Tài liệu Hình thành văn hóa đảng cho đội ngũ đảng viên của đảng bộ thành phố hà nội hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN TÀO THỊ KHÁNH HÀ HÌNH THÀNH VĂN HÓA ĐẢNG CHO ĐỘI NGŨ ĐẢNG VIÊN CỦA ĐẢNG BỘ THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC Hà Nội – 2009 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN TÀO THỊ KHÁNH HÀ HÌNH THÀNH VĂN HÓA ĐẢNG CHO ĐỘI NGŨ ĐẢNG VIÊN CỦA ĐẢNG BỘ THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY Chuyên ngành: Chính trị học Mã số: 60.31.20 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS, TS. Lương Khắc Hiếu Hà Nội - 2009 MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu................................................................................ 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................ 5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 5 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ................................................ 5 6. Đóng góp mới của luận văn ...................................................................... 6 7. Ý nghĩa của luận văn ................................................................................ 6 8. Kết cấu của luận văn …………………………………………...…...…….6 Chương 1. VĂN HÓA ĐẢNG VÀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI HÌNH THÀNH VĂN HÓA ĐẢNG ............................................................................................... 7 1.1. Nhận thức chung về văn hóa Đảng ..................................................... 7 1.1.1. Khái niệm về văn hoá Đảng………………………………………7 1.2.2. Cấu trúc của văn hóa Đảng .......................................................... 12 1.2. Sự cần thiết của việc hình thành văn hóa Đảng cho đảng viên trong giai đoạn hiện nay ....................................................................................... 26 1.2.1.Tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực trí tuệ, văn hóa Đảng trong thời kỳ mới.......................................................................................... 26 1.2.2. Văn hóa Đảng đóng vai trò quan trọng đối với việc nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng ....................................................... 29 1.2.3. Hình thành văn hóa Đảng góp phần tích cực nâng cao phẩm chất chính trị và đạo đức cách mạng của người đảng viên.................................... 34 Chương 2. THỰC TRẠNG HÌNH THÀNH VĂN HÓA ĐẢNG Ở ĐẢNG BỘ THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY ................................................................... 39 2.1. Một số đặc điểm ảnh hưởng đến quá trình hình thành văn hóa Đảng ở Đảng bộ Thành phố Hà Nội hiện nay ..................................................... 39 2.1.1. Khái quát về đặc điểm tự nhiên, xã hội Thành phố Hà Nội......... 39 2.1.2.Đặc điểm tổ chức Đảng và đội ngũ đảng viên của Đảng bộ thành phố Hà Nội .................................................................................................. 45 2.2. Tình hình xây dựng văn hóa Đảng cho đảng viên ở Đảng bộ Thành phố Hà Nội hiện nay ................................................................................... 49 2.2.1. Những thành tựu đạt được .......................................................... 49 2.2.2. Những khuyết điểm, hạn chế và nguyên nhân ............................ 63 Chương 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HÌNH THÀNH VĂN HOÁ CHO ĐẢNG VIÊN Ở ĐẢNG BỘ THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY ..................... 70 3.1. Quan điểm về việc hình thành văn hóa Đảng ở Đảng bộ Thành phố Hà Nội hiện nay ......................................................................................... 70 3.1.1. Quán triệt sâu sắc và thường xuyên hơn nữa vai trò quan trọng của văn hóa Đảng và sự cần thiết phải hình thành văn hóa Đảng cho đảng viên trong điều kiện hiện nay ............................................................................... 70 3.1.2. Tích cực, chủ động giáo dục văn hóa Đảng cho đảng viên trong các tổ chức cơ sở Đảng thuộc Đảng bộ Thành phố Hà Nội ........................... 72 3.1.3. Kết hợp chặt chẽ công tác giáo dục văn hóa Đảng cho đảng viên với cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng .............................................. 74 3.2. Một số giải pháp hình thành văn hóa Đảng cho đảng viên ở Đảng bộ Thành phố Hà Nội hiện nay………………………………………………..76 3.2.1. Nâng cao nhận thức của cấp ủy Đảng về văn hóa Đảng và sự cần thiết phải hình thành văn hóa Đảng.Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối với quá trình xây dựng văn hóa Đảng............................................ 76 3.2.2. Tăng cường và nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị, giáo dục đạo đức, lối sống cho đảng viên ..................................................... 80 3.2.3. Thực hiện nghiêm túc phê bình và tự phê bình trong Đảng ....... 85 3.2.4. Phát triển kinh tế, văn hóa, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đảng viên, tạo điều kiện để đảng viên rèn luyện, tu dưỡng nâng cao trình độ văn hóa Đảng .......................................................................................... 92 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 102 PHỤ LỤC MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Trong quá trình xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng và hình thành văn hoá Đảng đóng vai trò rất quan trọng. Để thực sự trở thành đội tiên phong của giai cấp công nhân và của cả dân tộc, Đảng phải đạt tới tầm cao về trí tuệ và văn hoá. Văn hoá Đảng phải là bộ phận tiên tiến nhất, là tinh hoa của văn hoá dân tộc và trở thành nhân tố dẫn dắt, soi đường cho văn hoá dân tộc phát triển. Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời là bước ngoặt lịch sử vĩ đại trong lịch sử cách mạng nước ta và trở thành ngọn hải đăng soi đường, bảo đảm mọi thắng lợi của tiến trình lịch sử cách mạng. Gần 80 năm qua, dưới sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng, nước ta từ một nước thuộc địa nửa phong kiến đã trở thành một quốc gia độc lập, thống nhất và vững bước xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đảng Cộng sản Việt Nam trở thành biểu tượng tốt đẹp nhất cho văn hoá của dân tộc Việt Nam. Trong thời đại ngày nay, văn hoá ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với đời sống xã hội. Nghị quyết Trung ương V khoá VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam xác định: “Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội” [16, tr 155]. Chính vì vậy, có thể hình dung văn hóa như một “năng lượng tinh thần” vô giá của mỗi con người và của toàn xã hội. Năng lượng tinh thần đó có tác động mạnh mẽ đến sự hình thành nhân cách, tâm hồn, phẩm chất của mỗi người và nâng cao hiệu quả hoạt động của con người. Trong những năm kháng chiến gian khổ, mẫu hình người đảng viên tận trung với nước, tận hiếu với dân, luôn là tấm gương sáng để quần chúng noi theo và trở thành nhân tố góp phần tạo nên mọi thắng lợi cho cách mạng Việt Nam.Tuy nhiên, trong những năm gần đây, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên tha hoá về phẩm chất đạo đức, chạy theo tham vọng cá nhân, suy thoái về tư tưởng chính trị... Sự tha hoá, biến chất đó là nguyên nhân trực tiếp đe doạ sự tồn vong của Đảng, của chế độ. Nhận thức sâu sắc điều đó, Đảng ta đã xác định và kết luận tại Hội nghị Trung ương 10 khoá IX: Các cấp uỷ Đảng, các cơ quan Đảng và hệ thống chính trị phải có chương trình xây dựng văn hóa trong Đảng, bởi Đảng là người lãnh đạo cách mạng Việt Nam, dân tộc Việt Nam. Vì vậy, văn hoá Đảng phải dẫn dắt văn hoá dân tộc, văn hoá Đảng phải là một bộ phận tiên tiến của văn hoá dân tộc. Trong Văn kiện Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương khoá X, Đảng ta cũng đã khẳng định: Sự suy thoái về nhận thức, tư tưởng chính trị trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chưa được ngăn chặn. Hiện tượng phai nhạt lý tưởng cách mạng, sa sút phẩm chất đạo đức, tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, chủ nghĩa cá nhân, tư tưởng cơ hội thực dụng có chiều hướng phát triển. Nhận định trên đây không chỉ là một nhận định về những yếu kém, khuyết điểm trong tư tưởng chính trị, đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên mà còn là một nhận định, đánh giá nghiêm túc về những yếu kém, khuyết điểm của văn hoá chính trị, văn hoá Đảng. Chính vì vậy, việc hình thành văn hoá Đảng là một vấn đề hết sức cơ bản và cấp bách trong công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng hiện nay. Hà Nội là Thủ đô nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, với số lượng đảng viên lớn, chủ yếu tập trung ở các cơ quan Trung ương, các cơ quan Đảng, Nhà nước... Hà Nội là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hoá của cả nước nên thành phố Hà Nội cần phải quan tâm đến việc xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc cũng như việc hình thành văn hoá Đảng trong đội ngũ đảng viên. Đây chính là công việc cần được tiến hành thường xuyên của mọi cấp uỷ Đảng nhằm xây dựng Đảng ta vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, trong sáng về đạo đức, lối sống, có tầm cao về trí tuệ và văn hóa, xứng đáng là người lãnh đạo và là người đầy tớ trung thành của nhân dân. Trước yêu cầu của sự nghiệp cách mạng trong tình hình mới, trước nhiệm vụ xây dựng Thủ đô trở thành trung tâm kinh tế, chính trị, văn hoá của cả nước, việc hình thành văn hoá Đảng là vấn đề vừa có tính lý luận, vừa có tính thực tiễn cấp bách của Đảng bộ Thành phố Hà Nội. Chính vì vậy, tác giả chọn đề tài: “Hình thành văn hoá Đảng cho đảng viên của Đảng bộ thành phố Hà Nội hiện nay” làm đề tài luận văn thạc sĩ chính trị học. 2.Tình hình nghiên cứu đề tài Có thể nói văn hoá Đảng đang là vấn đề mới trong nghiên cứu lý luận về văn hoá và về Đảng. Ở nước ta, từ trước đến nay chưa có nhiều công trình nghiên cứu đề cập một cách có hệ thống, đầy đủ về văn hoá Đảng cũng như sự hình thành của văn hoá Đảng. Từ sau Hội nghị Trung ương 10 khoá IX của Đảng đã có một số tác giả đề cập đến đề tài này như: - Nguyễn Đức Bình (2004), Bàn về văn hoá Đảng, Tạp chí Tư tưởng – Văn hóa số 9, Hà Nội. - Nguyễn Khánh (2004), Xây dựng văn hoá Đảng thực chất là giữ gìn và phát huy vai trò gương mẫu của tổ chức Đảng và cán bộ đảng viên trước toàn dân, Tạp chí Tư tưởng – Văn hóa số 12, Hà Nội. - Hồng Vinh (2004), Về văn hoá Đảng và xây dựng văn hoá trong các tổ chức Đảng, Tạp chí Tư tưởng – Văn hoá số 12, Hà Nội. - Nguyễn Tiến Đạt (2005), Hai yếu tố gắn kết thể hiện văn hoá Đảng của người Đảng viên. Tạp chí Tư tưởng – Văn hoá số 1, Hà Nội. - Phạm Duy Đức (2005), Tổ chức cơ sở Đảng với việc xây dựng môi trường văn hóa trong Đảng, Tạp chí Tư tưởng – Văn hóa số 1, Hà Nội. Nguyễn Thế Kiệt (2005), Đạo đức người cán bộ lãnh đạo chính trị hiện nay, thực trạng và giải pháp, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. - Bùi Đình Phong (2005), Văn hóa Đảng là tính văn hóa trong toàn bộ hoạt động của Đảng, Tạp chí Xây dựng Đảng số 4, Hà Nội. - Nguyễn Trọng Phúc (2005), Lịch sử Đảng và văn hoá Đảng, Tạp chí Tư tưởng – Văn hoá số 2, Hà Nội. - Đỗ Nguyên Phương (2005), Xây dựng văn hoá Đảng và đổi mới, chỉnh đốn Đảng theo nguyên tắc khoa học, Tạp chí Tư tưởng – Văn hóa số 1, Hà Nội. . - Văn Đức Thanh (2005), Văn hoá Đảng và vấn đề nâng cao vai trò của người đảng viên, Tạp chí Tư tưởng – Văn hóa số 2, Hà Nội. - Vũ Khiêu (2006), Bàn về văn hoá Đảng và xây dựng văn hoá trong Đảng, Tạp chí Xây dựng Đảng số 1+2, Hà Nội. - Lê Duy Trí (2007), Xây dựng văn hóa Đảng trong giai đoạn cách mạng hiện nay, Tạp chí Xây dựng Đảng số 5, Hà Nội. - Hà Văn Tải (2008),Văn hóa Đảng và cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, Tạp chí Xây dựng Đảng số 3, Hà Nội. Tuy nhiên, hầu hết các công trình trên chỉ là các bài báo bàn về các khía cạnh khác nhau của văn hoá Đảng mà chưa có công trình nào nghiên cứu về quá trình hình thành văn hoá Đảng. Vì vậy, vấn đề cần phải tiếp tục nghiên cứu một cách kỹ lưỡng trên cơ sở lý luận và thực tiễn, phân tích thực trạng để làm rõ hơn khái niệm, nội dung văn hoá Đảng, quá trình hình thành văn hoá Đảng và một số giải pháp hữu hiệu cho đảng viên ở Đảng bộ thành phố Hà Nội hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về văn hoá Đảng, đề tài đề xuất quan điểm và một số giải pháp hình thành văn hoá Đảng cho đảng viên của Đảng bộ Thành phố Hà Nội hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm sáng tỏ khái niệm, nội dung, cấu trúc của văn hoá Đảng và sự cần thiết hình thành văn hoá Đảng cho đảng viên. - Nắm bắt, phân tích thực trạng hình thành văn hoá Đảng cho đảng viên ở Đảng bộ thành phố Hà Nội hiện nay. - Đề xuất quan điểm, giải pháp hình thành văn hoá Đảng cho đảng viên ở Đảng bộ thành phố Hà Nội hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận văn là sự hình thành văn hoá Đảng cho đảng viên ở Đảng bộ thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Đội ngũ đảng viên ở Hà Nội rất đông đảo, bao gồm đảng viên công tác tại các cơ quan Trung ương, các doanh nghiệp đóng trên địa bàn Hà Nội và các đảng viên công tác, sinh hoạt tại các cơ sở Đảng thuộc Đảng bộ Thành phố Hà Nội. Luận văn tập trung nghiên cứu sự hình thành văn hoá Đảng trong đội ngũ đảng viên hiện đang sinh hoạt tại Đảng bộ Thành phố Hà Nội từ năm 2005 đến giữa năm 2008. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận của luận văn là những nguyên lý, lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm của Đảng ta về văn hoá, văn hoá chính trị, về xây dựng Đảng và văn hoá Đảng. Luận văn còn kế thừa kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học về lĩnh vực văn hoá Đảng. Phương pháp được sử dụng trong quá trình nghiên cứu là các phương pháp của chủ nghĩa duy vật biện chứng, trong đó sử dụng chủ yếu các phương pháp như: tổng hợp và phân tích, logic và lịch sử, khái quát hoá và trừu tượng hoá. Ngoài ra, tác giả còn sử dụng một số phương pháp khác như: điều tra xã hội học, nghiên cứu tài liệu, thống kê, so sánh, quan sát, thảo luận nhóm, phương pháp chuyên gia ... 6. Đóng góp mới của luận văn - Làm rõ hơn khái niệm, cấu trúc, nội dung văn hoá Đảng. - Khái quát thực trạng văn hoá Đảng của đảng viên ở Đảng bộ thành phố Hà Nội, đồng thời đề xuất và phân tích cơ sở khoa học của các quan điểm, giải pháp cơ bản nhằm hình thành văn hoá Đảng cho đảng viên Đảng bộ Thành phố Hà Nội hiện nay. 7. Ý nghĩa của luận văn Luận văn tập trung làm rõ một số vấn đề lý luận về văn hoá Đảng: Khái niệm, cấu trúc, đặc điểm và sự cần thiết hình thành văn hoá Đảng cho đảng viên. Những kết quả nghiên cứu của luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo khi nghiên cứu, giảng dạy về văn hoá, văn hoá chính trị, văn hoá Đảng và về xây dựng Đảng. Luận văn cũng có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho cán bộ lãnh đạo chính trị, cán bộ làm công tác xây dựng Đảng, cán bộ công tác trong lĩnh vực giáo dục chính trị - tư tưởng. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung luận văn gồm 3 chương, 6 tiết (108 trang). Chương I VĂN HÓA ĐẢNG VÀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI HÌNH THÀNH VĂN HÓA ĐẢNG HIỆN NAY 1.1. Nhận thức chung về văn hoá Đảng 1.1.1. Khái niệm về văn hoá Đảng Nói văn hóa là mục tiêu, động lực, nền tảng tinh thần của xã hội thì văn hóa Đảng càng có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của Đảng và xã hội. Từ đó, có thể khẳng định sự hình thành và phát triển văn hóa Đảng là nhằm xây dựng, chỉnh đốn và phát triển Đảng một cách có hiệu quả. Tổng kết 5 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5, khóa VIII về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương 10, khóa IX, ngày 20/7/2004, đã chỉ rõ: các cấp ủy Đảng, các cơ quan Đảng và hệ thống chính trị phải có chương trình xây dựng văn hóa trong Đảng, bởi Đảng là người lãnh đạo cách mạng Việt Nam, dân tộc Việt Nam. Vì vậy, văn hóa Đảng phải dẫn dắt văn hóa dân tộc, văn hóa Đảng phải là một bộ phận tiên tiến của văn hóa dân tộc.Hội nghị còn nhấn mạnh đến những thành tựu về tư tưởng - chính trị trong xây dựng và phát triển nền văn hóa đất nước: sự thống nhất tư tưởng trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội đối với đường lối đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa cũng như đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc được củng cố và nâng cao. Hội nghị cũng nghiêm túc đánh giá những yếu kém, khuyết điểm trong xây dựng và phát triển nền văn hóa thời gian qua. Trong đó, một trong những yếu kém, khuyết điểm gắn liền với vấn đề văn hóa Đảng và xây dựng, chỉnh đốn Đảng là: Sự phát triển của văn hóa thiếu gắn bó với nhiệm vụ xây dựng và chỉnh đốn Đảng. Nhiệm vụ xây dựng văn hóa trong Đảng, trong bộ máy nhà nước chưa được triển khai tích cực, có nơi còn bị xem nhẹ; không ít cán bộ, đảng viên chưa nêu được tấm gương văn hóa cho quần chúng. Trong nhiều văn kiện, nghị quyết, chỉ thị, Đảng ta khẳng định: bảo đảm sự gắn kết giữa nhiệm vụ phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng, chỉnh đốn Đảng là then chốt với không ngừng nâng cao văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội tạo nên sự phát triển biện chứng, đồng bộ của ba lĩnh vực này chính là điều kiện tiên quyết bảo đảm cho sự phát triển toàn diện và bền vững của đất nước. Ở đây, không nên hiểu, nhiệm vụ phát triển văn hóa là hệ quả của nhiệm vụ phát triển kinh tế, hoặc là sản phẩm kéo theo của nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Khi đã thật sự trở thành nền tảng tinh thần của xã hội, văn hóa sẽ thẩm thấu vào kinh tế và thúc đẩy kinh tế phát triển mạnh mẽ. Hơn nữa, nó sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng, hoàn thiện văn hóa Đảng, cũng như xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Đảng là người lãnh đạo, chỉ đạo công cuộc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc nên Đảng phải là lực lượng tiêu biểu, tiên phong của nền văn hóa đó. Thời gian gần đây, “Văn hóa Đảng” được nhiều người thừa nhận như là một khái nhiệm công cụ và là vấn đề cấp thiết cần phải hình thành và phát triển trong Đảng, trong xã hội. Tuy nhiên, không phải từ khi có khái niệm “Văn hóa Đảng”, Đảng ta mới bắt đầu xây dựng văn hóa Đảng. Đảng ta là một Đảng có văn hóa cao ngay từ khi mới ra đời. Trải qua các thời kỳ cách mạng, các giá trị văn hóa của Đảng ta ngày càng được sinh sôi, tỏa sáng, dẫn dắt dân tộc đi đến con đường tiến bộ, văn minh, đó là độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Tính văn hóa của Đảng ta không chỉ biểu hiện ở sự đúng đắn, sáng suốt của những đường lối, chủ trương, mà còn biểu hiện ở sự gương mẫu, tiên phong, lối sống, phẩm chất đạo đức trong sáng, cách mạng của từng đảng viên cụ thể. Bởi thế, trong dịp tổng kết 30 năm xây dựng và trưởng thành của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Đảng ta là đạo đức, là văn minh”, có nghĩa Đảng là lực lượng tiêu biểu cho trí tuệ và đạo đức, văn hóa tốt đẹp của dân tộc, của thời đại. Như vậy, văn hóa Đảng là sự hội tụ của tầm cao trí tuệ, của lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, của đạo đức cách mạng trong sáng, của chủ nghĩa nhân văn cao cả, của phương pháp và phong cách đúng đắn trong toàn bộ hoạt động lãnh đạo của Đảng. Có rất nhiều ý kiến khác nhau khi bàn về văn hoá Đảng: - Theo GS. Vũ Khiêu: Văn hoá Đảng là toàn bộ giá trị vật chất và tinh thần của Đảng, gắn liền với sự ra đời của Đảng, gắn liền với mục đích, tư duy, hình thức tổ chức, phương pháp hoạt động của Đảng [44, tr 99]. - Theo GS. Nguyễn Đức Bình: Văn hoá Đảng trước hết là thế giới quan khoa học biện chứng và duy vật lịch sử, là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh [11, tr 14]. - Theo PGS. TS.Bùi Đình Phong: Văn hoá Đảng là tính văn hoá trong toàn bộ hoạt động của Đảng, nhằm xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, đáp ứng được những đòi hỏi của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội theo tinh thần của dân tộc và thời đại ngày nay [48, tr 8]. - Theo nguyên Phó Thủ tướng Nguyễn Khánh: Văn hoá Đảng thực chất là hàm lượng văn hoá được thấm sâu vào tư tưởng, hoạt động của các tổ cho Đảng và đảng viên, không chỉ trong hành động của các tổ chức đảng mà còn trong đời sống, trong hành động của mỗi đơn vị [43, tr 11]. - Theo PGS.TS. Phạm Duy Đức: Văn hoá Đảng là toàn bộ hệ thống những quan điểm, đường lối, chính sách, những giá trị và mẫu hành vi được các thành viên của Đảng chia sẻ nhằm thực hiện mục tiêu chính trị trong hoạt động thực tiễn xã hội [25, tr 7]. Văn hoá Đảng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực và sức chiến đấu của Đảng. Văn hoá Đảng góp phần đắc lực vào việc nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng của người đảng viên. Hình thành, phát triển văn hóa Đảng là nhằm đẩy mạnh công tác xây dựng, chỉnh đốn và phát triển Đảng. Bởi vì, khi coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội thì cũng có thể coi văn hóa Đảng là nền tảng tinh thần của Đảng. Do đó, mọi vấn đề về Đảng, từ thế giới quan, lập trường, tư tưởng, quan điểm, đường lối, phương thức tổ chức và lãnh đạo, đến lề lối, tác phong, lối sống, đạo đức đều xuất phát và xoay quanh văn hóa Đảng. Văn hóa Đảng chính là sự phản ánh, biểu hiện tập trung của mọi vấn đề đó. Trên cơ sở đó, nó đúc rút, khái quát, phát triển thành những tiêu chí, nguyên tắc, nội dung tương đối hoàn chỉnh nhằm tiếp tục định hướng cho công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Trong xã hội có giai cấp, một thành tố rất quan trọng của văn hóa đó là văn hóa chính trị mà biểu hiện cao nhất của văn hóa chính trị là văn hóa Đảng. Trong xã hội văn minh, mọi hoạt động của con người đều phải ứng xử và hành động có văn hóa. Văn hóa được biểu hiện qua những hành vi cụ thể như: giao tiếp, đi, đứng, ăn, ở ... Nói đến văn hoá là nói tới con người, nói tới tinh hoa trong phẩm chất của con người và nói tới việc phát huy những năng lực thuộc bản chất người nhằm hoàn thiện con người và xã hội. Trong các loại hình văn hoá, thì văn hoá Đảng là loại hình văn hoá cao nhất, là cái tinh tuý nhất của văn hoá. V. I. Lênin đã từng nói: “Đảng là trí tuệ, danh dự và lương tâm của thời đại”. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “Đảng đã được nhân dân tin tưởng, được nhân dân coi là đội tiền phong giác ngộ của mình. Đảng trở thành hình thức tổ chức cao nhất của quần chúng lao động, hiện thân của trí tuệ danh dự và lương tâm của dân tộc” [36, 517]. Văn hóa Đảng là một bộ phận của nền văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, nếu tách bạch thì có thể thấy, văn hóa Đảng có tiêu chí, nội dung và hình thức cao hơn, chặt chẽ hơn, là kiểu mẫu để nền văn hóa dân tộc noi theo. Bởi vì, văn hóa Đảng bao giờ cũng thể hiện đậm nét bản chất giai cấp công nhân và xu hướng, lý tưởng xã hội chủ nghĩa – cộng sản chủ nghĩa, trong khi nền văn hóa dân tộc không phải khi nào cũng thể hiện mạnh mẽ, sâu rộng bản chất và xu hướng, lý tưởng đó trong mọi tầng lớp xã hội. Để dẫn dắt, lãnh đạo nền văn hóa dân tộc, văn hóa Đảng trước hết phải xuất phát từ nền văn hóa dân tộc, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, kết hợp với tiếp thu kịp thời, nhanh nhạy tinh hoa văn hóa nhân loại và xu hướng phát triển mới, tiến bộ nhất của thời đại. Khi nói về sự lãnh đạo của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: Với tất cả tinh thần khiêm tốn của người cách mạng, chúng ta vẫn có quyền nói rằng: "Đảng ta thật là vĩ đại"[38, tr25]. Bởi lẽ cũng rất đúng, từ khi ra đời đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam đã lãnh đạo toàn dân tộc tiến hành hai cuộc kháng chiến oanh liệt chống thực dân, đế quốc, giành độc lập cho Tổ quốc. Thắng lợi trong công cuộc đổi mới do Đảng lãnh đạo đã từng bước đưa đất nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đúng như tinh thần Văn kiện Đại hội IX của Đảng đã khẳng định: Với những thắng lợi giành được trong thế kỷ XX, nước ta từ một nước thuộc địa, phong kiến đã trở thành một quốc gia độc lập, tự do, phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa, có quan hệ quốc tế rộng rãi, có vị trí ngày càng quan trọng trong khu vực và trên thế giới. Nước ta từ một nền kinh tế nghèo nàn lạc hậu đã bước vào thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá [18, tr56 ]. Tất nhiên, còn nhiều yếu tố để tạo nên những thắng lợi vẻ vang của dân tộc, trong đó sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đóng vai trò chính. Từ những phân tích trên, ta có thể rút ra định nghĩa khái quát như sau: Văn hoá Đảng là toàn bộ tình cảm, ý chí và hành động chính trị tích cực của người đảng viên nhằm hình hình thành một đảng có đủ sức mạnh lãnh đạo, xậy dựng một xã hội mới phù hợp với mục đích nhân văn cao cả của văn hoá và khát vọng dân chủ cao đẹp của thời đại. Chính vì vậy văn hoá Đảng là một bộ phận và là một bộ phận tiên tiến nhất của văn hoá giai cấp công nhân và văn hoá dân tộc, được thể hiện qua quan điểm, tư tưởng, đạo đức, lối sống . . . kết tinh và tiêu biểu cho văn hoá của giai cấp công nhân và của dân tộc, khẳng định và hướng tới những giá trị chân - thiện - mĩ nhằm giữ gìn, phát huy, hoàn thiện con người, xã hội; là nền tảng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng của đảng viên . Đó là sự hội tụ của tầm cao trí tuệ, của lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, của đạo đức cách mạng trong sáng, của chủ nghĩa nhân văn cao cả, của phong cách và phương pháp đúng đắn trong toàn bộ hoạt động lãnh đạo của Đảng Cộng sản. 1.1.2. Cấu trúc của văn hoá Đảng Nói đến văn hóa Đảng là nói đến sự hội tụ của tầm cao trí tuệ, của lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, của đạo đức cách mạng trong sáng, của chủ nghĩa nhân văn cao cả. Vì vậy, yếu tố đầu tiên cấu thành văn hóa Đảng là nền tảng tư tưởng hay hệ tư tưởng chính trị của Đảng. Đây chính là bộ phận cốt lõi nhất, phản ánh khách quan lợi ích của giai cấp cũng như phương thức, con đường thực hiện lợi ích cơ bản của giai cấp mà nó đại diện. Đảng Cộng sản Việt Nam là một tổ chức chính trị của những người giác ngộ nhất, tiên tiến nhất của giai cấp công nhân và nhân dân lao động Việt Nam. Chính vì vậy mà Đảng Cộng sản Việt Nam phải tiêu biểu và là đỉnh cao trí tuệ của giai cấp công nhân và nhân dân lao động Việt Nam. Đảng phải tiên phong về trí tuệ để đề ra đường lối và phương pháp cách mạng đúng đắn, sáng tạo và trong xây dựng nền văn hóa mới mà trước hết đó là xây dựng văn hóa trong Đảng. Đảng ta lấy chủ nghĩa chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của mình. Chủ nghĩa Mác – Lênin là sản phẩm đúc kết và phát triển tinh hoa trí tuệ của nhân loại để nhận thức đúng các quy luật khách quan, là hệ tư tưởng của giai cấp công nhân. Vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nhiệm vụ hàng đầu của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Đảng Cộng sản nói chung, mỗi đảng viên nói riêng, muốn có thế giới quan, lập trường, tư tưởng vững vàng, khoa học và cách mạng, lối sống, đạo đức trong sáng vì giai cấp, dân tộc, phải luôn luôn thấm nhuần, củng cố, phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh - giá trị văn hóa tinh thần vĩ đại nhất, cao nhất của dân tộc. Ở đây, việc xây dựng, phát triển nền tảng tư tưởng của Đảng, của văn hóa Đảng phải luôn gắn với việc tìm tòi kinh nghiệm thực tiễn cách mạng mới của thời đại. Đồng thời, phải đẩy mạnh công tác nghiên cứu lý luận, đặc biệt là lý luận về xây dựng, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa ở Việt Nam. Chỉ có trên cơ sở đẩy mạnh công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, chúng ta mới không ngừng bảo vệ, phát triển, hoàn thiện chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, từ đó chúng ta mới bổ sung, làm giàu tri thức, tích luỹ nhiều giá trị mới, tiên tiến cho văn hóa Đảng. Chúng ta đổi mới tư duy là nhằm khắc phục những quan niệm không đúng về thời đại, về chủ nghĩa xã hội. Chính vì thế mà văn hóa Đảng càng có tác dụng củng cố và định hướng niềm tin của cán bộ, nhân dân vào Đảng, vào cách mạng. Với vai trò là văn hóa chính trị của chính đảng của giai cấp công nhân, văn hóa Đảng trước hết phải thể hiện được tính khoa học, sáng tạo và trí tuệ cao trong việc hoạch định, ra quyết định về chủ trương, đường lối. Chỉ có như vậy, Đảng mới xứng đáng là người lãnh đạo, chỉ đạo công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, chủ trương, đường lối của Đảng mới có tính khả thi và chiếm được lòng tin của toàn thể nhân dân. Để văn hóa Đảng thực sự trở thành nền tảng tinh thần trong việc hoạch định, ra quyết định chủ trương, đường lối, điều quan trọng là phải tập trung được trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân, mà đại diện cho toàn dân có thể là Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân ở các ngành, các cấp. Công khai, dân chủ, có văn hóa trong tranh luận, đóng góp ý kiến của toàn Đảng, toàn dân về những vấn đề quan trọng của quốc gia, dân tộc là giải pháp quan trọng hàng đầu để tập trung trí tuệ cho việc hoạch định chủ trương, đường lối của Đảng. Đây cũng là một trong những vấn đề liên quan đến công tác nghiên cứu lý luận, nếu chúng ta sớm xây dựng và ban hành quy chế dân chủ trong nghiên cứu lý luận, thì cũng có thể sớm xây dựng và ban hành quy chế dân chủ trong tranh luận, đóng góp ý kiến đối việc hoạch định chủ trương, đường lối – một phương diện của văn hóa Đảng. Thứ hai, văn hoá Đảng bao gồm trí tuệ và tính tiên phong của Đảng. Trí tuệ ở đây bao hàm cả trình độ tri thức, giáo dục, học vấn, quan trọng nhất là trình độ tư duy lý luận ở tầm triết học, thế giới quan khoa học. Trí tuệ, tính tiên phong của Đảng, năng lực tư duy lý luận của Đảng thể hiện tập trung ở văn hoá chính trị của Đảng. Trên cơ sở nhận thức các quy luật lịch sử khách quan đó Đảng sẽ lựa chọn con đường phát triển của dân tộc, đáp ứng được nhu cầu xã hội, đòi hỏi của dân tộc, đất nước, nhân dân và phù hợp với xu thế của thời đại. Từ đó Đảng xây dựng đường lối chiến lược, sách lược đúng đắn, tổ chức, tập hợp lực lượng thực hiện các quyết sách, tính toán dự báo sự diễn biến của tình hình để có thể kịp thời điều chỉnh quyết sách và cách tỏ chức thực hiện sao cho phù hợp nhất. Tất cả những điều đó được đúc kết trong Cương lĩnh chính trị của Đảng. Vì thế Cương lĩnh chính trị của Đảng là kết tinh của các giá trị văn hoá Đảng, trí tuệ của Đảng, trí tuệ đó lấy phép biện chứng hành động làm hạt nhân cho mọi tìm tòi, sáng tạo. Trí tuệ của Đảng không tồn tại trừu tượng, chung chung mà thể hiện ở năng lực, trình độ tư duy của đảng viên. V. I. Lênin quan niệm Đảng Cộng sản là trí tuệ của thời đại. Trí tuệ vì thế là một giá trị căn bản của văn hoá Đảng, là một yếu tố cấu thành văn hoá Đảng. Trí tuệ của Đảng thể hiện trong sự nắm bắt và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, là nắm vững và vận dụng đúng đắn quy luật khách quan của lịch sử, của cách mạng để định ra đường lối, chính sách phù hợp với tình hình thực tế. Trong công cuộc đổi mới, trí tuệ là nắm vững và vận dụng đúng đắn quy luật của thời kỳ quá độ, của chủ nghĩa xã hội, nắm vững cơ hội và thách thức để phát triển đất nước, là đổi mới tư duy phù hợp với đặc điểm đất nước và thời đại. Trong quá trình hình thành và phát triển, mỗi lần Đảng tiến hành Đại hội là một lần tổng kết một chặng đường lịch sử, do đó Đại hội thực sự là kết tinh trí tuệ của Đảng và Đại hội IX của Đảng (4- 2001) đã khẳng định đó là Đại hội của trí tuệ. Từ khi lãnh đạo sự nghiệp đổi mới, Đảng càng chú trọng nâng cao trí tuệ, nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn. Chúng ta có thể khẳng định rằng trí tuệ Việt Nam, trí tuệ Đảng Cộng sản đã làm nên thắng lợi của các giai đoạn cách mạng, của các cuộc chiến đấu thần kỳ của nhân dân Việt Nam trong sự nghiệp giành độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Nâng cao, bồi dưỡng văn hoá Đảng hiện nay chính là tạo điều kiện cho mỗi đảng viên không ngừng học tập nâng cao trình độ và khả năng vận dụng sáng tạo lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, là nắm vững khoa học lãnh đạo và quản lý, là hiểu biết có hệ thống và sâu sắc những vấn đề về lý luận chính trị, những tinh hoa của văn hóa dân tộc và nhân loại, những thành tựu mới nhất của văn minh loài người. Thứ ba, đạo đức cách mạng của người đảng viên là yêú tố quan trọng cấu thành văn hoá Đảng. Nó bao gồm những giá trị tinh thần, những phẩm chất cao đẹp mà mọi đảng viên phải có, đó là sự giác ngộ lý tưởng, là niềm tin cộng sản, là ý chí chiến đấu và tính tiên phong, gương mẫu trong hành động, là đức hy sinh, một lòng một dạ phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân, là tấm gương về lòng yêu nước, tinh thần nhân đạo và chủ nghĩa quốc tế cao cả. Có thể nói văn hoá Đảng là sự thẩm thấu và nâng lên tầm cao mới các giá trị văn hoá đạo đức nói chung, văn hoá đạo đức dân tộc nói riêng trong các tổ chức đảng. Mỗi đảng viên phải thực sự gương mẫu thực hiện tốt các mối quan hệ với tổ chức, với đồng chí, đồng đội, gia đình, với quê hương, bà con làng xóm. . . Đặc biệt phải hết sức chú trọng tới việc rèn luyện tư tưởng, đạo đức, lối sống theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: Người đảng viên, ngườì cán bộ tốt muốn trở nên người cách mạng chân chính, không có gì là khó cả. Điều đó hoàn toàn do lòng mình mà ra. Lòng mình chỉ biết vì Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào thì mình sẽ tiến đến chỗ chí công vô tư. Mình đã chí công vô tư thì khuyết điểm sẽ ngày càng ít, mà những tính tốt như sau, ngày càng thêm...tính tốt ấy gồm có năm điều: Nhân, Nghĩa, Trí, Dũng, Liêm. [35, tr 250] Như vậy, đạo đức cách mạng như một yếu tố cấu thành văn hoá Đảng – theo Hồ Chí Minh, bao gồm 5 điều chủ yếu: Nhân, Nghĩa, Trí, Dũng, Liêm. "NHÂN" là thật thà thương yêu, hết lòng giúp đỡ đồng chí và đồng bào. Vì thế mà kiên quyết chống lại những người, những việc có hại đến Đảng, đến nhân dân, sẵn sàng chịu khổ trước mọi người, hưởng hạnh phúc sau thiên hạ. "NGHĨA" được coi là hợp lẽ phải, làm khuôn phép cho cách xử thế của con người trong xã hội. “Nghĩa” là ngay thẳng, không có tư tâm, không làm việc bậy, không có việc gì phải giấu Đảng. Ngoài lợi ích của Đảng không có