghi nh sau:
Nî TK 627:
Gi¸ ®· cã thuÕ GTGT
Cã TK 111, 112, 331
3. Ph¬ng ph¸p ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung
Do chi phÝ s¶n xuÊt chung cã liªn quan ®Õn nhiÒu lo¹i s¶n phÈm, lao vô,
dÞch vô trong ph©n xëng mµ ngay tõ ®Çu kh«ng thÓ h¹ch to¸n cho tõng ®èi tîng
h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, v× vËy cÇn thiÕt ph¶i ph©n bæ kho¶n chi phÝ nµy cho
tõng ®èi tîng theo tiªu thøc phï hîp. Doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän mét trong
nh÷ng tiªu thøc ph©n bæ sau:
+ Ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh.
+ Ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung theo tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n s¶n xuÊt.
+ Ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung theo giê c«ng cña c«ng nh©n s¶n xuÊt
+ Ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung theo sè giê m¸y ch¹y
+ Ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung theo chi phÝ trùc tiÕp
Møc CPSXC
ph©n bæ cho
tõng ®èi t îng
Tæng CPSXC cÇn ph©n bæ
Tæng tiªu thøc ph©n bæ cña tÊt
c¶ c¸c ®èi t îng
Tæng tiªu
thøc ph©n bæ
x cña tõng ®èi
t îng
VI. KiÓm kª vµ ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang:
S¶n phÈm dë dang lµ nh÷ng s¶n phÈm cha kÕt thóc giai ®o¹n chÕ biÕn, cßn
®ang n»m trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Theo nghÜa réng, s¶n phÈm dë dang bao gåm
b¸n thµnh phÈm vµ s¶n phÈm ®ang chÕ t¹o dë dang. §Ó tÝnh ®îc gi¸ thµnh s¶n
phÈm, tuú thuéc ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, quy tr×nh c«ng nghÖ vµ tÝnh chÊt cña
s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông mét trong c¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸
s¶n phÈm dë dang sau:
1. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh
Theo ph¬ng ph¸p nµy, toµn bé chi phÝ chÕ biÕn ®îc tÝnh hÕt cho thµnh
phÈm. Do vËy, trong s¶n phÈm dë dang chØ bao gåm gi¸ trÞ vËt liÖu chÝnh mµ
th«i.
18
Sè l îng SPDD cuèi kú
Gi¸ trÞ VL
=
chÝnh n»m
Sè l îng SP
Sè l îng SP
trong SPDD
x
dë dang
hoµn thµnh
Toµn bé gi¸
trÞ VL chÝnh
xuÊt dïng
x
Ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông trong nh÷ng doanh nghiÖp mµ chi phÝ nguyªn
vËt liÖu chÝnh chiÕm tû träng lín trong gi¸ thµnh.
2. §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo ph¬ng ph¸p íc lîng s¶n phÈm t¬ng ®¬ng
Dùa theo møc ®é hoµn thµnh vµ sè lîng s¶n phÈm dë dang ®Ó quy s¶n
phÈm dë dang thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh. Tiªu chuÈn quy ®æi thêng dùa vµo giê
c«ng hoÆc tiÒn l¬ng ®Þnh møc. §Ó ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc ®¸nh gi¸, ph¬ng ph¸p nµy chØ nªn ¸p dông ®Ó tÝnh c¸c chi phÝ chÕ biÕn (gåm chi phÝ nguyªn
vËt liÖu phô, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung), cßn c¸c chi phÝ
nguyªn vËt liÖu chÝnh ph¶i x¸c ®Þnh theo sè thùc tÕ ®· dïng.
Gi¸ trÞ VL
chÝnh n»m
trong SPDD
Sè l îng SPDD cuèi kú (kh«ng quy ®æi)
Sè l îng SP
hoµn thµnh
CP chÕ biÕn
n»m trong SPDD =
(theo tõng lo¹i)
+
x
Sè l îng SPDD
kh«ng quy ®æi
Sè l îng s¶n phÈm t ¬ng ® ¬ng
Sè l îng SP
hoµn thµnh
+
Toµn bé gi¸
trÞ VL chÝnh
xuÊt dïng
Tæng chi phÝ
chÕ biÕn
x
tõng lo¹i
Sè l îng SP
t ¬ng ® ¬ng
trong ®ã:
Sè l îng SP
t ¬ng ® ¬ng
Sè l îng
SPDD
x
Møc ®é
hoµn thµnh
Møc ®é hoµn thµnh cña s¶n phÈm do doanh nghiÖp tù x¸c ®Þnh th«ng qua
c¸c th«ng sè kü thuËt hoÆc qua kinh nghiÖm.
3. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang theo 50% chi phÝ chÕ biÕn.
§Ó ®¬n gi¶n cho viÖc tÝnh to¸n, ®èi víi nh÷ng lo¹i s¶n phÈm mµ chi phÝ
chÕ biÕn chiÕm tû träng thÊp trong tæng chi phÝ, kÕ to¸n thêng sö dông ph¬ng
ph¸p nµy. Thùc chÊt ®©y lµ mét d¹ng cña ph¬ng ph¸p íc tÝnh theo s¶n lîng t¬ng
®¬ng, trong ®ã gi¶ ®Þnh s¶n phÈm dë dang ®· hoµn thµnh ë møc ®é 50% so víi
thµnh phÈm.
Gi¸ trÞ SPDD ch a
hoµn thµnh
=
Gi¸ trÞ NVL chÝnh
n»m trong SPDD
+
50% chi phÝ
chÕ biÕn
4. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ ®Þnh møc hoÆc kÕ ho¹ch
19
C¨n cø vµo ®Þnh møc tiªu hao (hoÆc chi phÝ kÕ ho¹ch) cho c¸c kh©u, c¸c
bíc, c¸c c«ng viÖc trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm
dë dang.
Ngoµi ra, trªn thùc tÕ, ngêi ta cßn ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c ®Ó x¸c
®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang nh ph¬ng ph¸p thèng kª kinh nghiÖm, ph¬ng ph¸p
tÝnh theo chi phÝ vËt liÖu chÝnh vµ vËt liÖu phô n»m trong s¶n phÈm dë dang...
VII. C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh chñ yÕu.
XÐt vÒ mÆt lý luËn còng nh thùc tÕ cã rÊt nhiÒu ph¬ng ph¸p ®îc sö dông
®Ó tÝnh gi¸ thµnh. Tuú theo ®Æc ®iÓm cña quy tr×nh c«ng nghÖ, lo¹i h×nh s¶n xuÊt,
tuú theo yªu cÇu vµ tr×nh ®é cña c«ng t¸c qu¶n lý, tuú theo ®èi tîng tÝnh gi¸
thµnh ®· ®îc x¸c lËp cña doanh nghiÖp mµ chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh cho
thÝch hîp. NÕu chia theo lo¹i h×nh s¶n xuÊt th× cã mét sè ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸
thµnh chñ yÕu sau:
1. TÝnh gi¸ thµnh theo ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n (ph¬ng ph¸p trùc tiÕp).
Ph¬ng ph¸p nµy thêng ®îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp cã quy tr×nh
c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, chØ s¶n xuÊt mét hoÆc mét sè Ýt hµng víi sè lîng
lín, chu kú s¶n xuÊt ng¾n, s¶n phÈm dë dang kh«ng cã hoÆc cã kh«ng ®¸ng kÓ.
§èi tîng tËp hîp chi phÝ lµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh, ®Òu lµ s¶n phÈm hoµn thµnh.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph¬ng thøc nµy ®îc tÝnh b»ng c«ng thøc sau:
Gi¸ thµnh
s¶n phÈm
=
Gi¸ trÞ SPDD
®Çu kú
+
CP ph¸t sinh
trong kú
Gi¸ trÞ SPDD
cuèi kú
Mçi mÆt hµng s¶n xuÊt sÏ ®îc lËp mét thÎ tÝnh gi¸ thµnh. ThÎ tÝnh gi¸ thµnh cã
mÉu nh sau:
ThÎ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô
Th¸ng ... n¨m ...
Tªn s¶n phÈm, dÞch vô:...
Kho¶n môc
chi phÝ
1.CPNVLTT
2.CPNCTT
3.CPSXC
Céng
Gi¸ trÞ SPDD
®Çu kú
CPSX PS
trong kú
Gi¸ trÞ SPDD
cuèi kú
Tæng gi¸
thµnh SP
Gi¸ thµnh
®vsp
2. TÝnh gi¸ thµnh theo ph¬ng ph¸p ®¬n ®Æt hµng
Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông trong nh÷ng doanh nghiÖp mµ viÖc s¶n xuÊt s¶n
phÈm theo c¸c ®¬n ®Æt hµng cña kh¸ch hµng. §¬n ®Æt hµng lµ yªu cÇu cña kh¸ch
hµng vÒ mét lo¹i s¶n phÈm cô thÓ cña doanh nghiÖp, sau khi s¶n xuÊt vµ giao
xong cho kh¸ch hµng th× s¶n phÈm ®ã kh«ng tiÕp tôc s¶n xuÊt n÷a.
Theo ph¬ng ph¸p nµy, kÕ to¸n tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng
®¬n. §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ s¶n phÈm cña tõng ®¬n ®Æt hµng.
§Æc ®iÓm cña viÖc tËp hîp chi phÝ trong c¸c doanh nghiÖp nµy lµ toµn bé
chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®Òu ®îc tËp hîp theo tõng ®¬n ®Æt hµng cña kh¸ch
hµng, kh«ng kÓ sè lîng s¶n phÈm cña ®¬n ®Æt hµng ®ã nhiÒu hay Ýt, quy tr×nh
c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm gi¶n ®¬n hay phøc t¹p. §èi víi c¸c chi phÝ trùc tiÕp
(nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng trùc tiÕp) ph¸t sinh trong kú liªn quan trùc tiÕp ®Õn
20
- Xem thêm -
.DOC 
87 
87 
125 
