Hai V
1
www.hobieuchanh.com
Hai V
Bi u Chánh
I
n ây, m t khách giang h trót m y m i n m bôn ba g i b c kh p non sông,
tình c tr l i ngu n Kh ng T c, nhìn c nh c , nh ng i x a b ng c m h ng nên
ngâm m t bài thi th t ngôn bát cú, t phong c nh Gò Công có hai câu tr ng nh v y:
n Qui ph ng ph t h n v n v t
Vàm Láng ào sóng c nh tranh.
Ch c có nhi u anh ch em b n ph
ng ch a bi t S n Qui là cái gì
âu.
n Qui là m t gi ng cát trong t nh Gò Công.
Vùng Gò Công n m d a mé bi n, nên th p th i sình l y, nh ng có m y cái gi ng cát
i lên ngang d c, gi a nh ng cánh ng ru ng vui v , v i màu lúa h t xanh r i vàng,
ng th ng m t m c d u phía trên hay phía d i.
Nh ng gi ng Tháp, gi ng Tre, gi ng Nâu, gi ng Cát, gi ng G ng, gi ng Trôm,
gi ng Ông Huê, gi ng S n Qui, gi ng nào c ng có tr i qua nh ng giai
n th ng tr m,
ng
c th cu c ghi d u l ch s ho c hùng hào, ho c xán l n.
Gi ng S n Qui là trung tâm khai hóa trong vùng Kh ng T c, nguyên là cái lò nung
úc nhân tài giúp chúa Nguy n trung h ng h i cu i th k 18.
Thi t nh v y, gi ng S n Qui u trong vô t i mé sông Gò Công, còn u ngoài
ng con
ng quan l Gò Công lên Ch L n. Hi n gi du khách n ó thì th y dân c
th a th t, nhà c a x r , ch còn ph th v i m y ngôi m c a quí t c Ph m ng, là
ng ai thích c a vua T
c, v n kh kh ch ng ch i mà ch u ng v i tu nguy t, ch
nh ng r y c i xanh t i, nh ng ám b p ngon ng t, là nh ng ngu n l i c a ng i
trong gi ng, thì không còn n a.
Nhìn c nh S n Qui suy s p bây gi , ai c ng ph i ch nh lòng nh nh n v t v vang
a S n Qui ngày tr c.
i gi a th k 19, sau khi Tri u chúa Nguy n Hu
c n m ch quy n th ng tr
vùng t Vi t Nam n y thì phân ranh chia m y tr n, m i tr n chia m y o, r i t
quan cai tr , cho nhân dân t Qu ng Bình tr vô
c em gia quy n n khai c l p
nghi p.
Vùng Gò Công h i ó g i là Ki n Hòa
bây gi .
o thu c v tr n
nh T
ng, là M Tho
Ph m ng X ng m t nhà h c uyên thâm, g c H ng Trà thu c vùng Hu
bây gi , ch gia quy n vào Nam, ch n gi ng S n Qui trong o Ki n Hòa làm ch
nh
.C
t cây c t nhà và qui dân v chung quanh c .
n a phì nhiêu, trên gi ng c i
rau b p u th nào c ng d tr ng, d i ru ng thì lúa c y ám nào ám n y c ng xanh
t. Nh n dân th y v y bèn t t p v ó làm n, gây cho S n Qui m t th i phong phú
th nh v ng.
Hai V
2
www.hobieuchanh.com
Ph m ng X ng th y v y m i m tr ng d y h c. Ng i g n k xa hay vi c
y thì l n l t n xin th giáo, vì o h c c a c Ph m v a uyên thâm v a ho t bát, nên
môn c a c ng i nào c ng nên danh. Thu y ng i ta kính m n c nên k l n ng i
nh
u g i c là Ki n Hòa Tiên Sanh .
Ch ng qua
i, con c a c là Ph m
ng Long n i nghi p mà d y h c.
Thinh danh Ki n Hòa Tiên Sanh càng l ng l y h n i tr c b i vì c Ph m ng
Long ào t o môn
c nhi u ng i r t hi n t, nh ba c Võ V n L ng, Nguy n
n Hi u, M c V n Tô. Khi c Hoài Qu c Công Võ Tánh n gi ng Tre chiêu binh kh i
ngh a, ba c ra giúp làm phó t ng c l c, sau giúp chúa Nguy n l p
c i công.
Nguy n Hoài Qu nh thi u khóa Tân H i (1791) m
u t i Gia nh c ng là
môn
c a c Ph m ng Long, sau làm quan lên t i nh ng ch c Ngh An Hi p tr n,
Thanh Hóa Hi p tr n, Thanh Hóa
n phu o, B c Thành Binh Tào ch ng m t
c
ng Chánh Tr Khanh.
Mà công l n h n h t c a c Ph m ng Long là công c d y ng i con c a c , là
Ph m ng H ng, khóa Bính Thìn (1796) thi u th khoa,
c sung vào b Tham
u chúa Nguy n Ánh, luôn luôn theo chúa ra chinh ph t àng ngoài.
Cu c i nh ã xong, chúa Nguy n Ánh lên ngôi c u ng x ng hi u Gia Long, thì
Ph m ng H ng làm i th n t i Tri u ình Hu . n n m 1813 c
c th ng ch c
Th ng Th B L , và c ng i a v y luôn cho t i khi c th t l c, là n m 1825, v
i
vua Minh M ng.
m 1824 vua Minh M ng ã có n p con gái c a c vào ti m làm v
ông cung
Thái t . N m 1841, ông cung lên ngôi x ng hi u là Thi u Tr , thì con gái c Ph m
ng H ng lên ngôi Hoàng H u.
m 1847 vua Thi u Tr b ng, Hoàng thái t n i ngôi x ng hi u T
phong cho m là con c a c Ph m ng H ng, ch c T D Hoàng thái h u.
Vua T
c, m i
c l i truy phong:
1. C
2. C
3. C
4. C
5. C
Ph
Ph
Ph
Ph
Ph
m ng H ng t
m Long t c Ph
m ng X ng t
m ng Thiên t
m ng Khoa t
c
c qu c công
c An H u
c Bình Thành Bá
c M Khánh T
c Trung Thu n, i phu
Ph th l p t i gi ng S n Qui là l p
m phía sau ph th .
th 5 v n y, có 11 ngôi m c a Ph m T c
y v y h i th k 19 gi ng S n Qui n i danh và h ng th nh là nh v n h c uyên
thâm c a Ph m t c, c ng nh gi ng Tre n m g n ó n i danh là nh tài oanh li t c a c
Hoài Qu c Công Võ Tánh; ngày nay t i ó v n còn n th .
Nh hai tr ng h p ó, sau còn nh c Tr ng Công nh n núp theo m y gi ng
mà kháng chi n v i binh i Pháp khi n c Pháp m i chi m tr vùng Gò Công, nên Gò
Công m i
c ti ng
a linh nh n ki t".
Ng
i nh
Hay là
t mà ki t?
t nh ng
i mà linh?
Hai V
Hai v n
3
www.hobieuchanh.com
y ai mu n phân gi i th nào tùy ý.
khi c Ph m ng H ng thi u i làm quan, thì c Ph m ng Long m t là vì
già y u, hai là vì th y lo n Tây S n ép bu c h ng thanh niên c ng tráng ai c ng ph i lo
giúp n c d p lo n, không th ng i yên mà h c
c n a, nên c thôi d y o h c,
cho môn
trong gi ng d y tr em ng u l n l n v y thôi.
n n a th k 19, có ông Ph m Chí Hi n, nhà gi ng S n Qui thu c miêu du c a
Ph m T c ngày tr c, ông m tr ng d y o h c l i, ý mu n k chí cho ti n nh n. Môn
g n xa n xin th giáo v i ông
c vài ch c ng i, c th y u m n cán, quy t i
ng khoa c .
Trong ám môn
này, ông Ph m Chí Hi n nh n th y có c u Lê H u Hào, g c
xóm Tre, h c l c tr i h n h t. Ông t hy v ng vào tài h c c a c u, tin ch c khoa thi s p
i c u s g i b c thang mây.
Nào dè n u n m T
c th 12 là n m 1859, th y trò l i nghe tin binh thuy n
Pháp qu c vào c a C n Gi b n phá nh ng pháo ài c a Vi t Nam óng dài theo mé
sông, d ng nh mu n quy t ý mu n ti n vào mà ánh thành Gia nh.
Nghe tin y ông Ph m Chí Hi n bàn lu n v i môn
lòng. Có vài c u nóng n y xin i nghe tin t c.
; th y trò
u không an trong
Cách ít ngày có t c a quan T ng
c Gia nh g i t i Gò Công lúc ó g i là
Huy n Tân Hòa, cho hay quân i Pháp ã chi m thành Gia nh và khuyên nhân dân
ng tráng hãy n t nh xin u quân mà tiêu tr gi c ngo i xâm.
Th y bu n r u v n n n c, trò b i r i v ph n làm trai, th y trò bàn tính v i nhau
i nh óng c a tr ng, ai v nhà n y, ng lo s p t vi c nhà r i ra hi n thân c u
c.
Hai V
4
www.hobieuchanh.com
II
Lê H u Hào, môn
cao l n h n h t c a ông Ph m Chí Hi n
u ã
c 24 tu i, vóc cao l n, s c kh e m nh.
u là con c a ông Lê H u Thu n, nhà
S n Qui, n m nay
xóm Tre, g n mé sông Bao Ng
c.
Ông Lê H u Thu n, tu i ã n l c tu n, góa v m y n m nay, ch có m t ng i
con trai là Lê H u Hào ó mà thôi. H i còn trai ông có h c lem nhem ít n m, nên ông
mang cái thành ki n cho trong t dân duy có b c "S " là quí h n h t, s trên các nông,
công, th ng.
Khi H u Hào l n lên ông th y con có chí ham h c, ông m i nong n cho con n
c ng i thi làm ông tú, ông c , mà may v t lên t i b c ông C ng, ông Nghè ng
làm quan, r i ng ông i tr c, võng bà theo sau , làm cho tông môn r ràng trong làng
xóm. Nuôi cái m ng ó ông không ch u t p cho con bi t làm ru ng ng ngày sau k
nghi p nhà nông cho ông. Ông
cho con h c v i th y trong làng m y n m; ch ng
c nghe gi ng T th , Ng Kinh r i ông m i cho vào gi ng S n Qui th giáo v i ông
Ph m Chí Hi n, th m ngh r ng vùng Kh ng T c ph i h c v i th y S n Qui m i
hi n t
c.
y n m con i h c, ông nhà c m c i cùng ng i cháu trong h là T C u, lo
cày c y vài m u t c a ông phá r ng làm ru ng phía R ch Nh
l y lúa mà n. T
u ã 40 tu i, thu nay có tính nh kh t khùng, nên không có v con, c
v i ông Lê
u Thu n là cháu h c ng nh ng i gia d ch,
ng nh h t c m manh áo, ch không
công mà òi ti n m n.
Ông Lê H u Thu n không giàu mà c ng không nghèo. Ông trong m t nhà lá 3
n s ch s , phía sau có m t cái nhà nh
n u n, ông có nuôi v t nuôi heo, l i có m t
chi c ghe nh
u trong x o phía sau hè, ghe y dùng
ra mé sông Bao Ng c câu cá,
i tôm mà n m i ngày m i b a.
Hôm ó m t tr i v a x bóng. T C u i th m ru ng m i c y xong cách 3 b a
c. Ông Lê H u Thu n nhà tính n u c m s m ng T C u v có s n mà n r i
c ròng chèo ghe ra sông cái, gi ng câu mà ki m cá. Ông m i tính ch ch a làm, b ng
th y con là Lê H u Hào, vai mang gói l n t n i vô sân.
tr
u Thu n b c ra sân m ng con và h i: Con v th m nhà ph i hôn? Chuy n n y
con tính ch i bao lâu mà mang gói lùm xùm d v y?
u Hào b c vô nhà, nghiêng vai cho sút cái gói sách v qu n áo, mùng, gói trên
ván r i ngó cha ch m rãi nói:
- Có gi c nên th y bi u ngh h c
xem coi th i cu c bi n chuy n th nào r i s
hay.
- a! Gi c
âu? Sao nhà ây không nghe nói?
- Cách m i b a r i có ng i Vàm Láng lên S n Qui th m bà con. H nói r ng
có m y ng i bên Lý Nh n ch v con qua bên mình mà lánh n n, b i vì có tàu
a Pháp ch binh vào c a C n Gi b n pháo ài phòng ng c a mình. Gi c
ng m nh m vào Nhà Bè.
- Còn binh lính c a mình âu? Sao các quan không xua ra mà ch ng c ?
Hai V
5
www.hobieuchanh.com
- Có l c ng có ch ng c , nh ng binh lính mình th y u nên ch ng c không n i,
i v y hôm qua có tin quan Huy n
c t c a quan T nh cho hay gi c ã h
thành Gia nh r i.
- Tr i i! Thành Gia nh m t thì còn gì n a mà k .
i v y quan trên bi u ph i khuyên dân c ng tráng nên s a so n ra i lính ng
p gi c mà c u qu c gia lâm nguy. Th y con nghe nh v y m i b o chúng con
ngh h c ng v thu x p vi c nhà lo c u dân c u n c.
- Ph i v y ch sao. Gi c ã phá l y
t thành r i, còn h c gì
c n a. Lúc thái
bình thì y m võ tu v n, c n bác lo n ph i y m v n tu võ. Th i
ng khoa m c
a con h t k r i, ph i cha dè nh v y, thì m y n m tr c cha cho con vô gi ng
Tre mà h c võ ngh thì h p th i h n.
- Gi c tình c
âu nó t i mà lo gây h a, làm sao mình bi t tr c
c mà li u.
- Anh em b n h c c a con con h tính làm sao?
- Có ng i quy t v làm n em n huy n xin cho i lính ng ánh gi c. Mà
ph n ông thì nói
v th a cha m hay coi cha m
nh l nào. M y anh ã có
coi b ã b i r i.
y ng i có v có con h du d là ph i. i ánh gi c có ph i nh i ch i hay
sao. R i có b nào b v con cho ai nuôi. Ph n con ch a có v , con tính i hay
không?
- Con còn phân vân, ch a nh t nh. Con tính v h i cha ây.
- Làm trai m t bên vai mang n n c, m t bên n a mang n nhà. Hai vai u
mang n ng. Thôi, chi u r i, n u c m n r i s tính.
Ông Thu n i vô trong tính nhúm l a
u Hào xách gói em
trên cái gi
ng n u c m.
ng d a vách là ch h c u v nhà thì c u ng
ó.
C u i th m ru ng v , qu n áo
Hào thì m ng h i l ng x ng.
t mem, d ng cây tre ngoài c a, b
c vô th y
Ông Thu n nhà sau nghe có ti ng T C u nói chuy n thì ông b c ra h i ám
a h i khuya có làm ám ru ng m i c y sau ó, lúa n i nhi u hay không. T C u nói
có n i chút nh, anh ã gi m l i r i.
Ông Thu n bi u T C u vô thay áo qu n khô r i coi ch m l a n u c m n s m,
ng n c ròng i gi ng câu ki m cá
n.
Nghe con nói chuy n gi c giã nãy gi ông lo trong trí, nên T C u i vô trong r i
thì ông leo lên võng mà n m. Ông a c t k t m t h i r i ông nói v i con:
- Tuy con ch a có v con, song con còn m t mình cha già. ó c ng là m t gánh
ng. ã bi t làm trai thì ph i tr n n c. Nh ng ng i ta có n m ba anh em
ch ng nói làm chi. Cha có m t mình con. N u con i lính, r i b thây n i ch n sa
tr ng, cha già nhà g p khi n y u bi t c y ai nuôi d ng. Hu ng chi thu
nay, con chuyên ngh v n, không quen nghi p võ, con ánh gi c làm sao cho
c.
- Con c ng ngh nh v y. Ng t ngo i bang giày p giang san c a mình, chi m t
ai c a mình mà làm ch , b t ng i mình làm tôi m i, làm trai ai c ng ph i ra
chi n u, li u thân b o th n c nhà. N u con s ch t nên vi n l n y l n , rúc
trong nhà, làm nh v y con h th n quá.
Hai V
6
-
www.hobieuchanh.com
ng i ta ch t cho mình s ng mà an h ng vui s ng thì x u h ch sao. H
ã khinh b , mà h còn ch i r a, ch u làm sao
c.
c trong tr ng con h c gi i h n chúng b n c a con h t th y. N u chúng b n
a con u hi n thân c u dân c u n c, thì con không th nào co u rút c
nhà
c.
y ch sao. Ng i ta làm sao con ph i làm theo ng i ta. Con tr n tránh thì
ng i ta coi con ra gì. Mà chuy n gi c giã thì m i nghe phong phanh ch ch a có
gì ch c ch n.
i ít ngày coi có l nh quan trên d y làm sao r i s hay.
các t nh u có v binh s n. Binh y ã luy n t p thành th c. Có l quan trên s
gom binh y mà ánh tr c. Ch ng nào th ng không n i gi c r i m i kêu lính
thêm.
. Con nói ph i a. ánh gi c ph i dùng binh thi n chi n kìa, ch kêu h c trò v i
dân cày r i a g m ao súng ng bi u ra tr n, h có hi u gì âu mà ánh. V y
chuy n n y không g p âu. Con ng lo.
i coi có l nh gì r i s hay.
n c m chi u r i T C u xu ng thuy n i gi ng câu.
Chuy n gi c giã c r o r c trong lòng ông Thu n hoài. Ông n m ng i không yên.
Th y tr i còn s m ông m i i d o xóm ch i, i ki m m y ng i thân thi t ng thông tin
có gi c, r i bàn lu n th i cu c và dò coi ý ng i trong xóm li u ph i i phó cách nào.
Ông i ch i t i n a canh m t ông m i v .
u Hào nhà, n m trên võng a trèo tr o, m t ngó th p èn d u leo lét
trên b ván g n ó, trí t l v s
u quân xu t tr n ng gi n c c u dân.
Ông Thu n x ng x m b
m. C u h i:
-
-
c vô. Hào l t
t l i ván mà ng i, nh
t
ng võng cho cha
h i chi u t i gi cha i ch i nhà nào?
i ch i ng nhà Phó Tha. Có m y ng i trong xóm t u l i ó. Cha nói gi c
Pháp ã h thành Gia nh r i, ai n y u ch ng h ng.
nghe nói có gi c coi b h s hay không cha?
Không, h nói gi c n thì mình ánh ch s gì. Binh ngo i xâm t i ây h có
bi t
ng i n c b c ch nào âu. Mình t nghi binh, g t h vào Truông Cóc
ây, mình vây mà gi t h t, không còn m t con .
Gi c ánh trên Gia nh ch ph i ánh t i x mình ây hay sao. Ng i ta
ng
n dùng binh lính tr n, thì có l mình ph i lên ó mà ti p tay ch .
nói làm quan bình th ng lên võng xu ng dù, có gi c thì ph i c m th ng lên
ng a mà ánh gi c. Làm dân ch nào lo gi ch n y. âu âu c ng có dân. Gi c
ánh trên Gia nh thì dân tr n ch ng c . N u gom h t dân d i n y em lên
tr n, r i gi c xu ng t i ây m i l y ai mà ng n c n. àn ông i h t, b àn bà
con gái nhà, gi c t i nó tung hoành b t h t trâu bò, heo chó, gà v t, r i nó còn
t nhà xúc lúa n a m i làm sao. Cha d ý bà con trong xóm thì ai c ng h ng hái
không s gi c, h có gi c thì ánh. Nh ng h không mu n h ng trai tr c ng
tráng nh con ph i b làng xóm i gìn gi ch khác.
u c n nh t bây gi là nhà
nào c ng m n th rèn làm binh khí cho s n, r i dân xóm nào gi xóm n y, h có
gi c t i thì hi p nhau mà ch ng c .
Binh s bây gi h có súng
u th ng, có t i súng th n công n a, ch có ph i
ánh v i dao búa hay là mác thong âu cha.
Hai V
7
www.hobieuchanh.com
- Oái! Ng i ta nói b n súng châm ngòi, b n ch m xì, ch t chóc gì mà s . Tay c m
dao búa, ta l n t i, ta ch t ch t h t.
tr c
u Hào nói chuy n v i cha thì hi u ý ng i trong xóm không mu n cho h ng trai
ng tráng n t nh tình nguy n u quân ánh gi c.
lu n y làm cho chàng yên lòng mà n m nhà, ch coi th i cu c bi n chuy n th
nào r i s quy t nh. Chàng óng c a r i cha con d p èn i ng .
Hai V
8
www.hobieuchanh.com
III
Thu ó, xóm Tre n y là m t xóm dân c trù m t h n h t trong Huy n Tân Hòa.
Nhà trong xóm k t i vài tr m, mà nhà nào n u không giàu thì
n, ch không nghèo
m.
d xóm Tre dân s ông, sinh ho t d , y là nh v trí có nhi u b thu n l i h n
xóm khác. Tr c xóm có sông B o Ng c tôm cá không thi u gì. D c theo mé sông là
a m c ám nào ám n y dây b t, n lá ó mà l p nhà, kh i i âu xa cho m t công.
Có nhi u r ch và x o t ngoài sông cái âm vô xóm giúp cho ghe ra vô r t d .
Còn phía sau xóm thì ru ng t ã khai kh n lâu n m r i, h cày c y thì ch c có
lúa, kh i lo th t mùa ói rách. H t ru ng thì t i r ng, cái gi ng r ng Truông Cóc cây c i
không bi t làm gì cho h t. Ng i ta nh ó mà có c t, có cây c t nhà, l i thêm có c i mà
ch m.
i phía R ch Nh , gò Xoài g n ó, h
n tháng 11, tháng ch p n c m n d i
sông Bao Ng c tràn lên ru ng, ch ng n c gi t ru ng khô, mu i ng cùng trên m t
t. Ng i ta xúc mu i ó gánh v n u ng l c l i mà dùng, kh i xu t ti n mua hay là
gánh lúa i i.
Dân xóm Tre
ng vui v v i c nh i m no yên t nh thình lình nghe ông Thu n
nói chuy n Tàu Pháp ch binh do c a C n gi và h thành Gia nh, thì ai n y tuy mi ng
nói c ng, song trong b ng có h i lo.
Sáng b a sau ng i trong xóm chuy n mi ng nói v i nhau trong m t lát thì t
u
xóm n cu i xóm ai c ng hay tin có gi c trên Gia nh. Ông Bá h C m
u xóm,
phía g n
ng cái, ông c ng hay n a. Ông là ng i giàu có h n h t, nên ông lo nhi u
n ng i khác.
Ông Hà V n C m gi i có ngh phá r ng m ru ng, ch ông không có n h c. Mà
ông nh ngh riêng c a ông nên m i n m ông có lúa ch a y l m. Quan t nh Gia nh
không có lúa g o cho binh lính n, bèn t t cho quan huy n Tân Hòa d y ph i c y nhà
nông trong huy n giúp lúa. Ông Hà V n C m hi n cho nhà n c 5.000 gi . Nh cái
ngh a c y quan t nh m i ch y t v Tri u r i vua m i ban cho ông C m t c Bá h .
Ông chi m m t mi ng t r ng l n, tr c có sân, sau có v n, ông tr ng tre chung
quanh cu c ông . Nhà l n c t ba c n hai chái n m gi a, phía sau thì nhà b p v i chu ng
heo, chu ng v t. Hai bên chái ông k m hai l m lúa r ng l n
ch a n lúa muôn. Còn
hai bên sân thì có chu ng ng a v i chu ng trâu, ng a có m t con, còn trâu n m t ch c
i.
Ông Bá h Hà V n C m n m nay
c 52 tu i, còn bà v là Hu nh Th H u tu i
i 49. V ch ng kh e m nh, nhà c a kinh dinh, tôi t r n r , làm ch c tr m m u t,
trên ru ng có trâu, d i b n có thuy n. Tuy v ch ng d t nát, song tánh tình ch n chánh,
n hi n lành, có m t con trai l n là Hà V n K , 25 tu i, ã có v con, trong nhà ph
giúp v i cha m trong công vi c ru ng r y. V ch ng còn có thêm m t a con gái tên
Hà Th Quyên m i 22 tu i, ch a có ch ng.
Hai V
9
www.hobieuchanh.com
Nhà ông Lê H u Thu n
u xóm phía trong, còn nhà ông Bá h C m
u xóm
phía ngoài, b i v y nh ng ng i vùng trong mu n ra
ng cái ng i vô phía S n
Qui và vô huy n l , u ph i i ngang qua tr c c a nhà ông Bá H .
Ông Bá h C m giàu mà t. Ông nh n th y cái d t c a cha con ông làm cho nhà
ông l m khi b thi t thòi, b i v y khi cô Quyên là con gái ông l n lên, ông th m tính ch n
ng i hay ch mà g cô, không c n giàu hay nghèo, mi n có chàng r hay ch
ng nó
coi giùm gi y t ho c nó thay m t vào ra ch n công
ng cho ông kh i c c lòng b c trí.
Ông th y trong xóm có chàng Lê H u Hào, con c a ông Thu n, tánh n t àng
hoàng, ông l i nghe chàng có danh h c gi i, chàng là môn
cao nh t c a ông Nhiêu
Hi n trong S n Qui. T n m ngoái ông ã mu n m i ông Thu n ra nhà ng ông nói
chuy n làm sui, nh ng vì ông nghe Hào
ng ch m chú h c ng n m t i i thi, ông s
nói không c l i, nên ông ch a dám m mi ng.
Bu i s m mai n y Phó Tha nh n d p i th m ru ng ghé nhà ông Bá h C m nói
cho ông hay c u Hào, là con ông Thu n, h c trong S n Qui, c u m i mang gói tr v
nói gi c Pháp ã kh i ánh x ta và ã
t thành Gia nh r i, v y c th y nhân dân
ph i s p t vi c nhà ng i lính mà gi gìn t n c.
Ông Bá h nhà có c m ti n, l i có m t con trai
ng tu i c ng tráng, nghe có
gi c thì ông lo s . Ông bi u v con lo c m n c cho ông n s m, ng ông vô nhà ông
Thu n h i th m vi c gi c giã cho rõ ràng.
Cha con ông Thu n n c m s m m i v a r i thì th y ông Bá h vác dù l n t n i
vô sân. Cha con ông vui v ti p chào m i khách vào nhà. Hào kêu T C u bi u lo tr u
c.
Ông Bá h gi n d , bi u ng lo tr u n c chi h t, ông h i th m vi c gi c giã mà
thôi. C u Hào m i thu t l i cho ông hay m y chuy n c u ã nghe trong S n Qui, chuy n
ch c ch n có gi c nên ông Nhiêu Hi n m i thôi d y cho h c trò v lo làm ph n s con
dân c a t n c.
Ông Bá h nghe rõ r i ông m i nói v i Hào:
- Nghe nói c u
ng i h c rút ng i thi. Mà n u có gi c l n x n nh v y thì thi
gi ng gì
c.
- Qua sang n m trong Gia nh m i có khoa thi. N u gi c d p
c mau, thì có l
thi
c. Còn n u gi c kéo dài cù nh y thì khóa thi t i ây ch c ph i ình l i.
u không h c n a. Bây gi tr v ây c u tính làm vi c gì?
coi ph i i lính hay không. N u không i lính thì ti p h c ôn sách v mà ch
th i v n.
Ông Thu n ti p nói:
- Hôm qua th ng Hào v nói làm trai, h có gi c thì ai c ng ph i i ra i lính ng
p gi c gi n c c u dân. Tôi ngh thu nay t nh nào nhà n c c ng có s n
nh ng i v binh. Có gi c thì gom binh lính lão luy n ó mà xua ra tr n, ch dân
làng có t p rèn chi âu mà bi t ánh gi c. Hu ng chi tôi già mà có m t mình nó,
i thu nay nó h c ch , ch có bi t võ ngh âu mà i lính. V y nó c
nhà mà
c ôn, ch ng nào có l nh quan trên d y làm sao r i s hay.
Ông Bá h c ng có con trai, ông nghe nh v y ông r t hài lòng, nên ông nói:
Hai V
10
-
www.hobieuchanh.com
i anh phân nghe
c l m. Tôi c ng có m t th ng con trai chen ngo n nh
anh. N u tôi cho nó i lính thì tôi c t tay, còn làm vi c gì
c.
Ông Thu n ti p nói:
-
i hôm tôi l i ch i ng nhà chú Phó Tha, g p anh em trong xóm có bàn lu n
i nhau v chuy n i lính. Ai c ng nói t nh nào huy n nào c ng có dân h t
th y. Gi c ánh ch nào thì dân ch ó ph i ch ng c . N u thi u s thì em v
binh ch khác t i ti p s c. Gi c ánh trên Gia nh, n u trai tráng c a mình
ây
u ph i lên tr n h t, ch ng gi c tràn t i x mình m i l y ai mà c
ch. Ph i có
ng i nhà ng luy n t p mà gi làng ch .
Ông Bá h càng thêm khoái chí nên ông nói:
- Anh em nói nh v y thì úng quá. Tôi ph c ngay. Trong n c có gi c c th y
th n dân ph i lo c u n c c u dân, t p chinh chi n ngoài, t p phòng b trong,
ra tr n ng i c y cày, m i có c m g o nuôi nhau mà ánh gi c ch .
Ông Thu n nói:
- Anh em tính bây gi trong xóm mình ây m i nhà u ph i m n th rèn làm
dao mác cho s n khi h u s mình có binh khí mà ra tr n.
- Ai bày k ó th t là hay. Ph i lo tr c nh v y m i
c. Anh bi u anh em s m
binh khí i. Ai không có ti n thì nói cho tôi bi t tôi s ti p s c cho.
- Cha ch , mà có binh khí r i con em nó không bi t cách dùng thì có ích gì âu.
- Anh h i th m coi ch nào có th y d y ngh võ anh r c v ây mà nuôi
d y
bà con anh em trong xóm. Tôi lãnh tôi nuôi cho. Tôi ch u ti n công cho th y n a.
ng lo s ti n b c.
c v y thì t t.
tôi bàn l i v i anh em.
- , anh tính i. Ph i làm cho g p. Có th y d y ngh võ thì tôi cho con tôi, anh cho
con anh c ng luy n t p nh h . C u Hào h c nho gi i. C u t p ngh võ, c u c i
r ic u
ây c m u i binh xóm tre c a mình
c mà. Này, tôi m i anh
i anh Phó Tha x mát qua nhà tôi nh u nh t r i anh em mình bàn tính chuy n
ó l i cho k
ng b t u th c hành cho s m.
c. X tôi ra.
i s m m i anh Phó Tha i th m ru ng, bây gi ch c anh ch a v t i.
tôi v
tôi ghé tôi m i nh n v i v con nh. n x anh i ngang c a anh kêu nh i v i
anh.
c. X mát tôi s d t nh ra.
Bá h C m t giã xách dù i v . Cha con ông Thu n a khách ra c a. Ông Bá h
ng l i nói: "C u Hào nhà có bu n thì ra ngoài tôi nói chuy n ch i. C u mu n ra
ch ng nào c ng
c h t. Tôi ít i âu".
Hào g c
u áp l . Ông Bá h gi
ng dù che i v .
n x ông Thu n s a so n i ra nhà ông Bá h . Ông h i Hào mu n i theo ch i
hay không, Hào nói Hào ít u ng r u nên xin phép b a khác r i Hào s i th m.
Ông Thu n d n con chi u
nhà n c m,
Hào l y m t quy n sách em l i võng n m
ng ch ông, r i ông i.
c.
Hai V
11
www.hobieuchanh.com
Con heo qu n ngoài sân i vô, ng t i c a kêu ch ch ít ti ng r i co giò n m
ph ch xu ng ó, m t lim nhim, uôi ngúc ngo c.
i m t lát Ông Thu n m i tr v t i. Ông b
ngo t uôi m ng.
Hào h i ông n c m hay ch a, thì ông c
c vô nhà có con chó vàng ch y theo
i áp:
- Còn n gì
c n a mà con h i. Ông Bá h ãi m t ti c quá xá, m i m t mình
cha v i chú Phó Tha, mà ông làm m t con v t l i k m thêm m t con gà n a, làm
n no mu n n t b ng.
- Nhà có c m ti n, không m y khi m i khách nên xài l n m t l n, có h i gì. L i v t
gà nuôi trong nhà s n, có mua chát gì mà s t n ti n.
- Con có bi t t i sao mà b a nay ông bày ti c nh v y hay không? ng nghe có
gi c ng s , nên ng trút h bao ra. Nhà ng có ti n lúa nhi u, n u gi c t i bà con
trong xóm b ch y vô r ng mà tr n h t thì gi c ráp vác ti n xúc lúa ráo, ng còn
gì mà giàu n a.
- Ông m i cha v i chú Phó Tha mà ng ãi r i ng tính làm sao?
- Ông tính nhi u chuy n ng l m con à. ng tính chuy n l i ích chung trong làng
trong xóm, mà c ng ích l i riêng cho ng luôn cho nhà mình n a.
- Sao mà ích l i riêng cho nhà mình?
- Ây,
th ng th ng cha nói cho con nghe. Ông Bá h nói n u có gi c n ây bà
con trong xóm ph i u c t u l ng mà chi n v i gi c m t tr n cho chúng nó
bi t danh ng i xóm tre n y. Mà mu n chi n u cho c th ng, thì ngay bây gi
ph i:
Th nh t: ki m r c m t ông th y ngh võ thi t gi i
rèn t p àn ông con trai
trong xóm cho bi t cách chi n u. Nuôi và tr ti n công cho th y d y võ thì ông
Bá h bao h t, ng i trong xóm kh i lo kho ng ó.
Th nhì: ki m r c m t anh th rèn v trong xóm ng n i lò rèn mác thong, i
ao,
n ao, ch a ba, dùng làm binh khí, ai có s t có thép thì em l i lò ng
th rèn cho. Ai có ti n thì tr ti n công cho th . Ai không có ti n thì ông Bá h
giúp cho.
Th ba: vô r ng n cây em v ch t ra làm n c mà ch n m y n o i vô xóm, t
ch c canh phòng th cho ch c ch n, h nghe ng g n xóm thì ngày êm ph i
ph i c t ng i canh ch ng.
n cây thì l y ghe c a ông mà ch , ch nào không
có r ch cho ghe vô thì ông cho m n trâu v i xe mà kéo v .
- Ông Bá h tính m y vi c ó thì hay quá. Có gi c thì ph i làm nh v y m i
c,
ch gi c t i b ch y h t thì gi c d n
h t r i t nhà càng kh . Thà ch t cho
bi t m t dân Vi t Nam n y c ng có khí hùng dõng, d u không h n thì c ng b ng
, ch có thua âu. Ông Bá h tính nh v y r i cha v i chú Phó Tha ch u hay
không?
- Ch u l m ch . Chú Phó Tha nói chú có quen v i m t th y ngh võ trong gi ng
Tháp, ngày mai b n thân chú vô ó chú c y ra ây mà d y trai trong xóm. Còn
th rèn thì trên vàm sông Tra có chú th Phi rèn
bén l m. Ông Bá h nói
ng c y th ng Hai Ch b i xu ng lên nói chuy n v i chú. Nh chú ch u xu ng
ây mà rèn binh khí cho mình s cho ghe l n lên r c chú và ch lò v ây cho
chú làm.
Hai V
12
www.hobieuchanh.com
- Còn n cây làm n c mà ch n m y n o vô xóm, bi t sai ai? Bi u h i làm h
ch u hay không? Mình có quy n gì mà ép h ?
- Cái ó khó m t chút, b i v y ông Bá h c y hai cha con mình. Ông nói trong
xóm có m t mình con h c gi i, ai c ng v con. Ông c y cha, ngày mai cha con
mình i t
u xóm n cu i xóm m i h t m i nhà cho m t ng i thay m t sáng
t t u trên sân Bá h . Con ng ra nói chuy n gi c giã r i c t ngh a các cách
mình s p t phòng th cho m i ng i bi t. R i ó con l t s biên tên h và tu i
t th y àn ông con trai t 18 tu i s p lên trong xóm, ng bi t s c ng tráng
là bao nhiêu, s lão h ng
c bao nhiêu. Nhân d p ó ông Bá h m i cho ai n y
bi t ph n ông mu n giúp cho bà con trong xóm nên ông lãnh nuôi th y d y ngh
võ và ai không
s c s m binh khí thì ông ti p giúp cho. Còn vi c n cây l p
th ng phòng th , thì ông s cho tôi t i n cây li n
làm g ng. Ông s
khuyên bà con trong xóm ai c y r i nên r nh rang thì ra công i n cây em v
làm l i ích chung. Cha ã h a l i v i ông r i. Sáng mai cha s sai T C u i
i bà con trong xóm tr a m t t u l i sân ông Bá h
ng nghe bàn vi c công
ích.
c. L p s ki m
m àn ông con trai thì con giúp cho. C t ngh a v s l i
ích c a vi c phòng th trong xóm thì con c ng nói
c. Mà theo l i cha nói n y
gi , thì con th y vi c tính làm ó có l i chung trong xóm và l i riêng cho nhà ông
Bá h , ch có l i riêng gì cho nhà mình âu.
- Có. Cái l i c a mình cha ch a nói t i. Bây gi
cha nói cho con nghe. Hòi
chi u n u ng mà bàn tính cu c
phòng gi c giã xong r i, ông Bá h m i nói
thu nay ng th y con nhà nghèo mà ham h c ng th ng. ng có tính s g con
gái c a ng cho con. Con Quyên n m nay ã 22 tu i r i. Bây gi có gi c giã con
c không
c n a, còn cu c thi c thì không bi t ch ng nào m i m khóa thi
c. Con v
nhà c sách ch không bi t làm vi c gì. V y ng h i nh cha
ng lòng thì ng g con Quyên cho con. ng th ng ng g nên ng không òi
v t chi h t.
- ng nói nh v y cha ch u hay không?
- Cha th y ông Bá h thi t tình, cha ngh con Quyên d coi l i có h nh, l i thêm có
chú Phó Tha c ri t, chú nói con v i con Quyên x ng ôi v a l a l m, b i v y
cha h a l i v i ông Bá h r i.
Thu
ch Huê k
gia ình b
nh, d
cãi.
nay ng i Vi t ch m h c ch nho, không bi t ch Pháp, ho c ch Anh ho c
nh bây gi , mà sách nho thì không có d y cái thuy t t do k t hôn. Trong
c x
u do phong hóa c truy n. Vi c c i v g ch ng thu c quy n cha
u trai d u gái c ng v y, cha m
nh âu thì ph i ch u ó, không
c phép
u Hào nghe cha nói ã h a c i con gái ông Bá h C m cho chàng thì chàng
châu mày nh ng không dám cãi ch nói:
- Ch chi con bi t b a nay ông Bá h m i cha n u ng ng nói chuy n g con gái,
thì con th a tr c v i cha khoan nh n l i c a ng.
- Sao v y?
- Vi c gi c giã không bi t nó bi n chuy n th nào. N u con ph i i lính, thì có v
thêm m t m i lo cho con n a.
Hai V
13
www.hobieuchanh.com
- Ai c ng nói con không có i lính âu mà lo. Mà dù con có ra giúp n c i n a,
thì v
nhà càng có ích ch âu có h i. Cha suy ngh k r i cha m i nh n l i.
Con vào làm r nhà ông thì con vinh vang ch có nh c nhã chi âu. Vi c thi c
coi th h t trông mong, mà con c ng c i v
c ch giàu sang, v y c ng có
ph c. Còn m t
u n y n a mình bây gi ch có hai cha con, không còn thân
c nào h t. Th ng C u là cháu h , nh ng nó khùng kh u không áng k .
i gi c
giã ví nh con ph i em thân ra giúp n c, cha ã 60 tu i r i, cha nhà m t
mình, khi m a gió thì t t l a t i èn cha bi t c y nh ai. C i v cho con, d u có
nào ít n a c ng có
c con dâu nhà h h v i cha. L i làm sui v i ông Bá
là ng i có c m ti n, nh ng con ph i i lính, cha nhà r i cha có ch t, thì có
ông sui s chôn c t giùm, ch không l làm ng .
- Cha ngh nh v y thì ph i l m. Nh ng vi c gi c giã lôi thôi ây không hi u th
cu c s xoay cách nào. V y con xin cha ch u l i v i ông Bá h thì ch u, nh ng
ph i ch m ch m mà xem th cu c, ch không nên nài c i g p. N u nh gi c yên
mau, thì n m t i s có khoa thi. Con c n ph i r nh trí
mà h c, ch ng con thi
i s c i. Còn n u nh gi c tràn lan kh p trong xóm, thì c ng con r nh ng
lo, b n ph n làm trai, ch ng nào gi c xong r i s hay.
- Con mu n nh v y thì
c.
b a nào cha nói chuy n l i v i ông Bá h . N u
ng mu n g con thì cha xin b tr u cau, c ng nh c m hàng rào th a v y thôi,
i th i cu c thu n ti n r i s làm l thân nghinh.
Bàn tính xong r i cha con m i gài c a t t èn i ng .
Hai V
14
www.hobieuchanh.com
IV
Nhân dân trong ngu n Kh ng T c, tr c kia nh Ki n Hòa tiên sanh S n Qui
ti p nhau m y i mà gieo r c o thu n túy trong các xóm làng, r i l i còn nh Hoài
Qu c công Võ Tánh treo g ng anh d ng sáng ng i gi ng Tre n a, b i v y àn ông
ng nh àn bà, ng i già c ng nh ng i tr , c th y u m n t n c, yêu gi ng nòi,
bi t ham ngh a nhân, dám li u sanh m ng
c u dân gi n c. Tr c g p n i lo n Tây
n, ng i em ngh v n, k em nghi p võ giúp cho tri u ình bình lo n ph c h ng.
Nay nghe có gi c ngo i xâm, l i càng thêm h ng hái oàn k t làm m t kh i m nh m
ch ng v i gi c.
Nhân dân s n có ý chí nh v y, nên công cu c s p
ti n hành r t d dàng.
t
phòng th xóm Tre
c
Ông Thu n sai T C u i m i nhóm t i sân ông Bá h C m thì m i nhà u có ch
nhà ho c àn ông ho c àn bà n d mà nghe nói chuy n. Ông Bá h , Ông Thu n v i
Phó Tha làm u cu c h i hi p này, nh ng bi u Lê H u Hào thay m t báo tin cho bà con
trong xóm hay binh i pháp ã chi m thành Gia nh. C t a nghe tin thì xao xuy n,
Hào nh n ng i ta xúc ng m i bày t các cách c a ng i tr ng th ng trong xóm
tính s p t b o th sanh m ng và tài s n chung v i nhau. Ai n y u b ng lòng góp s c
vào cu c công ích ó, không có m t ng i nào th i thác.
Hào ã có d b gi y, vi t, m c s n sàng, li n h i t ng nhà mà biên tên tu i àn
ông. Biên
r i m l i thì
c:
58 ng i c ng tráng t 18 tu i n 40 tu i.
47 ng i t 41 t i 60 tu i,
12 ng i già t 61 tu i s p lên.
n 20 ng i àn ông r nh rang nên tình nguy n i
luy n võ ngh và t rèn binh khí thì ai c ng ch u h t.
n cây
làm n c. Còn t p
Cu c nhóm xong r i ng i trong xóm r ra mà v . Ông Bá h m i riêng Phó Tha
i hai cha con Ông Thu n l i dùng c m v i ông ng s p t vi c công.
Hai Ch lên vàm sông Tra th ng thuy t v i th rèn Phi thì chú th ch u d n
xu ng
ng rèn binh khí. Ông Bá h ki m m t ch
t tr ng, bi u b n trong nhà n
cây lá mà c t cái tr i
làm lò rèn. Trong ít b a tr i c t xong, ông cho ng i chèo ghe
lên r c th Phi và ch
c xu ng, r i kh i công rèn binh khí li n.
Tr n Khoan là th y ngh võ gi ng Tháp ã có h a h n v i chú Phó Tha nên úng
ngày h n th y c ng lên t i. Phó Tha d t l i gi i thi u v i ông Bá h thì ông ti p r c mà
nuôi trong nhà. Ông d t i l a m t cái sân l n gi a xóm
làm võ tr ng. M y ng i
trai tr trong xóm ráp l i d y c , ban t cho b ng th ng, r i b t u t p d t.
Cây n trong r ng ch v thì h ng ng
c ho c c m rào, ch n các n o vô xóm.
i 41 tu i s p lên lãnh lo c a khúc mà óng
Ai c ng ph i t p võ ngh h t th y, nh ng ngoài vi c ó m i ng
riêng h có r nh vi c nhà thì ph i giúp công vào ra phòng th .
i còn ph i có ph n
Hai V
15
www.hobieuchanh.com
Lê H u Hào làm nh th ký trong xóm, tuy v y c ng ph i t p võ nh ng i ta,
song kh i làm công vi c n ng n c c nh c. Nh ng mà m i ngày chàng ph i i m t vòng
xem xét m i vi c, xem t p võ, xem rèn , xem óng n c r i i luôn ra nhà ông Bá h
ng cho ông hay coi có vi c chi tr c tr hay không.
Ông Bá h th y t t c anh em l n nh trong xóm u xuôi thu n theo ý ông, ai c ng
n tâm giúp công s c vào cu c phòng th thì ông l y
u hài lòng. Ông mu n làm cho
trong xóm hi u
ng lúc g p n n dân ách n c ph i coi nhau nh con m t nhà, ph i
giúp
nhau, ng nghi k nhau, b i v y ông nh xu t ti n mà tr ti n công cho th rèn
binh khí, ông không cho ai tr ti n h t. Ông l i rao cho trong xóm bi t, ai thi u lúa n thì
n nói v i ông mà m n mà qua mùa g t s tr l i cho ông ch ng c n ph i i mua t n
ti n.
Ng i trong xóm hay ông Bá h có lòng t thi n nh v y l i càng c m m n ông
n n a, càng lo gi gìn ti n lúa c a ông ng mà nh , không còn nói c a h c a mình gì
t.
Th y công vi c phòng th ti n hành m nh m , ông Bá h m i nh c ông Thu n v
cu c hôn nh n c a hai tr . Ông Thu n nói r ng Hào
c ông Bá h chi u c thì Hào
mang n vô cùng. Ng t trong lúc n c
ng có gi c, không bi t tình hình bi n i ra
th nào. Hào nghi ng i s i lính. B i v y Hào xin ông Bá h hu n c i h i trong ít
tháng, ch xem coi gi c có t thì s trình bày l c i.
Ông Bá h nói:
- Cháu s c i g p, r i có nó b òi i lính nó b v
nhà, v nó bu n. Tôi hi u ý
nó r i, nó s nh v y c ng ph i. Thà ch a thành v ch ng thì thôi, ch thành v
ch ng r i mà ph i phân r t nhiên hai a bu n r u, th ng nh nhau. H tôi nói
thì không bao gi tôi nu t l i. Tôi nói tôi g con Quyên cho cháu Hào, thì bao gi
Quyên c ng là v c a cháu Hào, ch không
c làm v ai khác.
Nh ng mu n cho hai bên ng nghi ng
u chi h t, l i làm cho ng i ngoài
hay bi t ng ng có dòm ngó con Quyên n a, mình ch n b a nào nh m ngày
t, tôi m i ít ng i khách n nhà tôi, anh c ng m i vài ng i khách i cùng anh
và Hào n nhà tôi là l "b tr u cau". Tôi n u ít mâm c m mà cúng cho Hào l i
ra m t ông bà ng cho chòm xóm h hay t ngày ó hai a nó
c g i anh em
mình là cha, r i ít tháng h t gi c, ho c ra giêng g t lúa r i, tr i khô ráo mình s
làm l c i.
Ông Thu n ch u.
Cách m i b a sau cha con Ông Thu n v n kh n en, m c áo dài i v i v ch ng
Phó Tha và v ch ng ông B y Hi p n nhà ông Bá h làm l "b tr u cau".
Ông Bá h ã có m i Tr n Khoan, là th y ngh võ, m i khách vài c p n a, ã ng i
n trong nhà. Trên bàn th ông bà thì
cúng ã xong, nhang èn ã t .
nc
àng trai b ng tr u cau
ãi khách n u ng.
n. Chàng r làm l ông bà cha m , r i ng
i trong nhà
t ngày ó Lê H u Hào là r c a ông Bá h Hà V n C m. Hà Th Quyên là dâu
a ông Lê H u Thu n. Trong xóm tr già u hay h t th y.
Hai V
16
www.hobieuchanh.com
Ngày l n tháng qua, lúa tr r i n lúa chín, nhân dân xóm Tre luy n t p võ ngh
t h ng hái nh ng không th y gi c giã gì h t, mà c ng không g p
c ng i mi t Gia
nh xu ng ng h i th m.
n t i T t, ng i trong xóm ban ngày
êm mà thôi nên c ng không thao luy n
c.
u ph i ra ru ng g t lúa ch t p võ ban
Rào gi u chung quanh xóm ã hoàn thành ch c ch n r i.
Th rèn Phi rèn binh khí
dùng, nên xin cho ghe chú v sông Tra n T t.
Ra giêng lúa ch còn m t vài ám tr mu n, ch
ng ã g t s ch h t r i. Ông Bá
m n m t ng i lên Gia inh d thám tình hình chi n s th nào ng cho Hào làm
c i v i cô Quyên cho r i.
Ng
i tr tu i nhút nhát không dám i.
Ông Thu n quy t lãnh s m ng i d thám tin t c. Ông Bá h bi u d n m t chi c
ghe nh 2 chèo cho 10 quan ti n v i g o mu i
ba ng i n trong 10 ngày và l a hai
ông già còn s c kh e chèo cho Ông Thu n i.
Ông Thu n i ã 6 ngày mà ch a th y v . Ông Bá h v i Phó Tha b t
trông, l i có ý lo.
u ngóng
Qua ngày th 7 ghe Ông Thu n v t i. Ông nói ghe ông lên t i C n Giu c b binh
lính huy n Tr ng Bình tra xét không cho i. Ông ph i
ó h t m t ngày m t êm.
Ch ng ng i ta cho i ông m i vô vàm R ch Cát. B c n n a. Ông ph i tr l i h i th m
ng sá. Nh có m y nhà r ch ch ch ng, ông m i dò theo x o nh l t
c vào R ch
Ong. Nh ng t i ng ba R ch a thì có n c a mình óng ó, h c n l i không cho i
i n a. Ông Thu n l i day ghe tr l i, th y có nhà d a mé ông m i u l i cho hai
ng i chèo ngh , còn ông lên b ki m th h i th m tin t c. May g p
c m t ông già
th o vi c, ông m i cho hay r ng quân i Pháp v n còn chi m thành Gia nh nh ng
không bi t s bao nhiêu. Mà cách hai ngày tr c có m t oàn tàu kéo neo ch y tr ra
phía Nhà Bè, không bi t i âu. H i binh lính c a quân ta ã có giáp tr n v i ch l n nào
ch a, thì ông già nói binh ta t các t nh l n l t kéo v m y tháng nay thì óng bao
chung quanh thành, ng n R ch Cát, chùa Cây Mai, Phú Th , Chí Hòa, ch nào c ng
có. Binh Pháp i thám d tình hình, h ló ra kh i thành thì b quân ta vây ánh, nên rút
trong thành không dám ra n a. Không bi t t ng gi c bi t quan dân ta rút binh các t nh
em v ây thì các t nh u b tr ng nên 2 b a tr c h cho tàu i ó là ch binh i ánh
chi m thêm m y t nh khác hay không.
Ông Bá h cùng m y ng i l n trong xóm và c u Hào, nh t là c u Hào nghe tin
sau chót ó thì ai c ng lo ng i, ngh oàn tàu lui ra Nhà Bè ó s chia nhau m t t p
xu ng Vàm Tu n r i do sông Bao Ng c vào ánh huy n Tân Hòa v i ph Tân An, còn
t t p ra Vàm Sáng r i do ng C a Ti u vào ánh nh T ng, Long H .
Bây gi ai n y u lo g t cu c phòng th l i, d n m y nhà tr c a ra sông Bao
Ng c ph i coi ch ng tàu, h ngó th y tàu thì ph i n i mõ ng cho trong xóm hay bi t.
Còn ban êm thì c t ng i thay phiên mà canh ch ng ng báo ng.
Ông Bá h m c lo vi c n y nên ông ph i t m d p ám c
không nh c t i n a.
i c a cô Quyên l i, ông
Hai V
17
www.hobieuchanh.com
Còn Ông Thu n t b a i d tin t c v nói l i, thì ông th y con ông có s c bu n lo,
ông ngh có l nó h c gi i, nó nh n th y tình hình chi n cu c có ch nào nguy bi n hay
sao nên nó m i lo nh v y. Ông th y r i ông c ng không mu n tính c i v g p cho con.
Cách 2 b a sau, l i m t tr i ng u thì có Lý Quang Minh, m t b n h c c a Lê
u Hào nhà gi ng S n Qui, ra h i th m nhà ông Thu n ng ki m Hào nói chuy n.
Cha con ông Thu n có nhà. Hào th y b n l t t b c ra c a ti p m ng, d t vô
gi i thi u cho cha bi t. Ông Thu n bi t Minh c ng là h c trò c a ông Nhiêu Hi n nh
con mình, ông ni m n m i ng i, kêu T C u bi u nhúm l a n u giùm m t n i c m cho
khách n vì khách xa ph i i s m, nên ra t i ây ch c khách ã ói r i.
Hào h i th m s c kh e c a th y, ti c r ng nhà có m t cha m t con, l i g p lúc ly
lo n trong xóm ng i ta giao cho s p t vi c phòng th , nên v h n n a n m r i, nh ng
không vô S n Qui
c mà th m th y th m b n.
Ông Thu n nghi Minh ra ki m Hào ph i có vi c chi c n kíp, ch không l
i v y ông h i:
i ch i,
- Cháu tr ng g n huy n l , cháu có nghe tin gi c giã hay sao không cháu?
- Th a bác, vi c ch c ph i dây d a lâu l m. Anh em chúng tôi h c, mong thi khóa
m nay. Mà th i cu c bi n ng nh v y thì ch c không có thi r i. Trong
huy n mình ây thì êm. Nh ng mi t trên s p có i s r i.
, anh em trong xóm c y tôi i lên Gia nh nghe tin t c. Tôi v 2 b a rày. Tôi
lên t i R ch Ong r i b
n c n, nên không th i sâu vô n a
c. Nh ng tôi ã
nghe ch c binh i Pháp còn chi m thành Gia nh, b binh mình bao vây 4 m t
nên không dám ra. Th mà cách m y b a tr c ây có m t oàn tàu gi c kéo i
ra h ng Nhà Bè. Tôi nghi chúng b mình vây tr n, chúng bi t các t nh h t
lính, r i chúng lén ch binh xu ng ánh chi m mi t d i.
- Th a bác. Bác ch a nghe huy n mình có
u chi lo s . L i quan huy n l i có
p t cu c phòng th h n hoi. T i Vàm S n Qui, Vàn Gò G a u có xây n
y ch c ch n. Ngày êm có quân lính canh gi . Tàu gi c không th vô
c.
u có v y thì b t lo. xóm n y dân s hi p nhau t ch c cu c phòng th àng
hoàng l m. Bà con trong S n Qui c lo phòng th hay không?
- Th a, c ng có lo. Ch nào c ng ph i v y.
- Nghe cháu nói chuy n nãy gi tôi v a lòng l m. Làm con dân trong n c, h có
gi c thì già tr chung lo giúp n c c u dân ch sao. xóm n y h ng trai tr m y
tháng nay t p luy n võ ngh d l m. Ai c ng h ng hái gi t gi c t i ây s sanh
m t tr n cho chúng bi t m t.
- Th a, cháu m i nghe hi n gi
ng mình
ng s p t mà ánh trên Gia nh
ng
i gi c và kh c ph c thành trì l i.
y h ? Ch ng nào m i ánh ? Hôm lên tr n tôi có nghe gom binh các t nh v
nhi u l m, nh ng có ông mà c vây ngoài xa. Còn ch gì n a mà không ch u
hãm thành không bi t.
- Th a bác có chuy n nh v y, cháu nói rõ bác v i anh Hào hay. S là cách
y b a tr c quan Huy n có g i t m i th y c a m y cháu vô nói chuy n.
Th y cháu v nói r ng có quan trên t nh xu ng huy n cho hay r ng tri u ình s p
phái vài v i th n vào Nam c m binh ánh
i gi c. Có l nh d y c Tôn
Th t Hi p ph i góp v cho
s muôn binh i quan tri u vào r i s khai chi n.
Hai V
18
-
-
www.hobieuchanh.com
Binh c a mình thì không s thi u, hi n gi gom
c h n tám ngàn r i. Trong
t tháng s
s .
Có nghe nói có kêu hàng trai tr c a mình i lính hay không?
Th a, không. Có l mi t d i còn s n lính nhi u. Nh ng gom binh lính v ông
quá thì ph i lo c m g o ng nuôi lính, lo c t tr i cho lính . ã v y mà còn c n
dùng ng i bi t ch
ng l p b s t ng s m i i, vi t phi u
truy n l nh
a c p ch huy, vi t t thôi thúc các huy n các ph n p l ng th c. Lính thì ít
bi t ch l i m c lo tâpj luy n. Quan thì m c lo
u khi n, không r nh mà lo n
sách gi y t .
Ch c bây gi quan trên òi m y ng i có h c nh cháu, nh th ng Hào, nh p
ng
u quân ph i hôn?
Th a ph i. Chính vì v y, nên quan trên phái ng i xu ng huy n m i m y ông
Nhiêu d y h c mà c y gom h c trò l i r i quan hu ên cho ghe a lên Gia nh
mà giúp công trong cu c kháng chi n.
Ông Thu n ng n ng .
Hào c i và nói:
a rày con th ng nói v i cha th nào con c ng ph i b kêu i lính. Thi t qu
nh v y th y hôn cha?
Ông Thu n l ng thinh.
Minh nói v i Hào:
- Mình i lính mà làm vi c gi y, ch không ph i ra tr n.
u ra tr n c ng không s gì. Th y bi u anh em trong tr ng ph i i h t hay là
th y l a ng i mà thôi?
- Quan trên c y i h t. Tr ng nào c ng v y.
- Ng i ta i thì mình ph i i v i ng i ta. Giúp n c mà mình tr n tránh ai coi
mình ra gì. Ai i cho m y anh em khác hay?
- Tr a hôm qua th y v m n ng i trong xóm i kêu, d n chi u mai ph i t i ng
sáng m t th y d t vô huy n. Anh em khác g n, giòng cát, giòng Nàu v i S n
Qui nên h ã hay r i. Có m t mình anh xa nên th y c y tôi ra cho anh hay
ng s a so n r chi u mai vô cho t i.
C u b ng mâm c m lên gi a ván. Cha con ông Thu n ân c n m i Minh ng i
n. Ông Thu n h i Minh:
- Cháu có v con hay ch a?
- Th a cháu có v m i sanh m t a con
c 4 tháng.
- Cha m còn s ng toàn hay không?
- Th a, cháu còn có bà m già, may cháu có ng i ch không ch u l y ch ng, nên
cháu i thì ch cháu v i v cháu nhà v i bà già cháu.
- Có v y c ng
kh . Ph n th ng Hào tôi có hai cha con. H nó i thì tôi nhà
tr tr i m t mình. Tôi nói v cho nó r i, nh ng mà s i lính r i b ng i ta,
nên nó d c d c ch a ch u c i. Tuy v y mà không h i gì l m. Th ng Hào i thì
tôi nhà có chòm xóm. D u có b nào ng i ta không b tôi.
- Th a, bác tuy già nh ng s c kh e c ng còn .
- Ph i tôi còn m nh.
Hai V
19
www.hobieuchanh.com
Ông Thu n khuyên khách n c m cho no r i nhà nói chuy n ch i v i Hào, ông
i xóm m t lát. Ông bi u Hào s a so n r i sáng mai d y s m i v i nhau. i li n bây gi
Minh m t. Mà vô S n Qui ban êm không ích gì.
Minh n u ng r i, Hào tr i chi u, anh em n m àm lu n v chi n cu c v i nhau. C
hai u hi u ngh a v c a h ng trai tr là c u dân gi n c, b i v y ng i s p lìa cha già,
ng i s p t m y u v i v nh con th mà i tr n non sông, nh ng c hai u lo ng i
vi c gia ình ch ph n mình d u r i hay may c ng không bu n không s gì h t.
n x m t lát ông Thu n tr v th y hai tr n m nói chuy n thì ông h i con có s a
so n hành lý ng khuya i hay ch a. Hào nói
gói vài cái qu n v i vài cái áo mà ôm
theo v y thôi, ch có hành lý gì âu mà s a so n.
Ông Thu n nói:
-
i n y cha có i th ng ra ngoài ông Bá h cha cho ng hay có l nh òi nên
khuya nay con ph i vô S n Qui ng hi p v i anh em b n h c mà lên Gia nh.
- Ông già v con hay con i ng có t ý bu n hay không cha?
- Bu n thì ng không bu n, vì ng hi u quan trên c n dùng h ng hay ch , con có
c thì con ph i i, l i i v i chúng b n ch ph i i m t mình con hay sao mà
bu n. Nh ng ông ti c con i r i trong xóm không có ng i làm s sách t , b t
ti n có ch ó mà thôi. Mà tr c khi i con ra t bi t cha m v con m t chút cho
l ch .
- Con ph i t giã r i m i i
c. Vì khuya ph i i s m cho mát, thôi con ra nói
li n bây gi
ng khuya con kh i ghé. Anh Minh n m ây mà ngh nghe hôn. Tôi
i m t chút r i tôi v .
Hào vô trong thay áo r i i li n.
ch ng ông Bá h C m
ng ng i trong nhà bàn lu n v s l nh òi r i lính,
ng th y Hào x ng x m i vô sân. Hà V n Ký, là con trai l n c a ông Bá h ,
ng coi
cho b n xúc lúa ngoài sân b ng vô
vô l m, c u c ng ngó th y Hào vô nên c ng ón
mà h i:
i nãy nghe bác nói có l nh òi d ng i lính ph i hôn?
- Ph i.
- Ch ng nào d ng i?
- Khuya nay vô S n Qui hi p v i anh em b n ng quan huy n cho cho ghe i m t
t.
- Tôi l n h n d ng có m t tu i. Không bi t h òi t i tôi hay không?
- Ch c không có âu anh Hai. Nghe nói lính có s n r i ch không ph i thi u s nên
òi thêm n a. Quan trên òi anh em tôi, ây là òi t i bi t ch
ng làm vi c
gi y.
u nh v y thì tôi b t lo.
Anh v v i em r cùng nhau i vô nhà.
Hào b c l i xá cha m v và chúc cha m v
i giúp n c.
Ông Bá h nói:
nhà m nh gi i
ng khuya chàng
Hai V
20
www.hobieuchanh.com
- H i tr a anh ra cho hay có l nh òi con nh p ng . Con i thì trong xóm thi u
ng i bi t ch , nên có ch b t ti n. Nh ng có gi c, nhà n c c n dùng con v vi c gì,
ph n con làm trai con ph i vâng l nh không nên t ch i. V y con hãy yên lòng mà ra giúp
c. Anh nhà v i bà con trong xóm, nên con kh i lo.
Còn vi c v , cha v i m ã nh g cho con r i, ã có n tr u u ng r u c a con,
thì d u n c nhà có h u s con ch a c i k p, bao gi cha v i m c ng coi con Quyên là
c a con; ch ng nào con tr v thì làm l c i, không m t âu. Con ra t giã cha m
ng khuya con i n chi n tr ng mà giúp n c. Con có mu n giáp m t v con ng
con nói ít ti ng mà t bi t nó hay không?
Hào nói:
- Th a, n u cha v i m cho phép con nói v i v con ít l i
n cha m l m.
ng con i, thì con
i
Bà Bá h bi u Hai K vô trong kêu Quyên.
Quyên theo Hai K ra, b cô b ng
Bà Bá h nói:
- Quyên b c l i g n ây con. Ch ng con ra t giã ng khuya nay nó i lính. Cha
con bi u kêu con ra cho nó nói chuy n m t chút, r i v s a so n ng khuya nó
i.
Hào ngó ngay Quyên mà nói:
- Ph n anh còn có m t chút cha già. Hôm nay vì ph n s nên anh ph i b cha già
mà i. Tuy anh v i em ch a chánh th c ph i hi p v ch ng song ã gá l i, d u
không tình c ng là ngh a. V y anh trân tr ng g i cha già l i cho em. N u em s n
lòng ch m nom giùm anh, thì n y không bao gi anh dám quên. Anh mu n nói
i em bao nhiêu ó mà thôi. Anh c u chúc cho em nhà an vui và m nh kh e.
Quyên c ng ngó ngay Hào mà áp r ng:
- Em xin anh an lòng mà giúp n c, ng lo vi c nhà. Em chúc anh lo ph n s
vuông tròn, tan gi c cho mau ng tr v k o cha già trong i.
Bà Bá h c
i. Bà nói v i Hai K :
- Nghe nói có ng i khác S n Qui ra kêu nó, khách ch trong nhà ng khuya
i v i nhau. K bi u b y tr b t m t c p v t xách vô tr ng, r i con
n ch i v i
em m t êm r i khuya nó i.
Ông Bá h nói:
-
nó tính nh v y ph i l m. Nãy gi tôi tính bi u nó v m i anh sui v i khách
i h t ra nhà mình n c m ch i. Nh ng tôi ngh khách l ra ây ng i ta không
vui, còn ph n nó thì nó ph i nói chuy n v i anh sui m t êm ng cha con d n dò
nhau, b i v y tôi không m i. V y K em v t vô tr ng làm th t ng cho anh em
n v i nhau m t b a là ph i.
v i Quyên i ra sau bi u ng
Ông Bá h m r
i nhà b t v t.
n xe l y hai nén b c
a cho Hào mà nói:
- Xem thêm -