Tài liệu Hỗ trợ việc làm đối với người cai nghiện từ thực tiễn trung tâm giáo dục – lao động – tạo việc làm, tỉnh bình dương

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN PHÚC ÁNH HỖ TRỢ VIỆC LÀM ĐỐI VỚI NGƢỜI CAI NGHIỆN TỪ THỰC TIỄN TRUNG TÂM GIÁO DỤC – LAO ĐỘNG –TẠO VIỆC LÀM TỈNH BÌNH DƢƠNG Chuyên ngành: Công tác xã hội Mã số: 60. 90. 01. 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN NGỌC TOẢN HÀ NỘI - 2016 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài Luận văn thạc sĩ “Hỗ trợ việc làm đối với người cai nghiện từ thực tiễn Trung tâm Giáo dục – Lao động – Tạo việc làm, tỉnh Bình Dương” tôi đã nhận được giảng dạy và hướng dẫn của các thầy cô, sự hỗ trợ của các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình. Với sự kính trọng và biết ơn tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới các thầy giáo, cô Khoa Công tác xã hội – Học viện Khoa học xã hội, nhất là TS. Nguyễn Ngọc Toản, hướng dẫn khoa học luận văn. Đồng thời cảm ơn Cục Phòng chống tệ nạn xã hội, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, Chi cục Phòng chống tệ nạn xã hội tỉnh Bình Dương, Trung tâm Giáo dục –Lao động – Tạo việc làm tỉnh Bình Dương và đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp số liệu, tài liệu và động viên tinh thần để tôi hoàn thành Luận văn này. Bản thân tôi đã rất cố gắng, song chắc chắn Luận văn sẽ còn có thiếu sót hạn chế, kính mong nhận được sự tham gia góp ý kiến của các Thầy giáo, Cô giáo, các đồng chí và các bạn bè đồng nghiệp. MỤC LỤC MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ VIỆC LÀM CHO HỌC VIÊN CAI NGHIỆN MA TÚY TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC - LAO ĐỘNG – TẠO VIỆC LÀM ............................................................... 13 1.1. Cơ sở lý luận về cai nghiện ma túy tại trung tâm .............................................. 13 1.2. Cơ sở lý luận về công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm cho học viên cai nghiện trong trung tâm .......................................................................................................... 18 1.3. Nhân tố ảnh hưởng đến công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm đối với học viên cai nghiện tại trung tâm ............................................................................................. 32 1.4. Cơ sở pháp lý về giải quyết việc làm cho học viên cai nghiện .......................... 35 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG HỖ TRỢ VIỆC LÀM CHO HỌC VIÊN CAI NGHIỆN MA TÚY TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC- LAO ĐỘNG – TẠO VIỆC LÀM, TỈNH BÌNH DƢƠNG ....................................................................... 39 2.1. Khái quát địa bàn nghiên cứu............................................................................. 39 2.2. Thực trạng học viên cai nghiện tại trung tâm .................................................... 42 2.3. Thực trạng hoạt động công tác xã hội hỗ trợ việc làm học viên cai nghiện tại trung tâm ................................................................................................................... 48 2.4. Đánh giá những nhân tố tác động đến công tác hỗ trợ việc làm cho học viên cai nghiện tại Trung tâm ................................................................................................. 57 Chƣơng 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VÀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ VIỆC LÀM ĐỐI VỚI HỌC VIÊN CAI NGHIỆN TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC- LAO ĐỘNG – TẠO VIỆC LÀM TỈNH BÌNH DƢƠNG ................................................................................... 63 3.1. Bối cảnh và nhu cầu việc làm của học viên cai nghiện...................................... 63 3.2. Giải pháp phát triển hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm đối với học viên cai nghiện ở trung tâm ....................................................................................... 67 3.3. Giải pháp bảo đảm các điều kiện hoạt động công tác xã hội ............................. 73 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 79 PHỤ LỤC .................................................................................................................................... 81 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CTXH Công tác xã hội HVCN Học viên cai nghiện LĐTBXH Lao động thương binh và xã hội NSDMT Người sử dụng ma túy NVXH Nhân viên xã hội SDMT Sử dụng ma túy DANH MỤC BIỂU ĐỒ Hình 1.1. Các giai đoạn của nghiện ma tuý ..................................................... 14 Hình1.2. Bậc thang nhu cầu của Maslow ........................................................ 25 Biểu đồ 2.1. Tổng số người nghiện phát hiện và quản lý của Bình Dương..... 41 Biểu đồ 2.2. Tuổi của của học viên cai nghiện tại trung tâm ......................... 43 Biểu đồ 2.3. Tình trạng hôn nhân của học viên cai nghiện tại trung tâm ........ 45 Biểu đồ 2.4. Thu nhập hàng tháng của học viên cai nghiện trước khi vào trung tâm ................................................................................................................... 47 Biểu đồ 2.5. Việc làm hiện tại của học viên cai nghiện tại thời điểm khảo sát 54 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Con người đã phát hiện và sử dụng các chất ma túy tự nhiên cách đây 6000 năm. Ở một vài nơi trên thế giới, việc trồng và sử dụng các cây có chứa hoạt chất ma túy trong tự nhiên đã trở thành thói quen và tập tục của nhiều dân tộc ở nhiều vùng đất khác nhau. Kể từ khi phát hiện ra tác dụng kích thích của các loại ma túy, số lượng người sử dụng và nghiện ma túy ngày càng tăng. Qua đó cho thấy việc sử dụng ma túy nó gắn bó chặt chẽ tới cảm giác của con người, ảnh hưởng đến tâm lý, đến cuộc sống của họ. Đứng về góc độ xã hội, ma túy đã gây ra những tác hại vô cùng to lớn. Chính vì thế cuộc chiến chống tệ nạn ma túy đã có từ lâu đời và ngày càng khốc liệt. Ở góc độ tâm lý học các nhà nghiên cứu cũng đề cập đến vấn đề này trên cơ sở các lý thuyết khác nhau của tâm lý học như phân tâm học, tâm lý học xã hội, nhận thức và hành vi. Theo số liệu báo cáo hàng năm Việt Nam đã tổ chức cai nghiện cho khoảng 50.000 người. Trong đó, khoảng 30.000 người đang bị quản lý trong các nhà tù, trại giam do vi phạm pháp luật và do nhiều nguyên nhân khác nhau. Cũng theo số liệu báo cáo khoảng 70%- 80% số người sau cai nghiện khi trở về với gia đình, cộng đồng từ các trung tâm cai nghiện đã sử dụng lại ma túy trong vòng một năm sau [16]. Những người cai nghiện ma túy trên con đường trị liệu và hướng thiện vẫn mang trong mình những mặc cảm tội lỗi và không tránh khỏi sự cám dỗ của ma túy. Đặc biệt, người sử dụng ma túy thường bị lệ thuộc, trói buộc bởi tình trạng tâm lý, khát khao, thèm muốn, đam mê sử dụng ma túy, đặc biệt là mắc phải nhiều thứ bệnh. Họ thường hay mặc cảm, tự ti, rất dễ bị tổn thương, thiếu bản lĩnh, suy nghĩ lưng chừng, nhanh chán nản, dễ từ bỏ khi gặp khó khăn, kỷ luật lao động chưa cao, nhiều người chưa có thói quen lao động và yêu thích lao động. Việc dạy nghề, tổ chức lao động sản xuất, tạo việc làm, tạo ra thu 1 nhập ổn định cho người nghiện ma túy sau cai là một trong các nội dung quan trọng của quy trình cai nghiện, đây là một trong những yêu cầu thiết yếu, nhằm tạo điều kiện để cho ngưởi cai nghiện phục hồi tái hòa nhập cộng đồng, ổn định cuộc sống và phòng, chống tái nghiện. Qua khảo sát, đánh giá về “Các giải pháp tạo việc làm tái cộng đồng cho người nghiện ma túy, người mại dâm sau khi được chữa trị phục hồi” của Cục Phòng chống tệ nạn xã hội Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐTBXH) cho thấy những đối tượng có việc làm ổn định thì tỷ lệ tái nghiện là 25%, đối tượng có việc làm không ổn định tỷ lệ tái nghiện là 28,5% và không có việc làm là 38,9%. Vấn đề về hỗ trợ giải quyết việc làm cho người cai nghiện, người sau cai nghiện ma túy, tạo điều kiện cho họ cai nghiện thành công ổn định cuộc sống luôn là mối quan tâm hàng đầu cùa Nhà nước, của xã hội, nó ý nghĩa rất lớn về mặt kinh tế và góp phần đảm bảo an sinh xã hội, giữ gìn an ninh trật tự đất nước. Thực tế, người cai nghiện, sau cai nghiện ma túy có nhận sự giúp đỡ, hỗ trợ của nhà nước, một vài tổ chức phi chính phủ về việc làm, tuy nhiên số người này chưa nhiều và điều quan trọng hơn là chất lượng việc làm chưa cao, không bảo đảm được cuộc sống dẫn đến tình trạng đối tượng nhanh chán, bỏ việc và hậu quả là rất dễ tái nghiện. Việc học nghề, tạo việc làm cho người cai nghiện chưa thực sự đáp ứng, phù hợp với nguyện vọng, sở thích và ưu điểm của người cai nghiện. Trong thời gian qua trên thế giới và trong nước đã có nhiều nghiên cứu về công tác xã hội (CTXH), nghiên cứu về thực trạng nghiện ma túy, cai nghiện ma túy và giải quyết việc làm cho người cai nghiện ma túy. Hệ thống các nghiên cứu đã cho thấy được vai trò của CTXH trong việc hỗ trợ người nghiện có việc làm, tái hòa nhập cộng đồng, hạn chế tái nghiện. Tuy nhiên, tổng quan nghiên cứu cho thấy chưa có nghiên cứu tiếp cận theo hướng sử dụng các biện pháp, công cụ CTXH để thực hiện hỗ trợ việc làm cho người 2 cai nghiện tập trung trong hệ thống Trung tâm giáo dục, lao động xã hội (trung tâm cai nghiện) tại Việt Nam. Điều này, cho thấy cần có nghiên cứu về CTXH trong hỗ trợ việc làm cho người cai nghiện ma túy tại trung tâm. Xuất phát từ những lí do trên tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Hỗ trợ việc làm cho người cai nghiện từ thực tiễn Trung tâm Giáo dục – Lao động – Tạo việc làm, tỉnh Bình Dương”,để đề xuất giải pháp giúp cho những người cai nghiện có việc làm tái hoà nhập cộng đồng sau cai. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài 2.1. Nghiên cứu trên thế giới Nghiện ma túy dẫn đến hậu quả về mặt xã hội rất lớn, nghiên cứu về ma túy, tác hại của ma túy, các giải pháp biện pháp hỗ trợ cai nghiện là những nội dung được các chuyên gia và các tổ chức quan tâm thực hiện trong thời gian vừa qua. Với các mối quan điểm và cách tiếp cận khác khau các tác giả đã có những hướng nghiên cứu khác nhau về vấn đề này. Cụ thể như: O.F.Kernberg ( 1975 ), dựa vào quan điểm tiếp cận phân tâm học, tác giả đã chỉ cho thấy việc dùng ma túy có liên quan tới các xung đột và các rối nhiễu trong quá trình phát triển. Khi xung đột Edipe còn tồn tại ở tuổi thanh thiếu niên, thì những người ở lứa tuổi này sẽ tìm kiếm sự giải thoát tội lỗi và các ức chế khác ở việc dùng ma túy [8, tr. 4]. Điều này lý giải người nghiện ma túy phản ánh thể thức phòng vệ chống lại sự lệ thuộc vào khách thể (ở đây là bà mẹ) của chủ thể và đe dọa ái kỷ mà nó quy định. Ma túy sẽ là khách thể giả thay thế, tượng trưng cho bà mẹ thuộc tuổi ấu thơ. Ma túy đã được khách thể hóa và lúc này thanh thiếu niên khép mình trong mối quan hệ với ma túy. Cũng cùng với quan điểm tiếp cận này, A.Bandura (1997) cho rằng cảm giác về “ cái tôi hiệu quả ” là chìa khóa trả lời cho sự tái nghiện của những bệnh nhân nghiện rượu và ma túy. Những chương trình trị liệu làm nhằm tăng tính hiệu quả của cái tôi của ông đã giúp bệnh nhân vượt qua được nỗi sợ hãi của 3 đau đớn và bất lực cũng như ứng phó một cách hợp lý hơn với hoàn cảnh. Nhờ đó mà quá trình cai nghiện diễn ra có hiệu quả hơn [8, tr. 5]. Khác với quan điểm tiếp cận phân tâm học, Callahan R.J (1997) trong “Addition – anxiety conection” [ 8, tr. 5], đã nghiên cứu vấn đề nghiện và tác nhân nghiện bằng quan điểm tiếp cận tâm lý trị liệu nhận thức. Với quan điểm này, Ông cho rằng nguyên nhân của nghiện ngập và thôi thúc một số người sử dụng các chất gây nghiện chính là những cảm xúc tiêu cực mà họ phải trải nghiệm. Đồng thời đã phát hiện ra mối liên hệ giữa nghiện và sự sợ hãi. Với phát hiện này đã giúp tìm ra phương pháp chữa trị cho hầu hết các nguyên nhân gây nghiện. Phương pháp trị liệu này là tìm cách vượt qua được sự lo hãi và gọi đó là “liệu pháp trường tư duy”. Cùng với quan điểm trị liệu thông qua tâm lý, Richardson, Myers, Bing (2002 ) [ 8, tr. 5], cho rằng sự rối loạn tâm trạng, cảm giác lo âu dự báo khả năng nghiện ma túy nặng. Nếu như sự nhận thức về cái tôi hiệu quả là chìa khóa của các nghiên cứu ở trên thì quan điểm của thuyết hiện tượng là đại diện thì cái tôi phải có thêm tác nhân khác đi kèm nữa mới dẫn đến nghiện. Tác nhân đó có thể là những đau đớn về sự thất bại của cá nhân. Trong quá trình nghiên cứu ở nhiều đối tượng khác nhau đã thấy có một mối liên hệ chặt chẽ giữa nghiện, tự nhận thức cao và sự trải nghiệm các thất bại cá nhân. Theo sự giải thích của cách tiếp cận này thì nhiều cá nhân đã dùng chất gây nghiện để làm giảm bớt mức độ nhận thức về nỗi đau cũng như những trải nghiệm âm tính trong cuộc sống của mình. Việc phát hiện ra mối liên hệ giữa nghiện với tự nhận thức và tần suất của các thất bại cá nhân mở đường cho việc trị liệu người nghiện ở chính “cái tôi” của họ để họ có khả năng ứng phó với những khó khăn thất bại xảy ra trong cuộc sống. Cách tiếp cận hành vi, Silvis và Perry (1987) áp dụng cơ chế phản xạ tạo tác của B.F.Skinner giải thích rằng hành vi nghiện ma túy được củng cố âm 4 tính bằng cách tránh các tình cảm âm tính và củng cố dương tính bằng cảm giác dễ chịu mà nó tìm được. Theo quan điểm này, các kích thích thường liên kết với việc dùng ma túy (sự tổn thương, sự ức chế…), có thể trở thành có điều kiện và khi tiếp xúc với những kích thích này thì sẽ gây cảm giác thiếu thuốc. Quá trình trị liệu cũng chú ý vào chính điểm này. Sự học tập xã hội bằng cách tiếp xúc thường xuyên với các giá trị tích cực, sự nghỉ ngơi và trải nghiệm các cảm xúc dương tính sẽ củng cố các phản xạ có điều kiện mới cho người nghiện. Với quan điểm tiếp cận gia đình, C.Madanes (1981) [ 8, tr. 7] đã xác nhận rằng trong gia đình người nghiện herôin thì sự đảo lộn trật tự thứ bậc là một đặc trưng. Một số tác giả theo lối này cũng phát hiện trong gia đình người nghiện ma túy nổi bật lên các hành vi vi phạm công khai hoặc tiềm ẩn và những lời phê phán về các nguyên tắc và điều cấm của xã hội. Tổng quan một số nghiên cứu quốc tế cho thấy có các quan điểm khác nhau thảo luận về vấn đề nghiện ma túy, tác nhân gây nghiện và các phương thứ giải quyết. Tùy vào mỗi quan diểm mà có các biện pháp trị liệu khác nhau. Tuy nhiên, các nghiên cứu có tính chất cơ sở khoa học, mang nặng tính lý thuyết, thường gắn với cá nhân, mang tính chủ quan của một vài tác nhân gây nghiện. Mục đích trị liệu quan tâm đến yếu tố cá nhân, ít quan tâm đến các yếu tố xã hội. Trong khi đó con người chịu ảnh hưởng không nhỏ bởi các yếu tố xã hội, đòi hỏi các nhà nghiên cứu phải quan tâm nghiên cứu loại đối tượng này theo quan điểm hệ thống. 2.2. Nghiên cứu trong nước Thời gian qua, ở Việt Nam, đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan tới vấn đề về việc làm cho người cai nghiện ma túy, dưới nhiều góc độ khác nhau, có thể nêu một số đề tài sau: 5 Nguyễn Văn Minh (2001) làm chủ nhiệm đề tài cấp Bộ về “Các giải pháp tạo việc làm cho người nghiện ma túy, người mại dâm sau khi được chữa trị phục hồi”. Đề tài nghiên cứu chỉ ra nhiều khả năng tái nghiện của người cai nghiện ma túy sau cai do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó không có việc làm là một trong những lý do dẫn đến tái nghiện của người sau cai nghiện. Số liệu chứng minh mặc dù nghị lực của đối tượng là yếu tố quyết định, sự quan tâm của gia đình là yếu tố hàng đầu giúp đối tượng từ bỏ tệ nạn xã hội. Do vậy, tác giả kiến nghị cần hoàn thiện hệ thống các giải pháp tạo việc làm cho đối tượng nhằm giúp họ ổn định cuộc sống, giảm tỷ lệ tái phạm, tái nghiện [12]. Viện nghiên cứu xã hội thành phố Hồ Chí Minh (2004-2005) đã thực hiện đề tài nghiên cứu về“Những giải pháp chủ yếu quản lý, dạy nghề cho người sau cai nghiện ma túy trong chương trình ba năm ở các trường, trung tâm tại Thành phố Hồ Chí Minh”. Đây là nghiên cứu thuộc Đề án “Tổ chức quản lý, dạy nghề và giải quyết việc làm cho người sau cai nghiện ma túy”. Nghiên cứu đã giải quyết vấn đề giúp những người nghiện sau kết thúc 2 năm cắt cơn, chữa bệnh, cai nghiện và phục hồi sức khỏe, người cai nghiện được phân loại chuyển sang giai đoạn “Hậu cai” đó là được học văn hóa, học nghề và từng bước đưa những người sau cai nghiện ma túy có đủ điều kiện tối thiểu vào làm việc tại các khu công nghiệp đặc biệt do thành phố xây dựng. Đồng thời nghiên cứu đã được triển khai, áp dụng trong thực tiễn, giúp hàng ngàn người từng bước tái hòa nhập cộng đồng một cách bền vững. Để đạt được thành công trên, một trong những giải pháp tác giả nêu ra trong quá trình tái hòa nhập cộng đồng cho người sau cai nghiện ma túy là cần phải có sự tham gia quản lý của công an khu vực, chính quyền xã phường, thị trấn và các đoàn thể, ban điều hành khu phố. Trong đó, khẳng định vai trò của gia đình và cộng đồng không thể thiếu trong quá trình phòng, chống ma túy, phải tạo ra môi 6 trường sống hòa thuận, đoàn kết, dân chủ, quan tâm tới nhau giữa các thành viên trong gia đình, cơ quan, xí nghiệp, trường học, khu phố, xóm ấp [17]. Lê Hồng Minh (2010), với đề tài “Tổ chức tư vấn hướng nghiệp cho thanh niên sau cai nghiện ở thành phố Hồ Chí Minh”, đã đề cập khá cụ thể các loại hình tổ chức, quản lý giáo dục người nghiện ma túy và sau cai nghiện trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh; các nội dung, phương pháp để hoàn thiện tổ chức tư vấn hướng nghiệp cho thanh niên sau cai nghiện tại cộng đồng. Về thực tiễn, luận án đã hệ thống hóa được các loại hình tổ chức, quản lý giáo dục người nghiện ma túy và sau cai nghiện trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh; đánh giá được thực trạng và cách tổ chức các hoạt động quản lý giáo dục thanh niện sau cai nghiện ở thành phố Hồ Chí Minh và chỉ ra được những mặt hạn chế để tìm giải pháp khắc phục, hoàn thiện tổ chức tư vấn hướng nghiệp cho thanh niên sau cai nghiện tại cộng đồng. Đã đề xuất được cơ cấu tổ chức và cơ chế hoạt động của Văn phòng tư vấn hướng nghiệp cho thanh niên sau cai nghiện làm cơ quan đầu mối cho hoạt động tư vấn hướng nghiệp cho thanh niên sau cai nghiện ở cộng đồng; đề xuất đổi mới mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của Đội tình nguyện; xây dựng nội dung chương trình giáo dục chuyển biến nhận thức và hành vi thanh niên sau cai nghiện ở cộng đồng [11]. Phan Xuân Biên và Hồ Bá Thâm (2004) đồng chủ biên “Tâm lý học giáo dục nhân cách người cai nghiện ma túy từ thực tế thành phố Hồ Chí Minh”. Các tác giả nghiên cứu lý giải về nguyên nhân, đặc điểm tâm lý, công tác giáo dục nhân cách, đạo đức xã hội dành cho những người liên quan đến nghiện ma túy. Các tác giả cho rằng, người nghiện là người rối loạn về tâm lý, không làm chủ được hành vi của mình, từ không làm chủ được bản thân, họ hành động chủ yếu theo ham muốn bản năng, dẫn tới lệch chuẩn xã hội, khủng hoảng nhân cách, tha hóa - rối loạn nhân cách và việc cai nghiện, phục hồi 7 nhân cách, sửa đổi và phát triển nhân cách người cai nghiện thành công hay không phụ thuộc vào thái độ, tình thương, trách nhiệm của cộng đồng, gia đình, xã hội và bản thân người nghiện. Do vậy, công tác điều chỉnh tâm lý, giáo dục, phục hồi nhân cách cho người cai nghiện và những giải pháp giúp người sau cai nghiện ma túy trở về với gia đình, cộng đồng được thực hiện bằng biện pháp tâm lý [1]. Phan Thị Mai Hương (2005) với nghiên cứu “Thanh niên nghiện ma túy nhân cách và hoàn cảnh xã hội” là một cách tiếp cận mới về thanh niên nghiện ma túy – từ góc độ của tâm lý học. Tác giả đã phân tích, hệ thống hóa những lý luận về đặc điểm nhân cách, hoàn cảnh xã hội và sự ảnh hưởng của chúng trong việc nghiên cứu hành vi của người nghiện ma túy, cũng như quan điểm về việc giải quyết chúng trong thực tiễn. Kết quả nghiên cứu chỉ ra một số đặc điểm nhân cách và hoàn cảnh xã hội nổi trội của thanh niên nghiện ma túy, mối quan hệ giữa đặc điểm với hành vi nghiện. Trong đó, vai trò gia đình được tác giả tìm hiểu ở khía cạnh môi trường gia đình gắn với vị thế kinh tế xã hội có ảnh hưởng đến đặc điểm nhân cách và mức độ nghiện của thanh niên nghiện ma túy, cách quản lý của cha mẹ với con. Trên cơ sở đó việc ngăn ngừa hành vi nghiện ma túy và việc cai nghiện ma túy ở thanh niên cần kết hợp giữa tri thức và biện pháp của tâm lý học. Kết quả nghiên cứu đã định hướng về giáo dục và ứng xử thích hợp với người nghiện ma túy cũng như góp phần ngăn ngừa việc lạm dụng ma túy ở thanh thiếu niên [9]. Nguyễn Thanh Hiệp và cộng sự với đề tài “Khảo sát các yếu tố ảnh hưởng dẫn đến nghiện ma túy lần đầu ở người sau cai nghiện ma túy (tại trung tâm giáo dục dạy nghề và giải quyết việc làm Bình Đức và Đức Hạnh)” đã phân tích đặc điểm, hoàn cảnh xã hội của người nghiện ma tuý lần đầu. Theo kết quả nghiên cứu, các yếu tố ảnh hưởng đến lý do nghiện ma túy lần đầu bao gồm có yếu tố bản thân, gia đình và bạn bè. Trong đó, tác động của bạn bè có 8 ảnh hưởng quan trọng đến hành vi sử dụng ma túy của người nghiện. Nếu có thêm các yếu tố nguy cơ về gia đình và bản thân, người nghiện càng dễ dàng chịu sự tác động của bạn bè hơn và thúc đẩy họ sử dụng ma túy sớm hơn [7]. Hệ thống tài liệu nghiện cứu đề cập rất ít tới vấn đề việc làm và giải quyết việc làm cho người cai nghiện ma túy. Việc tìm hiểu nhu cầu việc làm của người cai nghiện ma túy một cách có hệ thống từ cơ sở lý luận đến thực tiễn chưa chưa mang tính khoa học cao. Nghiên cứu "Hỗ trợ việc làm cho người cai nghiện từ thực tiễn Trung tâm Giáo dục – lao động – Tạo việc làm, tỉnh Bình Dương" hy vọng sẽ là sự đóng góp nhỏ của tác giả vào nỗ lực phòng chống tệ nạn ma túy chung của toàn xã hội. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực trạng công tác hỗ trợ tạo việc làm cho học viên cai nghiện tại trung tâm trên địa bàn tỉnh Bình Dương, đề tài đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả công tác hỗ trợ việc làm cho học viên cai nghiện tại trung tâm giáo dục – lao động – Tạo việc làm dưới góc độ công tác xã hội. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống cơ sở lý luận về CTXH trong hỗ trợ việc làm cho HVCN ma túy. - Đánh giá thực trạng giải quyết việc làm và hoạt động CTXH hỗ trợ tạo việc làm đối với HVCN của trung tâm trong thời gian qua. - Đề xuất giải pháp, phương pháp thực hiện CTXH trong tạo việc làm đối với HVCN. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu 9 Công tác hỗ trợ việc làm cho HVCN ma túy tại Trung tâm giáo dục - lao động – tạo việc làm tỉnh Bình Dương. * Khách thể nghiên cứu - HVCN tại trung tâm ( chọn ngẫu nhiên 200 học viên). - Cán bộ, nhân viên đang công tác làm việc tại trung tâm (chọn phỏng vấn 02 lãnh đạo và 03 cán bộ trực tiếp phụ trách công tác dạy nghề, hướng nghiệp cho HVCN ). - Cơ quan, tổ chức và cá nhân đã và đang phối hợp thực hiện công tác dạy nghề, tạo việc làm đối với HVCN tại trung tâm( phỏng vấn 02 cán bộ ở cơ sở dạy nghề, 02 doanh nghiệp đang là đối tác cung cấp hang gia công cho HVCN). * Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu được tiến hành tại Trung tâm Giáo dục - Lao động - Tạo việc làm, tỉnh Bình Dương trong thời gian từ năm 2012 đến tháng 3 năm 2016. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu * Cơ sở phương pháp luận Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam kết hợp với học thuyết nhu cầu của A.Maslow và Thuyết hệ thống của T. Parsonr làm cơ sở để xác định về công tác hỗ trợ việc làm đối với HVCN tại trung tâm. * Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp phân tích tổng hợp: Sử dụng phương pháp phân tích để tổng hợp, phân tích tài liệu, số liệu thống kê, báo cáo, nghiên cứu thứ cấp liên quan đến nội dung của đề tài. - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Nhằm thu thập thông tin định lượng liên quan đến nội dung khảo sát. Tiến hành phỏng vấn trực tiếp đối với 10 HVCN và cán bộ, nhân viên chăm sóc tại trung tâm, được thiết kế theo hình thức câu hỏi đóng và mở, thông qua việc thu thập xử lý thông tin định lượng, cũng như các dữ liệu thống kê có sẵn trong các tài liệu, đề tài sẽ mô tả thực trạng việc thực hiện CTXH tại trung tâm để tìm ra những phương pháp thực hiện đạt kết quả cao và những vấn đề cần khắc phục. Từ đó có cái nhìn khái quát về vấn đề nghiên cứu, dự báo xu hướng có thể thay đổi trong tương lai. - Phương pháp phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn sâu về thực trạng việc làm, khó khăn, mong muốn, nguyện vọng 16 HVCN ma túy, 2 lãnh đạo trung tâm, 2 cán bộ dạy nghề, 2 đại điện cho cơ sở liên kết đào tạo nghề và 2 cán bộ lãnh đạo chính quyền địa phương và doanh nghiệp đang hỗ trợ việc làm cho HVCN tại trung tâm. - Phương pháp quan sát: Quan sát thể trạng và các biểu hiện trong giao tiếp, ứng xử giữa học viên với học viên, giữa học viên với cán bộ, nhân viên và với khách đến Trung tâm để biết các học viên có gặp vấn đề về sức khỏe, tâm lý, giao tiếp hay không? cơ sở vật chất, các trang thiết bị, dụng cụ dùng để học tập làm việc để biết cách thức tổ chức, bố trí, sắp xếp việc làm cho HVCN của trung tâm. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn * Ý nghĩa lý luận Nghiên cứu chỉ cho thấy được vai trò của CTXH trong việc đánh giá nhu cầu về việc làm của HVCN. Với việc kết hợp vận dụng các lý thuyết học thuyết nhu cầu, cấu trúc chức năng và phương pháp, kỹ thuật nghiệp vụ của CTXH có thể hỗ trợ tốt hơn cho công tác giải quyết việc làm đối với HVCN tại Trung tâm Giáo dục - Lao động - Xã hội. Ngoài ra còn có ý nghĩa tham khảo cho những người đang nghiên cứu, quan tâm về lĩnh vực này. * Ý nghĩa thực tiễn 11 Kết quả nghiên cứu tổng hợp thực trạng về việc làm của HVCN tại Trung tâm Giáo dục – Lao động – Tạo việc làm, tỉnh Bình Dương. Đồng thời đánh giá kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân nhìn trên góc độ CTXH. Đề xuất các giải pháp thực hiện hỗ trợ việc làm dựa trên quan điểm tiếp cận CTXH đối với HVCN tại các Trung tâm Giáo dục – Lao động – Xã hội. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, Luận văn được kết cấu 3 chương như sau: Chương 1: Cở sở lý luận về công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm cho học viên cai nghiện ma túy tại Trung tâm Giáo dục – lao động – Tạo việc làm. Chương 2: Thực trạng hỗ trợ việc làm cho học viên cai nghiện ma túy tại Trung tâm Giáo dục – lao động – Tạo việc làm, tỉnh Bình Dương. Chương 3: Giải pháp góp phần hoàn thiện và phát triển hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ việc làm đối với học viên cai nghiện ma túy tại Trung tâm Giáo dục – Lao động – Tạo việc làm, tỉnh Bình Dương. 12 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ VIỆC LÀM CHO HỌC VIÊN CAI NGHIỆN MA TÚY TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC - LAO ĐỘNG –TẠO VIỆC LÀM 1.1. Cơ sở lý luận về cai nghiện ma túy tại trung tâm 1.1.1. Một số khái niệm - Khái niệm ma túy Hiện nay có rất nhiều định nghĩa khác nhau về ma túy, cụ thể như Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho rằng ma túy là thực thể hóa học hoặc thực thể hỗn hợp, khác với tất cả những cái được đòi hỏi duy trì tình trạng bình thường của cơ thể người, việc sử dụng những chất đó sẽ làm thay đổi chức năng sinh học của con người. Theo chương trình kiểm soát ma túy Quốc tế Liên hợp quốc (UNDBP) thì ma túy là chất có nguồn gốc tự nhiên hay tổng hợp khi thâm nhập vào cơ thể con người, gây tác dụng làm thay đổi trạng thái, ý thức, trí tuệ, tâm trạng của người đó. Nếu dùng lặp lại nhiều lần sẽ làm cho người đó bị lệ thuộc vào nó, lúc đó gây tổn thương, nguy hại cho cá nhân và cộng đồng. Theo từ điển tiếng Việt năm 1996 của nhà xuất bản Đà Nẵng, thì ma túy là tên gọi chung các chất có tác dụng gây trạng thái ngây ngất, đờ đẫn, dùng quen thành nghiện. Theo quy định tại Bộ Luật hình thì ma túy bao gồm nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa, cao cô ca, lá hoa, quả cây cần sa, lá cô ca, quả thuốc phiện khô, quả thuốc phiện tươi, hêrôin, côcain, các chất ma túy khác ở thể lỏng, các chất ma túy khác ở thể rắn. Trong đó, Điều 2 Luật Phòng, chống ma túy quy định chất ma túy là các chất gây nghiện, chất hướng thần được quy định trong các danh mục do Chính phủ ban hành [5, tr. 87] - Khái niệm nghiện ma túy Hiện nay các cơ quan, tổ chức quốc tế như Hiệp hội tâm thần Mỹ, tổ chức 13 Y tế thế giới, Tổ chức áp dụng phương pháp cai nghiện phục hồi theo nguyên lý cộng đồng trị liệu, Tổ chức sức khỏe gia đình quốc tế… với các cách tiếp cận trị liệu can thiệp khác nhau đã đưa ra các khái niệm khác nhau về nghiện ma túy. Tuy nhiên, hầu hết trên các quốc gia trên thế giới và Việt Nam đều thống nhất sử dụng khái niệm do Tổ chức Y tế thế giới đưa ra là: Nghiện ma túy là tình trạng lệ thuộc về mặt thể chất hoặc tinh thần hoặc cả hai. Có nghĩa là, khi một người dùng lặp lại nhiều lần hoặc kéo dài một hay nhiều thứ thuốc sẽ bị lệ thuộc vào nó, tạo sự thèm muốn không cưỡng lại được, nếu không đáp ứng kịp thời sẽ bị vật vã, đau đớn. Trong đó, lệ thuộc về thể chất được hiểu là khi đã mắc nghiện mà không cung cấp đủ chất ma túy như nhu cầu thì sẽ gây ra những phản ứng về thể chất mà người ta thường gọi là thuốc hành. Sự lệ thuộc về mặt tinh thần là trạng thái người nghiện bị thôi thúc tự đi tìm chất ma túy để thỏa mãn cơn nghiện, nếu không có thì có thể đi ăn cắp, thậm chí gây tội ác cướp của giết người để có tiền mua ma túy sử dụng với mục đích thỏa mãn được cơn nghiện của mình [3]. Sự lệ thuộc của người nghiện theo 6 giai đoạn từ khởi đầu, bắt đầu, trải nghiệm, hình thành thói quen, lệ thuộc thuốc và ám ảnh - bắt buộc dùng thuốc. Hình 1.1. Các giai đoạn của nghiện ma tuý Các giai đoạn Sự hài lòng, thích thú Sự duy trì 1. Khởi đầu 4. Hình thành thói quen   2. Bắt đầu 5. Lệ thuộc thuốc   6. Ám ảnh - buộc dùng 3. Trải nghiệm thuốc [Nguồn: Cục phòng, chống tệ nạn xã hội,(2000), Lạm dụng ma túy trong thanh thiếu niên Nguy cơ và sự phòng ngừa] 14 - Khái niệm cai nghiện ma túy Cai nghiện ma túy là tổng hợp các biện pháp từ cắt cơn, giải độc, phục hồi sức khỏe, điều trị các bệnh cơ hội đến các biện pháp điều trị tổng hợp trị liệu như giáo dục, tâm lý, vật lý, lao động trị liệu, giải trí đối với người nghiện. Việc tiến hành các biện pháp trên, cùng với hoạt động tư vấn, hướng nghiệp, dạy nghề, tổ chức lao động sản xuất, học tập, các hoạt động văn hóa, thể thao... nằm trong một quy trình thống nhất của công tác cai nghiện, phục hồi. Hoạt động cai nghiện, phục hồi có hiệu quả khi làm thay đổi nhận thức và chuyển đổi hành vi của người nghiện, giúp họ từ bỏ được ma túy. - Khái niệm học viên cai nghiện ma túy HVCN ma túy là những người bị nghiện ma túy đang thực hiện các biện pháp chữa trị và cai nghiện tác các trung tâm cai nghiện. Trong đó có loại hình trung tâm giáo dục, lao động, tạo việc làm. 1.1.2. Phương pháp cai nghiện ma túy * Phương pháp cai nghiện bằng các thuốc đối kháng với ma túy: Trong y tế hiện nay người ta sử dụng rộng rãi các thuốc như Nalocphin, Naloxon để gây ra các tác dụng dược lý đối kháng với tác dụng của ma túy như làm giảm hoặc mất hẳn tác dụng của các chất tác động hệ thần kinh gây nghiện, làm mất các triệu chứng giảm đau, sảng khoái, suy giảm hô hấp, táo bón, co thắt đường mật, co thắt đường tiết niệu, giảm huyết áp. Tuy nhiên, hiện nay giá thành các loại thuốc này rất cao. * Phương pháp “lấy độc trị độc”: Là phương pháp dùng các loại thuốc như methadone, lacetyl methadone và propoxyphen là các chất gây nghiện cùng nhóm nhưng có tác dụng dài hơn và độc tính thấp hơn. Phương pháp này cho những người nghiện dùng liều nhỏ dần cho đến khi cắt cơn nghiện. Thời gian bán hủy của Methadone từ 24-36 tiếng (heroin là 3-7 tiếng). Do vậy khi sử dụng Methadone, người nghiện chỉ 15