Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Hiện tượng bỏ học trốn tiết của...

Tài liệu Hiện tượng bỏ học trốn tiết của

.DOC
53
110
110

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Môc lôc Lêi nãi ®Çu ....................................................................................................... 1 Ch¬ng I Lý luËn chung vÒ tÝn dông vµ rñi ro tÝn dông .................................. 3 I. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông ng©n hµng .............................................. 3 1. Kh¸i niÖm tÝn dông ng©n hµng ............................................................. 3 2. Ph©n lo¹i tÝn dông ng©n hµng ............................................................... 4 3. Vai trß cña tÝn dông ng©n hµng ............................................................ 5 3.1. Vai trß cña tÝn dông ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ ...................... 6 3.2. Vai trß cña nghiÖp vô tÝn dông ®èi víi c¸c NHTM ....................... 8 II. Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ........... 8 1. Quan ®iÓm chung vÒ rñi ro tÝn dông .................................................... 8 2. Mét sè chØ tiªu ®o lêng rñi ro tÝn dông ............................................ 10 2.1. Nî qu¸ h¹n .................................................................................. 10 2.2. Tæn thÊt tÝn dông ......................................................................... 12 2.3. Rñi ro tiÒm n¨ng ......................................................................... 12 3. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông ................................................ 13 3.1. Nhãm nguyªn nh©n kh¸ch quan ................................................. 13 3.1.1. M«i trêng tù nhiªn .......................................................... 14 3.1.2. M«i trêng kinh tÕ ............................................................ 14 3.1.3. M«i trêng ph¸p lý ............................................................ 14 3.1.4. Sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc ......................................... 15 3.2. Nhãm nguyªn nh©n chñ quan ..................................................... 15 3.2.1. VÒ phÝa kh¸ch hµng .......................................................... 15 3.2.2. VÒ phÝa ng©n hµng ............................................................ 17 4. T¸c ®éng cña rñi ro tÝn dông ............................................................. 20 4.1. T¸c ®éng cña rñi ro tÝn dông ®Õn ng©n hµng .............................. 20 4.2. T¸c ®éng cña rñi ro tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ ........................ 21 Ch¬ng II Thùc tr¹ng tÝn dông vµ rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam ...................................................... 22 I. Kh¸i qu¸t chung vÒ Së giao dÞch I - Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam .................................................................................................... 22 1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn .................................................... 22 2. C¬ cÊu tæ chøc .............................................................................. 24 3. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña Së giao dÞch trong thêi gian qua ........... 27 II. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông vµ rñi ro tÝn dông t¹i Së................. 34 1. Mét sè quy ®Þnh chung ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông ...................... 34 1.1. Quy tr×nh cho vay .................................................................. 34 1.2. Nguyªn t¾c cho vay ............................................................... 37 1.3. §iÒu kiÖn vay vèn .................................................................. 37 1.4. §èi tîng cho vay .................................................................. 38 2. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông t¹i Së giao dÞch ............................ 38 2.1. C¬ cÊu tÝn dông theo lo¹i cho vay ......................................... 38 2.2. C¬ cÊu tÝn dông theo thµnh phÇn kinh tÕ ............................... 42 2.3. C¬ cÊu tÝn dông theo tÝnh chÊt b¶o ®¶m ................................ 45 3. Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch ................................... 47 3.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh nî qu¸ h¹n theo lo¹i cho vay .................. 48 3.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh nî qu¸ h¹n theo thµnh phÇn kinh tÕ ........ 51 3.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh nî qu¸ h¹n theo kh¶ n¨ng thu håi ........... 53 4. §¸nh gi¸ ....................................................................................... 56 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 4.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc ......................................................... 57 4.2. Nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ ......................................................... 58 5. Nguyªn nh©n ................................................................................. 59 5.1. Nguyªn nh©n kh¸ch quan ...................................................... 59 5.1.1. M«i trêng tù nhiªn ..................................................... 60 5.1.2. M«i trêng kinh tÕ ....................................................... 60 5.1.3. M«i trêng ph¸p lý ...................................................... 61 5.2. Nguyªn nh©n chñ quan .......................................................... 62 5.2.1. Tõ phÝa kh¸ch hµng ..................................................... 62 5.2.2. Tõ phÝa ng©n hµng ....................................................... 63 Ch¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng §T&PT ViÖt Nam ............................................ 68 I. §Þnh híng ho¹t ®éng cña Së giao dÞch I - Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam trong n¨m 2002 ............................................................ 68 II. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam...................................................... 72 1. Nhãm gi¶i ph¸p phßng ngõa rñi ro tÝn dông ................................. 73 1.1. Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c sµng läc kh¸ch hµng tríc khi cho vay ................................................................................... 73 1.2. T¨ng cêng c«ng t¸c thu thËp th«ng tin ................................ 77 1.3. T¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c kho¶n vay ........ 77 1.4. TrÝch lËp quü dù phßng rñi ro tÝn dông ................................. 78 1.5. §a d¹ng ho¸ ®Çu t ............................................................... 79 1.6. Cã chÕ ®é thëng ph¹t hîp lý ®ång thêi ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o n©ng cao chÊt lîng ®éi ngò c¸n bé tÝn dông ................. 80 2. Nhãm gi¶i ph¸p xö lý rñi ro tÝn dông ........................................... 81 2.1. §«n ®èc gi¸m s¸t c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n ............................... 81 2.2. §èi víi c«ng t¸c thu nî .......................................................... 82 2.3. Yªu cÇu cæ phÇn ho¸, cho thuª, b¸n, kho¸n doanh nghiÖp .... 82 2.4. Yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp ................................ 83 KÕt luËn .................................................................................................... 89 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o ............................................................................ 90 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 T Lêi nãi ®Çu rong nh÷ng n¨m võa qua, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ®Êt níc ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, mäi mÆt ®êi sèng x· héi ®îc c¶i thiÖn, chóng ta ®· ký ®îc hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt - Mü vµ ®ang trong qu¸ tr×nh gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO. V× vËy, tríc m¾t c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang lµ nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc míi ®ßi hái ph¶i cã sù nç lùc rÊt lín trong c¹nh tranh. Kh«ng n»m ngoµi xu thÕ chung ®ã, ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam nãi chung vµ Së giao dÞch I - Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam nãi riªng còng cã nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc trong t×nh h×nh míi. Thùc tÕ cho thÊy, m«i trêng kinh doanh ng©n hµng trong thêi gian qua ngµy cµng trë nªn khã kh¨n, l·i suÊt trªn thÞ trêng thÕ giíi liªn tôc gi¶m g©y ¸p lùc lªn hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam. MÆt kh¸c, b¶n th©n c¸c ng©n hµng trong níc còng cã sù c¹nh tranh quyÕt liÖt víi nhau nªn cµng g©y ra nhiÒu khã kh¨n, buéc c¸c ng©n hµng ph¶i níi láng c¸c yªu cÇu khi cho vay còng nh c¾t gi¶m l·i suÊt t¹o ra nhiÒu nguy c¬ rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông. Bªn c¹nh ®ã, sù c¹nh tranh còng ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ do ®ã gi¸n tiÕp ¶nh hëng ®Õn c¸c ng©n hµng. C¸c doanh nghiÖp v× môc tiªu lîi nhuËn cã thÓ sö dông vèn vay cña ng©n hµng kh«ng ®óng môc ®Ých hoÆc ®Çu t kh«ng hiÖu qu¶, thu nhËp kh«ng ®ñ bï ®¾p chi phÝ... dÉn ®Õn kh«ng thÓ tr¶ ®îc nî ng©n hµng khi ®Õn h¹n, tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®Òu cã thÓ gi¸n tiÕp g©y ra rñi ro cho ng©n hµng ®Æc biÖt lµ rñi ro ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông. V× vËy, trong thêi gian tíi viÖc phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro tÝn dông lµ thùc sù cã ý nghÜa vµ lu«n lµ mét ®Ò tµi bøc xóc ®èi víi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam. T×m ®îc c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro tÝn dông ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ trong kinh doanh ng©n hµng lµ mong muèn cña tÊt c¶ c¸c nhµ kinh doanh tiÒn tÖ khi ph¶i ®èi ®Çu víi sù c¹nh tranh quyÕt liÖt, giµnh giËt thÞ phÇn ®Ó mang l¹i lîi nhuËn. NhËn thøc ®îc ®iÒu ®ã, cïng víi mong muèn sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc còng nh c¸c kÕt qu¶ quan s¸t häc hái tõ thùc tiÔn ho¹t ®éng t¹i Së giao dÞch I Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam em ®· lùa chän ®Ò tµi nghiªn cøu lµ: “Mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam”. Trong bµi luËn v¨n nµy, em sÏ tr×nh bµy c¸c vÊn ®Ò lý luËn còng nh thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch. Tõ ®ã ®a ra mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ gãp h¹n chÕ rñi ro tÝn dông ®èi víi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam nãi chung vµ ®èi víi Së giao dÞch I - Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam nãi riªng. KÕt cÊu luËn v¨n gåm 3 phÇn: Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ tÝn dông vµ rñi ro tÝn dông. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch¬ng II: Thùc tr¹ng tÝn dông vµ rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam. Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam. Do ®iÒu kiÖn thêi gian vµ tr×nh ®é cã h¹n nªn bµi luËn sÏ kh«ng tr¸nh khái cã nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh cÇn ®îc bæ sung. Em rÊt mong nhËn ®îc sù chØ b¶o cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c c¸n bé tÝn dông ®Ó bµi luËn v¨n hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o Hoµng Xu©n QuÕ cïng c¸c thÇy c« trong Khoa Ng©n hµng - Tµi chÝnh ®· tËn t×nh híng dÉn gióp em lµm tèt ®Ò tµi nµy. Em còng xin c¶m ¬n tËp thÓ c¸n bé Phßng tÝn dông I - Së giao dÞch Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam ®· gióp ®ì vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho em trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i quý c¬ quan. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch¬ng I Lý luËn chung vÒ tÝn dông vµ rñi ro tÝn dông I. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông Ng©n hµng 1. Kh¸i niÖm tÝn dông Ng©n hµng: TÝn dông lµ mèi quan hÖ kinh tÕ trong ®ã c¸c chñ thÓ chuyÓn cho nhau quyÒn sö dông vÒ mét lîng gi¸ trÞ hoÆc hiÖn vËt víi nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ hai bªn tho¶ thuËn nh sè lîng, thêi h¹n, l·i suÊt... theo nguyªn t¾c hoµn tr¶ c¶ vèn vµ l·i. Nh vËy, tÝn dông cã thÓ ®îc hiÓu ®¬n gi¶n lµ mét quan hÖ vay mîn lÉn nhau dùa trªn nguyªn t¾c cã hoµn tr¶. §èi tîng vay mîn cã thÓ lµ tiÒn hoÆc tµi s¶n. Nguyªn t¾c hoµn tr¶ kh¼ng ®Þnh ngêi cho vay chØ nhêng quyÒn sö dông tiÒn ho¹c tµi s¶n cña m×nh cho ngêi ®i vay trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. HÕt thêi h¹n ®ã ngêi ®i vay sÏ ph¶i hoµn tr¶ cho ngêi cho vay mét sè tiÒn hay tµi s¶n nhÊt ®Þnh theo tho¶ thuËn. Th«ng thêng gi¸ trÞ kho¶n hoµn tr¶ sÏ lín h¬n gi¸ trÞ kho¶n cho vay. Víi cïng b¶n chÊt nh vËy, tÝn dông Ng©n hµng lµ quan hÖ vay mîn lÉn nhau gi÷a mét bªn lµ ng©n hµng vµ bªn kia lµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh¸c nh c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, c¸c tæ chøc x· héi, d©n c dùa trªn nguyªn t¾c cã hoµn tr¶ c¶ gèc vµ l·i trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. ViÖc hoµn tr¶ cã thÓ thùc hiÖn mét lÇn hay nhiÒu lÇn tuú theo tho¶ thuËn gi÷a hai bªn. Mét ng©n hµng khi tham gia vµo c¸c quan hÖ tÝn dông cã thÓ ®ãng vai trß lµ ngêi ®i vay hoÆc ngêi cho vay. Khi ng©n hµng nhËn tiÒn göi, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, kú phiÕu ®Ó huy ®éng vèn, vay vèn tõ Ng©n hµng Trung ¦¬ng, tõ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c th× nã ®ãng vai trß lµ ngêi ®i vay. Cßn khi ng©n hµng thùc hiÖn viÖc cho vay trùc tiÕp, chiÕt khÊu th¬ng phiÕu... th× nã ®ãng vai trß lµ ngêi cho vay. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ do tÝnh phøc t¹p cña ho¹t ®éng cho vay so víi ho¹t ®éng ®i vay vµ còng lµ do thãi quen nªn khi nãi ®Õn tÝn dông Ng©n hµng ngêi ta thêng chØ ®Ò cËp ®Õn ho¹t ®éng cho vay mµ Ýt khi ®Ò cËp ®Õn ho¹t ®éng ®i vay. 2. Ph©n lo¹i tÝn dông Ng©n hµng: C¸c kho¶n cho vay cña Ng©n hµng cã thÓ ®îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau. Tuú vµo môc ®Ých nghiªn cøu mµ ngêi ta cã thÓ ph©n lo¹i tÝn dông ng©n hµng theo môc ®Ých sö dông tiÒn vay, theo thêi h¹n trong quan hÖ tÝn dông, theo tÝnh chÊt b¶o ®¶m hoÆc theo thµnh phÇn kinh tÕ. C¨n cø vµo môc ®Ých sö dông tiÒn vay, tÝn dông ®îc chia thµnh: - TÝn dông tiªu dïng: lµ h×nh thøc cho vay phôc vô cho nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n. - TÝn dông n«ng nghiÖp: lµ h×nh thøc cho vay phôc vô cho môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - TÝn dông c«ng nghiÖp: lµ h×nh thøc cho vay phôc vô cho môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. - TÝn dông xuÊt nhËp khÈu: lµ h×nh thøc cho vay nh»m tµi trî cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. C¨n cø vµo tÝnh chÊt b¶o ®¶m, tÝn dông cã thÓ chia thµnh: - TÝn dông cã b¶o ®¶m lµ h×nh thøc cho vay cã cÇm gi÷ c¸c vËt thÕ chÊp cô thÓ nµo ®ã nh xe cé hoÆc mét h×nh thøc nµo ®ã vÒ tµi s¶n c¸ nh©n. - TÝn dông kh«ng cã b¶o ®¶m: kh¸c víi tÝn dông cã b¶o ®¶m, tÝn dông kh«ng cã b¶o ®¶m ®îc dùa trªn c¬ së uy tÝn, t×nh h×nh tµi chÝnh cña ngêi vay, lîi tøc cã thÓ ®îc trong t¬ng lai vµ t×nh h×nh tr¶ nî tríc ®©y. C¨n cø vµo thêi h¹n trong quan hÖ tÝn dông cã thÓ chia thµnh: - TÝn dông ng¾n h¹n: lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông cã thêi h¹n díi 1 n¨m nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn ng¾n h¹n cña ngêi vay nh nhu cÇu vÒ vèn lu ®éng. - TÝn dông trung h¹n: lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông cã thêi h¹n tõ 1 ®Õn 5 n¨m phôc vô nhu cÇu söa ch÷a, n©ng cÊp tµi s¶n cè ®Þnh cña c¸c doanh nghiÖp, c¶i tiÕn kü thuËt hoÆc x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh lo¹i nhá, thêi h¹n thu håi vèn kh«ng dµi. - TÝn dông dµi h¹n: lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông cã thêi h¹n trªn 3 n¨m, phôc vô nhu cÇu trang bÞ tµi s¶n cè ®Þnh cho s¶n xuÊt kinh doanh, hay x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh lín, thêi h¹n thu håi vèn l©u h¬n. C¨n cø vµo thµnh phÇn kinh tÕ cã thÓ chia thµnh: - TÝn dông kinh tÕ quèc doanh: lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ níc, c¸c kho¶n tÝn dông nµy cã thÓ ®îc thùc hiÖn trùc tiÕp gi÷a Ng©n hµng víi c¸c doanh nghiÖp hoÆc theo kÕ ho¹ch Nhµ níc. - TÝn dông kinh tÕ ngoµi quèc doanh: lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u t nh©n nh c¸c c«ng ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn... 3. Vai trß cña tÝn dông Ng©n hµng: Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, tån t¹i rÊt nhiÒu h×nh thøc tÝn dông kh¸c nhau nh tÝn dông th¬ng m¹i, tÝn dông Ng©n hµng, tÝn dông nÆng l·i, tÝn dông thuª mua... Trong ®ã tÝn dông Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tÝn dông gi÷ vai trß quan träng nhÊt vµ còng chiÕm tû träng lín nhÊt. Ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng gióp lu th«ng luång tiÒn tÖ, dÉn vèn tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu, t¹o ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. MÆt kh¸c, tÝn dông còng lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i. Trong thêi gian dµi, tÝn dông lu«n lµ ho¹t ®éng mang l¹i lîi nhuËn lín nhÊt cho c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i kÓ c¶ c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i trong níc vµ c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i trªn thÕ giíi. 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ngµy nay, khi c«ng nghÖ Ng©n hµng ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é cao, c¸c dÞch vô Ng©n hµng ®· b¾t ®Çu thÓ hiÖn râ u thÕ cña m×nh vµ ngµy cµng chiÕm tû träng lín h¬n trong ho¹t déng cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i, tÝn dông vÉn lµ ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña c¸c Ng©n hµng. TÝn dông vÉn t¹o ra nguån thu nhËp c¬ b¶n cho c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i, nã b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ®îc th«ng suèt. ChÝnh v× vËy, tÝn dông Ng©n hµng lu«n lu«n gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi b¶n th©n mçi Ng©n hµng nãi riªng vµ ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung. 3.1. Vai trß cña tÝn dông Ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ: TÝn dông Ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng. XÐt trªn nhiÒu mÆt, ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng gãp phÇn thóc ®Èy më réng s¶n xuÊt, lu th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn, tµi trî cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn vµ c¸c ngµnh mòi nhän cña quèc gia. §ång thêi ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng còng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i, héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã, th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, mèi quan hÖ gi÷a Ng©n hµng víi kh¸ch hµng mµ cô thÓ lµ c¸c doanh nghiÖp ®îc cñng cè vµ t¨ng cêng, ng©n hµng vµ doanh nghiÖp sÏ hç trî nhau cïng ph¸t triÓn. Víi môc tiªu mµ §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· ®Ò ra, ®Õn n¨m 2020 ®a níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp, ®ång thêi víi lé tr×nh gia nhËp AFTA tiÕn tíi gia nhËp tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) cña níc ta th× tÝn dông Ng©n hµng cµng cã vai trß quan träng. Cô thÓ, vai trß cña tÝn dông Ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ ®îc thÓ hiÖn trªn mét sè mÆt nh sau: Thø nhÊt, ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng gióp ®iÒu hoµ vèn trong nÒn kinh tÕ, cung cÊp vèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, t¸i s¶n xuÊt më réng. Nh chóng ta ®· biÕt, vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ vËn ®éng liªn tôc vµ biÓu hiÖn c¸c h×nh th¸i kh¸c nhau qua mçi giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o thµnh chu kú tuÇn hoµn vµ lu©n chuyÓn vèn, ®iÓm xuÊt ph¸t vµ kÕt thóc cña mét vßng tuÇn hoµn nµy ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng tiÒn tÖ. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®Ó duy tr× ho¹t ®éng liªn tôc ®ßi hái vèn cña c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®ång thêi tån t¹i ë c¶ ba giai ®o¹n: dù tr÷ - s¶n xuÊt lu th«ng. Tõ ®ã x¶y ra hiÖn tîng thõa hoÆc thiÕu vèn t¹m thêi t¹i c¸c doanh nghiÖp. §©y chØ lµ hiÖn tîng mang tÝnh chÊt t¹m thêi nhng x¶y ra thêng xuyªn vµ phæ biÕn, lµm n¶y sinh yªu cÇu ph¶i gi¶i quyÕt cho ®îc vÊn ®Ò ®iÒu hoµ vèn trong nÒn kinh tÕ. Víi nghiÖp vô huy ®éng vèn vµ nghiÖp vô tÝn dông, c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ®· gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò nµy. Ng©n hµng th¬ng m¹i ®øng ra tËp trung vµ ph©n phèi l¹i vèn, ®iÒu hoµ cung - cÇu vèn trong nÒn kinh tÕ, gãp phÇn ®iÒu tiÕt c¸c nguån vèn, t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n. MÆt kh¸c, ®Ó më réng s¶n xuÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp th× yªu cÇu vÒ vèn lµ mét trong nh÷ng mèi quan t©m hµng ®Çu ®îc ®Æt ra. C¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ chØ tr«ng chê vµo vèn tù cã, mµ cßn ph¶i biÕt dùa vµo nhiÒu nguån vèn kh¸c nhau trong x· héi. Ng©n hµng th¬ng m¹i víi t c¸ch lµ n¬i tËp trung ®¹i bé phËn vèn nhµn rçi sÏ ®¸p øng nhu cÇu vèn bæ sung cho ®Çu t ph¸t triÓn. Nh vËy, tÝn dông Ng©n hµng võa gióp cho doanh nghiÖp rót ng¾n ®îc thêi gian tÝch luü vèn nhanh chãng cho ®Çu t më réng s¶n xuÊt, võa gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é tËp trung vµ tÝch luü vèn cho nÒn kinh tÕ. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thø hai, tÝn dông Ng©n hµng lµ c«ng cô vÜ m« cña Nhµ níc ®Ó tµi trî cho c¸c ngµnh mòi nhän vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn. Trong tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, tÝn dông Ng©n hµng ®îc xem nh mét c«ng cô vÜ m« quan träng ®Ó tµi trî cho c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän, ph¸t huy tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc. MÆc dï c¸c ngµnh nµy cã tû lÖ sinh lêi thÊp, thêi gian thu håi vèn chËm, ®ßi hái nguån vèn ®Çu t lín nhng ®©y lµ c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän, lµ x¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ, lµ c¬ së ®Ò ph¸t triÓn ®Êt níc. ChÝnh v× vËy, viÖc ®Çu t ph¸t triÓn c¸c ngµnh nµy lµ mét yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu vµ tÝn dông Ng©n hµng ®îc xem nh mét trong nh÷ng nguån vèn quan träng tµi trî cho c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän. Bªn c¹nh ®ã, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp quèc tÕ cßn ®ßi hái ph¶i vùc dËy mét sè ngµnh kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn ®Ó cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c níc trªn thÕ giíi. Muèn vËy, cÇn ph¶i cã vèn ®Çu t lín ®èi víi c¸c ngµnh kinh tÕ nµy. Vèn ®Çu t cã thÓ ®îc huy ®éng tõ nhiÒu nguån nhng quan träng nhÊt vÉn lµ nguån vèn tÝn dông cña Ng©n hµng. Thø ba, tÝn dông Ng©n hµng t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trong nh÷ng n¨m tíi, khi hµng rµo thuÕ quan gi÷a c¸c níc trong khu vùc ®îc dì bá, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ ®øng tríc mét th¸ch thøc to lín lµ ph¶i ®èi ®Çu víi c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, cã kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam cÇn ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, ®ång thêi h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt, ®a d¹ng mÉu m· chñng lo¹i hµng ho¸, ®¸p øng tèt nhu cÇu thÞ trêng trong níc còng nh thÞ trêng níc ngoµi. Cã nh vËy míi c¹nh tranh ®îc víi hµng ho¸ cña níc ngoµi, cñng cè vµ më réng thÞ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i cã vèn ®Çu t ®Ó më réng s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ vµ nguån vèn vay cña Ng©n hµng lµ thùc sù cÇn thiÕt. 3.2. Vai trß cña nghiÖp vô tÝn dông ®èi víi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i: Bªn c¹nh vai trß to lín cña tÝn dông Ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ, nghiÖp vô tÝn dông cßn gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi b¶n th©n mçi Ng©n hµng th¬ng m¹i. TÝn dông lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng th¬ng m¹i. B¶n chÊt cña mét Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ kinh doanh tiÒn tÖ, ho¹t ®éng chñ yÕu lµ “®i vay ®Ó cho vay”. Nguån vèn mµ Ng©n hµng huy ®éng, tríc tiªn ®îc sö dông vµo ho¹t ®éng cho vay vµ ®©y còng lµ ho¹t ®éng mang l¹i phÇn lín lîi nhuËn cho Ng©n hµng. Khi c¸c Ng©n hµng kh«ng thùc hiÖn ®îc duy tr× vµ më réng tÝn dông th× phÇn vèn mµ Ng©n hµng huy ®éng ®îc sÏ bÞ ø ®äng, Ng©n hµng sÏ ph¶i tr¶ l·i cho phÇn vèn ®ã trong khi kh«ng cã thu nhËp tõ l·i cho vay, ®iÒu nµy sÏ dÉn Ng©n hµng tíi chç bÞ thua lç vµ cã kh¶ n¨ng bÞ ph¸ s¶n. H¬n n÷a, viÖc n©ng cao chÊt lîng vµ më réng ho¹t ®éng tÝn dông sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó Ng©n hµng ph¸t triÓn ®a d¹ng thªm c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kh¸c. Do ®ã, viÖc duy tr× vµ më réng tÝn dông cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i. II. Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i: 1. Quan ®iÓm chung vÒ rñi ro tÝn dông: 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Mäi ho¹t ®éng kinh doanh ®Òu cã thÓ gÆp rñi ro, rñi ro vµ kinh doanh lµ hai mÆt ®èi lËp nhau trong mét thÓ thèng nhÊt cña qu¸ tr×nh kinh doanh, chóng lu«n tån t¹i vµ m©u thuÉn víi nhau. Muèn cho qu¸ tr×nh kinh doanh tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× kinh doanh ph¶i khèng chÕ ®îc rñi ro. Cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau khi nãi vÒ rñi ro. Cã ý kiÕn cho r»ng, khi nãi tíi rñi ro lµ nãi tíi ®iÒu g× ®ã ®· x¶y ra. VÝ dô, trong Ng©n hµng khi nãi tíi rñi ro tÝn dông, th«ng tin mµ ngêi nghe nhËn ®îc sÏ lµ “sè nî qu¸ h¹n” cña Ng©n hµng. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ trong tæng sè c¸c kho¶n cho vay cña Ng©n hµng ®Õn h¹n thu nî cã mét sè kho¶n Ng©n hµng cha thÓ thu ®îc nî theo thêi h¹n ghi trong hîp ®ång. Cã ý kiÕn l¹i cho r»ng, nãi tíi rñi ro kh«ng chØ dõng l¹i ë møc liÖt kª ®¬n thuÇn vÒ ®iÒu ®· x¶y ra mµ cßn ph¶i bao hµm c¶ nh÷ng thiÖt h¹i mµ nh÷ng ®iÒu ®· x¶y ra mang l¹i. Theo ®ã khi nãi tíi rñi ro tÝn dông cã nghÜa lµ nh÷ng kho¶n cho vay bÞ mÊt - kh«ng thÓ thu håi. Nh÷ng ngêi theo quan niÖm rñi ro lµ ®iÒu tÊt yÕu x¶y ra khi tiÕn hµnh bÊt cø mét c«ng viÖc nµo l¹i cho r»ng “rñi ro” lµ nh÷ng kh¶ n¨ng x¶y ra sù cè cã thÓ dÉn tíi tæn thÊt vÒ c¸i g× ®ã. Theo quan ®iÓm nµy, g¾n víi ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng, rñi ro ®· hµm chøa ngay tõ khi b¾t ®Çu thùc hiÖn cho vay chø kh«ng ph¶i “chê ®îi” sù tr¶ chËm hay kh«ng tr¶ cña ngêi vay míi coi lµ rñi ro. ý kiÕn chung nhÊt cho r»ng rñi ro lµ mét kh¸i niÖm chØ kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng biÕn cè mang l¹i kÕt qu¶ xÊu khi tiÕn hµnh mét c«ng viÖc nµo ®ã. Nh vËy, cÇn hiÓu rñi ro bao gåm nh÷ng néi dung nh sau: - Tríc hÕt, rñi ro lµ mét hiÖn tîng cã thÓ x¶y ra ngoµi mong muèn khi tiÕn hµnh bÊt cø mét c«ng viÖc nµo. Víi quan niÖm nh vËy, mçi khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh mét c«ng viÖc nµo ®ã cÇn lêng tríc nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra. - Thø hai, mÆc dï rñi ro lµ hiÖn tîng tiÒm Èn vµ kh«ng ph¶i bao giê còng x¶y ra khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nhng trong nhiÒu trêng hîp, do tÝnh lÆp l¹i cña rñi ro nªn ngêi ta cã thÓ nhËn biÕt ®îc tÝnh quy luËt cña nã. ChÝnh v× ®iÒu nµy mµ ngêi ta cã thÓ t×m nh÷ng biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro. - Thø ba, rñi ro dï Ýt x¶y ra nhng khi ®· x¶y ra thêng g©y nªn nh÷ng tæn thÊt. ý thøc ®îc ®iÒu nµy, ngêi ta lu«n t×m c¸c biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ tæn thÊt khi rñi ro x¶y ra. Trong c¸c nghiÖp vô cña Ng©n hµng th¬ng m¹i, th× nghiÖp vô tÝn dông lµ nghiÖp vô chøa ®ùng nhiÒu rñi ro nhÊt. Víi ®Æc trng cña ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng - chñ thÓ lµ Ng©n hµng vµ ngêi vay, ®èi tîng lµ tiÒn, víi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ thêi h¹n vay, l·i suÊt - víi quan ®iÓm nh trªn vÒ rñi ro, ta cã thÓ hiÓu rñi ro tÝn dông lµ kh¶ n¨ng kh¸ch hµng kh«ng hoµn tr¶ ®îc nî ®óng thêi h¹n hoÆc kh«ng tr¶ nî cho Ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông lµ mét tÊt yÕu trong kinh doanh Ng©n hµng, nã ®îc thÓ hiÖn trªn hai mÆt: 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thø nhÊt, víi ®Æc ®iÓm kinh doanh tÝn dông, cã s¶n phÈm ®éc quyÒn lµ tiÒn tÖ, kinh doanh tÝn dông Ng©n hµng b¸n “quyÒn sö dông tiÒn tÖ” víi thêi h¹n cho vay vµ gi¸ b¸n lµ l·i suÊt. Ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng cã liªn quan tíi rÊt nhiÒu chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ, cã tÝnh x· héi ho¸ cao, chÝnh v× thÕ, nã còng chÞu t¸c ®éng rÊt lín tõ nhiÒu phÝa nh c¬ chÕ chÝnh s¸ch, m«i trêng kinh doanh. Do vËy, khi cã sù biÕn ®éng trong nÒn kinh tÕ, sù thay ®æi vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch hay m«i trêng kinh doanh ®Òu cã ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng vµ cã thÓ dÉn ®Õn rñi ro. MÆt kh¸c, Ng©n hµng ho¹t ®éng theo ph¬ng ch©m “®i vay ®Ó cho vay”, do ®ã, hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ngêi ®i vay còng cã ¶nh hëng lín ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña Ng©n hµng. Thø hai, thùc tÕ cho thÊy, nh÷ng n¨m 1989 - 1990 ë níc ta hµng lo¹t hîp t¸c x· tÝn dông sôp ®æ, nÒn tµi chÝnh trong tr¹ng th¸i khñng ho¶ng ¶nh hëng ®Õn kinh tÕ x· héi. Trong thêi gian gÇn ®©y, t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n t¹i c¸c Ng©n hµng trong níc còng kh«ng tèt, tû lÖ nî qu¸ h¹n trªn tæng d nî cßn cao, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt. Kh«ng chØ riªng trong níc mµ ngay c¶ ë mét sè níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh NhËt, Anh, Ph¸p... víi c¸c hÖ thèng Ng©n hµng hiÖn ®¹i cã quy m« dù phßng rñi ro lín vÉn x¶y ra nh÷ng tæn thÊt ®¸ng kÓ. Nh vËy, cã thÓ nãi rñi ro trong tÝn dông lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i. VÊn ®Ò lµ lµm sao ®Ó h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng. Muèn vËy, tríc hÕt cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é cña rñi ro tÝn dông th«ng qua mét sè chØ tiªu ®o lêng rñi ro tÝn dông. 2. Mét sè chØ tiªu ®o lêng rñi ro tÝn dông: 2.1. Nî qu¸ h¹n: Nî qu¸ h¹n lµ mét chØ tiªu rÊt quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông cña mét Ng©n hµng. Nî qu¸ h¹n ®îc hiÓu lµ c¸c kho¶n nî mµ ngêi vay kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ®Çy ®ñ hoÆc ®óng h¹n nh ®· cam kÕt víi Ng©n hµng khi ®Õn h¹n tr¶ nî. §Ó xem xÐt møc ®é rñi ro tÝn dông th«ng qua nî qu¸ h¹n, ë níc ta sö dông chØ tiªu sau: D nî qu¸ h¹n Tû lÖ Nî qu¸ h¹n = x 100% Tæng d nî Tû lÖ nµy ph¶n ¸nh lîng ®¬n vÞ tiÒn tÖ Ng©n hµng kh«ng thÓ thu håi ®óng h¹n trong 100 ®¬n vÞ tiÒn tÖ Ng©n hµng ®· cho vay t¹i thêi ®iÓm x¸c ®Þnh. Níc ta hiÖn ®ang sö dông phæ biÕn chØ tiªu nµy ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng tÝn dông cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i. HiÖn nay, nhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng tû lÖ nî qu¸ h¹n < 5% lµ cã thÓ chÊp nhËn ®îc trong ho¹t ®éng tÝn dông vµ ®îc coi lµ ngìng an toµn ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng vµ cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy r»ng do d nî qu¸ h¹n vµ tæng d nî ®îc ®o t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh nªn tû lÖ nî qu¸ h¹n kh«ng ph¶n ¸nh ®óng thùc chÊt chÊt lîng tÝn dông cña Ng©n hµng. Tû lÖ nµy chØ ph¶n ¸nh c¸c kho¶n nî ®· qu¸ thêi h¹n thanh to¸n chø cha ph¶n ¸nh ®îc møc ®é rñi ro cña c¸c kho¶n nî cha ®Õn thêi h¹n 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thanh to¸n. Mét sè c¸c kho¶n nî lo¹i nµy cã thÓ cßn chøa ®ùng nhiÒu rñi ro h¬n c¸c kho¶n nî ®· ®îc x¸c ®Þnh lµ nî qu¸ h¹n. Nî qu¸ h¹n cã thÓ chia ra thµnh nhiÒu lo¹i tuú theo tiªu thøc ®· chän. ViÖc ph©n lo¹i nî qu¸ h¹n cã ý nghÜa trong viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro tÝn dông theo c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau. §ång thêi, ph©n lo¹i nî qu¸ h¹n còng gióp t×m ra c¸c gi¶i ph¸p trong phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro tÝn dông. Theo kh¶ n¨ng thu håi, cã thÓ chia nî qu¸ h¹n thµnh: - Nî qu¸ h¹n th«ng thêng: lµ c¸c kho¶n nî ®Õn ngµy ®¸o h¹n ngêi vay cha tr¶ ®îc nî cho Ng©n hµng nhng kh¶ n¨ng hoµn tr¶ lµ kh¸ cao, sù chËm trÔ trong viÖc tr¶ nî lµ ng¾n. - Nî qu¸ h¹n khã ®ßi (nî khã ®ßi): lµ nh÷ng kho¶n nî ®· qu¸ h¹n mét thêi gian dµi mµ con nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ®Çy ®ñ nî gèc vµ l·i cho Ng©n hµng, kh¶ n¨ng thu håi kho¶n nî nµy lµ thÊp vµ qu¸ tr×nh thu nî thêng gÆp khã kh¨n, phøc t¹p. - Nî qu¸ h¹n kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi (mÊt vèn): lµ nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n mµ Ng©n hµng ®· sö dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó thu nî nhng kh«ng thÓ thu ®ùoc toµn bé hoÆc mét phÇn nî gèc. Con nî kh«ng cßn nguån ®Ó tr¶ nî cho Ng©n hµng c¶ hiÖn t¹i vµ trong t¬ng lai, kh¶ n¨ng thu håi nî cña Ng©n hµng lµ b»ng kh«ng vµ Ng©n hµng x¸c ®Þnh kho¶n nî nµy lµ kh«ng thu håi ®îc. ViÖc ph©n lo¹i c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n theo kh¶ n¨ng thu håi ph¶n ¸nh râ nhÊt vÒ møc ®é rñi ro tÝn dông cña Ng©n hµng. Nî qu¸ h¹n kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi cµng cao th× nguy c¬ mÊt vèn cña Ng©n hµng cµng lín. Theo thêi gian qu¸ h¹n, cã thÓ chia nî qu¸ h¹n thµnh: - Nî qu¸ h¹n díi 6 th¸ng: lµ c¸c kho¶n nî mµ t¹i thêi ®iÓm thèng kª, thêi gian qu¸ h¹n thanh to¸n lµ díi 6 th¸ng vµ ngêi vay vÉn cha thanh to¸n ®Çy ®ñ nî gèc cho Ng©n hµng. - Nî qu¸ h¹n tõ 6 th¸ng ®Õn 12 th¸ng: lµ c¸c kho¶n nî mµ t¹i thêi ®iÓm thèng kª, thêi gian qu¸ h¹n thanh to¸n lµ tõ 6 th¸ng ®Õn 12 th¸ng vµ ngêi vay vÉn cha thanh to¸n ®Çy ®ñ nî gèc cho Ng©n hµng. - Nî qu¸ h¹n trªn 12 th¸ng: lµ c¸c kho¶n nî mµ t¹i thêi ®iÓm thèng kª, thêi gian qu¸ h¹n thanh to¸n lµ trªn 12 th¸ng vµ ngêi vay vÉn cha thanh to¸n ®Çy ®ñ nî gèc cho Ng©n hµng. Nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n díi 6 th¸ng ®îc coi lµ cã ®é rñi ro thÊp, nî qu¸ h¹n tõ 6 - 12 th¸ng ®îc coi lµ cã ®é rñi ro trung b×nh cßn nî qu¸ h¹n trªn 12 th¸ng ®îc coi lµ cã ®é rñi ro cao, cã kh¶ n¨ng g©y mÊt vèn cho Ng©n hµng. 2.2. Tæn thÊt tÝn dông: §©y còng lµ mét chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro tÝn dông cña mét Ng©n hµng th¬ng m¹i. Thùc chÊt, tæn thÊt tÝn dông chÝnh lµ phÇn vèn mµ Ng©n hµng kh«ng thu håi ®îc. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tæn thÊt tÝn dông = Kho¶n cho vay kh«ng thu håi ®îc - Gi¸ trÞ thu håi ®îc 2.3. Rñi ro tÝn dông tiÒm n¨ng: NÕu chØ cho r»ng rñi ro lµ c¸c hËu qu¶ thùc tÕ ®· x¶y ra, ta sÏ chØ hiÓu ®¬n thuÇn kÕt côc cña nã mµ kh«ng hiÓu ®îc râ nguyªn nh©n do ®ã sÏ khã kh¾c phôc chóng. ChÝnh v× vËy, viÖc xem xÐt rñi ro tÝn dông tiÒm n¨ng sÏ gióp ®¸nh gi¸ mét c¸ch toµn diÖn h¬n vÒ rñi ro tÝn dông cña mét Ng©n hµng th¬ng m¹i. ViÖc ®¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông ®· ®îc c¸c níc trªn thÕ giíi ®¸nh gi¸ th«ng qua chØ tiªu: C¸c kho¶n tÝn dông cã chÊt lîng trung b×nh Tæng d nî ¦u ®iÓm cña viÖc sö dông chØ tiªu nµy ®ã lµ nã ®¸nh gi¸ ®îc rñi ro tÝn dông mét c¸ch kh¸ tèt. Trong khi tû lÖ nî qu¸ h¹n chØ ®¸nh gi¸ nh÷ng rñi ro ®· x¶y ra th× chØ tiªu nµy cßn ®¸nh gi¸ ®îc c¶ nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra trong t¬ng lai. Tuy nhiªn, viÖc xem xÐt thÕ nµo lµ c¸c kho¶n tÝn dông cã chÊt lîng trung b×nh th× cÇn ph¶i cã tiªu thøc xÕp h¹ng thèng nhÊt. HiÖn nay ë níc ta cha ¸p dông chØ tiªu nµy v× cha cã tiªu thøc xÕp h¹ng c¸c kho¶n tÝn dông. 3. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông t¹i c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam: TÝn dông Ng©n hµng gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ còng nh ®èi víi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i. MÆt kh¸c, tÝn dông Ng©n hµng l¹i lµ lÜnh vùc tiÒm Èn nhiÒu rñi ro nhÊt trong sè c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. V× vËy, viÖc t×m hiÓu râ c¸c nguyªn nh©n g©y ra rñi ro trong nghiÖp vô tÝn dông Ng©n hµng lµ mét ®iÒu mµ c¸c nhµ Ng©n hµng cÇn ph¶i quan t©m lµm râ ®Ó tõ ®ã cã c¬ së ®a ra c¸c gi¶i ph¸p hîp lý nh»m ng¨n ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro. Víi quan ®iÓm vÒ rñi ro tÝn dông nh ®· tr×nh bµy ë trªn, cã thÓ tæng kÕt c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra rñi ro tÝn dông cho c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i theo hai nhãm: nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan. 3.1. Nhãm nguyªn nh©n kh¸ch quan: Trong c¸c nguyªn nh©n g©y ra rñi ro tÝn dông cho ng©n hµng th× nhãm nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ nh÷ng nguyªn nh©n khã phßng tr¸nh nhÊt thËm chÝ lµ bÊt kh¶ kh¸ng. Nh÷ng nguyªn nh©n nµy thêng kh«ng trùc tiÕp ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng nhng nã l¹i cã ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c kh¸ch hµng cña ng©n hµng, tõ ®ã gi¸n tiÕp ¶nh hëng ®Õn ng©n hµng. Tæn thÊt tÝn dông do nh÷ng nguyªn nh©n nµy g©y ra thêng chiÕm tû träng kh«ng lín. C¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan bao gåm: 3.1.1. M«i trêng tù nhiªn: Nãi chung m«i trêng tù nhiªn kh«ng t¸c dông trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng mµ vai trß cña nã thÓ hiÖn qua sù t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp mµ ho¹t ®éng cña chóng phô thuéc vµo m«i trêng tù nhiªn nh c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c¸c 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ngµnh n«ng nghiÖp, ng nghiÖp, dich vô. §iÒu kiÖn tù nhiªn diÔn biÕn thuËn lîi hay bÊt lîi sÏ ¶nh hëng tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, do ®ã ¶nh hëng tíi kh¶ n¨ng tr¶ nî cho ng©n hµng. 3.1.2. M«i trêng kinh tÕ: Lµ mét tÕ bµo trong nÒn kinh tÕ, sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng còng nh doanh nghiÖp chÞu ¶nh hëng rÊt nhiÒu cña m«i trêng kinh tÕ. Sù biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ tèt hay xÊu sÏ lµm cho hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng vµ doanh nghiÖp biÕn ®éng theo chiÒu híng t¬ng tù. §Æc biÖt, trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ ho¸ m¹nh mÏ nh hiÖn nay, ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng vµ doanh nghiÖp kh«ng chØ chÞu ¶nh hëng cña m«i trêng kinh tÕ trong níc mµ c¶ m«i trêng kinh tÕ quèc tÕ. Nh÷ng t¸c ®éng do m«i trêng kinh tÕ g©y ra cã thÓ lµ trùc tiÕp víi ng©n hµng (VÝ dô: nh÷ng rñi do thay ®æi tû gi¸, l·i xuÊt, l¹m ph¸t lµm cho ng©n hµng bÞ thiÖt vÒ thu nhËp) hoÆc gi¸n tiÕp t¸c ®éng xÊu ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Òu cã thÓ lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông. 3.1.3. M«i trêng ph¸p lý: §©y còng lµ mét nh©n tè quan träng ¶nh hëng tíi kh¶ n¨ng ph¸t sinh rñi ro tÝn dông cña ng©n hµng. HÖ thèng ph¸p luËt quèc gia víi c¸c bé luËt vµ v¨n b¶n díi luËt cha ®îc ®Çy ®ñ ®ång bé, kh«ng b¶o ®¶m m«i trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh còng lµ mét nguyªn nh©n trîc tiÕp dÉn ®Õn rñi ro trong s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, g©y nªn c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cho ng©n hµng. Bªn c¹nh ®ã, m«i trêng ph¸p lý kh«ng chÆt chÏ, nhiÒu khe hë vµ bÊt cËp sÏ t¹o c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp yÕu kÐm lµm ¨n bÊt chÝnh, lõa ®¶o lÉn nhau vµ lõa ®¶o ng©n hµng. §ång thêi, m«i trêng ph¸p lý kh«ng æn ®Þnh còng khiÕn c¸c nhµ ®Çu t trung thùc e dÌ, kh«ng d¸m m¹nh d¹n ®Çu t ph¸t triÓn kinh doanh, do ®ã h¹n chÕ vÒ nhu cÇu vèn tÝn dông ng©n hµng. Thùc tÕ cho thÊy, víi hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng nÕu nh kh«ng ®Çy ®ñ chÆt chÏ, nhÊt lµ trong c¸c quan hÖ tÝn dông quèc tÕ, sÏ cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro cho c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i. §èi víi ViÖt Nam ®©y còng lµ mét h¹n chÕ. HÖ thèng ph¸p luËt quèc gia víi c¸c bé luËt vµ v¨n b¶n díi luËt cha ®Çy ®ñ, ®ång bé, cha ®¶m b¶o m«i trêng kinh doanh, c¹nh tranh lµnh m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp, dÉn ®Õn rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, g©y nªn c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cho Ng©n hµng. 3.1.4. Sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc: §©y còng lµ mét nguyªn nh©n g©y ra rñi ro tÝn dông ng©n hµng. Trong trêng hîp cã sù thay ®æi vÒ chÝnh trÞ, ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é, luËt ph¸p cña Nhµ níc hoÆc thay ®æi ®Þa giíi hµnh chÝnh c¸c ®Þa ph¬ng, sù s¸t nhËp hay t¸ch ra cña c¸c Bé ngµnh trong nÒn kinh tÕ sÏ cã thÓ t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng hoµn tr¶ tÝn dông cña kh¸ch hµng ®èi víi ng©n hµng. Do tÝnh chÊt ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng cã liªn quan ®Õn rÊt nhiÒu Bé, ngµnh vµ lÜnh vùc kh¸c nhau. V× vËy, mçi thay ®æi vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc còng ®Òu t¸c ®éng tíi kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng tÝn dông, mét ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu cña ng©n hµng. 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3.2. Nhãm nguyªn nh©n chñ quan: 3.2.1. VÒ phÝa kh¸ch hµng: Nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh vµ cæ ®iÓn nhÊt g©y ra rñi ro tÝn dông. Ngêi vay cã thÓ do nhiÒu lý do kh¸c nhau mµ kh«ng thÓ thùc hiÖn tr¶ nî ng©n hµng ®óng h¹n. Nh×n chung nguyªn nh©n nµy cã thÓ n¾m b¾t vµ h¹n chÕ ®îc nÕu ng©n hµng thùc hiÖn tèt viÖc sµng läc kh¸ch hµng, kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ qu¶n lý kh¸ch hµng tríc, trong vµ sau khi ph¸t tiÒn vay cho kh¸ch hµng. Nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng ®îc xem xÐt trªn c¸c mÆt sau: - Kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông kho¶n vay cßn h¹n chÕ. Khi cho vay th× ng©n hµng tr«ng ®îi kho¶n tr¶ nî sÏ ®îc lÊy tõ chÝnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña dù ¸n chø kh«ng ph¶i b»ng c¸ch ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè. §iÒu nµy l¹i phô thuéc vµo hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ sö dông vèn vay cña doanh nghiÖp. Khi lËp c¸c ph¬ng ¸n kinh doanh, dù ¸n ®Çu t nÕu doanh nghiÖp kh«ng tÝnh hÕt nh÷ng biÕn ®éng thô trêng sÏ cã thÓ dÉn ®Õn thua lç, kh«ng tr¶ ®îc nî cho ng©n hµng. MÆt kh¸c, viÖc sö dông vèn vay cña doanh nghiÖp còng ph¶i ®óng môc ®Ých, ph©n phèi cã hiÖu qu¶ nÕu kh«ng ®ång vèn mµ doanh nghiÖp sö dông sÏ kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ cao, thËm chÝ thua lç dÉn ®Õn rñi ro cho ng©n hµng. - N¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp yÕu kÐm. N¨ng lùc tµi chÝnh lµ chØ tiªu c¬ b¶n thÓ hiÖn t×nh tr¹ng søc khoÎ cña mét doanh nghiÖp, tõ ®ã mµ x¸c ®Þnh ®îc kh¶ n¨ng tr¶ nî cho ng©n hµng. KÕ ho¹ch tr¶ nî cña doanh nghiÖp còng sÏ bÞ ¶nh hëng nÕu doanh nghiÖp ph¶i thanh to¸n nh÷ng kho¶n chi nhÊt thêi qu¸ lín nh thanh to¸n thuÕ, tiÒn l¬ng... hoÆc c¬ cÊu vèn ®Çu t cña doanh nghiÖp kh«ng hîp lý ®Òu cã thÓ g©y nªn khã kh¨n trong viÖc tr¶ nî ng©n hµng ®óng h¹n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông. - §¹o ®øc, thiÖn chÝ cña kh¸ch hµng: VÊn ®Ò næi lªn ë ®©y lµ chän lùa ®èi nghÞch vµ ®éng c¬ kh«ng trong s¹ch cña ngêi vay. Trong nh÷ng giao dÞch diÔn ra trªn c¸c thÞ trêng tµi chÝnh, mét bªn thêng kh«ng biÕt tÊt c¶ nh÷ng g× mµ hä cÇn ph¶i biÕt vÒ bªn kia ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. Sù kh«ng c©n b»ng vÒ th«ng tin mµ mçi bªn cã ®îc ®îc gäi lµ th«ng tin kh«ng c©n xøng. VÝ dô: trong ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng, ngêi ®i vay thêng cã th«ng tin tèt h¬n vÒ lîi tøc tiÒm Èn vµ rñi ro kÌm theo víi dù ¸n ®Çu t mµ hä cã dù kiÕn tiÕn hµnh so víi Ng©n hµng. ViÖc thiÕu th«ng tin t¹o ra nh÷ng vÊn ®Ò trong hÖ thèng tµi chÝnh ë hai mÆt: tríc khi cuéc giao dÞch diÔn ra vµ sau khi cuéc giao dÞch diÔn ra. Chän lùa ®èi nghÞch lµ vÊn ®Ò do th«ng tin kh«ng c©n xøng t¹o ra tríc khi diÔn ra cuéc giao dÞch. Chän lùa ®èi nghÞch x¶y ra trªn c¸c thÞ trêng tµi chÝnh khi nh÷ng ngêi ®i vay cã nhiÒu kh¶ n¨ng t¹o ra mét kÕt côc kh«ng mong muèn (®èi nghÞch) - tøc lµ rñi ro kh«ng tr¶ ®îc nî - lµ nh÷ng ngêi tÝch cùc t×m vay nhÊt vµ do vËy lµ cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®îc lùa chän nhÊt. Do viªc chän lùa ®èi nghÞch khiÕn dÔ cã thÓ lµ c¸c mãn cho vay ®îc thùc hiÖn cho nh÷ng trêng hîp rñi ro kh«ng tr¶ ®îc nî, nh÷ng ngêi cho vay cã thÓ quyÕt ®Þnh kh«ng cho vay mÆc dï cã nh÷ng trêng hîp cã thÓ tr¶ ®îc nî. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Rñi ro ®¹o ®øc lµ mét vÊn ®Ò do th«ng tin kh«ng c©n xøng t¹o ra sau khi cuéc giao dÞch diÔn ra. Rñi ro ®¹o ®øc x¶y ra khi ngêi cho vay ph¶i chÞu mét rñi ro lµ ngêi vay cã ý muèn thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng tèt (thiÕu ®¹o ®øc) xÐt theo quan ®iÓm cña ngêi cho vay, bëi v× nh÷ng ho¹t ®éng nµy Ýt cã kh¶ n¨ng ®Ó mãn vay nµy hoµn tr¶. Do rñi ro ®¹o ®øc gi¶m bít x¸c suÊt hoµn tr¶ ®îc vèn nªn ngêi cho vay cã thÓ quyÕt ®Þnh th«i kh«ng cho vay n÷a. Rñi ro ®¹o ®øc n¶y sinh trong thÞ trêng vay nî bëi v× nh÷ng ngêi vay tiÒn cã ý muèn thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng mong muèn theo quan ®iÓm cña ngêi cho vay, trong t×nh tr¹ng nh vËy, dÔ cã thÓ lµ ngêi cho vay nµy sÏ vÞ ®Æt vµo sù rñi ro vÒ vì nî. Khi nh÷ng ngêi vay ®· cã mãn tiÒn vay, v× môc ®Ých lîi nhuËn, hä dÔ cã thÓ ®Çu t sai môc ®Ých vµo nh÷ng dù ¸n cã møc ®é rñi ro cao. Tuy nhiªn, sù rñi ro nµy khiÕn cho hä khã cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ l¹i mãn tiÒn vay. Trong quan hÖ tÝn dông, muèn cã hiÖu qu¶ cao ®ßi hái ph¶i cã sù hîp t¸c tõ c¶ hai phÝa ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay. NÕu nh kh¸ch hµng kh«ng cã thiÖn chÝ th× sÏ rÊt khã kh¨n cho ng©n hµng trong viÖc thu håi nî. Sù thiÕu thiÖn chÝ cña kh¸nh hµng cã thÓ biÓu hiÖn trùc tiÕp trong quan hÖ tÝn dông víi ng©n hµng nh cè t×nh sö dông vèn sai môc ®Ých, t×m c¸ch lõa ®¶o ng©n hµng, hoÆc còng cã thÓ lµ c¸c hµnh vi gi¸n tiÕp ¶nh hëng tíi chÊt lîng TDNH nh kinh doanh tr¸i ph¸p luËt, lõa ®¶o chiÕm dông vèn lÉn nhau. TÊt c¶ c¸c hµnh vi ®ã ®Òu cã thÓ mang l¹i sù rñi ro cho ng©n hµng. 3.2.2. VÒ phÝa ng©n hµng: C¸c nguyªn nh©n g©y ra rñi ro tÝn dông xuÊt ph¸t tõ phÝa ng©n hµng thêng chiÕm tû träng nhá. C¸c nguyªn nh©n nµy thêng x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cho vay, thÓ hiÖn qua c¸c mÆt sau: a. Trong giai ®o¹n xÐt duyÖt: Trong giai ®o¹n nµy, c¸n bé tÝn dông cÇn ph¶i ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng tríc khi cho vay. ViÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ®îc dùa trªn mét sè chØ tiªu nh uy tÝn cña kh¸ch hµng, n¨ng lùc qu¶n lý kinh doanh, n¨ng lùc tµi chÝnh... Giai ®o¹n nµy cã thÓ tiÒm Èn sù rñi ro do c¸c nguyªn nh©n sau: Thø nhÊt lµ sù h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng ph©n tÝch cña c¸n bé tÝn dông. NÕu yÕu vÒ chuyªn m«n, c¸c c¸n bé Ng©n hµng kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vÒ kh¸ch hµng vµ dù ¸n vay vèn, tõ ®ã sÏ lµm ph¸t sinh nh÷ng hîp ®ång tÝn dông kÐm an toµn. Møc ®é rñi ro trong trêng hîp nµy sÏ ngµy cµng t¨ng dÇn trong suèt qu¸ tr×nh kÓ tõ khi xÐt duyÖt ®Õn khi gi¸m s¸t vµ cuèi cïng lµ thu nî. Thø hai, g¾n liÒn víi sù h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng ph©n tÝch lµ vÊn ®Ò phÈm chÊt ®¹o ®øc cña c¸n bé. §¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông lµ mét c«ng viÖc hÕt søc phøc t¹p. §Æc thï nghÒ nghiÖp buéc mét c¸n bé tÝn dông võa ph¶i cã tr×nh ®é vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt. Tríc sù c¸m dç cña vËt chÊt, nhiÒu c¸n bé tÝn dông ®· sa ng·. Hä cã thÓ hµnh ®éng v« nguyªn t¾c, v« tæ chøc, lµm tr¸i quy ®Þnh, g©y nh÷ng tæn thÊt to lín cho Ng©n hµng. Do thùc tÕ thu nhËp cña c¸n bé tÝn dông hiÖn nay ë c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam cßn thÊp, cµng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hä kh«ng thËt sù g¾n bã víi lîi Ých cña Ng©n hµng. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thø ba, vÊn ®Ò tµi s¶n thÕ chÊp còng lµ mét nguyªn nh©n g©y rñi ro quan träng cho c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ë ViÖt Nam. Phæ biÕn ë ViÖt Nam hiÖn nay, lu«n cã t tëng cho r»ng cho vay cã tµi s¶n thÕ chÊp lµ an toµn nhÊt. Bëi khi mãn vay kh«ng ®îc hoµn tr¶, Ng©n hµng chØ viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó thu håi vèn. Nhng trªn thùc tÕ chÝnh viÖc qu¸ tin tëng vµo tµi s¶n thÕ chÊp ®· g©y ra nh÷ng h¹n chÕ lín trong ho¹t ®éng cho vay cña c¸c Ng©n hµng. Cã thÓ thÊy ®iÒu nµy qua mét sè nÐt chÝnh nh sau: - HiÖn nay c¸c tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó vay vèn Ng©n hµng cßn thiÕu c¸c yÕu tè ph¸p lý, g©y nhiÒu khã kh¨n cho Ng©n hµng. ë ViÖt Nam hiÖn nay, m«i trêng ph¸p lý vÒ thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n cha ®Çy ®ñ, LuËt së h÷u cha râ rµng, cha cã c¬ quan nµo cÊp chøng th së h÷u tµi s¶n vµ qu¶n lý qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch së h÷u tµi s¶n nªn tÊt c¶ tµi s¶n cña doanh nghiÖp Nhµ níc vµ cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh kh«ng cã chøng nhËn së h÷u. V× vËy, rÊt khã kh¨n cho Ng©n hµng khi ®em nh÷ng tµi s¶n thÕ chÊp nh vËy ra xö lý. H¬n n÷a, còng chÝnh t×nh tr¹ng láng lÎo trong c«ng chøng hå s¬ tµi s¶n mµ ®· x¶y ra t×nh tr¹ng lõa ®¶o, mét tµi s¶n ®îc ®em ra thÕ chÊp t¹i nhiÒu Ng©n hµng. - Ngay c¶ khi tµi s¶n thÕ chÊp lµ hîp ph¸p th× rñi ro tÝn dông ®èi víi nh÷ng dù ¸n ®îc xÐt duyÖt vÉn x¶y ra khi gi¸ trÞ cña tµi s¶n thÕ chÊp ®îc ®Þnh gi¸ qu¸ cao hay cã nh÷ng biÕn ®éng ®ét ngét vÒ gi¸. H¬n n÷a, mét khi rñi ro x¶y ra, chi phÝ cho viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n lµ kh«ng nhá. Nh÷ng tµi s¶n thÕ chÊp cña c¸c doanh nghiÖp lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ... phÇn lín ®Òu cò kü l¹c hËu, ®em ph¸t m¹i ®Ó thu håi vèn còng ph¶i mÊt tíi hµng n¨m. §èi víi c¸c tµi s¶n thÕ chÊp lµ bÊt ®éng s¶n th× l¹i phô thuéc vµo biÕn ®éng gi¸ cña thÞ trêng bÊt ®éng s¶n vµ quy ho¹ch cña Nhµ níc. Mét thùc tÕ n÷a lµ nhiÒu trêng hîp tµi s¶n thÕ chÊp mang tÝnh ®Æc thï cña doanh nghiÖp. VÝ dô nh liªn hiÖp ®êng s¾t mang toa tÇu ra ®Ó thÕ chÊp. Trêng hîp nh vËy nÕu cã ph¶i ph¸t m¹i th× Ng©n hµng còng ®µnh bã tay. Nh÷ng h¹n chÕ nªu trªn khiÕn vÊn ®Ò thÕ chÊp tµi s¶n trë thµnh mét nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn rñi ro cho c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam thêi gian qua. §iÒu nµy cã vÎ nh mét nghÞch lý bëi thÕ chÊp ®îc ¸p dông víi môc tiªu h¹n chÕ rñi ro. Tuy nhiªn, thùc chÊt lu«n ph¶i hiÓu r»ng thÕ chÊp kh«ng ph¶i lµ tiªu chuÈn hµng ®Çu ®Ó b¶o ®¶m an toµn tÝn dông. b. Trong giai ®o¹n gi¸m s¸t tiÒn vay: Gi¸m s¸t lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó phßng ngõa rñi ro ®¹o ®øc. ViÖc gi¸m s¸t sÏ gióp Ng©n hµng kiÓm so¸t ®îc hµnh vi cña ngêi vay vèn, ®¶m b¶o ®ång vèn ®îc sö dông hiÖu qu¶, ®óng môc ®Ých. NÕu viÖc gi¸m s¸t kh«ng ®îc thùc hiÖn thêng xuyªn vµ chÆt chÏ, nhiÒu kh¶ n¨ng kh¸ch hµng sÏ sö dông vèn vµo nh÷ng môc ®Ých phiªu lu lµm ph¸t sinh rñi ro tÝn dông. Tuy nhiªn, thùc tÕ ë ViÖt Nam cho thÊy, hÖ thèng kiÓm so¸t cña c¸c Ng©n hµng yÕu kÐm vµ láng lÎo khiÕn cho nhiÒu kho¶n tÝn dông ®îc tËp trung qu¸ lín vµo mét vµi ®èi tîng vay, lµm nguy c¬ tæn thÊt tÝn dông cña Ng©n hµng t¨ng cao, phô thuéc vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña chÝnh nh÷ng kh¸ch hµng nµy. MÆt kh¸c, sù hîp t¸c gi÷a Ng©n hµng th¬ng m¹i vµ trung t©m th«ng tin tÝn dông kh«ng ®ång bé vµ cha ®¹t hiÖu qu¶ cao. ThËm chÝ, mét sè Ng©n hµng th¬ng m¹i v× sî c¹nh tranh nªn ®· kh«ng th«ng tin cho trung t©m th«ng tin tÝn 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 dông, vµ ®iÒu ®ã dÉn tíi viÖc t×m hiÓu kh¸ch hµng cã quan hÖ vay nî t¹i nhiÒu tæ chøc tÝn dông rÊt khã kh¨n. V× thÕ, Ng©n hµng rÊt khã gi¸m s¸t kh¸ch hµng vÒ viÖc sö dông tiÒn vay. Bªn c¹nh ®ã, c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i cßn cha cã ®îc mét ph¬ng ph¸p gi¸m s¸t kh¸ch hµng khoa häc vµ cã hiÖu qu¶. Nç lùc cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ cÇn ph¶i x©y dùng mét ph¬ng ph¸p gi¸m s¸t khoa häc ®Ó lu«n ®¶m b¶o ®îc sù an toµn cho m×nh vµ cho kh¸ch hµng. c. Trong giai ®o¹n thu nî: Xö lý nî qu¸ h¹n cøng nh¾c, kh«ng hiÖu qu¶ vµ cha thùc sù hîp t¸c víi ngêi vay lµ nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn sù gia t¨ng cña sè nî qu¸ h¹n, sè nî khã ®ßi trong giai ®o¹n nµy. §iÒu nµy g©y ¶nh hëng ®Õn lîi Ých tríc m¾t vµ l©u dµi cña Ng©n hµng. ViÖc xö lý thu nî cøng nh¾c theo hîp ®ång mµ kh«ng chó ý ®Õn ®iÒu kiÖn cña ngêi vay cã thÓ ®Èy kh¸ch hµng ®Õn mét hoµn c¶nh khã kh¨n h¬n vµ hoµn toµn mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî. Ngoµi ra, viÖc Ng©n hµng xö lý cøng nh¾c theo hîp ®ång, kh«ng thùc sù hîp t¸c víi kh¸ch hµng sÏ lµm Ng©n hµng mÊt ®i nhiÒu ®èi t¸c kinh doanh l©u dµi. Vµ v× thÕ, Ng©n hµng sÏ dÇn thu hÑp thÞ phÇn cña chÝnh m×nh. Trong nhiÒu trêng hîp, nÕu Ng©n hµng cã sù hîp t¸c chÆt chÏ cïng xö lý víi c¸c kh¸ch hµng c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cña hä th× cã thÓ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng sÏ s¸ng sña h¬n, Ng©n hµng sÏ cã nhiÒu kh¶ n¨ng thu håi ®îc vèn. 4. T¸c ®éng cña rñi ro tÝn dông: Rñi ro tÝn dông cña Ng©n hµng th¬ng m¹i x¶y ra do nhiÒu nguyªn nh©n, khiÕn cho Ng©n hµng kh«ng thÓ thu håi ®îc nî khi ®Õn h¹n. Nhng dï lµ do nguyªn nh©n nµo th× rñi ro tÝn dông còng g©y ra nh÷ng t¸c ®éng xÊu tíi b¶n th©n Ng©n hµng vµ ®èi víi c¶ nÒn kinh tÕ. ViÖc ¶nh hëng nhiÒu hay Ýt cßn tuú thuéc vµo møc ®é rñi ro tÝn dông. 4.1. T¸c ®éng cña rñi ro tÝn dông ®Õn Ng©n hµng: Tríc hÕt, rñi ro tÝn dông khi x¶y ra sÏ cã t¸c ®éng xÊu tíi t×nh h×nh tµi chÝnh cña Ng©n hµng. Nh ®· biÕt, ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n vµ thêng xuyªn nhÊt cña Ng©n hµng th¬ng m¹i, phÇn lín thu nhËp cña Ng©n hµng cã ®îc lµ tõ ho¹t ®éng tÝn dông. V× vËy, khi x¶y ra rñi ro tÝn dông sÏ ¶nh hëng trùc tiÕp tíi lîi nhuËn cña Ng©n hµng. Khi ph¸t sinh c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n, Ng©n hµng sÏ ph¶i cã c¸c kho¶n chi phÝ ®Ó qu¶n lý, gi¸m s¸t, thu nî, chi phÝ thanh lý ph¸t m¹i tµi s¶n trong t¬ng lai nÕu kh«ng thu ®îc nî. §ång thêi, kho¶n nî nµy ®ãng b¨ng, kh«ng cßn ®em l¹i thu nhËp cho Ng©n hµng hoÆc rÊt Ýt, kh«ng ®¸ng kÓ, trong khi Ng©n hµng vÉn ph¶i tr¶ l·i cho c¸c kho¶n tiÒn huy ®éng ®îc, ®iÒu nµy lµm gi¶m lîi nhuËn cña Ng©n hµng. MÆt kh¸c, khi x¶y ra rñi ro tÝn dông th× kh«ng chØ lµm gi¶m thu nhËp tõ ho¹t ®éng tÝn dông mµ cßn cã t¸c ®éng lín lµm gi¶m thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cña Ng©n hµng, bëi lÏ ho¹t ®éng tÝn dông cã t¸c ®éng rÊt lín tíi c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña Ng©n hµng. NÕu ho¹t ®éng tÝn dông ®îc më réng, chÊt lîng tÝn dông ®îc n©ng cao th× sÏ thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng kh¸c ph¸t triÓn, ngîc l¹i, sÏ k×m h·m c¸c ho¹t ®éng kh¸c lµm gi¶m lîi nhuËn, g©y ¶nh hëng xÊu tíi t×nh h×nh tµi chÝnh cña Ng©n hµng. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Rñi ro tÝn dông x¶y ra thêng t¹o cho Ng©n hµng nh÷ng tæn thÊt vÒ tµi chÝnh. Nhng nh÷ng thiÖt h¹i vÒ uy tÝn cña Ng©n hµng, vÒ mÊt lßng tin cña x· héi lµ nh÷ng tæn thÊt cßn lín h¬n rÊt nhiÒu lÇn. Mét Ng©n hµng nÕu gÆp nhiÒu rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông mµ kh«ng kh¾c phôc ®îc sÏ g©y mÊt lßng tin cña c¸c ®èi t¸c trong kinh doanh còng nh cña nh÷ng ngêi göi tiÒn t¹i Ng©n hµng. Khi ®· mÊt lßng tin cña ®èi t¸c kinh doanh còng nh cña nh÷ng ngêi göi tiÒn th× tÊt nhiªn thÞ phÇn cña Ng©n hµng ®ã sÏ bÞ gi¶m, nguån huy ®éng còng gi¶m vµ do ®ã Ng©n hµng sÏ l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n. §Æc biÖt nguy hiÓm h¬n khi nh÷ng ngêi göi tiÒn t¹i Ng©n hµng cã xu híng rót tiÒn ra, nÕu trong trêng hîp ®ã Ng©n hµng kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó xö lý tèt th× rÊt cã thÓ Ng©n hµng sÏ bÞ ph¸ s¶n vµ sÏ g©y ¶nh hëng xÊu lan ra trong toµn hÖ thèng Ng©n hµng vµ nÒn kinh tÕ. 4.2. T¸c ®éng cña rñi ro tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ: TÝn dông Ng©n hµng cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc ®iÒu hoµ vèn trong nÒn kinh tÕ vµ trong sù thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Rñi ro tÝn dông x¶y ra lµm Ng©n hµng chËm hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi ®îc vèn ®Ó tiÕp tôc cho vay, do ®ã rñi ro tÝn dông lµm gi¶m vßng quay sö dông vèn cña Ng©n hµng, gi¶m kh¶ n¨ng cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng Ng©n hµng cã tÝnh chÊt x· héi ho¸ cao, ho¹t ®éng cña mét Ng©n hµng cã ¶nh hëng ®Õn c¸c Ng©n hµng kh¸c. Khi mét Ng©n hµng ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng rñi ro tÝn dông cao, sÏ ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña Ng©n hµng, dÉn ®Õn mÊt lßng tin cña ®èi t¸c kinh doanh vµ cña c«ng chóng. Lóc ®ã rÊt cã thÓ Ng©n hµng sÏ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ®iÒu nµy sÏ g©y ra ph¶n øng lan truyÒn trong toµn hÖ thèng Ng©n hµng, t¸c ®éng xÊu tíi nÒn kinh tÕ trong níc. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch¬ng II Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông vµ rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch I NH§T&PT ViÖt Nam I. Kh¸i qu¸t chung vÒ Së Giao DÞch I Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam: 1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn: LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Së giao dÞch mét phÇn g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng NH§T&PT ViÖt nam. Chóng ta cã thÓ chia thµnh 3 giai ®o¹n chÝnh sau: Giai ®o¹n 1957- 1990: §©y lµ giai ®o¹n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn NH§T&PT ViÖt nam. Ngµy 26 th¸ng 4 n¨m 1957, Thñ tíng ChÝnh phñ ký nghÞ ®Þnh 177 - TTG thµnh lËp “Ng©n hµng kiÕn thiÕt ViÖt nam” t¹i Bé Tµi ChÝnh thay thÕ cho “Vô cÊp ph¸t vèn kiÕn thiÕt c¬ b¶n”. Ng©n hµng cã nhiÖm vô chñ yÕu lµ thanh to¸n vµ qu¶n lý vèn do nhµ níc cÊp cho kiÕn thiÕt c¬ b¶n, nh»m thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ hç trî c«ng cuéc chiÕn ®Êu vµ b¶o vÖ tæ quèc. Tõ n¨m 19571981, ng©n hµng lµ mét c¬ quan cña Bé tµi chÝnh. Thêi ®iÓm nµy, ho¹t ®éng cña ng©n hµng nÆng vÒ kiÓm so¸t vµ thanh to¸n c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n h¬n lµ cho vay, nÆng vÒ ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý tríc vµ trong khi cung øng vèn, coi nhÑ qu¶n lý sau khi cung øng vèn. Ng©n hµng kh«ng mang b¶n chÊt cña mét “Ng©n hµng”. Ngµy 24 th¸ng 6 n¨m 1981, Héi ®ång ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh sè 259 - CP vÒ viÖc chuyÓn Ng©n hµng kiÕn thiÕt ViÖt nam trùc thuéc Bé Tµi chÝnh thµnh “Ng©n hµng §Çu t vµ X©y dùng ViÖt nam” trùc thuéc Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt nam. Víi quyÕt ®Þnh nµy ng©n hµng ®îc tæ chøc cña doanh nghiÖp quèc doanh, nhiÖm vô míi cña ng©n hµng lµ thu hót vµ qu¶n lý c¸c nguån vèn dµnh cho ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n c¸c c«ng tr×nh kh«ng do ng©n s¸ch cÊp hoÆc kh«ng ®ñ vèn tù cã, ®¹i lý thanh to¸n vµ kiÓm so¸t c¸c c«ng tr×nh thuéc diÖn ng©n s¸ch ®Çu t. Ng©n hµng vÉn cha thùc hiÖn nhiÖm vô kinh doanh. Ngµy 14 th¸ng 11 n¨m 1990 chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp NH§T&PT thay thÕ cho ng©n hµng ®Çu t vµ kiÕn thiÕt cò. B©y giê ng©n hµng cã chøc n¨ng huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n trong níc vµ ngoµi níc vµ nhËn vèn tõ ng©n s¸ch nhµ níc cho vay c¸c dù ¸n chñ yÕu trong lÜnh vùc ®Çu t vµ ph¸t triÓn. Giai ®o¹n 1991-1997: §©y lµ giai ®o¹n ra ®êi vµ t×m híng ®i cho Së giao dÞch. C¨n cø vµ §iÒu lÖ tæ chøc, ho¹t ®éng cña NH§T&PT ViÖt nam ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh 349Q§/NH5 ngµy 16/10/1997 cña Thèng ®èc ng©n hµng Nhµ níc ViÖt nam. C¨n cø quyÕt ®Þnh 76/ Q§ - TCCB ngµy 28/3/1991 cña Tæng gi¸m ®èc NH§T&PT ViÖt nam vÒ viÖc thµnh lËp Së giao dÞch NH§T&PT ViÖt nam. Theo ®Ò nghÞ cña trëng phßng tæ chøc hµnh chÝnh Së giao dÞch NH§T&PT ViÖt nam. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong thêi gian nµy, Së giao dÞch NH§T&PT ViÖt nam lµ mét ®¬n vÞ phô thuéc thùc hiÖn cho vay, nhËn göi tõ trªn xuèng. Mäi ho¹t ®éng cña Së giao dÞch ®Òu mang tÝnh bao cÊp thùc hiÖn theo chØ thÞ (Së giao dÞch chñ yÕu cho vay ®èi víi c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ do NH§T&PT TW chØ ®Þnh) lç, l·i kh«ng tù h¹ch to¸n, vµ kh«ng tù chÞu tr¸ch nhiÖm. Chñ yÕu do ng©n hµng mÑ ®ì ®Çu. Giai ®o¹n 1998 ®Õn nay: §©y lµ giai ®o¹n Së giao dÞch cã bíc chuyÓn biÕn lín thËt sù t¸ch ra trë thµnh mét ng©n hµng h¹ch to¸n ®éc lËp. N¨m 1998- 1999, mÆc dï ®· chÝnh thøc ®îc t¸ch ra nhng Së giao dÞch vÉn cßn mang dÊu Ên cña sù bao cÊp, chØ thÞ. Mét sè chØ tiªu vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña Së nh: nî, lîi nhuËn, d nî, l¬ng, chi phÝ ®Òu do NH§T&PT ViÖt nam ®Ò ra vµ ¸p ®Æt cho Së. N¨m 2000, c¸c chØ tiªu ®Ò ra trªn kh«ng cßn, tuy vËy mét sè dù ¸n lín tõ tríc vÉn cßn kÐo dµi ®Õn nay. Trong ®ã cã nhiÒu dù ¸n vÉn cßn mang tÝnh bao cÊp chØ thÞ. N¨m 2001, ®©y lµ n¨m mµ Së giao dÞch chÝnh thøc trë thµnh mét ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp cã quyÒn tù chñ thùc sù trong mäi ho¹t ®éng kinh doanh. 2. C¬ cÊu tæ chøc: Cho ®Õn nay, Së giao dÞch gåm cã 11 phßng ban, mét chi nh¸nh Gia l©m. Ban gi¸m ®èc S¬ ®å c¬ cÊu tæ chøc Së giao dÞch I NH§T&PT KÕ To¸n Tµi chÝnh Qu¶n Lý Kh¸ch Hµng TÝn dông Hµnh ChÝnh Kho quü Giao dÞch Nguån Vèn Kinh doanh KiÓm Tra KiÓm To¸n Néi bé Chi nh¸nh Gia l©m KÕ To¸n TÝn dông 20Nguån Vèn Thanh To¸n Quèc TÕ Hµnh chÝnh Thanh To¸n quèc tÕ §iÖn to¸n
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan