Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Hiện đại hóa hoạt động thông tin và thư viện tại trường đại học dân lập phương đ...

Tài liệu Hiện đại hóa hoạt động thông tin và thư viện tại trường đại học dân lập phương đông đáp ứng yêu cầu đào tạo tín chỉ

.PDF
87
438
110

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------------------- PHAN CÚC PHƯƠNG HIỆN ĐẠI HÓA HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN VÀ THƯ VIỆN TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC DÂN LẬP PHƯƠNG ĐÔNG ĐÁP ỨNG NHU CẦU ĐÀO TẠO TÍN CHỈ Chuyên ngành: Khoa học Thư viện Mã số: 60 32 20 LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN – THƯ VIỆN Hà Nội – 2010 1 MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................ 4 MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 5 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................... 5 2. Tình hình nghiên cứu ....................................................................... 7 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu................................................... 11 3.1 Mục đích nghiên cứu .................................................................... 11 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................... 12 4. Giả thuyết nghiên cứu ...................................................................... 12 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.................................................... 12 5.1 Đối tượng nghiên cứu ................................................................... 12 5.2 Phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 12 6. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................. 13 6.1 Phương pháp luận ......................................................................... 13 6.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể .................................................... 13 7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài ....................................... 13 7.1 Ý nghĩa khoa học.......................................................................... 13 7.2 Ứng dụng của đề tài...................................................................... 14 8. Dự kiến kết quả nghiên cứu ............................................................. 14 8.1 Về mặt học thuật .......................................................................... 14 8.2 Về mặt thực tiễn ........................................................................... 14 9. Bố cục của đề tài ............................................................................... 14 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN VỀ HIỆN ĐẠI HÓA HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN THƢ VIỆN TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC ..................................... 16 1.1 Khái niệm hiện đại hóa hoạt động thông tin thư viện ..................................................................................................................... 16 4 1.2 Vai trò của hiện đại hóa hoạt động thông tin thư viện trong các trường đại học ............................................................................................................... 17 1.3 Yêu cầu của hiện đại hóa hoạt động thông tin thư viện trong các trường đại học .......................................................................................................... 19 CHƢƠNG 2: HOẠT ĐỘNG CỦA TRƢỜNG VÀ THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC DÂN LẬP PHƢƠNG ĐÔNG ................................................... 23 2.1 Khái quát hoạt động của Trƣờng và thƣ viện Trƣờng…………23 2.1.1 Sơ lược quá trình hình thành và phát triển ..................................... 23 2.1.2 Chức năng và nhiệm vụ của thư viện ............................................. 26 2.1.3 Đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin......................................... 27 2.2 Hiện trạng nguồn lực thông tin…………………………………..35 2.2.1 Cơ cấu tổ chức, quản lý ............................................................. 35 2.2.2 Điều kiện cơ sở vật chất, hạ tầng cơ sở kỹ thuật, nguồn tài chính ..................................................................................................................... 36 2.2.3 Nguồn lực thông tin ................................................................... 37 2.2.4 Đội ngũ cán bộ .......................................................................... 39 2.3 Hiện trạng hoạt động……………………………………………..39 2.3.1 Công tác bổ sung ....................................................................... 39 2.3.2 Hoạt động nghiệp vụ ................................................................. 40 2.3.3 Sản phẩm và dịch vụ.................................................................. 41 2.3.4 Công tác phục vụ bạn đọc .......................................................... 42 2.4 Đánh giá hiệu quả hoạt động…………………………………….42 CHƢƠNG 3: ĐỀ XUẤT VÀ KHUYẾN NGHỊ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HIỆN ĐẠI HÓA HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN THƢ VIỆN CỦA TRƢỜNG ĐẠI HỌC DÂN LẬP PHƢƠNG ĐÔNG ĐÁP ỨNG NHU CẦU ĐÀO TẠO TÍN CHỈ ......................................................................... 44 5 3.1. Nhóm giải pháp chính sách, quản lý ...........................................44 3.1.1 Xây dựng chiến lược phát triển thư viện ........................................... 44 3.1.2 Đổi mới cơ cấu tổ chức, quản lý........................................................ 45 3.1.3 Quản lý và phát triển nguồn nhân lực ................................................ 49 3.1.4 Quản lý người dùng tin ...................................................................... 53 3.1.5 Quản lý tài chính ............................................................................... 56 3.1.6 Xây dựng kế hoạch triển khai............................................................ 56 3.2. Nhóm giải pháp hiện đại hóa cơ sở hạ tầng ................................58 3.2.1 Đầu tư xây dựng cơ sở vật chất ......................................................... 59 3.2.2 Xây dựng hạ tầng mạng .................................................................... 59 3.3. Nhóm giải pháp kỹ thuật ............................................................60 3.3.1 Trang bị phần mềm thư viện điện tử ................................................. 60 3.3.2 Chuấn hóa nghiệp vụ thư viện ........................................................... 65 3.3.3 Quản lý và phát triển nguồn lực thông tin ......................................... 66 3.3.4 Xây dựng và phát triển sản phẩm và dịch vụ ..................................... 71 KẾT LUẬN ................................................................................................. 76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 6 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Danh mục từ viết tắt tiếng Việt CNTT Công nghệ thông tin CSDL Cơ sở dữ liệu ĐHDLPĐ Đại học dân lập Phương Đông KH&CN Khoa học và công nghệ NCKH Nghiên cứu khoa học NDT Người dùng tin TT TT-TV Trung tâm Thông tin - Thư viện TTTV Thông tin Thư viện Danh mục từ viết tắt tiếng Anh AACR2 Anglo-American Cataloguing Rules 2nd Quy tắc biên mục Anh Mỹ xuất bản lần thứ hai CD-ROM Compact Disc Read Only Memory Bộ nhớ chỉ đọc dùng cho đĩa compact DDC Dewey Decimal Classification Khung phân loại thập phân Dewey ISBD International Standard Bibliographic Description Quy tắc mô tả thư mục theo tiêu chuẩn quốc tế MARC 21 Marchine Readable Cataloguing Khổ mẫu biên mục có thể đọc được trên máy tính MARC 21 VN Marchine Readable Cataloguing Viet Nam Khổ mẫu biên mục có thể đọc được trên máy tính của Việt Nam 7 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trên thế giới hiện nay, hoạt động thông tin thƣ viện đang ngày càng phát triển mạnh theo hƣớng áp dụng công nghệ thông tin vào mọi hoạt động. Với xu hƣớng đạt đến chuẩn chung về nghiệp vụ, tăng cƣờng trao đổi thông tin với các thƣ viện ở khắp nơi trên thế giới thì nhu cầu hiện đại hóa, tin học hóa hoạt động thƣ viện sẽ là bƣớc phát triển mang tính định hƣớng chung. Chính xu hƣớng phát triển đó của thế giới cũng đã tác động lớn đến định hƣớng phát triển của sự nghiệp thƣ viện ở Việt Nam hiện nay. Nhà nƣớc ta đã có chính sách đầu tƣ cụ thể về công nghệ thông tin, các thƣ viện tiến tới nâng cao chất lƣợng phục vụ bằng việc từng bƣớc ứng dụng công nghệ thông tin, áp dụng các chuẩn về nghiệp vụ thƣ viện để có thể hợp tác, trao đổi với các thƣ viện trong nƣớc, trong khu vực và trên thế giới. Tăng cƣờng hợp tác, giao lƣu với các thƣ viện trong khu vực và trên thế giới là cơ sở để xây dựng nên những bƣớc phát triển vững chắc của sự nghiệp thƣ viện Việt Nam. Đổi mới giáo dục đại học ngày càng trở nên cấp bách từ những năm cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, khi cả thế giới chuyển mình trƣớc những bƣớc tiến vƣợt bậc của khoa học và công nghệ, thông tin và tri thức. Điều này đã đƣợc khẳng định trong “Chiến lƣợc Phát triển Giáo dục 2001-2010” và trong “Dự thảo chiến lƣợc phát triển giáo dục 2009-2020” của Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố ngày 18 tháng 12 năm 2008 đó là “tập trung cải tiến phƣơng pháp dạy và học theo hƣớng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của ngƣời học, tăng cƣờng thực hành, thực tập; kết hợp chặt chẽ giữa đào tạo, nghiên cứu khoa học và lao động sản xuất; ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin và các thành tựu khác của khoa học, công nghệ vào việc dạy và học.”; “Giáo dục và đào tạo phải góp phần tạo nên một thế hệ ngƣời lao động có tri thức, 8 có đạo đức, có bản lĩnh trung thực, có tƣ duy phê phán, sáng tạo, có kỹ năng sống, kỹ năng giải quyết vấn đề và kỹ năng nghề nghiệp để làm việc hiệu quả trong môi trƣờng toàn cầu hóa vừa hợp tác vừa cạnh tranh. Điều này đòi hỏi phải có những thay đổi căn bản về giáo dục từ nội dung, phƣơng pháp dạy học đến việc xây dựng những môi trƣờng giáo dục lành mạnh và thuận lợi, giúp ngƣời học có thể chủ động, tích cực, kiến tạo kiến thức, phát triển kỹ năng và vận dụng những điều đã học vào cuộc sống. Bên cạnh đó, giáo dục không chỉ nhằm mục đích tạo nên những “cỗ máy lao động”. Thông qua các hoạt động giáo dục, các giá trị văn hóa tốt đẹp cần đƣợc phát triển ở ngƣời học, giúp ngƣời học hoàn thiện tố chất cá nhân, phát triển hài hòa các mặt trí, đức, thể, mỹ. Nội dung, phƣơng pháp và môi trƣờng giáo dục phải góp phần duy trì, bảo tồn và phát triển nền văn hóa Việt Nam.” [1, tr.9]; “Xây dựng hệ thống thƣ viện điện tử dùng chung và kết nối giữa các trƣờng đại học trong phạm vi quốc gia, khu vực và quốc tế. Xây dựng một số phòng thí nghiệm hiện đại ở các trƣờng đại học trọng điểm”. Hiện nay, trong giai đoạn đổi mới giáo dục hình thức đào tạo theo hệ thống tín chỉ, nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo nguồn nhân lực đang đƣợc các trƣờng đại học trong cả nƣớc mạnh dạn chuyển đổi. Đào tạo theo hình thức tín chỉ sẽ làm gia tăng nhu cầu tra cứu, tìm kiếm thông tin của NDT phục vụ cho quá trình tự học, tự nghiên cứu trong các trung tâm TTTV đại học; số lƣợng NDT tại các trung tâm TTTV đại học sẽ lớn hơn và hình thức phục vụ NDT sẽ “động hơn” so với đào tạo theo niên chế nhƣ trƣớc; nhu cầu tin của NDT trong các trung tâm TTTV đại học không những nhiều hơn mà còn đòi hỏi chất lƣợng thông tin ngày càng cao hơn; đòi hỏi trình độ của cán bộ thƣ viện cũng cao hơn không dừng lại ở việc cung cấp thông tin theo yêu cầu mà còn phải chủ động cung cấp tài liệu, thông tin trƣớc khi có nhu cầu. 9 Những vấn đề nêu trên cho thấy yêu cầu cấp thiết hiện nay đối với trung tâm TTTV của các trƣờng đại học và để thực hiện điều này đòi hỏi “quá trình hiện đại hoá hoạt động thông tin thư viện trong trường đại học phải được thực hiện một cách toàn diện, không chỉ là trang thiết bị hiện đại mà còn hiện đại hoá về tầm nhìn, về phương thức hành động và về tổ chức hoạt động” [16, tr.8]. Đạt đƣợc các yêu cầu đặt ra đó thì chất lƣợng đáp ứng thông tin của thƣ viện trong trƣờng đại học mới đƣợc đảm bảo. Trong hệ thống các trƣờng đại học cả nƣớc hiện nay đang áp dụng phƣơng thức đào tạo theo tín chỉ, Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông là một trong những trƣờng đại học dân lập trong cả nƣớc đi tiên phong áp dụng phƣơng thức đào tạo này. Một trong những yêu cầu cấp thiết đối với Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông khi áp dụng hình thức đào tạo theo tín chỉ là yêu cầu về một thƣ viện đáp ứng hiệu quả nhu cầu về tài liệu, thông tin của sinh viên, cán bộ, giảng viên trong toàn trƣờng. Hiện nay, thƣ viện Nhà trƣờng có quy mô nhỏ, nguồn tài liệu hạn chế, hoạt động mang tính truyền thống. Đây chính là hạn chế lớn nhất làm cho việc áp dụng phƣơng pháp đào tạo theo tín chỉ của trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông chƣa đạt hiệu quả cao. Vì những lý do trên, tôi chọn đề tài “Hiện đại hoá hoạt động thông tin và thư viện tại Trường Đại học Dân lập Phương Đông đáp ứng yêu cầu đào tạo tín chỉ” làm đề tài luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Khoa học thƣ viện của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Hoạt động thƣ viện trong cả nƣớc nói chung và thƣ viện trong các trƣờng đại học nói riêng đang trong giai đoạn chuyển đổi rõ nét mà cụ thể là việc ứng dụng công nghệ khoa học kỹ thuật vào mọi hoạt động. Điều này đã tạo ra 10 nhiều cơ hội phát triển nhƣng cũng là những thách thức đối với nhiều thƣ viện. Do vậy, vấn đề về hiện đại hoá thƣ viện, về ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động thƣ viện đặc biệt là đối với thƣ viện các trƣờng đại học đang là đề tài đƣợc bàn đến rất nhiều của các nhà chuyên môn cũng nhƣ những ngƣời làm việc trong nghề thƣ viện. Cụ thể: * Các bài viết về đào tạo theo học chế tín chỉ: - “Hội thảo sơ kết bốn năm đào tạo theo hệ thống tính chỉ Trường ĐHDL Phương Đông” của Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông thực hiện nhân dịp kỷ niệm 15 năm ngày thành lập trƣờng (1995 – 2009). - “Cải cách giáo dục đại học Việt Nam: đào tạo theo tín chỉ” của TS ELI MAZUR & TS PHẠM THỊ LY bình luận trên trang web: http://vietbao.vn/Giao-duc/Cai-cach-giao-duc-dai-hoc-VN-Dao-tao-theo-tinchi/. Bài viết bàn về tính cấp thiết đổi mới giáo dục và khái quát về đào tạo tín chỉ ở Mỹ. - Đào tạo tín chỉ: nhận thức và những vấn đề đặt ra” của PGS.TS Trịnh Thị Hoa Mai Chủ nhiệm Khoa TC-NH, Trƣờng ĐHKT bình luận trên trang http://www.coe.edu.vn/111ao-tao-theo-tin-chi/ * Các bài viết đề cập về hiện đại hoá thƣ viện tại Việt Nam nhƣ: - “Một góc nhìn khác về con đường hiện đại hoá thư viện trong điều kiện Việt Nam” của Thạc sỹ Võ Công Nam thuộc trƣờng ĐH Văn hoá TP. HCM đăng trên Tạp chí Thông tin tƣ liệu số 1 năm 2005. Bài viết thể hiện quan điểm về thực tế hoạt động thƣ viện Việt Nam trên con đƣờng hiện đại hoá. Tác giả muốn nhấn mạnh quá trình hiện đại hoá hoạt động thƣ viện phải mang tính toàn diện trên tất cả các lĩnh vực hoạt động nhƣ cơ cấu tổ chức, trang thiết bị, chiến lƣợc… - “Hiện đại hoá ngành Thông tin- Thư viện Việt Nam cần đi vào thực chất hơn” của Giảng viên Đỗ Văn Hùng đăng trên Kỷ yếu hội thảo khoa học 11 Ngành Thông tin- Thƣ viện trong xã hội thông tin của trƣờng Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn năm 2006. Bài viết đƣợc tác giả phân tích rõ thực trạng công tác hiện đại hoá trong ngành Thông tin-Thƣ viện Việt Nam, đƣa ra nguyên nhân của thực trạng và từ đó định hƣớng cho công tác hiện đại hoá thƣ viện tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay với một số nguyên tắc cơ bản cần thực hiện khi tiến hành hiện đại hoá. - “Tác động của công nghệ thông tin và công nghệ số đối với công tác đào tạo bậc đại học” của Thạc sỹ Nguyễn Thị Thuý Hạnh đăng trên Kỷ yếu hội thảo khoa học Ngành Thông tin- Thƣ viện trong xã hội thông tin của trƣờng Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn năm 2006. Bài viết đƣa ra những ảnh hƣởng và tiến bộ của công nghệ số đối với công tác đào tạo bậc đại học và các phƣơng pháp dạy-học ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ số để từ đó nhận thấy tầm quan trọng của công nghệ thông tin và công nghệ số đối với việc dạy- học. - “Vấn đề về việc xây dựng hệ thống thư viện có hiệu quả trong một trường đại học” của Thạc sỹ Nguyễn Xuân Hoà, Đại học Quốc Gia TP.HCM đăng trên Bản tin thƣ viện- Công nghệ thông tin, tháng 10 năm 2007. * Các bài viết về kiến thức, giá trị thông tin trong các trƣờng đại học hiện nay cũng đƣợc đề cập khá phong phú: - “Những tiêu chuẩn kiến thức thông tin trong giáo dục đại học Mỹ và các chương trình đào tạo kỹ năng thông tin cho sinh viên tại Trung tâm Thông tin- Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội” của Tiến sỹ Nguyễn Huy Chƣơng và Nguyễn Thanh Lý đăng trên Kỷ yếu hội thảo khoa học Ngành Thông tin- Thƣ viện trong xã hội thông tin của trƣờng Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn năm 2006. Bài viết khẳng định việc trang bị kiến thức thông tin cho ngƣời học đƣợc giáo dục đại học Mỹ hết sức coi trọng và công nghệ thông tin đóng một vai trò rất lớn trong quá trình tổ chức, phổ biến kiến thức 12 thông tin đó. Từ nhận thức trên tác giả đƣa ra các chƣơng trình đào tạo kỹ năng thông tin cho sinh viên tại Trung tâm Thông tin- Thƣ viện Đại học Quốc gia Hà Nội. - “ Kiến thức thông tin với giáo dục đại học” của tác giả Nguyễn Xuân Huy đăng trên Kỷ yếu hội thảo khoa học Ngành Thông tin- Thƣ viện trong xã hội thông tin của trƣờng Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn năm 2006. Bài viết làm rõ khái niệm kiến thức thông tin theo quan điểm của nhiều nhà chuyên môn. Bên cạnh đó tác giả nên lên mối quan hệ chặt chẽ và ngày càng quan trọng giữa kiến thức thông tin và giáo dục đại học. Tác giả cũng khẳng định chính sách giáo dục cần phải đặc biệt chú trọng đến việc đƣa kiến thức thông tin vào khung chƣơng trình đào tạo. - “ Thư viện đại học Việt nam trong xu thế hội nhập” của Tiến sỹ Lê Văn Viết và Thạc sỹ Võ Thu Hƣơng đăng trên tạp chí Thƣ viện Việt Nam số 2 năm 2007. Bài viết đề cập đến vai trò của thƣ viện đại học, từ đó nhận diện về thực tiễn thƣ viện đại học Việt Nam hiện nay, thách thức đối với thƣ viện đại học Việt Nam trong xu thế hội nhập và cuối cùng là tác giả đề xuất mô hình thƣ viện đại học Việt Nam trong tƣơng lai. * Luận văn, khoá luận tốt nghiệp của học viên, sinh viên chuyên ngành Thông tin- Thƣ viện đề cập đến việc hiện đại hoá thƣ viện, xây dựng thƣ viện điện tử, ứng dụng công nghệ ânj thông tin vào hoạt động thƣ viện nhƣ: - Đề tài luận văn “Nghiên cứu phát triển thư viện điện tử trong các trường đại học trên địa bàn Hà Nội hiện nay” của học viên Phạm Thị Mai thuộc khóa 1 đào tạo thạc sỹ chuyên ngành Khoa học Thƣ viện của trƣờng ĐHKHXH&NV Hà Nội bảo vệ năm 2009. 13 - “Thư viện điện tử và mô hình thư viện lai trong xu thế hiện đại hoá thư viện hiện nay” là khoá luận tốt nghiệp của sinh viên Trần Thị Hoàng Hạnh đƣợc bảo vệ năm 2001. - “ Tìm hiểu dự án hiện đại hoá Trung tâm Thông tin- Thư viện trường Đại học Thương mại”, khoá luận tốt nghiệp của sinh viên Nguyễn Hồng Nhung đƣợc bảo vệ năm 2001. Khoá luận tìm hiểu và phân tích quá trình triển khai dự án hiện đại hoá Trung tâm Thông tin- Thƣ viện của trƣờng Đại học Thƣơng mại những bƣớc thực hiện và kết quả đạt đƣợc. - “Tìm hiểu ứng dụng công nghệ thông tin và dự án xây dựng thư viện điện tử tại thư viện Đại học Bách Khoa Hà Nội”, đƣợc sinh viên Đỗ Thanh Huyền bảo vệ năm 2005 - “Tìm hiểu dự án xây dựng Thư viện điện tử ở Thư viện Hà Nội”, khoá luận tốt nghiệp của sinh viên Trần Thị Minh năm 2006. Nhìn chung các luận văn và khoá luận tốt nghiệp của các sinh viên chuyên ngành Thông tin Thƣ viện đang dừng lại ở việc tìm hiểu các thƣ viện sau khi đã tiến hành xây dựng thƣ viện điện tử hay sau khi đã hoàn thành quá trình hiện đại hoá. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở phân tích xu thế phát triển ngành thông tin - thƣ viện và khảo sát hoạt động thông tin thƣ viện tại ĐHDL Phƣơng Đông, đề xuất các giải pháp triển khai công tác hiện đại hoá nhằm nâng cao chất lƣợng phục vụ, khả năng đáp ứng nhu cầu thông tin của thƣ viện nhà trƣờng. 14 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu những vấn đề lý luận về hiện đại hoá hoạt động thông tin thƣ viện nói chung và hiện đại hoá hoạt động thông tin thƣ viện trong trƣờng đại học nói riêng. - Giới thiệu hoạt động của Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông và khảo sát hoạt động thông tin thƣ viện của thƣ viện Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông. - Đề xuất và khuyến nghị giải pháp nhằm hiện đại hoá hoạt động thông tin thƣ viện của thƣ viện Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông đáp ứng nhu cầu đào tạo tín chỉ. 4. Giả thuyết nghiên cứu Giả thuyết: Hoạt động thông tin thƣ viện của trƣờng ĐHDL Phƣơng đông còn yếu kém, mang tính truyền thống chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu tin của sinh viên, cán bộ, giảng viên trong Nhà trƣờng. Do đó nghiên cứu áp dụng quy trình hiện đại hoá hoạt động thƣ viện sẽ là một bƣớc phát triển lớn của thƣ viện Nhà trƣờng và nâng cao đƣợc hiệu quả phục vụ thông tin, góp phần đẩy mạnh chất lƣợng đào tạo, nghiên cứu khoa học của Nhà trƣờng và đáp ứng đƣợc yêu cầu đối với thƣ viện của một trƣờng đại học trong thời kỳ hội nhập, phát triển nhƣ hiện nay. 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 5.1 Đối tượng nghiên cứu Hoạt động thông tin thƣ viện của Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông với nhu cầu hiện đại hoá. 5.2 Phạm vi nghiên cứu - Không gian: Thƣ viện Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông. 15 - Thời gian: Từ năm 2005 đến nay (Từ khi Nhà trƣờng bắt đầu áp dụng phƣơng thức đào tạo tín chỉ). 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1 Phương pháp luận: Luận văn đƣợc nghiên cứu dựa trên cơ sở của phép biện chứng duy vật của chủ nghĩa Mac- Lênin và quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc về phát triển sự nghiệp Thông tin Thƣ viện. 6.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể: Gồm các phƣơng pháp: - Phân tích, tổng hợp tài liệu - Khảo sát thực tế - Phỏng vấn chuyên gia - Lập phiếu điều tra (Điều tra bằng bảng hỏi) 7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài 7.1 Ý nghĩa khoa học Thƣ viện trƣờng đại học dân lập (đại học ngoài công lập) có những đặc thù riêng mà cho đến nay vấn đề về hiện đại hoá thƣ viện các trƣờng ĐHDL nói chung và hiện đại hoá thƣ viện Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông nói riêng chƣa đƣợc nghiên cứu tổng thể mà chỉ dừng lại ở các bài báo, báo cáo độc lập. Do vậy, nghiên cứu này góp phần vào việc hệ thống hoá quan điểm về hiện đại hoá thƣ viện trong trƣờng đại học, khả năng đáp ứng yêu cầu hiện đại hoá của thƣ viện Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông. Cuối cùng, luận văn đề xuất giải pháp cụ thể dựa trên thực trạng của thƣ viện trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông để tiến hành hiện đại hoá thƣ viện đáp ứng tốt nhất yêu cầu của đào tạo tín chỉ mà Nhà trƣờng đang áp dụng. 16 7.2 Ứng dụng của đề tài Luận văn có thể ứng dụng trực tiếp vào việc hiện đại hóa thƣ viện Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông từ đó nâng cao chất lƣợng hoạt động của thƣ viện Nhà trƣờng, cải thiện hình ảnh của thƣ viện nhằm rút ra những kinh nghiệm cần có cho các trƣờng đại học dân lập khác và góp phần nâng cao chất lƣợng đào tạo, phục vụ trực tiếp cho việc đào tạo nguồn nhân lực đạt chất lƣợng phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc. Ngoài ra luận văn cũng là gợi ý về hiện đại hóa thƣ viện cho các trƣờng đại học ngoài công lập trong cả nƣớc. 8. Dự kiến kết quả nghiên cứu 8.1 Về mặt học thuật: - Hệ thống hoá lý thuyết về hiện đại hoá thƣ viện trong các cơ quan thông tin thƣ viện nói chung và thƣ viện trong các trƣờng đại học nói riêng. Đánh giá đƣợc tầm quan trọng và tính cấp thiết của hiện đại hoá hoạt động thƣ viện trƣờng đại học ngày nay, từ đó xây dựng kế hoạch hiện đại hoá trong chiến lƣợc phát triển của mỗi thƣ viện trƣờng đại học. 8.2 Về mặt thực tiễn: Đƣa ra giải pháp cụ thể để tiến hành hiện đại hoá thƣ viện Trƣờng ĐHDL Phƣơng Đông. Kết quả nghiên cứu cũng là gợi ý để các thƣ viện trong khối các trƣờng ngoài công lập thực hiện quá trình hiện đại hoá thƣ viện của mình. 9. Bố cục của đề tài Ngoài các phần nhƣ lời cảm ơn, phần mở đầu, danh mục các từ viết tắt, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo và kết luận, luận văn gồm 3 chƣơng: CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN VỀ HIỆN ĐẠI HÓA HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN THƢ VIỆN TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC 17 CHƢƠNG 2: HOẠT ĐỘNG CỦA TRƢỜNG VÀ THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC DÂN LẬP PHƢƠNG ĐÔNG CHƢƠNG 3: ĐỀ XUẤT VÀ KHUYẾN NGHỊ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HIỆN ĐẠI HÓA HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN THƢ VIỆN CỦA TRƢỜNG ĐẠI HỌC DÂN LẬP PHƢƠNG ĐÔNG ĐÁP ỨNG NHU CẦU ĐÀO TẠO TÍN CHỈ 18 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN VỀ HIỆN ĐẠI HÓA HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN VÀ THƢ VIỆN TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC 1.1 Khái niệm hiện đại hóa hoạt động thông tin thƣ viện Có rất nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề thế nào là hiện đại hóa hoạt động thông tin và thƣ viện, nhìn chung các quan điểm đều cho rằng hiện đại hóa hoạt động thƣ viện trƣớc hết phải có một hệ thống trang thiết bị hiện đại nhƣ máy vi tính, phần mềm chuyên dụng, hệ thống an ninh tài liệu nhƣ camera, cổng từ… Những yếu tố trên là không thể thiếu nhƣng tôi đồng nhất với quan điểm cho rằng “hiện đại hóa phải là tƣ duy hệ thống, đáp ứng chuẩn tin học quốc tế, luôn đƣợc cập nhật về trang thiết bị, nhân lực và nguồn tin”. “Hiện đại hóa thông tin thƣ viện phải là quá trình hiện đại hóa toàn diện về mọi mặt hoạt động không chỉ đầu tƣ về trang thiết bị hiện đại mà còn đầu tƣ hiện đại hóa tầm nhìn trong đó có hệ thống quản lý từ lãnh đạo đến nhân viên, hiện đại hóa về phƣơng thức hành động và hiện đại hóa về tổ chức. Hiện đại hóa tầm nhìn: điều này phải đƣợc thể hiện từ những nhà quản lý, các nhà lãnh đạo đến các nhân viên triển khai, phải chủ động và tích cực đặt ra một mục tiêu, chiến lƣợc của riêng thƣ viện mình dựa trên tình hình thực tế mà không phải phụ thuộc vào sự ảnh hƣởng của bên ngoài. Hiện đại hóa phƣơng thức hành động: ngƣời cán bộ thƣ viện không chỉ chờ đợi yêu cầu từ phía ngƣời dùng tin, từ phía bạn đọc mà phải biết tạo ra những sản phẩm trƣớc khi có nhu cầu, biết khơi gợi, tạo lập cho ngƣời đọc những nhu cầu thông tin mới. Ngƣời cán bộ thƣ viện hôm nay, không phải chỉ biết tổ chức ngăn nắp, thật khoa học nguồn tài liệu và nguồn tài nguyên thông tin của mình, đặt nó trong tình trạng sẵn sàng hoạt động mà còn phải biết tinh luyện, chế biến nguồn tài liệu ấy, làm gia tăng giá trị sử dụng của thông tin tài liệu cả về mặt 19 chất lƣợng nội dung lẫn về mặt kiểu dáng bao gói tƣơng ứng với thói quen sử dụng của ngƣời sử dụng. Hiện đại hóa về tổ chức: tổ chức các bộ phận hoạt động theo kiểu modules, có thể liên kết và có thể tách rời nhau khi cần thiết để trong bất kỳ tình huống nào hoạt động cũng đƣợc duy trì. Hiện đại hóa tổ chức là làm thế nào để phát huy đƣợc tính tính cực, chủ động và sáng tạo của mỗi ngƣời, mỗi bộ phận”. [16, tr. 8] 1.2 Vai trò của hiện đại hóa hoạt động thông tin thƣ viện trong các trƣờng đại học Mọi chiến lƣợc phát triển khoa học kỹ thuật đều chủ yếu từ môi trƣờng đại học. Chiến lƣợc phát triển ngành Thông tin- Thƣ viện Việt nam cũng không ngoại lệ. Theo Quyết định phê duyệt số 10/2007/QĐ-BVHTT ngày 4/5/2007 của Bộ trƣởng Bộ Văn hóa - Thông tin Lê Doãn Hợp về định hƣớng phát triển thƣ viện đến năm 2020 đã khẳng định: - “Ứng dụng khoa học công nghệ cao nhằm tự động hóa, hiện đại hóa trong khâu hoạt động của thƣ viện. Phát triển thƣ viện điện tử và thƣ viện kỹ thuật số”. - “Khai thác triệt để và có hiệu quả nguồn lực thông tin trong và ngoài nƣớc. - Đào tạo, bồi dƣỡng nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao và ngoại ngữ thông thạo, không những làm việc tốt ở trong nƣớc mà còn làm việc tốt ở nƣớc ngoài dƣới dạng chuyên gia hoặc hợp tác giao lƣu trao đổi thông tin. - Đẩy mạnh xã hội hóa theo nguyên tắc xây dựng đi đôi với quản lý tốt để phát triển độc giả. Kết hợp các loại hình thƣ viện trên địa bàn, thực hiện phƣơng pháp mƣợn liên thƣ viện nhằm phục vụ tốt nhu cầu và dùng tin của ngƣời đọc. Củng cố và tiếp tục xây dựng xã hội đọc”. 20 Ông Lancaster tuyên bố chắc chắn rằng để các thƣ viện tồn tại đƣợc trong thế giới số: “các thƣ viện phải tiếp tục thực hiện một trong các chức năng quan trọng nhất mà hiện nay nó đang thực hiện trong thế giới in ấn: tổ chức tài liệu sao cho hữu ích nhất đối với ngƣời sử dụng và tăng khả năng truy cập tới các nguồn tài liệu cả truyền thống và số hóa. [24, tr. 1] Nhƣ vậy, yếu tố hiện đại hóa và xây dựng thƣ viện điện tử, thƣ viện số đang là một trong những định hƣớng cũng nhƣ yêu cầu của hoạt động thƣ viện. Để đáp ứng nhu cầu đổi mới giáo dục - hình thành tri thức đời thƣờng cho toàn thể mọi ngƣời, thƣ viện đại học phải đƣợc đầu tƣ phát triển để tạo môi trƣờng cho mọi ngƣời tự học, học từ xa, học liên tục, học suốt đời. Thƣ viện đại học phải là trung tâm chuyển giao tri thức bằng công nghệ thông tin, đóng vai trò chủ đạo trong việc phát triển ngành thƣ viện trong cả nƣớc. Đóng vai trò quan trọng trong hoạt động đào tạo nên việc đầu tƣ xây dựng, phát triển và hiện đại hóa hoạt động thƣ viện là một trong những yếu tố quyết định. Hiện đại hóa thƣ viện mang lại những tác dụng tích cực nhƣ: - Làm thay đổi diện mạo của một thƣ viện. - Nâng cao hiệu quả phục vụ, không những đáp ứng đầy đủ yêu cầu của ngƣời sử dụng mà còn tạo ra nhiều sản phẩm, dịch vụ mới mang tính sáng tạo và hiệu quả cao. - Đòi hỏi trình độ cán bộ thƣ viện phải luôn luôn nâng cao, đáp ứng tốt yêu cầu của một thƣ viện hiện đại nhƣ nghiệp vụ chuẩn, sử dụng CNTT thành thạo. 21 - Tạo ra cho mỗi thƣ viện những yêu cầu mới từ phía NDT khi ứng dụng CNTT đồng thời trình độ và yêu cầu của NDT ngày càng cao đòi hỏi hoạt động của thƣ viện phải liên tục hoàn thiện và đƣợc nâng cao. 1.3 Yêu cầu của hiện đại hóa hoạt động thông tin thƣ viện trong các trƣờng đại học. Một thƣ viện hiện đại là một thƣ viện gắn liền với công nghệ thông tin, vì vậy yêu cầu cần phải có của hiện đại hóa hoạt động thông tin thƣ viện đó là: - Tự động hóa hoàn toàn các hoạt động trong thƣ viện, đồng bộ trong nghiệp vụ. - Ngƣời quản lý, nhân viên thƣ viện phải biết định hƣớng, vận dụng nghiệp vụ thƣ viện và công nghệ thông tin để đƣa thông tin đƣợc cập nhật đến với ngƣời sử dụng nhƣ: sử dụng mã gạch (bar code) trong khâu quản lý; sử dụng MARC format và subject headings trong biên mục (cataloging). Tổ chức online catalog. - Nối mạng cục bộ, chia sẻ thông tin. Mạng cục bộ cho phép chia sẻ thông tin, tổ chức dịch vụ trực tuyến: Online catalog, CD-ROM database, E-mail... - Kết hợp mạng thƣ viện vùng và quốc gia. Khi một mạng thƣ viện đƣợc thiết lập thì công tác nghiệp vụ thống nhất, chẳng hạn nhƣ công tác biên mục đƣợc thực hiện trên mạng chung, từng thƣ viện thành viên đóng góp biểu ghi, đôi khi chỉ đóng góp tag holding (kí hiệu xếp giá của thƣ viện thành viên). Tổ chức mạng thƣ viện cùng vạch kế hoạch phát triển tƣ liệu hợp lý (bổ sung và trao đổi). Tổ chức mƣợn liên thƣ viện. - Kết nối mạng toàn cầu Internet. - Thiết lập thƣ viện điện tử, thƣ viện số, và thƣ viện ảo 22
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan