Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Hoàn thiện chính sách phân phối sản phẩm của công ty dược phẩm trung ương 7...

Tài liệu Hoàn thiện chính sách phân phối sản phẩm của công ty dược phẩm trung ương 7

.DOC
26
59
117

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 PhÇn 1: Më ®Çu C¹nh tranh lµ mét trong nh÷ng qui luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Khi thùc hiÖn chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ cò sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ph¶i chÊp nhËn nh÷ng qui luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng trong ®ã cã qui luËt c¹nh tranh. ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhng bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®ã nÒn kinh tÕ níc ta ®ang ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc to lín. Mét trong nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc ®ã lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ níc ta cßn yÕu kÐm. §øng tríc qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ ngµy cµng s©u réng (lµ thµnh viªn cña ASEAN, APEC, s¾p trë thµnh thµnh viªn cña WTO, råi më cöa héi nhËp AFTA vµo n¨m 2006) th× níc ta cÇn cã mét nÒn kinh tÕ víi søc c¹nh tranh ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trë thµnh níc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020. Muèn nh vËy chóng ta cÇn ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ víi c¸c ®èi tîng cÇn t¸c ®éng lµ c¸c doanh nghiÖp. §Æc biÖt cÇn ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc vµ t nh©n, ph¶i ph¸t huy c¸c lîi thÕ c¹nh tranh. Chóng ta cÇn cã mét chÝnh s¸ch c¹nh tranh ®óng ®¾n. Víi môc tiªu nh vËy thËt kh«ng dÔ dµng cho ViÖt Nam, khi mµ nÒn kinh tÕ hiÖn nay kh«ng cã g× lµm ®¶m b¶o, c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶, cßn tr× trÖ, t×nh tr¹ng thang nhòng vµ thÊt tho¸t vèn nhµ níc t¨ng cao. C¸c doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng ph¸t huy ®îc vai trß chñ ®¹o cña m×nh trong nÒn kinh tÕ khi mµ nhËn ®îc nhiÒu hç trî tõ phÝa nhµ níc, ngµnh nghÒ kinh doanh, chÕ ®é tÝn dông,… Trong tay n¾m hÇu hÕt c¸c nguån lùc quan träng nh : 100% má dÇu, 80% rõng, 90% lao ®éng ®îc coi träng, cã phÇn xem nhÑ u ®iÓm cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n. Võa qua, ngµy 13/10/2004, chóng ta ®· thµnh lËp ®îc hiÖp héi c¸c doanh nghiÖp t nh©n ViÖt Nam, ®iÒu ®ã cho thÊy cã sù thay ®æi trong nhËn thøc vÒ vai trß cña t nh©n, doanh nghiÖp t nh©n ®ang dÇn nhËn ®îc sù quan t©m tõ phÝa nhµ níc vµ ®ãng vai trß quan träng trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. C¹nh tranh lµ mét c¬ chÕ vËn hµnh chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nã lµ ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn tuy vÉn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ nhng nã kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò quan träng. NhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· vËn dông tèt qui luËt c¹nh tranh vµo ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Tõ khi ®æi míi nÒn kinh tÕ chóng ta còng ®· ¸p dông qui luËt nµy vµ mét sè thµnh 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 tùu ®· ®Õn víi chóng ta: §êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn, x· héi ph¸t triÓn h¬n, kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh… nh÷ng lîi Ých Êy cha ph¶i lµ lín lao nhng còng ®· gióp chóng ta ®Þnh híng cho chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. §éc quyÒn lµ sù chi phèi thÞ trêng cña mét hay nhiÒu c«ng ty, hoÆc mét tæ chøc kinh tÕ nµo ®ã vÒ mét lo¹i s¶n phÈm trªn mét ®o¹n thÞ trêng nhÊt ®Þnh. Nguyªn nh©n dÉn tíi ®éc quyÒn thêng do c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®em l¹i. §éc quyÒn sÏ lµm h¹n chÕ rÊt nhiÒu ®èi víi c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ó cã mét m«i trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn cã hiÖu qu¶ ®ang lµ vÊn ®Ò quan träng ®îc ®Æt ra víi thùc tr¹ng hiÖn nay cña níc ta. Thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë níc ta hiÖn nay nh thÕ nµo? Vµ níc ta cÇn lµm g× ®Ó duy tr× c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn? Chóng ta sÏ t×m hiÓu cô thÓ ë díi ®©y. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 PhÇn 2 C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam I. Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn 1. Sù c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ThÞ trêng lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸ bao gåm c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ c¸c yÕu tè ®Çu ra cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trªn thÞ trêng c¸c nhµ s¶n xuÊt, ngêi tiªu dïng, nh÷ng ngêi ho¹t ®éng bu«n b¸n kinh doanh, quan hÖ víi nhau th«ng qua ho¹t ®éng mua b¸n trao ®æi hµng ho¸. Nh vËy thùc chÊt thÞ trêng lµ chØ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®îc ph¶n ¸nh th«ng qua trao ®æi, lu th«ng hµng ho¸ vµ mèi quan hÖ vÒ kinh tÕ gi÷a ngêi víi ngêi. H×nh thøc ®Çu tiªn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ kinh tÕ hµng ho¸. Kinh tÕ h lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®Ó trao ®æi vµ bu«n b¸n trªn thÞ trêng. NÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ h×nh thøuc ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, mµ ë ®ã mäi yÕu tè ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Òu ®îc qui ®Þnh bëi thÞ trêng. Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¸c doanh nghiÖp lu«n muèn cã ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh: thuª ®îc lao ®éng rÎ mµ cã kÜ thuËt, mua ®îc nguyªn nhiªn vËt liÖu rÎ, cã thÞ trêng c¸c yÕu tè ®Çu ra tèt. §iÒu ®ã dÉn ®Õn sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp dÓ chiÕm lÊy, n¾m gi÷ lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi. Sù c¹nh tranh nµy chØ kÕt thóc khi nã ®îc ®¸nh dÊu bëi mét bªn chiÕn th¾ng vµ mét bªn thÊt b¹i. Tuy vËy c¹nh tranh kh«ng bao giê mÊt ®i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. C¹nh tranh lµ sù sèng cßn cña c¸c doanh nghiÖp. Muèn tån t¹i ®îc buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp m×nh b»ng c¸ch: n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, c¶i tiÕn khoa häc kÜ thuËt… §iÒu nµy sÏ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®ång thêi còng lµm cho x· héi ph¸t triÓn nhê kinh tÕ ph¸t triÓn, khoa häc - kÜ thuËt ph¸t triÓn do ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña doanh nghiÖp, c¶i tiÕn khoa häc - kÜ thuËt. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh c¸c nguån lùc cña x· héi sÏ ®îc chuyÓn tõ n¬i s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ ®Õn n¬i s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ h¬n. T¹o ra lîi Ých x· héi cao h¬n, mäi ngêi sÏ sö dông nh÷ng s¶n phÈm tèt h¬n. C¹nh tranh ®em l¹i sù ®a d¹ng cña s¶n phÈm vµ dÞch vô. Do ®ã t¹o ra nhiÒu lùa chän h¬n cho kh¸ch hµng, cho ngêi tiªu dïng. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Nh vËy c¹nh tranh lµ mét ®Æc trng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. C¹nh tranh gióp cho sù ph©n bæ nguån lùc x· héi cã hiÖu qu¶, ®em l¹i Ých lîi lín h¬n cho x· héi. C¹nh tranh cã thÓ ®îc xem nh lµ qu¸ tr×nh tÝch luü vÒ lîng ®Ó tõ ®ã thùc hiÖn c¸c bíc nh¶u thay ®æi vÒ chÊt. Mçi bíc nh¶y thay ®æi vÒ chÊt lµ mçi nÊc thang cña x· héi, nã lµm cho x· héi ph¸t triÓn di lªn, tèt ®Ñp h¬n. VËy sù tån t¹i cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. 2. Vai trß cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng C¹nh tranh xuÊt hiÖn cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, sù ®Êu tranh gay g¾t gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt kinh doanh víi nhau ®Ó giµnh giËt lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸, nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cña m×nh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh võa lµ m«i trêng, võa lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Do ®ã mµ c¹nh tranh ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÓ hiÖn qua mét sè chøc n¨ng sau: Thø 1: C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ cã 2 lo¹i c¹nh tranh: c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh víi nhau. ViÖc c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong cïng mét ngµnh lµ sù c¹nh tranh nh»m giµnh giËt lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ ®Ó thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch. C¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh víi nhau vÒ s¶n phÈm. Do ®ã kÕt qu¶ cña sù c¹nh tranh nµy lµ h×nh thµnh nªn gi¸ trÞ thÞ trêng cña tõng lo¹i mÆt hµng. §ã lµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®îc tÝnh dùa vµo ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trung b×nh cña toµn x· héi. NÕu nh doanh nghiÖp nµo cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt díi møc trung b×nh sÏ bÞ thiÖt h¹i hay bÞ lç vèn. Cßn nh÷ng doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trªn møc trung b×nh cña x· héi sÏ thu ®îc lîi nhuËn th«ng qua sù chªnh lÖch vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt. Ngoµi c¹nh tranh trong néi bé ngµnh cßn cã c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh víi nhau. Lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng kh¸c nhau. Môc ®Ých cña c¹nh tranh nµy lµ t×m n¬i ®Çu t cã lîi h¬n. C¸c doanh nghiÖp tù do di chuyÓn TB cña m×nh tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c. C¹nh tranh nµy dÉn ®Õn h×nh thµnh nªn tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ chuyÓn thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. ViÖc h×nh thµnh nªn gi¸ thÞ trêng cña hµng ho¸ vµ tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n lµ ®iÒu quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Víi gi¸ trÞ thÞ trêng cña hµng ho¸ cho biÕt doanh nghiÖp nµo lµm ¨n cã l·i hoÆc kh«ng cã hiÖu qu¶. Tõ ®ã sÏ cã nh÷ng thay ®æi trong s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Víi tØ 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n cho biÕt lîi nhuËn cña c¸c nhµ t b¶n sÏ lµ nh nhau cho dï ®Çu t vµo nh÷ng ngµnh kh¸c nhau víi lîng TB nh nhau. Thø hai: C¹nh tranh gióp ph©n bæ l¹i nguån lùc cña x· héi mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cïng mét lo¹i hay mét sè lo¹i hµng ho¸ c¹nh tranh nhau vÒ gi¸ b¸n, h×nh thøc s¶n phÈm, chÊt lîng s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh ®ã doanh nghiÖp nµo cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt tèt, cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n th× doanh nghiÖp ®ã sÏ cã l·i. §iÒu ®ã gióp cho viÖc sö dông c¸c nguån nguyªn vËt liÖu cña x· héi cã hiÖu qu¶ h¬n, ®em l¹i lîi Ých cho x· héi cao h¬n. NÕu cø ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ sö dông c¸c lo¹i nguån lùc th× sÏ l·ng phÝ nguån lùc x· héi trong khi hiÖu qu¶ x· héi ®em l¹i kh«ng cao, chi phÝ cho s¶n xuÊt t¨ng cao, gi¸ trÞ hµng ho¸ t¨ng lªn kh«ng cÇn thiÕt. Thø ba: C¹nh tranh ®iÒu tiÕt cung, cÇu hµng ho¸ trªn thÞ trêng, kÝch thÝch thóc ®Èy viÖc øng dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt vµ t¨ng vèn ®Çu t vµo s¶n xuÊt trªn thÞ trêng, khi cung mét hµng nµo ®ã lín h¬n cÇu hµng ho¸ th× lµm cho gi¸ c¶ cña hµng ho¸ gi¶m xuèng, lµm cho lîi nhuËn thu ®îc cña c¸c doanh nghiÖp sÏ gi¶m xuèng. NÕu nh gi¸ c¶ gi¶m xuèng díi møc hoÆc b»ng chi phÝ s¶n xuÊt th× doanh nghiÖp ®ã lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ vµ bÞ ph¸ s¶n. ChØ cã nh÷ng doanh nghiÖp nµo cã chi phÝ s¶n xuÊt gi¸ c¶ thanh to¸n cña hµng ho¸ th× doanh nghiÖp ®ã míi thu ®îc. §iÒu ®ã buéc c¸c doanh nghiÖp muèn tån t¹i ®îc th× ph¶i gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt hµng ho¸, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng b»ng c¸ch tÝch cùc øng dông ®a khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ngîc l¹i khi cung mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã nhá h¬n cÇu hµng ho¸ cña thÞ trêng ®iÒu ®ã dÉn ®Õn sù khan hiÕm vÒ hµng ho¸ ®iÒu nµy dÉn tíi gi¸ c¶ cña hµng ho¸ t¨ng cao dÉn ®Õn lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng lªn, ®iÒu nµy kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp sÏ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng b»ng c¸ch øng dông khoa häc - c«ng nghÖ tiªn tiÕn hoÆc më réng qui m« s¶n xuÊt ®Ó cã ®îc lîng hµng ho¸ tung ra thÞ trêng. §iÒu nµy lµm t¨ng thªm vèn ®Çu t cho s¶n xuÊt, kinh doanh, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña toµn x· héi. §iÒu nµy quan träng lµ ®éng lùc nµy hoµn toµn tù nhiªn kh«ng theo vµ kh«ng cÇn bÊt kú mét mÖnh lÖnh hµnh chÝnh nµo cña c¬ quan qu¶n lý nhµ níc. Thø t: C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng kh«ng chØ cã c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt víi nhau mµ cßn cã sù c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng víi nhau, ®Ó cã ®îc mét n¬i lµm viÖc tèt, c«ng viÖc phï hîp. §iÒu ®ã khiÕn cho mäi ngêi trong x· héi lu«n lu«n ph¶i n©ng cao tr×nh ®é tay 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 nghÒ cña m×nh. Víi ý nghÜa ®ã c¹nh tranh lµm cho con ngêi ta hoµn thiÖn h¬n, c¹nh tranh ®ãng gãp mét phÇn trong viÖc h×nh thµnh nªn con ngêi míi trong x· héi míi th«ng minh, n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o. C¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn cã kÎ th¾ng vµ ngêi thua. KÎ m¹nh cµng ngµy cµng m¹nh lªn nhê lµm ¨n hiÖu qu¶. KÎ yÕu th× bÞ ph¸ s¶n. Sù ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp kh«ng hoµn toµn mang ý nghÜa tiªu cùc. Bëi v× cã nh vËy th× c¸c nguån lùc cña x· héi míi ®îc chuyÓn sang cho nh÷ng n¬i lµm ¨n hiÖu qu¶. ViÖc duy tr× c¸c doanh nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ sÏ dÉn ®Õn sù l·ng phÝ c¸c nguån lùc x· héi. Do ®ã muèn cã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña x· héi cao buéc chóng ta ph¶i chÊp nhËn sù ph¸ s¶n cña nh÷ng doanh nghiÖp yÕu kÐm. Sù ph¸ s¶n nµy kh«ng ph¶i lµ sù huû diÖt hoµn toµn mµ ®ã lµ sù huû diÖt s¸ng t¹o. 3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn t¹o nªn c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ lu«n muèn tù m×nh quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ - dÞch vô cña m×nh. Nhng c¹nh tranh trªn thÞ trêng ®· kh«ng cho phÐp hä lµm nh vËy. Do ®ã c¸c doanh nghiÖp lu«n muèn xo¸ bá c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ®· ra ®êi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña hä. §éc quyÒn trong kinh doanh lµ viÖc mét hay nhiÒu tËp ®oµn kinh tÕ víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ chÝnh trÞ, x· héi nhÊt ®Þnh khèng chÕ thÞ trêng s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô. §éc quyÒn thêng dÉn ®Õn xu híng cöa quyÒn, b¹o lùc vµ trong mét sè trêng hîp nã c¶n trë sù ph¸t triÓn cña khoa häc kÜ thuËt, lµm chËm th©m chÝ l·ng phÝ c¸c nguån lùc x· héi. Bëi lÏ víi thÕ ®éc quyÒn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kh«ng cÇn quan t©m ®Õn viÖc c¶i tiÕn m¸y mãc kÜ thuËt, kh«ng cÇn t×m c¸ch n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng mµ vÉn thu ®îc lîi nhuËn cao nhê vµo ®éc quyÒn mua vµ ®éc quyÒn b¸n. §éc quyÒn lµ sù thèng trÞ tuyÖt ®èi trong lu th«ng vµ s¶n xuÊt nªn dÔ n¶y sinh gi¸ c¶ ®éc quyÒn, gi¸ c¶ lòng ®o¹n cao,... Do vËy, sù phôc vô cña ngêi tiªu dïng nãi riªng vµ cho x· héi nãi chung lµ kÐm hiÖu qu¶ h¬n so víi c¹nh tranh tù do. Trong nhiÒu trêng hîp ®éc quyÒn ¸p ®Æt sù tiªu dïng lµm cho x· héi. ChÝnh do cung c¸ch Êy mµ ®éc quyÒn thêng lµm cho x· héi lu«n lu«n ë t×nh tr¹ng khan hiÕm hµng ho¸, s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu ¶nh hëng ®Õn nhÞp ®é t¨ng trëng kinh tÕ. §éc quyÒn h×nh thµnh biÓu hiÖn sù thÊt b¹i cña thÞ trêng. §Ó cã sù c¹nh tranh hoµn h¶o, nhiÒu quèc gia ®· coi chèng ®éc quyÒn vµ t¹o nªn c¹nh tranh hoµn h¶o lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña nhµ níc. §Ó t¹o nªn c¹nh tranh 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 lµnh m¹nh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh th× cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. a) §iÒu kiÖn vÒ c¸c yÕu tè ph¸p lý - thÓ chÕ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh §Ó cã sù c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ th× cÇn ph¶i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Ngµy nay trong qu¸ tr×nh héi nhËp ngµy cµng cao th× c¸c thÓ chÕ ph¸p lý kh«ng chØ do nhµ níc ban hµnh mµ nã cßn ®îc ban hµnh bëi c¸c tæ chøc quèc tÕ hoÆc do mét khu vùc kinh tÕ gåm nhiÒu quèc gia ban hµnh. YÕu tè ph¸p lý thÓ chÕ nh©n tè quan träng trong h×nh thµnh nªn m«i trêng kinh doanh - lµ ®Êt sèng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Mâi yÕu tè ph¸p lÝ thÓ chÕ ®Òu t¸c ®éng vµo mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, nã ®îc dïng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. C¸c chñ thÓ kinh tÕ muèn tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong lÜnh vùc nµo ®Òu ph¶i dùa vµo c¸c thÓ chÕ - ph¸p lÝ ®· ®îc ban hµnh ®èi víi lÜnh vùc nµo ®ã ®Ó tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ. Nh vËy sÏ h×nh thµnh nªn mét m«i trêng kinh doanh æn ®Þnh khoa häc. MÆc dï chØ cã ®Þnh híng trong mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh, song trong mét nÒn kinh tÕ thèng nhÊt ®Ó t¹o nªn sù ho¹t ®éng ®ång bé cho guång m¸y kinh tÕ th× c¸c yÕu tè thÓ chÕ ph¸p lÝ nµy ®Òu ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sau: Thø nhÊt: §¶m b¶o sù ®ång bé trong toµn bé hÖ thèng thuéc mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nh vËy mäi lÜnh vùc cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu ®îc ®iÒu chØnh bëi c¸c thÓ chÕ - ph¸p lÝ, ®iÌu nµy sÏ t¹o nªn tÝnh hµi hoµ trong nÒn kinh tÕ. NÕu nh kh«ng ®¶m b¶o ®îc sù ®ång bé th× trong nÒn kinh tÕ sÏ cã nh÷ng lÜnh vùc kh«ng bÞ t¸c ®éng cña c¸c thÓ chÕ ph¸p lÝ, viÖc ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc nµy sÏ dÔ dµng, tù do h¬n so víi c¸c linh vùc cã c¸c yÕu tè ph¸p lÝ - thÓ chÕ t¸c ®éng, bëi v× nã kh«ng chÞu ¶nh hëng, kh«ng chÞu bÊt k× t¸c ®éng nµo tõ Nhµ níc. C¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh sÏ tõ ®ã s¶n xuÊt tiªu thô s¶n phÈm theo ý muèn cña m×nh. §iÒu nµy sÏ t¹o nªn sù lén xén trong nÒn kinh tÕ bëi v× môc ®Ých s¶n xuÊt cña mçi ngêi lµ kh¸c nhau, do ®ã sÏ dÉn ®Õn m©u thuÉn gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt víi nhau, t¹o ®iÒu kiÖn cho ®éc quyÒn h×nh thµnh ®Ó tr¸nh sù c¹nh tranh. Thø hai: C¸c thÓ chÕ - ph¸p lÝ do Nhµ níc ban hµnh ph¶i phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. §Ó cã hiÖu qu¶ cao trong viÖc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Ngoµi ra c¸c qui ®Þnh nµy ph¶i râ rµng, dÔ hiÓu, tr¸nh viÖc hiÓu theo nhiÒu nghÜa híng kh¸c nhau, ®iÒu ®ã sÏ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ trÇm 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 träng. ViÖc ban hµnh c¸c thÓ chÕ - ph¸p lÝ nµy s¸t víi thùc tÕ, kh«ng râ rµng th× kh«ng nh÷ng thùc hiÖn ®îc môc ®Ých mµ cßn g©y thªm ra nh÷ng ho¹t ®éng sai lÖch, lµm ®¶o lén trËt tù. Thø 3: HiÖu lùc ph¸p luËt cña c¸c qui ®Þnh ph¸p lÝ - thÓ chÕ ph¶i thèng nhÊt trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi kinh tÕ, kh«ng ®îc cã sù ph©n biÖt ®èi xö khi thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh. ViÖc nµy sÏ t¹o nªn tÝnh c«ng b»ng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, n©ng cao hiÖu lùc cña c¸c qui ®Þnh. b) §iÒu kiÖn trong chØ ®¹o, ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ quèc d©n C¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c hiÖp héi còng nh nhµ níc khi ra c¸c qui ®Þnh ph¸p lÝ - thÓ chÕ ®Òu ph¶i dùa vµo ®iÒu kiÖn vµ t×nh h×nh thùc tÕ, ®iÒu nµy ®¶m b¶o tÝnh s¸t thùc cña c¸c qui ®Þnh. Nhµ níc dùa vµo c¸c qui ®Þnh ®Ó ®iÒu hµnh qu¶n lý nÒn kinh tÕ trong mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Vai trß cña qu¶n lý, chØ ®¹o gi¸m s¸t thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh ph¸p lÝ lµ hÕt søc quan träng, nã ®¶m b¶o cho viÖc c¸c qui ®Þnh ph¸p lÝ - thÓ chÕ ®îc thùc hiÖn. Do vai trß hÕt søc quan träng ®ã mµ viÖc qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ níc ®ßi hái bé m¸y qu¶n lý nhµ níc ph¶i cã ®ñ tr×nh ®é chuyªn m«n, n¨ng lùc trong qu¶n lý kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi m«i trêng c¹nh tranh gay g¾t. ViÖc c¸c c«ng ty hoÆc c¸c tæ chøc ®éc quyÒn h×nh thµnh lµ ®iÒu dÔ dµng. Do vËy ®Ó chèng ®éc quyÒn vµ t¹o nªn sù c¹nh tranh th× víi bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ non kÐm th× nhµ níc sÏ kh«ng thÓ qu¶n lÝ ®îc nÒn kinh tÕ, c¸c b¶n qui ®Þnh kh«ng thÓ ®a vµo ¸p dông trong thùc tÕ, hoÆc nÕu cã ®a vµo ¸p dông ®îc th× khã lßng mµ gi¸m s¸t, chØ ®¹o viÖc thùc hiÖn. §iÒu nµy sÏ g©y ra viÖc lµm thÊt tho¸t, l·ng phÝ tµi s¶n quèc gia, t×nh h×nh kinh doanh bÊt æn ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc ®éc quyÒn h×nh thµnh. Thùc tÕ ë ViÖt Nam cho thÊy: trong x©y dùng c¬ b¶n viÖc ®Çu t dµn tr¶i kh«ng cã träng ®iÓm g©y l·ng phÝ vèn ®Çu t. Trong c¸c dù ¸n, c«ng tr×nh x©y dùng viÖc thÊt tho¸t vèn lµ rÊt lín do viÖc c©u kÕt th«ng ®ång, ¨n d¬ víi nhau gi÷a c¸c chñ ®Çu t vµ x©y dùng. TÊt c¶ c¸c ®iÒu trªn phÇn lín lµ do bé m¸y qu¶n lý cßn non kÐm. Cha ®a ra ®îc nh÷ng qui ®Þnh ph¸p lÝ - thÓ chÕ ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. ViÖc c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu thuèc ®Çu c¬, th«ng ®ång víi nhau t¹o ra sù khan hiÕm gi¶ t¹o ®Ó ®Èy gi¸ thuèc lªn cao. §iÒu nµy còng t¬ng tù ®èi víi thÞ trêng bÊt ®éng s¶n. Ngµy nay qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn thÕ giíi nªn viÖc n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc quan träng ®Ó t¹o nªn c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn. c) §iÒu kiÖn vÒ tr×nh ®é v¨n ho¸, ®¹o ®øc x· héi cña nh©n d©n vµ c¸c chñ thÓ kinh doanh 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 C¸c chñ thÓ kinh tÕ lµ ®èi tîng t¸c ®éng cña c¸c v¨n b¶n ph¸p lÝ - thÓ chÕ. Nhµ níc ban hµnh vµ gi¸m s¸t, chØ ®¹o c¸c chñ thÓ kinh tÕ thi hanh c¸c qui ®Þnh cña v¨n b¶n ph¸p lÝ - thÓ chÕ. §Ó c¸c qui ®Þnh ®îc thùc hiÖn tèt th× ngoµi vai trß qu¶n lÝ tèt cña Nhµ níc cßn cã hµnh vi thùc hiÖn cña c¸c chñ kinh doanh vµ nh©n d©n. ý thøc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh v¨n b¶n cña c¸c chñ thÓ khi tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó t¹o nªn c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh. N¨ng lùc cña c¸c c¬ quan qu¶n lÝ lµ cã h¹n cho nªn trong qu¸ tr×nh qu¶n lý kh«ng thÓ khong m¾c nh÷ng sai lÇm, thiÕu sãt. Khi ®ã sÏ lµ ®iÒu kiÖn tèt cho nh÷ng t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, ®éc quyÒn lîi dông sai sãt cña c¬ quan qu¶n lý ®Ó ho¹t ®éng. Trong nh÷ng t×nh huèng nh vËy ®Ó t¹o nªn c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ chèng ®éc quyÒn rÊt cÇn cã tinh thÇn, ý thøc cña c¸c chñ thÓ kinh doanh còng nh cña nh©n d©n. Tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, ý thøc tèt cña c¸c chñ thÓ kinh doanh gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña c¸c c¬ quan qu¶n lý. II. Thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn ë ViÖt Nam 1. Sù chuyÓn biÕn vÒ nh©n thøc ®èi víi c¹nh tranh Sau chiÕn tranh ®Êt níc thèng nhÊt, c¶ níc h¨ng h¸i b¾t tay vµo c«ng cuéc x©y dùng, kiÕn t¹o ®Êt níc ®a ®Êt níc tiÕn th¼ng lªn CNXH. Trong khi ®ã trong tay chØ cã m« h×nh kinh tÕ sau chiÕn tranh ®Ó l¹i - nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp cña c¶i x· héi bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ sau chiÕn tranh. ViÖc ¸p dông m« h×nh kinh tÕ nµy trong chiÕn tranh ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ cao, vµ ®îc coi nh m« h×nh u viÖt. Nhng trong thêi b×nh, nã ®· kh«ng cßn phï hîp vµ ViÖt Nam ®· ph¶i tr¶ gi¸ cho viÖc ¸p dông nÒn kinh tÕ nµy ®ã lµ: nÒn kinh tÕ suy tho¸i trÇm träng chi vît thu, l¹m ph¸t cao, ®ång tiÒn mÊt gi¸, ph¬ng tiÖn kÜ thuËt ngµy cµng l¹c hËu, chËm ®îc ®æi míi, n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc kÐm. Trong nÒn kinh tÕ cò - nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp th× mäi ho¹t ®éng kinh tÕ cña x· héi ®Òu do Nhµ níc ®¶m nhiÖm, nhµ níc bao tiªu hÕt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp kÓ c¶ viÖc tiªu thô s¶n phÈm do ®ã mµ nã g©y ra søc × ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®îc nhµ níc bao cÊp. C¸c doanh nghiÖp cø ung dung thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch cña nhµ níc ®Ó s¶n xuÊt, kh«ng cÇn quan t©m ®Õn viÖc ph¶i c¹nh tranh víi ai. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh dêng nh chØ biÕt ®Õn kh¸i niÖm c¹nh tranh trªn lÝ thuyÕt chø cha ®îc thÊy thùc tÕ c¹nh tranh lµ nh thÕ nµo. §iÒu ®ã g©y ra l·ng phÝ nguån lùc x· héi, c¹nh tranh kh«ng ®îc coi träng. Yªu cÇu ph¸t triÓn x©y dùng ®Êt níc buéc chóng ta ph¶i chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ vµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· ®îc ¸p dông nhng nã chÞu sù qu¶n lý cña Nhµ níc. §ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. NÒn kinh tÕ thÞ trêng 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 víi qui luËt c¹nh tranh ®· kh«ng cßn chç cho sù Ø l¹i, tr«ng chê vµo trî cÊp, nã buéc c¸c chñ thÓ kinh tÕ ph¶i lu«n lu«n ho¹t ®éng ®Ó t×m lÊy vÞ trÝ tån t¹i trong nÒn kinh tÕ. Do tÝnh chÊt kh¾c nghiÖt cña c¹nh tranh nªn viÖc yªu cÇu nhËn thøc vÒ c¹nh tranh mét c¸ch ®óng ®¾n lµ ®iÒu cÇn thiÕt. Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi, c¹nh tranh theo ph¸p luËt ®· dÇn dÇn ®îc chÊp nhËn ë níc ta nh mét ®éng lùc ®¶m b¶o hiÖu qu¶, tiÕn bé x· héi, nhng chÞu sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· ban hµnh mét sè v¨n b¶n ph¸p lÝ ®iÒu chØnh hµnh vi cã liªn quan ®Õn c¹nh tranh trªn thÞ trêng nh: - LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1987 vµ söa ®æi vµo c¸c n¨m 1990, 2000. C¹nh tranh trªn thÞ trêng cã 4 cÊp ®é: c¹nh tranh vÒ h×nh thøc s¶n phÈm, c¹nh tranh vÒ lo¹i s¶n phÈm, nh÷ng lo¹i s¶n phÈm cã thÓ thay thÕ vµ c¹nh tranh vÒ ng©n s¸ch. C¹nh tranh vÒ h×nh thøc s¶n phÈm lµ cÊp ®é thÊp nhÊt cña c¹nh tranh. H×nh thøc nµy chñ yÕu tËp trung vµo s¶n phÈm hiÖn t¹i cña c¸c doanh nghiÖp mµ kh«ng tËp trung vµo c¸i cã thÓ x¶y ra trong t¬ng lai. C¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh víi nhau vÒ nh·n hiÖu n»m trong cïng mét chñng lo¹i s¶n phÈm vµ sÏ tho¶ m·n nhu cÇu cña cïng mét ®o¹n thÞ trêng. Lo¹i h×nh c¹nh tranh nµy dùa trªn thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng. VÝ dô nh c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt dÇu ¨n nh: Têng An, B×nh An, Neptune… hä ®Òu s¶n xuÊt vµ tiªu thô dÇu ¨n trªn thÞ trêng ViÖt Nam do ®ã ®Ó c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp nµy lµ ®iÒu tÊt nhiªn. Hä ®Òu cè g¾ng ®a ra nh÷ng lo¹i s¶n phÈm tèt, mÉu m· ®Ñp ®¸p øng ®îc thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng ®Ó chiÕm lÜnh thÞ trêng. CÊp ®é thø 2 cña c¹nh tranh lµ c¹nh tranh vÒ lo¹i s¶n phÈm. Lo¹i h×nh nµy dùa trªn nh÷ng s¶n phÈm vµ dÞch vô víi nh÷ng ®Æc ®iÓm t¬ng tù ®îc x¸c ®Þnh nh lµ ®Æc tÝnh chø kh«ng ph¶i gi¸ trÞ cao hay thÊp. vÝ dô nh h·ng s¶n xuÊt ®iÖn tho¹i di ®éng liªn tôc c¶i tiÕn mÉu m· còng nh ®Æc tÝnh, chøc n¨ng, c«ng dông ®Ó cã thÓ ®a ra nh÷ng s¶n phÈm cã tÝnh n¨ng sö dông cao, kÕt hîp nhiÒu chøc n¨ng: xem ti vi, nghe nh¹c, ®äc s¸ch… Lo¹i h×nh c¹nh tranh nµy réng h¬n so víi c¹nh tranh vÒ h×nh thøc s¶n phÈm. Nhng c¹nh tranh vÒ lo¹i s¶n phÈm hay h×nh thøc s¶n phÈm vÉn thuéc quan ®iÓm ng¾n h¹n. CÊp ®é thø ba cña c¹nh tranh lµ tËp trung vµo nh÷ng s¶n phÈm cã thÓ thay thÕ, lo¹i h×nh nµy tËp trung dµi h¹n h¬n. VD: cöa hµng b¸n ®å ¨n s½n c¹nh tranh víi c¸c cöa hµng b¸n ®å t¬i sèng. CÊp ®é c¹nh tranh chung h¬n theo Kotler lµ c¹nh tranh vÒ ng©n s¸ch. §©y lµ quan ®iÓm réng nhÊt vÒ c¹nh tranh v× nã cho r»ng tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 hay dÞch vô c¹nh tranh víi nhau ®Òu nh»m vµo tói tiÒn cña ngêi tiªu dïng. Lo¹i c¹nh tranh nµy bao gåm mét lîng lín c¸c nhµ c¹nh tranh nªn g©y khã kh¨n cho viÖc thùc hiÖn vÒ mÆt chiÕn lîc cña c¸c doanh nghiÖp. Kh¸ch hµng víi mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh hä cã thÓ tù do lùa chän s¶n phÈm tiªu dïng hä cã thÓ mua s¾m nh÷ng hµng ho¸ l©u bÒn hoÆc cã thÓ mua s¾m chi tiªu cho k× nghØ hoÆc hä cã thÓ dïng cho viÖc ch¨m sãc søc khoÎ v.v.. Trong kinh doanh tuú thuéc vµo tõng trêng hîp cô thÓ mµ c¸c doanh nghiÖp lùa chän cÊp ®é c¹nh tranh cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ vµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh cña c«ng ty. - Xo¸ bá c¬ chÕ hai gi¸ vµ c¸c h×nh thøc bao cÊp. Ban hµnh ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ n¨m 1988. - Ban hµnh luËt c«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp t nh©n; ph¸p lÖnh vÒ chÊt lîng hµng ho¸ n¨m 1990. - N¨m 1992 ra ®êi hiÕn ph¸p míi cho phÐp c¸ nhËn ®îc thùc hiÖn quyÒn së h÷u tµi s¶n do thu nhËp t¹o ra. - Ban hµnh luËt ph¸ s¶n 1993 - Ban hµnh bé luËt d©n sù 1995 - N¨m 1996 qui ®Þnh chÕ ®é b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp trong bé luËt d©n cù. - Ban hµnh luËt th¬ng m¹i 1997 - Ban hµnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ huû bá viÖc cÊp giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu n¨m 1998. - Ban hµnh luËt doanh nghiÖp n¨m 1999. §Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn vµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, Nhµ níc ®· tõng bíc níi láng c¹nh tranh. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay c¸c môc tiªu ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ viÖc lµm ®îc ®Æt lªn trªn môc tiªu hiÖu qu¶. Nhµ níc t«n träng c¸c qui luËt kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, trong ®ã cã qui luËt c¹nh tranh vµ h¹n chÕ bít tiªu cùc cña thÞ trêng. Trong kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh tù do bao gåm tù do hµnh nghÒ theo ph¸p luËt, tù do quyÕt ®Þnh cña ngêi kinh doanh vµ tù do lùa chän cña ngêi tiªu dïng. C¹nh tranh trªn thÞ trêng tån t¹i díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. C¹nh tranh vÒ thÞ trêng ph©n phèi, c¹nh tranh vÒ kh¸ch hµng, c¹nh tranh vÒ nh©n c«ng, c¹nh tranh vÒ nguyªn vËt liÖu, c¹nh tranh vÒ c«ng cô marketing… C¹nh tranh x¶y ra gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong cïng mét ngµnh hoÆc gi÷a c¸c ngµnh víi nhau. Mçi cÊp ®é kh¸c nhau th× cã h×nh thøc c¹nh tranh kh¸c nhau. C¸c doanh nghiÖp khi tham gia kinh doanh cÇn ph¶i cã nhËn thøc ®óng vÒ c¹nh tranhvµ c¸c cÊp 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ®é cña c¹nh tranh ®Ó tõ ®ã ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch cho sù ph¸t triÓn cña m×nh. Díi ®©y lµ mét sè cÊp ®é c¹nh tranh cña thÞ trêng. 2. Thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam HiÖn nay viÖc nhËn thøc vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn kinh doanh ë níc ta cha nhÊt qu¸n, cha nhËn thÊy vai trß quan träng cña nhµ níc trong nÒn kinh tÕ, vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc nªn cha cã quan ®iÓm døt kho¸t vÒ ñng hé c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh. Nhµ níc cha cã nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ, nh÷ng c¬ quan chuyªn tr¸ch theo dâi gi¸m s¸t c¸c hµnh vi liªn quan ®Õn c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. Bªn c¹nh ®ã t tëng cha coi träng khu vùc kinh tÕ t nh©n vµ viÖc thµnh lËp hµng lo¹t c¸c tæng c«ng ty 90, 91 còng ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn m«i trêng c¹nh tranh. Do nh÷ng tån t¹i ®Êy mµ thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam cßn nhiÒu bÊt cËp. ThÓ hiÖn: a) T×nh tr¹ng c¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng C¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u cña nhfa níc víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong níc víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. C¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc hëng nhiÒu u ®·i tõ phÝa nhµ níc nh: c¸c u ®·i vÒ vèn ®Çu t, thuÕ, vÞ trÝ ®Þa lý, thÞ trêng tiªu thô,… Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp nµy cßn tËp trung trong tay mét lîng lín c¸c ngµnh nghÒ quan träng: ®iÖn, níc, than, dÇu löa, bu chÝnh viÔn th«ng, giao th«ng vËn t¶i…, c¸c doanh nghiÖp t nh©n kh«ng ®îc coi träng. C¸c doanh nghiÖp níc ngoµi ho¹t ®éng theo mét qui chÕ riªng, kh«ng ®îc u ®·i tõ nhµ níc. §iÒu nµy g©y thiÖt h¹i lín vÒ kinh tÕ, bëi vÒ mét sè doanh nghiÖp nhµ níc lµm ¨n hiÖu qu¶, ch©y ×, tr«ng chê vµo nhµ níc g©y ra l·ng phÝ nguån lùc x· héi, trong khi c¸c c«ng ty t nh©n ho¹t ®éng n¨ng næ vµ hiÖu qu¶ h¬n. Ngoµi ra do nh÷ng qui ®Þnh kh«ng hîp lÝ trong ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi g©y nªn sù e ng¹i vÒ ®Çu t vµo níc ta cña c¸c c«ng ty níc ngoµi sù e ng¹i vÒ ®Çu t vµo níc ta cña c¸c c«ng ty níc ngoµi. b) Hµnh vi c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh lu«n muèn tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cña m×nh mµ kh«ng vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n c¶n trë nµo. Do ®ã mµ g©y nªn nh÷ng hµnh vi h¹n chÕ c¹nh tranh tõ c¸c doanh nghiÖp. Cô thÓ: - Mét sè doanh nghiÖp th«ng ®ång c©u kÕt víi nhau nh»m t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong héi, ®Ó tõ ®ã mµ lo¹i bá c¸c doanh nghiÖp kh¸c b»ng c¸ch ng¨n c¶n kh«ng cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c tham gia ho¹t ®éng kinh doanh, h¹n chÕ viÖc më réng ho¹t ®éng, tÈy chay kh«ng cung cÊp 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 s¶n phÈm hoÆc dÞch vô, chÌn Ðp c¸c doanh nghiÖp ph¶i tham gia vµo hiÖp héi hoÆc cho ph¸ s¶n. C¸c doanh nghiÖp tho¶ thuËn víi nhau ®Ó ph©n chia ®Þa bµn ho¹t ®éng, thÞ trêng tiªu thô hµng ho¸ lµm cho sù lu th«ng hµng ho¸ trªn thÞ trêng bÞ gi¸n ®o¹n, thÞ trêng trong níc bÞ chia c¾t. Sù c©u kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp dÉn tíi viÖc ®éc quyÒn chi phèi mét sè mÆt hµng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh lµm cho gi¸ c¶ mét sè mÆt hµng t¨ng cao. VÝ dô nh thuèc t©n dîc võa qua ë níc ta gi¸ ®¾t gÊp 3 lÇn so víi mÆt hµng cïng lo¹i ë níc ngoµi, lµm thiÖt h¹i cho ngêi tiªu dïng, triÖt tiªu ®éng lùc c¹nh tranh. - Hµnh vi l¹m dông u thÕ cña doanh nghiÖp ®Ó chi phèi thÞ trêng. Hµnh vi nµy xuÊt ph¸t tõ mét sè tæng c«ng ty ®äc quyÒn hoÆc c¸c c«ng ty lín cã kh¶ n¨ng chi phèi thÞ trêng. C¸c c«ng ty nµy dùa vµo thÕ m¹nh cña m×nh mµ sö dông c¸c biÖn ph¸p c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®Ó lo¹i trõ ®èi thñ c¹nh tranh, thao tóng thÞ trêng. Víi søc m¹nh ®éc quyÒn c¸c c«ng ty ¸p ®Æt gi¸ c¶ ®éc quyÒn, ®éc quyÒn mua th× mua víi gi¸ thÊp, ®éc quyÒn b¸n th× b¸n víi gi¸ cao ®Ó thu lîi nhuËn siªu ng¹ch, hoÆc ®Ó lo¹i trõ ®èi thñ c¹nh tranh hä cã thÓ h¹ gi¸ b¸n xuèng thÊp h¬n so víi chi phÝ s¶n xuÊt. Sù l¹m dông u thÕ cña doanh nghiÖp dÉn ®Õn viÖc ¸p dông c¸c ®iÒu kiÖn trong s¶n xuÊt kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp yÕu h¬n, chi phèi c¸c doanh nghiÖp nµy. H¬n n÷a viÖc l¹m dông nµy cßn h¹n chÕ kh¶ n¨ng lùa chän cña ngêi tiªu dïng, kh¶ n¨ng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn tham gia kinh doanh trong c¸c lÜnh vùc kh¸c. Nã cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ¸p ®Æt gi¸ c¶ s¶n phÈm, lo¹i s¶n phÈm… - S¸p nhËp, hîp nhÊt, mua l¹i doanh nghiÖp ViÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty hoÆc liªn doanh lµ viÖc s¸p nhËp c¸c c«ng ty thµnh viªn l¹i víi nhau, viÖc nµy diÔn ra theo quyÕt ®Þnh cña nhµ níc. C¸c c«ng ty s¸p nhËp hay liªn doanh víi nhau lµm t¨ng møc ®é tÝch tô hay tËp trung cña thÞ trêng. C¸c c«ng ty liªn doanh s¸p nhËp hay hîp nhÊt víi nhau ®Òu lµm cho thÞ trêng tËp trung h¬n, gi¶m bít ®èi thñ c¹nh tranh t¨ng kh¶ n¨ng chi phèi ®éc quyÒn thÞ trêng cña c¸c tæng c«ng ty hay c¸c liªn doanh, lµm triÖt tiªu c¹nh tranh trong kinh doanh. - C¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh HiÖn nay níc ta cha cã khung ph¸p lÝ hoµn chØnh cho c¹nh tranh nªn viÖc x¸c ®Þnh, xö ph¹t c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ khã kh¨n. §iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh. Mét sè hµnh vi c¹nh tranh khong lµnh m¹nh nh: 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 N¹n hµng gi¶, hµng nh¸i, hµng kÐm chÊt lîng ®îc tung ra thÞ trêng. ViÖc hµng gi¶, hµng nh¸i b¸n trªn thÞ trêng sÏ g©y thiÖt h¹i cho ngêi tiªu dïng, lµm gi¶m uy tÝn cña c¸c c«ng ty lµm ¨n ch©n chÝnh cã s¶n phÈm bÞ lµm nh¸i. C¸c h×nh thøc qu¶ng c¸o gian dèi, thæi phång u ®iÓm cña hµng ho¸ m×nh lµm gi¶m u ®iÓm cña c¸c hµng ho¸ kh¸c cïng lo¹i, råi ®a ra nh÷ng møc gi¸ cao h¬n so víi møc gi¸ thùc tÕ cña s¶n phÈm. §iÒu nµy còng g©y thiÖt h¹i cho ngêi tiªu dïng vµ nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt ch©n chÝnh. C¸c hµnh vi th«ng ®ång víi c¬ quan qu¶n lý nhµ níc ®Ó c¶n trë ho¹t ®éng cña c¸c ®èi thñ trong c¸c ký kÕt hîp ®ång , hèi lé c¸c giao dÞch kinh tÕ, l«i kÐo lao ®éng lµnh nghÒ, nh÷ng chuyªn gia giái cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc mét c¸ch kh«ng chÝnh ®¸ng cßn phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ. c. §éc quyÒn cña mét sè tæng c«ng ty. ViÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty 90 - 91 ®îc coi lµ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ trong ph¹m vi c¶ níc hoÆc bé ngµnh, ®Þa ph¬ng. C¸c tæng c«ng ty nµy lµ tËp hîp c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc s¶n xuÊt cïng lo¹i s¶n phÈm l¹i víi nhau, viÖc lµm nµy nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. Thùc tÕ, cho thÊy r»ng viÖc c¸c tæng c«ng ty 90, 91 ra ®êi ®· g©y c¶n trë cho m«i trêng c¹nh tranh mµ c¸c tæng c«ng ty ®ã ho¹t ®éng. T¹o ra sù c¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng gi÷a tæng c«ng ty vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c trong cïng mét lÜnh vùc. ThÓ hiÖn qua c¸c ho¹t ®éng sau: Mét sè tæng c«ng ty víi thÕ m¹nh vÒ kinh tÕ cña m×nh ®· kiÕn nghÞ víi chÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé ng¨n c¶n nhËp khÈu, chÝnh s¸ch bao cÊp, l·i suÊt u ®·i ®Ó duy tr× vÞ thÕ ®éc quyÒn cña m×nh. NhiÒu tæng c«ng ty ®· thÓ chÕ ho¸ nh÷ng u ®·i ®Æc quyÒn cña m×nh vµ ®a ra nh÷ng quy ®Þnh bÊt lîi cho c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nh»m lo¹i bá c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. - Víi u thÕ ®éc quyÒn, nhiÒu c«ng ty ®· ®Þnh ra nh÷ng s¶n phÈm mµ hä s¶n xuÊt t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ngêi kinh doanh víi nhau trªn thÞ trêng. VÝ dô: cïng mét lo¹i hµng ho¸ dÞch vô tæng c«ng ty ¸p ®Æt nhiÒu gi¸ kh¸c nhau ®èi víi tõng lo¹i kh¸ch hµng. - C¹nh tranh trong néi bé tæng c«ng ty bÞ h¹n chÕ. §îc sù b¶o hé cña chÝnh phñ, nhiÒu tæng c«ng ty ho¹t ®éng tr× trÖ, û l¹i g©y tèn kÐm, l·ng phÝ cho x· héi. Nh vËy víi môc ®Ých chÝnh lµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 c¸c tæng c«ng ty ®· kh«ng thùc hiÖn ®îc, mµ viÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty nµy ®· ¶nh hëng kh«ng tèt, thËm chÝ c¶n trë c¹nh tranh trªn thÞ trêng. HiÖn nay c¶ níc cã 17 tæng c«ng ty 91 víi 450 thµnh viªn, 71 tæng c«ng ty 90 cña bé víi 1057 thµnh viªn vµ 7 tæng c«ng ty 90 cña ®Þa ph¬ng víi 116 thµnh viªn, tæng c«ng ty chiÕm 27% sè doanh nghiÖp Nhµ níc vµ 76,5% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiÖp Nhµ níc c¶ níc. d. §éc quyÒn tù nhiªn trong c¸c ngµnh kÕt cÊu h¹ tÇng: §éc quyÒn tù nhiªn tån t¹i trong nh÷ng ngµnh kÕt cÊu h¹ tÇng ®ßi hái vèn ®Çu t lín mµ lîi nhuËn ®em l¹i chËm vµ kh«ng ®¸ng kÓ. Ngoµi ra ®éc quyÒn tù nhiªn cßn tån t¹i trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ quan träng, ¶nh hëng m¹nh mÏ ®Õn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc nh: §iÖn, níc, dÇu khÝ, ®Æc biÖt nµy chØ cã mét hoÆc mét vµi doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc phÐp ho¹t ®éng. C¸c doanh nghiÖp nµy kinh doanh theo m« h×nh khÐp kÝn theo chiÒu däc võa thùc hiÖn c¸c kh©u ®Çu võa thùc hiÖn c¸c kh©u cuèi. Do h×nh thøc ho¹t ®éng nh vËy nªn h¹n chÕ c¹nh tranh hay dêng nh kh«ng cã ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ trêng. Do vËy c¸c tæng c«ng ty cã thÓ ®a ra nh÷ng møc gi¸ chung cao h¬n so víi møc gi¸ thùc tÕ cña s¶n phÈm ®Ó thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch cao. §iÒu nµy lµm cho ngêi tiªu dïng mÊt nhiÒu chi phÝ h¬n ®Ó sö dông c¸c hµng ho¸ dÞch vô trong khi chÊt lîng kh«ng t¬ng xøng. ThÝ dô: gi¸ ®iÖn ë ViÖt Nam lµ 0,07USD/kwh so víi Th¸i Lan lµ 0,04 USD, phÝ vËn hµnh, c¶ng ®èi víi 1 v¹n tÊn ë c¶ng Sµi Gßn lµ 40.000USD, c¶ng Bangkok lµ 20.000USD, cíc viÔn th«ng tõ Hµ Néi gäi ®Õn Tokyo hÕt 7,92USD/3phót, tõ Bangkok hÕt 2,48USD. Gi¸ hµng ho¸ cao trong khi chÊt lîng phôc vô cña hµng ho¸ th× l¹i cßn bÞ h¹n chÕ: hÖ thèng giao th«ng kÐm ph¸t triÓn, ®êng x¸ trËt hÑp h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®i l¹i cña ngêi d©n, tai n¹n, ïn t¾c giao th«ng x¶y ra liªn tôc trªn c¸c con ®êng ®Æc biÖt ë c¸c thµnh phè lín nh Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, t×nh tr¹ng ngËp óng trªn c¸c con ®êng khi cã ma lµ ®iÒu kh«ng hiÕm. Kho tµng, bÕn b·i, c¶ng biÓn Ýt, ®êng s¾t kÐm ph¸t triÓn, hÖ thèng cÊp tho¸t níc thiÕu, mÊt vÖ sinh. ë ViÖt Nam chØ cã 25% m¹ng líi ®êng bé ®îc r¶i nhùa. KÕt qu¶ cña ®éc quyÒn tù nhiªn lµ n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, gi¸ c¶ t¨ng cao mét c¸ch bÊt hîp lý, buéc toµn bé nÒn kinh tÕ ph¶i chÞu møc gi¸ ®Çu vµo cao, lµm t¨ng chi phÝ cho c¸c doanh nghiÖp kinh do¹nh kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 e. Mét sè yÕu tè kh¸c. Nhµ níc ta cha cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vµ cha cã mét c¬ quan chuyªn tr¸ch nµo theo dâi, gi¸m s¸t c¸c hµnh vi liªn quan ®Õn c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. Cha cã nh÷ng hiÖp héi ngêi tiªu dïng ®ñ m¹nh dÓ hç trî cho viÖc gi¸m s¸t c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. ChÝnh th«ng qua nh÷ng hiÖp héi nµy mµ c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh sím ®îc qu¸ ra xö lý. III. C¸c gi¶i ph¸p duy tr× c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn. Tõ thùc tr¹ng ®éc quyÒn ë ViÖt Nam ta thÊy r»ng: cßn nhiÒu tån t¹i cÇn th¸o gì. Tõ thùc tr¹ng cho thÊy c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam cßn cã nhiÒu tån t¹i, nguyªn nh©n cña c¸c tån t¹i ®ã lµ do: - HÖ thèng nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ liªn quan ®Õn c¹nh tr¹nh vµ ®éc quyÒn cha hoµn chØnh, ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña mäi ngêi vµ cña c¸c doanh nghiÖp cha nghiªm minh, nªn nh÷ng hµnh vi c¹nh tranh kh«ng hîp thøc cßn tån t¹i kh¸ phæ biÕn. - Quan ®iÓm vÒ vai trß cña c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn cha nhÊt qu¸n nªn néi dung mét sè quy ®Þnh ph¸p lý liªn quan ®Õn m«i trêng c¹nh tranh cßn m©u thuÉn víi nhau. - Thñ tôc hµnh chÝnh cha ®îc c¶i thiÖn, ®¬n gi¶n ho¸ kÞp thêi nªn cßn g©y nhiÒu phiÒn hµ cho c¸c nhµ ®Çu t vµ còng t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh, lµm t¨ng chi phÝ giao dÞch, gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña m«i trêng ®Çu t ë trong níc so víi c¸c níc kh¸c. - HÖ thèng th«ng tin cßn yÕu kÐm, cha kÞp thêi c©n xøng thiÕu minh b¹ch ®· g©y ra sù bÊt b×nh ®¼ng trong c¸c c¬ héi kinh doanh, ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn m«i trêng c¹nh tranh. - Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc diÔn ra cßn chËm. Cßn nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ nhng vÉn bao cÊp, duy tr×, b¶o hé… Trong thêi gian tíi tríc yªu cÇu duy tr× ph¸t triÓn kinh tÕ víi nhÞp ®é cao vµ cña qu¸ tr×nh héi nhËp th× viÖc c¶i thiÖn m«i trêng c¹nh tranh lµ yªu cÇu cÊp b¸ch ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh, thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong ®iÒu kiÖn tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. §Ó duy tr× c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn chóng ta cÇn ph¶i thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau: 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Thø nhÊt: tiÕp tôc ®æi míi nhËn thøc vÒ c¹nh tranh, ph¶i thèng nhÊt quan ®iÓm ®¸nh gi¸ vai trß cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ. Ph¶i coi c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ ph¸p luËt hîp thøc lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. X¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng vµ hîp lý vai trß cña Nhµ níc còng nh vai trß chñ ®¹o cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ, h¹n chÕ bít nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ níc ®éc quyÒn kinh doanh. Thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc. §éc quyÒn cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cÇn ph¶i ®îc gi¶m dÇn, c¸c rµo c¶n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cÇn ®îc th¸o gì dÇn nh»m gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ, t¨ng tÝnh hÊp dÉn ®èi víi ®Çu t níc ngoµi, ®ång thêi gi¶m g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch quèc gia. ViÖc ®æi míi nhËn thøc cÇn ®îc thÓ hiÖn trong toµn bé hÖ thèng qu¶n lý Nhµ níc, trong c¸c ch¬ng tr×nh vµ chiÕn lîc c¶i c¸ch hµnh chÝnh, trong tæ chøc, phong c¸ch lµm viÖc hµnh vi øng xö cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn. Muèn nh vËy th× tríc tiªn cÇn ph¶i ®a néi dung vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn vµo ch¬ng tr×nh gi¸o dôc cña c¸c trêng ®¹i häc thuéc khèi kinh tÕ vµ kinh doanh. §Ó cã ®îc ®éi ngò c¸n bé, c¸c nhµ kinh tÕ sau khi ra trêng cã mét tÇm hiÓu biÕt vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. §µo t¹o c¸c kho¸ ng¾n h¹n cho c¸c doanh nghiÖp vµ c«ng chøc Nhµ níc ®Ó n©ng cao, trau dåi kiÕn thøc vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. Sö dông c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng tuyªn truyÒn vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. §Ó tõ ®ã cã mét chÝnh s¸ch c¹nh tranh phï hîp vµ viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch c¹nh tranh nµy dÔ dµng h¬n. Thø hai: c¶i tæ ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh ®Ó cho c¬ chÕ c¹nh tranh ®îc vËn hµnh mét c¸ch tr«i ch¶y, h¹n chÕ nh÷ng hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trªn thÞ trêng. Níi láng c¸c ®iÒu kiÖn ra nhËp vµ rót lui khái thÞ trêng ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t tham gia s¶n xuÊt kinh doanh. Nh vËy viÖc h×nh thµnh nªn khung ph¸p lý chung cho c¸c lo¹i h×nh kinh doanh thuéc c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c nhau lµ ®iÒu cÇn thiÕt. ViÖc c¶i tæ ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh cÇn ph¶i söa ®æi tõ quy tr×nh ban hµnh ph¸p luËt: X©y dùng luËt: ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÊt kh¸ch quan vÒ l©u dµi cÇn chuyÓn viÖc dù th¶o luËt tõ c¬ quan lËp ph¸p sang cho c¬ quan hµnh ph¸p. Tríc m¾t, viÖc so¹n th¶o luËt cÇn ®îc tæ chøc mét c¸ch d©n chñ víi sù tham gia cña c¬ quan cã liªn quan. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 X©y dùng v¨n b¶n díi luËt: ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c c¹nh tranh vµ sù tham gia réng r·i cña nh÷ng ngêi chÞu ¶nh hëng cña quy ®Þnh. ViÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn khung ph¸p lý kinh doanh cÇn xo¸ bá nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh kh«ng phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng, víi nh÷ng cam kÕt quèc tÕ nh»m më réng quyÒn kinh doanh, quyÒn chñ ®éng cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Bæ xung nh÷ng luËt vµ v¨n b¶n díi luËt cßn thiÕu, cha híng dÉn thi hµnh. Trong t©m xem xÐt lµ c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh ®éc quyÒn. Söa ®æi nh÷ng ®iÒu kho¶n cña bé luËt d©n sù cã liªn quan ®Õn quan hÖ gi÷a luËt ViÖt Nam vµ luËt níc ngoµi. §Ó thùc hiÖn ®îc nh÷ng viÖc nh trªn th× trong qu¸ tr×nh söa ®æi luËt, bæ sung vµ ban hµnh ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn th× cÇn cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c bé, ngµnh vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng víi sù tham gia cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c chuyªn gia nghiªn cøu kinh tÕ vµ ngêi tiªu dïng. ViÖc tham gia ®ång bé gi÷a c¸c bªn khi ban hµnh söa ®æi luËt sÏ ®a ra ®îc c¸c quy ®Þnh phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn h¬n. Thø ba: x©y dùng mét c¬ quan chuyªn tr¸ch theo dâi, gi¸m s¸t c¸c hµnh vi liªn quan ®Õn c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. Rµ so¸t l¹i vµ h¹n chÕ bít sè lîng c¸c lÜnh vùc ®éc quyÒn, kiÓm so¸t gi¸m s¸t ®éc quyÒn chÆt chÏ h¬n. Nhµ níc cÇn gi¸m s¸t chÆt chÏ h¬n c¸c hµnh vi l¹m dông cña c¸c doanh nghiÖp lín. CÇn ph¶i ®æi míi chÕ ®é chøng tõ, kÕ to¸n kiÓm to¸n ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c gi¸m s¸t tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp. Thø t: c¶i thiÖn m«i trêng th«ng tin vµ ph¸p luËt theo híng minh b¹ch vµ kÞp thêi h¬n, ®ång thêi nhanh chãng c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp tham gia c¹nh tranh. Cô thÓ: - ViÖc thµnh lËp doanh nghiÖp míi: viÖc quyÕt ®Þnh thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cÇn ®îc chuyÓn sang cho c¸c c¬ quan quyÒn lùc ®¹i biÓu cña nh©n d©n. ViÖc t¨ng cêng kiÓm tra gi¸m s¸t tõ c¸c c¬ quan nµy sÏ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶ h¬n, tiÕt kiÖm ®îc c¸c nguån lùc cña Nhµ níc . Thµnh lËp, bæ sung ®Çy ®ñ, chi tiÕt vµ cËp nhËt hµng n¨m nh÷ng ngµnh nghÒ mµ doanh nghiÖp d©n doanh, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngo¶i kh«ng ®îc ®¨ng ký kinh doanh. Ngoµi c¸c môc nµy c¸c doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp theo chÕ ®é ®¨ng ký víi mét c¬ quan ®¨ng ký thèng nhÊt trong quèc gia. C¬ quan ®¨ng ký kinh doanh ®ång thêi chÞu tr¸ch nhiÖm c¶ vÒ viÖc ®iÒu chØnh néi 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 dung giÊy ®¨ng ký kinh doanh vµ viÖc më v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh trong níc vµ níc ngoµi theo chÕ ®é doanh nghiÖp chñ ®éng ®¨ng ký. Xo¸ bá c¸c ®iÒu kiÖn cÊp phÐp vÒ néi ®Þa ho¸, tØ lÖ xuÊt khÈu, tù c©n ®èi ngo¹i tÖ. C¸c c¬ quan cÊp phÐp hiÖn hµnh sÏ chuyÓn chøc n¨ng cÊp phÐp, thÈm ®Þnh sang chøc n¨ng xóc tiÕn vµ cung cÊp dÞch vô ®Çu t. - §Êt ®ai: chuyÓn c¸c thñ tôc hµnh chÝnh xin chuyÓn ®æi môc ®Ých vµ quyÒn sö dông vÒ mét c¬ quan gi¶i quyÕt. §iÒu nµy sÏ tiÕt kiÖm ®îc thêi gian vµ tiÒn b¹c cho c¸c doanh nghiÖp khi xin thuª ®Êt quy ho¹ch vµ x©y dùng khu c«ng nghiÖp. - VÒ vèn: më réng kh¶ n¨ng vay vèn tõ c¸c nguån u ®·i ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn kh¶ n¨ng tù huy ®éng vèn cña doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ doanh nghiÖp níc ngoµi th«ng qua c¸c kªnh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu vµ chøng kho¸n. Trªn c¬ së nguyªn t¾c c¹nh tranh, chØ ¸p dông viÖc giíi h¹n mua cæ phÇn cña nh÷ng doanh nghiÖp lín cã kh¶ n¨ng chi phèi thÞ trêng, t¹o nªn ®éc quyÒn, cßn ®èi víi nh÷ng ngêi qu¶n lý, ngêi ngoµi doanh nghiÖp, ngêi níc ngoµi nªn khuyÕn khÝch ®Ó t¨ng nguån vèn cña doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn ®æi míi m¸y mãc, ®Çu t trang thiÕt bÞ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. - VÒ lao ®éng: c¸c lo¹i quy ®Þnh vÒ thang b¶ng l¬ng, l¬ng thùc tÕ , trîn cÊp, chÕ ®é thëng, l¬ng tèi thiÓu, thuÕ thu nhËp, c¸c h×nh thøc tuyÓn dông lao ®éng cÇn ph¶i cã sù thèng nhÊt dùa trªn khung ph¸p lý chung cña Nhµ níc vµ cã sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c«ng ®oµn. - TiÕp cËn thÞ trêng. + QuyÒn xuÊt nhËp khÈu: më réng quyÒn xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp trong níc. + X©y dùng vµ ban hµnh c¸c thñ tôc, ®iÒu kiÖn cÊp phÐp nhËp khÈu, cã nhiÒu lo¹i thuÕ thay thÕ hîp lý t¬ng ®¬ng ®èi víi c¸c mÆt hµng ®Ó khi thùc hiÖn kh«ng g©y c¸c c¶n trë cho viÖc trao ®æi hµng ho¸, th¬ng m¹i. + Ban hµnh danh môc cÊp vµ xuÊt nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn, ngoµi nh÷ng mÆt hµng nµy nªn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp t¨ng cêng ho¹t ®éng trao ®æi th¬ng m¹i lµm t¨ng luång chu chuyÓn hµng ho¸ trong vµ ngoµi níc. H¹n ng¹ch lµ biÖn ph¸p h¹n chÕ th¬ng m¹i cÇn xo¸ bá. ViÖc xo¸ bá h¹n ng¹ch cÇn ®îc gi¶i quyÕt cïng víi viÖc chØ ®Þnh ®Çu mèi, b¸n ngo¹i tÖ vµ Nhµ níc quy ®Þnh gi¸. ViÖc ph©n bæ h¹n ng¹ch cÇn ph¶i dùa vµo nh÷ng mÆt hµng cô thÓ, thay thÕ chÕ ®é gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu b»ng gi¸ ghi trªn hîp ®ång, xo¸ bá chÕ ®é phô thu. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 TriÓn khai c¶i c¸ch c¸c thñ tôc h¶i quan theo híng ®¬n gi¶n ho¸ vµ phï hîp víi tiªu chuÈn quèc tÕ, thèng nhÊt thñ tôc trong c¶ níc. - VÒ thuÕ quan: miÔn gi¶m thuÕ tèi ®a ®èi víi mäi mÆt hµng xuÊt khÈu, kÓ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô xuÊt khÈu t¹i chç. VÒ thuÕ nhËp khÈu: xo¸ bá c¸ch ®¸nh thuÕ ®ùa trªn môc ®Ých sö dông, gi¶m sè thuÕ vµ møc thuÕ. gi¶m thuÕ ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu lµ nguyªn vËt liÖu phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong níc t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong níc. - VÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ: cÇn t¨ng ng©n s¸ch cho c¸c ngµnh nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ, cã chÕ ®é ®·i ngé hîp lý ®èi víi ®éi ngò c¸n bé lµm nghiªn cøu khoa häc, träng dông nh©n tµi, ®îc cung cÊp phæ biÕn th«ng tin, ph¸t biÓu ý kiÕn kh¸ch quan díi gãc ®é nghiªn cøu khoa häc. H¹n chÕ viÖc ch¶y m¸u chÊt x¸m, khuyÕn khÝch thu hót c¸c nhµ khoa häc níc ngoµi vµo trong níc nghiªn cøu khoa häc. KhuyÕn khÝch t nh©n ®Èy m¹nh nghiªn cøu khoa häc vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Söa ®æi chÕ ®é ho¹ch to¸n, kÕ to¸n nh»m khuyÕn khÝch khÊu hao nhanh ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ, ph¸t triÓn thµnh lËp c¸c trung t©m nghiªn cøu khoa häc, g¾n nghiªn cøu khoa häc víi viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ. B¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, x©y dùng hÖ thèng tiªu chuÈn chÊt lîng phï hîp víi quèc tÕ, sö dông kinh nghiÖm qu¶n lý cña quèc tÕ ®Ó ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp. §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc xuÊt nhËp c¶nh, cÊp phÐp lao ®éng, thuª chuyªn gia níc ngoµi vµ ngêi ViÖt Nam ë níc ngoµi lµm viÖc cho c¸c tæ chøc, c¬ quan ViÖt Nam. - Gi¶m chi phÝ ®Çu vµo: C¶i tiÕn thñ tôc vµ tr×nh tù thu thuÕ, h¹n chÕ t×nh tr¹ng thu thuÕ ngoµi thÈm quyÒn cña c¸c bé ngµnh vµ ®Þa ph¬ng. Gi¶m møc thuÕ, bao gåm thuÕ nhËp khÈu, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thu nhËp c¸ nh©n thu nhËp doanh nghiÖp, t¬ng ®¬ng víi c¸c níc trong khu vùc. Xem xÐt l¹i møc ®ãng gãp b¶o hiÓm y tÕ, b¶o hiÓm x· héi vµ c«ng ®oµn phÝ. Tõ ®ã gi¶m chi phÝ ®Çu vµo cho c¸c doanh nghiÖp. Thø n¨m: c¬ cÊu l¹i vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kÓ c¶ ®éc quyÒn tù nhiªn. CÇn xo¸ bá ®éc quyÒn trong kinh doanh, chØ duy tr× ®éc quyÒn ë mét sè ngµnh quan träng phôc vô cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ nh: s¶n xuÊt vµ truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng, khai th¸c dÇu khÝ, bu chÝnh viÔn th«ng, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng… kiÓm so¸t chÆt chÏ c¸c doanh nghiÖp ®éc quyÒn thuéc Nhµ níc. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan