Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi dÉn
L¹m ph¸t lµ mét trong nh÷ng hiÖn tîng quan träng nhÊt cña thÕ kØ 20 vµ ®ông
ch¹m tíi mäi hÖ thèng kinh tÕ, dï cã ph¸t triÓn hay kh«ng. Milton Friedman cã
mét tuyªn bè næi tiÕng: L¹m ph¸t lu«n lu«n vµ mäi n¬i lµ vÊn ®Ò thuéc vÒ tiÒn
tÖ, vµ chóng ta ®· biÕt tiÒn tÖ lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸chvÜ m«
cña nÒn kinh tÕ. V× thÕ thùc tr¹ng l¹m ph¸t hiÖn lµ mét vÊn ®Ò ®îc quan t©m
hµng ®Çu cña c¸c nhµ kinh tÕ khi ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch cho quèc gia.
Mçi quèc gia ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh, thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ kh¸c
nhau. KiÒm chÕ l¹m ph¸t lµ mét vÊn ®Ò cã tÇm quan träng hµng ®Çu trong chÝnh
s¸ch kinh tÕ cña c¸c níc nãi chung vµ ë ViÖt Nam ta nãi riªng. Tõ mét nÒn kinh
tÕ tËp trung vµ cha ph¸t triÓn, ViÖt Nam chuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ trêng mµ khã
kh¨n ®Çu tiªn ph¶i ®¬ng ®Çu lµ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t lµ thíc ®o ®é ®óng sai cña
c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch vµ ®o lêng lßng tin cña d©n chóng vµ chÝnh quyÒn trong
x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. V× chÝnh møc ®é l¹m ph¸t Ýt hay nhiÒu vµ kh¶
n¨ng kiÒm chÕ ®Õn ®©u ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng hµng ngµy cña ngêi d©n.
Râ rµng ë níc ta, trong bèi c¶nh ®æi míi kinh tÕ díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, vÊn
®Ò l¹m ph¸t kh«ng nh÷ng lµ mét tiªu thøc kinh tÕ mµ cßn mang c¶ ý nghÜa chÝnh
trÞ n÷a. Níc ta ®· tr¶i qua thêi k× l¹m ph¸t cao kÐo dµi víi nh÷ng ¶nh hëng nÆng
nÒ trong suèt thËp kØ 80, ®îc coi nh lµ hËu qu¶ tÊt yÕu cña c¬ chÕ qu¶n lÝ thiÕu
hiÖu qu¶ vµ t×nh tr¹ng bao cÊp trµn lan cña thêi k× chiÕn tranh. Nh÷ng n¨m bíc
vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng, chóng ta ®· vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o c¸c c«ng tr×nh
nghiªn cøu l¹m ph¸t trªn thÕ giíi vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ phï hîp víi thùc tr¹ng
l¹m ph¸t níc nhµ. §¶ng vµ Nhµ níc ta còng xem ®©y lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch tríc
m¾t còng nh vÒ l©u dµi, nªn ®· tiÕn hµnh cïng lóc nhiÒu biÖn ph¸p cã kÕt qu¶ vÒ
chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ. ChÝnh v× thÕ mµ
t×nh h×nh kinh tÕ tµi chÝnh cña níc ta trong nh÷ng n¨m võa qua ®· ®¹t ®îc sù æn
®Þnh vµ cã chiÒu híng tèt.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nghiªn cøu vÒ l¹m ph¸t sÏ gióp chóng ta hiÓu ®îc b¶n chÊt còng nh nh÷ng t¸c
®éng cña nã, thóc ®Èy hay k×m h·m sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ diÔn ra trªn
thùc tiÔn ë ViÖt Nam, tõ ®ã míi cã thÓ ®a ra ®îc nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó
®¶m b¶o võa t¨ng trëng kinh tÕ võa kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë møc tèt nhÊt.
Víi tÊt c¶ kiÕn thøc ®· thu thËp ®îc tõ m«n häc LÝ thuyÕt tiÒn tÖ ng©n hµng vµ
nh÷ng häc hái tõ thÇy c«, b¹n bÌ, s¸ch b¸o... em xin ®îc tr×nh bµy trong ®Ò tµi
L¹m ph¸t ë ViÖt Nam thËp kØ 90. Trong khu«n khæ bµi viÕt cã thÓ sÏ kh«ng tr¸nh khái
nh÷ng sai sãt, rÊt mong ®îc c¸c thÇy c« chØ b¶o ®Ó em tiÕn bé h¬n trong nh÷ng
®Ò tµi sau.
***
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Néi dung
I. Kh¸i qu¸t vÒ l¹m ph¸t
L¹m ph¸t tõ l©u ®· lµ c¨n bÖnh chung cho mäi nÒn kinh tÕ, nhiÒu lÝ thuyÕt ®îc ®a
ra ®Ó chÈn ®o¸n còng nh x¸c ®Þnh gi¶i ph¸p kh¾c phôc. Song khi xem xÐt vµ gi¶i
quyÕt c¨n bÖnh, chóng ta ph¶i hiÓu mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ nã. VËy l¹m ph¸t lµ g× ?
Trong lÞch sö, t×nh tr¹ng l¹m ph¸t ®îc coi lµ x¶y ra khi nµo khèi lîng tiÒn tÖ lu
hµnh qu¸ thõa ®èi víi nhu cÇu cña nªn kinh tÕ. §Ó xÐt ®o¸n t×nh tr¹ng ®ã, c¸c
nhµ kinh tÕ ®· cã nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ l¹m ph¸t, phï hîp víi tr×nh ®é hiÓu biÕt
ngµy cµng s¾c. C¸c ®Þnh nghÜa vÒ l¹m ph¸t ®îc ®a ra thêng tiÕp cËn tõ hai khÝa
c¹nh chñ yÕu. Lo¹i thø nhÊt lµ c¸c ®Þnh nghÜa xuÊt ph¸t tõ viÖc xem xÐt c¸c
nguyªn nh©n, ch¼ng h¹n l¹m ph¸t lµ qu¸ nhiÒu tiÒn ®i s¨n qu¸ Ýt hµng hoÆc l¹m
ph¸t lµ khi tiÒn l¬ng danh nghÜa t¨ng nhanh h¬n n¨ng suÊt lao ®éng. Thùc chÊt
®©y lµ ®a ra c¸c gi¶i thÝch kh¸c nhau vÒ nguyªn nh©n l¹m ph¸t h¬n lµ ®Þnh nghÜa
vÒ l¹m ph¸t. C¸ch tiÕp cËn thø hai tËp trung vµo nh÷ng ¶nh hëng cña l¹m ph¸t vµ
®îc sö dông phæ biÕn hiÖn nay: l¹m ph¸t lµ møc gi¸ c¶ chung (møc gi¸ b×nh
qu©n) t¨ng lªn. §©y lµ hiÖn tîng x¶y ra ë tÊt c¶ c¸c níc víi møc biÕn ®éng kh¸c
nhau. Sù t¨ng lªn cña møc gi¸ lµm gi¶m gi¸ trÞ tiÒn tÖ ®îc ®o lêng b»ng søc mua
®èi néi cña nã. Møc biÕn ®éng gi¸ c¶ kh¸c nhau gi÷a c¸c níc vµ kÐo dµi sÏ ¶nh
hëng tíi tØ gi¸ ngo¹i tÖ vµ lµm gi¶m søc mua ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn. §èi nghÞch
víi l¹m ph¸t lµ gi¶m ph¸t khi møc gi¸ c¶ chung cã xu híng gi¶m xuèng. C¶ hai
hiÖn tîng ®Òu cã thÓ g©y nh÷ng ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn ®êi sèng kinh tÕ x· héi.
Quan niÖm trªn ®îc tãm t¾t trong ph¬ng tr×nh cña Fisher:
MV = PY
Trong ®ã, M : sè lîngtiÒn tÖ trong lu th«ng.
V : tèc ®é lu th«ng tiÒn tÖ.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
P : gi¸ trÞ trao ®æi cña tiÒn tÖ.
Y: hµng ho¸, dÞch vô (kÓ c¶ chøng kho¸n) trªn thÞ trêng.
NÕu M t¨ng thªm, trong khi Y vÉn gi÷ v÷ng th× tÊt nhiªn P sÏ t¨ng. Thªm vµo ®ã,
nÕu V t¨ng th× P cµng t¨ng nhanh vµ kh«ng giíi h¹n.
HiÖn tîng l¹m ph¸t lµ nh vËy song nguyªn nh©n cña nã lµ g× ? Sau nhiÒu n¨m
nghiªn cøu t×m tßi, c¸c nhµ kinh tÕ ®· ph©n biÖt hai nguyªn nh©n c¬
b¶n g©y ra l¹m ph¸t nh sau:
* L¹m ph¸t do cÇu kÐo. §©y lµ nguyªn nh©n do tæng cÇu (AD) t¨ng lªn vît qu¸
møc cung øng hµng ho¸ cña x· héi ®Én ®Õn ¸p lùc lµm t¨ng gi¸. C¸c lÝ do cô thÓ
lµ:
Chi tiªu cña ChÝnh phñ t¨ng lªn (chi phóc lîi x· héi, trî cÊp thÊt nghiÖp...).
Chi dïng cña c¸c hé gia ®×nh t¨ng lªn (cã thÓ do thu nhËp thùc tÕ t¨ng hoÆc
do l·i suÊt gi¶m).
Nhu cÇu ®Çu t t¨ng xuÊt ph¸t tõ dù ®o¸n vÒ triÓn väng ph¸t triÓn kinh tÕ, kh¶
n¨ng më réng thÞ trêng hoÆc l·i suÊt ®Çu t gi¶m.
Do chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng lµm cho c¶ lîng tiÒn c¬ së vµ møc cung tiÒn
t¨ng lªn.
C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn nhu cÇu cña níc ngoµi nh tØ gi¸, gi¸ c¶ hµng ho¸ níc ngoµi so víi hµng ho¸ cïng lo¹i ë trong níc...
* L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy. §Æc ®iÓm quan träng nhÊt cña l¹m ph¸t chi phÝ ®Èy lµ ¸p
lùc lµm t¨ng gi¸ c¶ xuÊt ph¸t tõ sù t¨ng lªn cña chi phÝ s¶n xuÊt vît qu¸ møc
t¨ng cña n¨ng suÊt lao ®éng vµ lµm gi¶m møc cung øng hµng ho¸ cña x· héi.
Chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ t¨ng lªn do:
Møc t¨ng tiÒn l¬ng vît qu¸ møc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
Sù t¨ng lªn cña møc lîi nhuËn rßng cña ngêi s¶n xuÊt ®Èy gi¸ c¶ hµng ho¸ lªn
cao.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Gi¸ néi ®Þa cña hµng khËp khÈu t¨ng lªn do gi¸ trÞ cña ®ång néi tÖ gi¶m so
víi ngo¹i tÖ hoÆc do ¶nh hëng cña khñng ho¶ng...
ThuÕ vµ c¸c kho¶n nghÜa vô ®èi víi ng©n s¸ch Nhµ níc t¨ng....
II. Thùc tr¹ng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam thËp kØ 90.
Trong giai ®o¹n nµy, l¹m ph¸t ë ViÖt Nam lµ l¹m ph¸t võa ph¶i, nghÜa lµ l¹m
ph¸t ë møc mét con sè, x¶y ra khi tèc ®é t¨ng gi¸ chËm. HiÖn ë phÇn nhiÒu c¸c
níc ph¸t triÓn l¹m ph¸t ®îc duy tr× ë møc võa ph¶i, tØ lÖ lµ bao nhiªu cßn tuú
thuéc vµo t×nh tr¹ng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ m«i trêng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
tõng thêi k×. Víi ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t võa ph¶i, gi¸ c¶ t¨ng chËm (thêng xÊp xØ
b»ng møc t¨ng tiÒn l¬ng hoÆc cao h¬n chót Ýt), t¸c h¹i cña nã lµ kh«ng nguy
hiÓm mµ tr¸i l¹i cã t¸c dông kÝch thÝch s¶n xuÊt, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng ®Çu t.
ThËp kØ 90 nµy tØ lÖ l¹m ph¸t ë níc ta ®¹t díi mét ch÷ sè cïng víi tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n 8,6%/n¨m. §Ó hiÓu ®îc thùc tr¹ng l¹m ph¸t trong thËp kØ 90,
chóng ta cã thÓ xem xÐt vµ ph©n tÝch c¸c sè liÖu vÒ tØ lÖ l¹m ph¸t qua c¸c n¨m
trong b¶ng.
TØ lÖ l¹m ph¸t (tÝnh theo th¸ng)
§¬n vÞ : %
n¨m
th¸ng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
2,9
3,8
1,9
2,5
2,6
2,1
3,6
5,8
4,3
6,1
7,9
-
13,2
8,7
0,5
2,2
3,0
1,7
2,5
3,4
3,7
2,8
5,6
6,06
4,4
5,5
0,5
0,9
1,3
0.1
0,3
0,3
0
-0,2
1,98
1,35
1,7
1,9
-0,5
-0,2
1,5
-0,3
-0,2
0,5
-0,1
-0,3
0
1,2
1,8
3,7
-0,4
0,3
0,6
0,9
0,2
0,9
1,6
1,3
1,7
1,1
3,8
3,4
0,2
1,0
1,8
0,8
0
0,3
0,5
0,1
0,1
0,3
0,9
2,5
0,8
0,1
-0,5
-0,5
-0,7
-0,4
0,3
0,1
0,9
1,0
0,8
1,8
-0,5
-0,6
-0,5
0,1
0,2
0,1
0,6
0,3
0,3
1,0
1,6
2,2
-0,8
1,6
1,4
0
-0,5
1,1
1,0
0,3
0,1
0,8
1,7
1,9
-0,7
-0,6
-0,4
-0,3
-0,4
-0,4
-0,6
-1,0
0,4
-
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
C«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë níc ta thêi gian qua ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ bíc
®Çu rÊt kh¶ quan, t¹o niÒm tin trong d©n chóng còng nh c¸c nhµ ®Çu t trong vµ
ngoµi níc. Nhng nhiÒu ngêi còng lo sî kh¶ n¨ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam sÏ r¬i vµo
t×nh tr¹ng thiÓu ph¸t vµ khã cã thÓ tho¸t ra khái vßng xo¸y nµy. TÝnh x¸c thùc
cña nã lµ hÕt søc râ rµng, ®îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c chØ tiªu kinh tÕ gi¶m sót
trong thêi gian gÇn ®©y. BiÓu ®å trªn cho ta thÊy tØ lÖ l¹m ph¸t thËp kØ 90 lµ lu«n
biÕn ®æi víi xu thÕ gi¶m dÇn nhng ®«i khi vÉn cã sù t¨ng lªn ®¸ng kÓ.
*Thêi k× hai n¨m ®Çu 1990-1991.
Nh×n l¹i thêi k× 1990-1991 t¸i l¹m ph¸t, hai nh©n tè trùc tiÕp cã liªn quan ®Õn
viÖc t¨ng ®¸ng kÓ l¹m ph¸t hai ch÷ sè (trªn 60%/n¨m) lµ:
1. ¶nh hëng cã tÝnh quyÕt ®Þnh cña thÞ trêng quèc tÕ vÒ sù thay ®æi c¨n b¶n thÞ
trêng xuÊt nhËp khÈu, quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Do biÕn ®éng chÝnh trÞ ë Liªn
X« (cò) vµ c¸c níc XHCN §«ng ©u, khu vùc tËp trung tuyÖt ®¹i bé phËn kim
ng¹ch XNK cña ViÖt Nam vµ còng lµ khu vùc cung øng c¸c nguån tµi chÝnh chñ
yÕu cho ViÖt Nam gÇn nh bÞ c¾t ®øt hoµn toµn. H¬n n÷a, kim ng¹ch xuÊt khÈu
qua khu vùc I (®ång róp) n¨m 1991 chØ h¬n 18% (so víi n¨m 1986) vµ 10% (so
víi n¨m 1989), trong khi kim ng¹ch nhËp khÈu t¬ng øng lµ 20% vµ 17%. Sù kiÖn
chiÕn tranh vïng VÞnh lµm cho gi¸ x¨ng dÇu t¨ng ®ét ngét, ¶nh hëng kh¸ nÆng
nÒ ®Õn l¹m ph¸t. ë ViÖt Nam, trong quý III-1990 gi¸ x¨ng dÇu ®îc ®iÒu chØnh vµ
lµm t¨ng gi¸ ®iÖn còng nh gi¸ mét lo¹t hµng nhËp khÈu.
2.
C¸c chØ tiªu tµi chÝnh, tiÒn tÖ còng trùc tiÕp ¶nh hëng ®Õn t×nh tr¹ng l¹m ph¸t.
Tuy chØ tiªu t¨ng trëng GDP vµ c¸c bé phËn hîp thµnh nã trong n¨m 1990 vµ c¶
n¨m 1991 ®Òu cã tèc ®é t¨ng kh¸ cao nhng do ¶nh hëng chñ yÕu cña nh÷ng
biÕn ®éng trong quan hÖ quèc tÕ ®· lµm thay ®æi trong c¸n c©n th¬ng m¹i vµ
c¸n c©n thanh to¸n.
*Thêi k× hai n¨m tiÕp theo 1992-1993.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§¸nh dÊu mét xu thÕ míi vÒ diÔn biÕn l¹m ph¸t ë ViÖt Nam. Trong giai ®o¹n nµy
tèc ®é t¨ng gi¸ vµ lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn l¹m ph¸t mét con sè (th¸ng 11/1993, tØ
lÖ l¹m ph¸t lµ 0%). Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn viÖc h¹ thÊp nhanh chØ sè l¹m
ph¸t ®ã lµ:
1. KÕt qu¶ cña c«ng cuéc ®æi míi trong suèt 7 n¨m qua ®· t¹o ra nh÷ng chuyÓn
biÕn tÝch cùc trong c¬ cÊu vµ c¬ chÕ kinh tÕ theo híng kinh tÕ thÞ trêng, t¹o
®éng lùc thóc ®Èy tæng s¶n phÈm trong níc GDP t¨ng nhanh.
2. Sù t¨ng trëng GDP cã xu híng ®¸p øng quü tiªu dïng vµ tõ n¨m 1991 nÒn
kinh tÕ b¾t ®Çu cã tÝch luü, ®Õn n¨m 1993 ®¹t gÇn 10%. §iÒu nµy cho thÊy ®·
cã bíc ngoÆt trong lÞch sö kinh tÕ ViÖt Nam, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng
m¹nh, gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò l¬ng thùc.
3. C¸n c©n th¬ng m¹i ®îc c¶i thiÖn râ rÖt, tõ nhËp siªu liªn tôc chuyÓn qua thêi
k× c©n b»ng (nhËp siªu ë møc ®é kh«ng ®¸ng kÓ, kim ng¹ch XNK ®¹t trªn 6 tØ
USD vµ b»ng 118% tæng kim ng¹ch n¨m 1990, xÊp xØ b»ng 140% n¨m 1991)
4. C¸n c©n thanh to¸n b¾t ®Çu cã kh¶ n¨ng hoµn thµnh dù tr÷ ngo¹i tÖ, lµm cho
quü ®iÒu hoµ vµ ®iÒu hµnh tØ gi¸ hèi ®o¸i ®îc chñ ®éng.
5. C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sù t¨ng qu¸ møc cña cÇu ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tøc
thêi: h¹n chÕ chi tiªu ng©n s¸ch, kh¬i t¨ng nguån thu, gi¶m béi chi, h¹n chÕ
vµ tiÕn tíi ngõng ph¸t hµnh bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch.
6. Tõ n¨m 1990 ®· b¾t ®Çu thùc hiÖn cuéc c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng theo híng chuyÓn tõ ®¬n cÊp sang hai cÊp. ChÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d¬ng, chÝnh
s¸ch mét tØ gi¸ s¸t víi tØ gi¸ thÞ trêng, tØ gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ vµ viÖc kh¾c phôc
l¹m ph¸t tõ kªnh tÝn dông ®· gãp phÇn quan trong trong æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ, chèng l¹m ph¸t.
7. Do kÕt qu¶ chÝnh s¸ch ®æi míi vµ më cöa, hµng ho¸ níc ngoµi vµo ViÖt Nam
ngµy cµng nhiÒu gãp phÇn c©n ®èi tiÒn-hµng. Dï MÜ vÉn duy tr× cÊm vËn nhng luång ngo¹i tÖ tõ xuÊt khÈu, ®Çu t trùc tiÕp, dÞch vô, tÝn dông, viÖn trî vµ
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
c¸c kªnh phi mËu dÞch vÉn ®îc ®a vµo níc ta nh mét thø hµng ho¸ cã gi¸ lµm
t¨ng kh¶ n¨ng ®¸p øng cña cung øng ®èi víi tiªu dïng.
* N¨m 1994, tiÕp tôc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ®ång thêi thùc hiÖn nhiÖm vô c©n b»ng
t¨ng trëng kinh tÕ ®i ®«i víi chuyÓn biÕn m¹nh mÏ vÒ æn ®Þnh vµ t¨ng cêng quèc
phßng, an ninh x· héi.
* N¨m 1995, l¹m ph¸t tiÕp tôc biÕn ®éng vµ chñ yÕu cã xu híng gi¶m, møc thÊp
nhÊt lµ 0% vµo th¸ng 7.
* B¾t ®Çu tõ n¨m 1996, nÒn kinh tÕ cã dÊu hiÖu gi¶m ph¸t, cuèi quý I gi¸ c¶
gi¶m liªn tôc vµ chuyÓn sang ©m. §Õn quý IV gi¸ míi nhÝch lªn do ®îc ®iÒu
chØnh møc t¨ng cña tæng ph¬ng tiÖn thanh to¸n.
* N¨m 1997, c¬n b·o khñng ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ ch©u ¸ ®· cuèn c¸c níc
trong khu vùc r¬i vµo vßng xo¸y cña nã. ViÖt Nam tuy kh«ng chÞu t¸c ®éng trùc
tiÕp nhng còng bÞ ¶nh hëng Ýt nhiÒu.
* N¨m 1998, møc gia t¨ng l¹m ph¸t 9,2% gÊp kho¶ng 2,5 lÇn n¨m 1997, chÊm
døt thêi k× thiÓu ph¸t tiÒn tÖ kÐo dµi 2 n¨m (1996-1997). Së dÜ l¹m ph¸t n¨m nµy
t¨ng m¹nh lµ do biÕn ®éng vµ gia t¨ng c¸c yÕu tè kÝch cÇu cña nÒn kinh tÕ, tuy
ph©n t¸n, rêi r¹c vµ cha nång ®é (liªn quan ®Õn bè trÝ c¬ cÊu ®Çu t, chi tiªu ng©n
s¸ch, gi¶m khung thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, t¨ng u ®·i tÝn dông, t¹o viÖc lµm, xo¸
®ãi gi¶m nghÌo...) còng b¾t ®Çu ph¸t huy t¸c dông.
* N¨m 1999, l¹m ph¸t lµ 0,1% - ®©y lµ n¨m l¹m ph¸t thÊp cha tõng thÊy tõ tríc
tíi nay. C¸c nhµ kinh tÕ ®· vÝ l¹m ph¸t nhÑ ®èi víi nÒn kinh tÕ gièng nh “chÊt
nhên” gióp cç m¸y kh«ng bÞ hoen rØ vµ ho¹t ®éng ªm ¶ h¬n. TiÒn tÖ cung øng
nhiÒu h¬n so víi khèi lîng hµng ho¸ t¨ng lªn trong n¨m lµ nguyªn nh©n cña l¹m
ph¸t võa ph¶i, gióp nÒn kinh tÕ æn ®Þnh vµ GDP t¨ng trëng nhanh.
* Dù tÝnh n¨m 2000 nµy tØ lÖ l¹m ph¸t ë níc ta sÏ ®îc kiÓm so¸t ë møc 6% , tèc
®é t¨ng trëng kinh tÕ ë møc 5,5-6%.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Trong kho¶ng 10 n¨m qua, chóng ta ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu trong kiÓm so¸t
l¹m ph¸t nhng l¹i cã Ýt kinh nghiÖm trong chèng thiÓu ph¸t.
Mét sè nguyªn
nh©n t¹o nªn l¹m ph¸t thÊp trong n¨m 1999, ®Æc biÖt thiÓu ph¸t ë 8 th¸ng cuèi
n¨m:
1. ThiÓu ph¸t ®· ®îc b¸o tríc. Theo b¸o c¸o thêng niªn n¨m 1998 cña NHNN
ViÖt Nam, khèi lîng tiÒn cung øng n¨m 1998 t¨ng 23,9% so víi n¨m 1997
nhng thÊp h¬n sè tiÒn cung øng n¨m 1996 lµ 2,2%. Còng theo b¸o c¸o, khèi
lîng tiÒn mÆt trong lu th«ng t¨ng 7,4% so víi n¨m 1997 nhng con sè t¨ng
thÊp nhÊt so víi nhiÒu n¨m tríc ®ã. Cuèi n¨m 1998, tiÒn mÆt trong lu th«ng
chiÕm tØ träng 26,6% tæng ph¬ng tiÖn thanh to¸n, gi¶m 4,2% so víi n¨m
1997. Trong khi thanh to¸n qua ng©n hµng gi÷a nh©n d©n víi doanh nghiÖp,
víi Nhµ níc hoÆc ngîc l¹i hÇu nh kh«ng ®¸ng kÓ, tiÒn göi tiÕt kiÖm cã k× h¹n
t¹i c¸c NHTM chiÕm tØ träng 50,6% tæng ph¬ng tiÖn thanh to¸n, t¨ng 9,2% so
víi n¨m 1997. §ã lµ nh÷ng dÊu hiÖu c¶nh b¸o thiÓu ph¸t sÏ ®Õn trong n¨m
1999.
2. Vai trß cña ng©n hµng chèng thiÓu ph¸t trong 8 th¸ng liªn tôc lµ kh«ng nh¹y
bÐn. ViÖc sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh h¹ l·i suÊt cho vay,
gi¶m tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi NHTM, h¹ l·i suÊt t¸i cÊp vèn... chØ ®îc
thùc hiÖn trong 6 th¸ng cuèi n¨m.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
BiÓu ®å l¹m ph¸t n¨m 1999tØ lÖ %
2
1.5
1
0.5
0
-0.5
-1
T
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11 12
Tãm l¹i, n¨m 1999 lµ n¨m mµ thùc tr¹ng l¹m ph¸t ViÖt Nam ®îc quan t©m nhiÒu
nhÊt v× ®· xuÊt hiÖn nh÷ng hiÖn tîng Ýt thÊy tõ tríc tíi nay. Khi nh×n nhËn vÊn ®Ò
nµy ®· cã nhiÒu quan ®iÓm tiÕp cËn theo tõng gãc ®é kh¸c nhau, nhng tÊt c¶
chóng ta ®Òu thÊy r»ng l¹m ph¸t trong 11 th¸ng ®Çu n¨m 1999 chØ ®¹t møc
-0,4%, trung b×nh mçi th¸ng kho¶ng 0,036%. So víi cïng k× c¸c n¨m tõ n¨m
1990 trë l¹i th× con sè nµy lµ ®¸ng khÝch lÖ, vËy gi¶m ph¸t cã ph¶i lµ mét lîi thÕ
kinh tÕ ? Nh×n nhËn vÊn ®Ò ë gãc ®é mang tÝnh häc thuËt vµ tÝch cùc h¬n, th×
hiÖn tîng l¹m ph¸t thÊp nh vËy cha h¼n lµ ®iÓm xÊu, mµ trªn thùc tÕ ®· vµ ®ang
lµ nh÷ng c¬ héi lín nh»m tiÕn hµnh c¸c gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch chiÕn lîc vÒ ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m«.
TØ lÖ l¹m ph¸t trong thËp kØ 90
tØ lÖ %
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
70
60
50
40
30
20
10
0
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
Tríc hÕt, l¹m ph¸t thÊp gÇn nh lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n nhÊt mang l¹i c¬ héi gi¶m dÇn
l·i suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay, ®Ó mét mÆt võa phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, mÆt
kh¸c tr¶ l¹i cho l·i suÊt chøc n¨ng quan träng nhÊt lµ c«ng cô hç trî t¨ng trëng.
TÊt nhiªn kh«ng thÓ suy luËn vÊn ®Ò mét c¸ch ®¬n gi¶n theo kiÓu gi¶m ph¸t bao
nhiªu th× ®iÒu chØnh l·i suÊt bÊy nhiªu bëi l·i suÊt lµ mét biÕn sè cùc k× phøc t¹p
vµ NHT¦ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tÝnh to¸n nhiÒu khÝa c¹nh trong mèi t¬ng quan
®ång bé víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Ó c«ng bè mét møc l·i suÊt phï
hîp. Nhí l¹i ®Çu thËp niªn 90, trong giai ®o¹n siªu l¹m ph¸t víi chØ sè gi¸ cã lóc
vît qu¸ hai con sè, l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm ®¹t møc kØ lôc 13%/th¸ng (tøc
156%/n¨m) cßn l·i suÊt tiÒn vay xÊp xØ 15%/th¸ng (180%/n¨m) th× chóng ta míi
thÊy ®îc t¸c h¹i do l¹m ph¸t g©y ra dêng nh qu¸ søc chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ.
Qua nhiÒu lÇn ®iÒu chØnh, l·i suÊt tiÒn göi hiÖn nay vµo kho¶ng 0,5%/th¸ng
(6%/n¨m) vµ l·i suÊt tiÒn vay lµ 0,9%/th¸ng (10,8%/n¨m), so víi mét sè ngo¹i tÖ
m¹nh trªn thÕ giíi th× l·i suÊt ë níc ta vÉn cßn kh¸ cao, tuy nhiªn trong khu vùc
th× møc nµy lµ võa ph¶i. §iÒu nµy cho phÐp chóng ta cã c¬ së ®Ó kÕt luËn r»ng
nÒn tµi chÝnh-tiÒn tÖ ViÖt Nam ®ang bíc vµo giai ®o¹n thay ®æi mang tÝnh bíc
ngoÆt, vµ tõ nÒn t¶ng nµy chóng ta sÏ tù tin h¬n khi héi nhËp víi thÕ giíi.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
III.C¸c chØ sè ®o lêng l¹m ph¸t
1. ChØ sè Tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP).
NÒn kinh tÕ thÞ trêng cña ta hiÖn nay ®ang cã nh÷ng chuyÓn biÕn theo xu híng
tèt. ThËp kØ 90 ë níc ta, c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ trêng cã
sù qu¶n lÝ vÜ m« cña Nhµ níc ®· ®¹t ®îc nhÞp ®é t¨ng trëng t¬ng ®èi ®Òu vµ b¾t
®Çu cã tÝch luü, ®Çu t ®îc më réng, s¶n xuÊt lu th«ng ph¸t triÓn.
ChØ sè nµy ®o lêng møc gi¸ b×nh qu©n cña tÊt c¶ c¸c hµng ho¸, dÞch vô t¹o nªn
tæng s¶n phÈm quèc néi. Nã ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
GDP danh nghÜa
ChØ sè gi¶m ph¸t GDP = -----------------------GDP thùc tÕ
Tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) tõ 1990-1999
N¨m
1990
Tèc ®é t¨ng GDP (%)
5,10
1991
5.96
1992
8,65
1993
8,07
1994
8,83
1995
9,54
1996
9,34
1997
8,15
1998
5,80
1999
5,00
Tham kh¶o nh÷ng con sè trªn chóng ta thÊy vµo thêi k× 1990-1996, nhê chÝnh
s¸ch më cöa mµ søc lao ®éng ®îc gi¶i phãng, kinh tÕ níc ta ®· t¨ng trëng víi tèc
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®é kh¸ cao. Nhng khi quy m« kinh tÕ lín dÇn, sù t¨ng trëng cã chiÒu réng b¾t
®Çu cã sù h¹n chÕ vµ nh÷ng yÕu kÐm béc lé râ nÐt, thªm vµo ®ã lµ cuéc khñng
ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ ch©u ¸ n¨m 1997 ®· cuèn nhiÒu níc trong khu vùc vµo
vßng xo¸y cña nã. ViÖt Nam tuy kh«ng trùc tiÕp bÞ ¶nh hëng song do cã quan hÖ
th¬ng m¹i, mËu dÞch, ®Çu t víi c¸c níc bÞ khñng ho¶ng nªn còng ph¶i chÞu søc
Ðp kh«ng nhá, tèc ®é t¨ng trëng cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i. NÕu n¨m 1997 tèc ®é
t¨ng trëng ®¹t tíi 8,15% th× ®Õn quý I n¨m 1999 chØ cßn 4% vµ c¶ n¨m 1999 lµ
kho¶ng 5%. V× thÕ nhiÒu ngêi cho r»ng quý I n¨m 1999 nãi riªng vµ c¶ n¨m nãi
chung lµ ®¸y cña sù gi¶m tèc ®é t¨ng trëng.
T¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng ®· ®a ®Õn nh÷ng tæn thÊt cho nÒn kinh tÕ trªn
c¸c mÆt:
Nguån vèn ®Çu t níc ngoµi gi¶m sót g©y ra sù hÉng hôt lín trong ®Çu t ph¸t
triÓn.
Thu nhËp, søc mua cña ngêi d©n gi¶m dÉn ®Õn søc tiªu thô hµng ho¸ trªn thÞ
trêng gi¶m, lµm cho c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ cung øng dÞch vô gÆp rÊt nhiÒu khã
kh¨n trong tiªu thô s¶n phÈm.
NÒn kinh tÕ tõ chç lu«n ph¶i ®èi phã víi t×nh tr¹ng l¹m ph¸t th× nay ph¶i ®Ò
phßng n¹n gi¶m ph¸t.
Thu nhËp cña ®¹i bé phËn d©n c trong n¨m kh«ng t¨ng, n¹n thÊt nghiÖp trµn
lan.
Søc s¶n xuÊt trong níc vèn ®· yÕu ®uèi l¹i cµng ®×nh trÖ díi søc Ðp cña hµng
gi¶, hµng trèn lËu thuÕ...
Mét sè doanh nghiÖp kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶, lµm ¨n thua lç nhng vÉn
®îc nhµ níc cho gi¶m thuÕ, khoanh nî hay xo¸ nî. Lîng hµng ho¸ cña c¸c
doanh nghiÖp nµy tung vµo thÞ trêng chØ lµm t¨ng thªm tæng cung. Trong khi
®ã thu nhËp cña ngêi lao ®éng gi¶m khiÕn kho¶ng chªnh lÖch gi÷a khèi lîng
hµng ho¸ vµ nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ngµy cµng lín.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Níc ta ®ang ®øng tríc ngìng cöa cña kØ nguyªn t¨ng trëng, gi¶i quyÕt tèt mèi
quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng. ViÖc ®iÓm
l¹i c¸ch nghiªn cøu vµ kinh nghiÖm cña níc ngoµi cïng nh÷ng ®¸nh gi¸ trªn
gióp cho chóng ta nh×n nhËn vÊn ®Ò mét c¸ch s¸ng tá h¬n.
Tríc hÕt, ph¶i kh¶ng ®Þnh r»ng t¨ng trëng vµ l¹m ph¸t lµ hai träng sè kinh tÕ
kh«ng nh÷ng ChÝnh phñ mµ c¶ ngêi d©n ®Òu quan t©m. T¨ng trëng cao, l¹m ph¸t
thÊp lµ ®iÒu mµ bÊt k× ai trong chóng ta ®Ìu mong muèn. DÔ thÊy r»ng t¨ng trëng
cao sÏ dÉn ®Õn t¨ng tæng cÇu trong ng¾n h¹n, trong khi tæng cung cha kÞp biÕn
®æi cho phï hîp v× c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cha ph¸t huy t¸c dông, cho nªn nÕu c¸c
chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ kh«ng ®ñ m¹nh th× l¹m ph¸t x¶y ra lµ tÊt yÕu. Tuy
nhiªn trong dµi h¹n, khi chiÕn lîc t¨ng trëng thµnh c«ng th× viÖc t¨ng s¶n lîng
tiÒm n¨ng sÏ gióp mét phÇn vµo kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Bëi vËy trong dµi h¹n, chóng
ta cÇn ®Æt môc tiªu kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë møc b×nh qu©n, thÊp h¬n tØ lÖ t¨ng trëng. Nõu tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n lµ 10-12% th× l¹m ph¸t cÇn ph¶i ë møc díi
10%. ChØ víi tØ lÖ nh vËy míi huy ®éng ®îc tiÕt kiÖm tõ néi bé nÒnkinh tÕ, míi
khuyÕn khÝch ®îc ®Çu t vµ ®¶m b¶o thµnh qu¶ cña t¨ng trëng. Tuy nhiªn trong
ng¾n h¹n, do xuÊt ph¸t ®iÓm cña ta cßn thÊp th× l¹m ph¸t cã thÓ sÏ vît tèc ®é
t¨ng trëng. V× vËy ®Ó l¹m ph¸t kh«ng tuét khái tÇm kiÓm so¸t cña Nhµ níc th×
trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh kinh tÕ cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ
l¹m ph¸t do t¨ng trëng g©y nªn. VÝ dô nh chiÕn lîc xuÊt khÈu cÇn ®i kÌm víi
nhËp khÈu ®Ó lµm gi¶m bít tæng cÇu, chiÕn lîc ®Çu t víi tiÕt kiÖm ®Ó gi¶m tiªu
dïng...
Tãm l¹i, mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng vµ l¹m ph¸t kh«ng râ rµng vµ thiÕu æn
®Þnh. ChÝnh v× vËy trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cÇn ph¶i linh ho¹t
míi ®¹t ®îc môc tiªu mµ §¶ng vµ Nhµ níc ®Ò ra lµ t¨ng trëng nhanh vµ æn ®Þnh.
2. ChØ sè l·i suÊt.
Nh÷ng n¨m 90 tr«i qua víi nhiÒu dÊu hiÖu ®¸ng mõng nh tØ lÖ l¹m ph¸t mét ch÷
sè, tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n 8,6%... ®· trî gióp ®¸ng kÓ cho chÝnh s¸ch l·i
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
suÊt ph¸t huy ®îc chøc n¨ng cña m×nh lµ c«ng cô ®iÒu chØnh cã hiÖu qu¶ ®èi víi
sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Trong thêi k× nµy, l·i suÊt trong níc lµ thùc d¬ng, chØ
trõ vµi giai ®o¹n l·i suÊt thùc ©m do kh©u ®iÒu hµnh bÞ bu«ng láng. Theo quyÕt
®Þnh sè 39-1998-NHVN1 ngµy 17/1/1998 quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay cña c¸c
NHTM ng¾n h¹n lµ 1,2%/th¸ng, trung vµ dµi h¹n lµ 1,25%/th¸ng víi b¶ng sau:
Th¸ng
TØ lÖ l¹m ph¸t (%)
L·i suÊt cho vay ng¾n h¹n (%)
1
1,6
2
2,2
0,4
-1,2
3
-0,8
4
1,6
5
1,4
-0,4
0,2
L·i suÊt cho vay trung vµ dµi
h¹n (%)
0,35 0,95 2,05 -0,35 -0,5
Nh ta ®· biÕt, l·i suÊt lµ nguån sinh lîi chñ yÕu cña ngêi cã tiÒn vµ lµ kho¶n chi
phÝ cho nh÷ng ai cÇn tiÒn. Nhng kh«ng ph¶i tÊt c¶ nh÷ng ngêi cã tiÒn ®Òu göi
vµo ng©n hµng ®Ó nhËn l·i suÊt vµ c¸c nhµ ®Çu t ®Òu muèn ®i vay tiÒn ®Ó tr¶
kho¶n l·i suÊt tiÒn vay. Muèn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ th× ph¶i
tËn dông triÖt ®Ó nh÷ng nguån vèn nhµn rçi cña d©n chóng vµ kÝch thÝch c¸c
nhµ ®Çu
DiÔn biÕn trÇn l·i suÊt cho vay b»ng VN§ n¨m 1993-1998
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tØ
lÖ
%
2.5
2
1.5
1
0.5
0
20/4/93
1/8/94
1/2/95
15/9/95
15/7/96
1/10/96
20/1/98
TrÇn l·i suÊt cho vay trung, dµi h¹n
TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n
t vay vèn, tõ ®ã t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp, xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo, t¹o thªm phóc lîi x· héi... §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã mét chÝnh s¸ch l·i
suÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ níc nhµ vµ phï hîp víi c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ trong x· héi.
N¨m 1999 tríc n¹n thiÓu ph¸t, tèc ®é t¨ng trëng ch÷ng l¹i, NHNN ®· ®iÒu chØnh
l·i suÊt theo c¬ chÕ l·i suÊt trÇn vµ linh ho¹t theo xu híng níi láng tiÒn tÖ trªn c¬
së b¸m s¸t c¸c biÕn ®éng kinh tÕ vÜ m«, cung - cÇu vèn trªn thÞ trêng tiÒn tÖ,
gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ nh»m thùc hiÖn chØ ®¹o cña ChÝnh
phñ vÒ gi¶i ph¸p kÝch cÇu. Tõ ®Çu n¨m, NHNN ®· chñ ®éng thùc hiÖn 5 lÇn ®iÒu
chØnh gi¶m l·i suÊt cho vay tèi ®a, nhê ®ã trÇn l·i suÊt cho vay ®· h¹ tõ møc
1,25%/th¸ng trong th¸ng 1/1999 xuèng cßn 0,85%/th¸ng sau ngµy 25/10/1999;
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
l·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn gi¶m 1,1%/th¸ng xuèng 0,5%/th¸ng vµo thêi ®iÓm
1/11/1999. Riªng l·i suÊt cho vay cña c¸c quü TÝn dông nh©n d©n vµ HTX TÝn
dông vÉn gi÷ møc 1,5%/th¸ng. Bªn c¹nh ®ã, c¸c tæ chøc TÝn dông còng gi¶m l·i
suÊt tiÒn göi xuèng, lo¹i kh«ng k× h¹n kho¶ng 0,1-0,15%/th¸ng vµ lo¹i cã k× h¹n
lµ 0,5-0,55%/th¸ng.
Thùc tr¹ng l¹m ph¸t n¨m 1999 ®· ¶nh hëng rÊt lín tíi c¸c chÝnh s¸ch l·i suÊt mét bé phËn cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch ®iÒu hµnh l·i
suÊt cña NHNN tõ tríc tíi nay chñ yÕu lµ khèng chÕ trÇn l·i suÊt, nghÜa lµ giíi
h¹n c¸c NHTM kh«ng ®îc cho vay víi l·i suÊt vît qu¸ møc h¹n ®Þnh. BiÖn ph¸p
nµy nh»m b¶o vÖ ngêi ®i vay kh«ng bÞ Ðp bëi c¸c ng©n hµng. Nhng chÝnh s¸ch
trÇn l·i suÊt chØ thÝch hîp trong trêng hîp:
Nhu cÇu tÝn dông lín h¬n cung tÝn dông.
Ng©n hµng ho¹t ®éng trong m«i trêng ®éc quyÒn.
Trong ®iÒu kiÖn nh vËy, ng©n hµng lu«n cho vay víi møc l·i suÊt tèi ®a, kh«ng
quan t©m nhiÒu ®Õn viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ vµ th¸i ®é phôc vô kh¸ch hµng. Tuy
nhiªn t×nh h×nh n¨m 1999 (®Æc biÖt lµ c¸c th¸ng cuèi n¨m) ®iÒu kiÖn thÞ trêng tÝn
dông ®· cã nhiÒu thay ®æi. Nhu cÇu vay vèn thu hÑp l¹i, c¸c NHTM ø ®äng vèn,
xuÊt hiÖn tÝnh thiÕu æn ®Þnh ë ngêi ®i vay theo quy luËt thÞ trêng. Kh¸ch hµng
vay vèn gi¶m ®i, c¸c tæ chøc TÝn dông l¹i gia t¨ng vÒ sè lîng dÉn ®Õn c¹nh tranh
quyÕt liÖt. TÝnh quyÕt liÖt ngµy cµng trë nªn gay g¾t h¬n trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng
tiÒn tÖ cha ph¸t triÓn, c¸c lo¹i dÞch vô cßn ®¬n gi¶n, lîi nhuËn ng©n hµng hÇu hÕt
lµ do ho¹t ®éng cho vay mang l¹i. Muèn c¹nh tranh vµ tån t¹i chØ cßn c¸ch lµ h¹
l·i suÊt, vµ nh vËy th× xem ra chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh b»ng trÇn l·i suÊt kh«ng cßn
thÝch hîp n÷a.
3. ChØ sè gi¸ hµng tiªu dïng vµ dÞch vô (CPI).
ThËp kØ võa qua chóng ta ®· thµnh c«ng trong kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ ®¹t ®îc møc t¨ng trëng ®¸ng mõng.
Nhng ®Ó nhËn biÕt râ vÒ thùc tr¹ng l¹m ph¸t th× viÖc nghiªn cøu t×nh h×nh biÕn ®éng cña gi¸ c¶ hµng tiªu
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
dïng vµ dÞch vô còng lµ rÊt quan träng, bëi ë mét gãc ®é nµo ®ã th× “l¹m ph¸t lµ sù t¨ng lªn cña møc gi¸
chung”.
ChØ sè CPI tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 1998
(n¨m tríc = 100)
N¨m
CPI
1990
167,1
1991
167,5
1992
117,5
1993
105,2
1994
114,4
1995
127
1996
45
1997
36
1998
92
Qua biÓu trªn ta thÊy chØ sè gi¸ t¬ng ®èi æn ®Þnh qua c¸c n¨m 1990-1995, nh÷ng
thµnh tùu nµy lµ do nhµ níc ta ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ vÜ m« ®ång bé
t¸c ®éng vµo thÞ trêng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t thùc
hiÖn c¸c hîp ®ång kinh doanh vµ tÝnh to¸n hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vµ b¶o ®¶m lîi
Ých cña m×nh. §iÒu ®¸ng lu ý trong n¨m 1999 lµ tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 10 chØ sè
gi¸ hµng tiªu dïng vµ dÞch vô liªn tôc gi¶m, th¸ng 11 t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ nªn
nh×n chung chØ sè trît gi¸ vµ l¹m ph¸t 11 th¸ng ®Çu n¨m lµ gi¶m 0,4%.
Gi¸ c¶ thÞ trêng æn ®Þnh vµ ngµy cµng gi¶m lµ mong muèn cña ngêi tiªu dïng.
Nhng ngîc l¹i, ®èi víi ngêi s¶n xuÊt th× ®©y l¹i lµ mét ®iÒu ®¸ng lo v× trong mäi
chu k× s¶n xuÊt bÊt kÓ lín nhá, chi phÝ s¶n xuÊt lµ ph¶i bá ra tríc, sau ®ã míi
tiªu thô ®Ó thu håi vèn vµ l·i sau. Do ®ã nÕu gi¸ thÞ trêng h¹ th× ngêi s¶n xuÊt sÏ
thu vÒ ®îc Ýt tiÒn h¬n, lîi nhuËn cña hä Ýt h¬n, chu k× s¶n xuÊt sau sÏ ph¶i cÇm
chõng. VËy khi gi¸ c¶ cø liªn tôc gi¶m trong thêi gian dµi th× ®iÒu g× sÏ x¶y ®Õn?
TÊt yÕu lµ sÏ cã hµng lo¹t c¸c c¬ së s¶n xuÊt bÞ ®×nh ®èn vµ cã thÓ bÞ ph¸ s¶n...
Gi¸ c¶ thÞ trêng lµ chiÕc hµn thö biÓu kinh tÕ quan träng. NÕu gi¸ c¶ lu«n gi÷ ë
thÕ æn ®Þnh lµ sù biÓu hiÖn cña mét nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn b×nh thêng, lµnh
m¹nh. Ngîc l¹i, nÕu gi¸ c¶ lu«n biÕn ®éng vµ t¨ng cao (lªn c¬n sèt) chøng tá
nÒn kinh tÕ ®ang cã sù mÊt c©n ®èi. Tuy nhiªn gi¸ c¶ thÞ trêng l¹i liªn tôc gi¶m
xuèng th× ®ã còng lµ ®iÒu ®¸ng lo ng¹i. Trªn ph¬ng diÖn nµo ®ã, cã thÓ coi nÒn
kinh tÕ nh c¬ thÓ cña mét con ngêi, viÖc bÞ sèt dï nãng hay l¹nh ®Òu lµ sù biÒu
hiÖn cña tr¹ng th¸i kh«ng b×nh thêng vµ chøng tá lµ cã mét con bÖnh ®ang ngù
trÞ trong c¬ thÓ ®ã. Do vËy, ®øng trªn gãc ®é chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc
d©n, khi gi¸ c¶ thÞ trêng liªn tôc gi¶m xuèng cha ch¾c ®· lµ ®iÒu ®¸ng mõng mµ
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cã khi l¹i lµ ®iÒu ®¸ng lo h¬n. HiÖn tîng gi¶m gi¸ liªn tôc ë mét sè mÆt hµng nh
mÝa, ®êng, giÊy viÕt, xi m¨ng, s¾t thÐp... ®· lµm cho nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt ®iªu
®øng v× s¶n phÈm s¶n xuÊt ra kh«ng tiªu thô ®îc, cµng ø ®äng, cµng lç vèn.
NhiÒu nhµ m¸y, xÝ nghiÖp s¶n suÊt mÝa ®êng... ph¶i thu hÑp s¶n xuÊt, s¶n suÊt
cÇm chõng ®Ó duy tr×, cho c«ng nh©n nghØ kh«ng l¬ng. §©y còng lµ vÊn ®Ò cÇn
®îc c¸c cÊp, c¸c ngµnh quan t©m nghiªn cøu ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc h÷u
hiÖu, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kinh tÕ tiÕp tôc ph¸t triÓn trong c¬ chÕ thÞ trêng.
IV. Mét sè gi¶I ph¸p kiÒm chÕ l¹m ph¸t.
Tõ kinh nghiÖm thùc tÕ nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p
chØ ®¹o ®óng ®¾n, c¸c tæ chøc ng©n hµng, tµi chÝnh ®îc chÊn chØnh.
Nhng chóng ta cÇn lu«n lu«n tØnh t¸o trong vÊn ®Ò chèng l¹m ph¸t,
tiÕn thªm mét bíc thùc hiÖn ®ång bé mét hÖ thèng gi¶I ph¸p cho c¶
tríc m¾t vµ l©u dµi. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã lµ:
1. §iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.
§iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu ®Çu t, ®Æc biÖt chó ý n©ng tØ lÖ ®Çu t trong
n«ng nghiÖp. ¦u tiªn ph¸t triÓn ngµnh nghÒ cÇn Ýt vèn nhng thu hót nhiÒu lao
®éng (may mÆc, dÖt, thñ c«ng mÜ nghÖ...). §Æc biÖt chó träng ®Çu t cho x©y dùng
c¬ së h¹ tÇng nh giao th«ng vËn t¶i vµ th«ng tin liªn l¹c, t¹o ®iÒu kiÖn thu hót
vèn níc ngoµi.
S¾p xÕp l¹i kinh tÕ quèc doanh theo híng thu hÑp nh÷ng c¬ së kh«ng cÇn thiÕt,
cho phÐp ph¸ s¶n. Rµ so¸t l¹i c¸c c«ng ti, c¸c tæ chøc liªn doanh liªn kÕt thuéc
tæ chøc Nhµ níc, chuyÓn c¸c c«ng ti, tæ chøc nµy sang h×nh thøc kinh tÕ cæ phÇn,
doanh nghiÖp tËp thÓ, t nhan chÞu sù qu¶n lÝ cña Nhµ níc.
§iÒu chØnh c¬ cÊu tiªu dïng cho phï hîp víi sù thay ®æi c¬ cÊu thu nhËp quèc
d©n, tiÕn tíi h×nh thµnh chiÕn lîc tiªu dïng.
2. PhÊn ®Êu gi¶m møc th©m hôt ng©n s¸ch.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Bé Tµi chÝnh cÇn th«ng b¸o chÝnh x¸c møc chªnh lÖch thu chi ng©n s¸ch. T¸ch
c¸c kho¶n vay cña Nhµ níc ra khái ng©n s¸ch vµ chuyÓn thµnh nguån vèn ®i vay.
NÕu ng©n s¸ch ®i vay th× còng ph¶i tr¶ l·i. Ng©n s¸ch cã 4 nguån thu (huy ®éng
trong níc, vay níc ngoµi, vay trong d©n, vay ng©n hµng).
2.1. Huy ®éng vèn trong níc:
T¨ng thu: chñ yÕu lµ thu thuÕ. Thùc hiÖn thuÕ VAT, thuÕ vèn, thuÒ thu nhËp...
Khai th¸c, båi dìng c¸c nguån thu kh¸c. H×nh thµnh bé m¸y chèng thÊt thu
thuÕ, t¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó bé m¸y nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. KiÓm kª tµi
s¶n, Ên ®Þnh gi¸ ®Êt, gi¸ nhµ ®Ó b¸n vµ cho thuª, t¨ng nguån thu cho ng©n
s¸ch.
Gi¶m chi: rµ so¸t l¹i c¸c nguån chi. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch chi tiªu nghiªm
ngÆt. Cã thÓ c¾t gi¶m mét tØ lÖ nhÊt ®Þnh c¸c kho¶n chi tiªu cha thËt cÇn thiÕt
cña c¸c c¬ quan Nhµ níc, c¬ quan §¶ng vµ ®oµn thÓ. §ång thêi cã biÖn ph¸p
dù phßng nh»m ®èi phã víi nh÷ng kho¶n chi tiªu ®ét biÕn dÉn ®Õn t¸i l¹m
ph¸t.
H¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt viÖc cung cÊp tµi chÝnh cho c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh,
c¸c c«ng ti Nhµ níc. ChÊm døt hoµn toµn viÖc ph¸t hµnh tiÒn ®Ó cøu vít c¸c xÝ
nghiÖp quèc doanh lµm ¨n thua lç, còng nh xo¸ bá bao cÊp cho c¸c xÝ nghiÖp
quèc doanh díi bÊt k× h×nh thøc nµo (trõ c¸c xÝ nghiÖp then chèt gi÷ vai trß quan
trängcña nÒn kinh tÕ th× ®îc Nhµ níc ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch trî gi¸ vµ chÝnh
s¸ch ®Çu t tho¶ ®¸ng ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt).
Thùc hiÖn chÝnh s¸ch triÖt ®Ó tiÕt kiÖm g¾n liÒn víi chèng tham «, l·ng phÝ ngay
tõ c¸c c¬ quan Nhµ níc.
2.2. Vay vèn trong d©n:
Theo c¸c tµi liÖu th× tiÒm n¨ng vèn trong d©n cßn kh¸ lín. Nhµ níc cÇn cã chÝnh
s¸ch khuyÕn khÝch tho¶ ®¸ng ®Ó t¹o lßng tin cho d©n, thu hót vèn nhµn rçi. §©y
20
.DOC 
26 
60 
115 
