Më ®Çu
NÒn kinh tÕ n-íc ta ®· vµ ®ang chuyÓn m×nh cho nh÷ng b-íc ph¸t triÓn
míi trong thÕ kû XXI, cïng víi sù ph¸t triÓn ®ã, nh©n tè con ng-êi ®-îc ®Æt
lªn vÞ trÝ hµng ®Çu. ViÖc tËn dông hiÖu qu¶ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña ng-êi lao
®éng lµ vÊn ®Ò mµ nh÷ng nhµ qu¶n lý ph¶i quan t©m. Mét ®éng lùc quan träng
thóc ®Èy ng-êi lao ®éng lµm viÖc chÝnh lµ lîi Ých ®-îc thÓ hiÖn ë møc l-¬ng,
th-ëng vµ c¸c phóc lîi x· héi mµ hä ®-îc h-ëng. Cho nªn cã thÓ nãi ë bÊt kú
giai ®oan nµy, doanh nghiÖp nµo vÊn ®Ò tiÒn l-¬ng lu«n lµ mét vÊn ®Ò sèng
cßn ®èi víi ng-êi lao ®éng vµ lµ vÊn ®Ò cÇn quan t©m ®èi víi nh÷ng ng-êi lµm
c«ng t¸c tæ chøc vµ qu¶n lý.
C«ng ty cæ phÇn x©y dùng c«ng tr×nh I víi chøc n¨ng ngµnh nghÒ x©y
dùng trong n-íc. Víi nhiÖm vô do Tæng c«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh I giao
thùc hiÖn tèt nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn, hoµn
thµnh nghÜa vô nép ng©n s¸ch. Bªn c¹nh ®ã cßn cã mét nhiÖm vô hÕt søc quan
träng lµ gi¶i quyÕt ®-îc mét sè l-îng lao ®éng d«i d- trªn ®Þa bµn tØnh, ng-êi
lao ®éng cã viÖc lµm vµ thu nhËp æn ®Þnh. V× vËy, viÖc x©y dùng mét quy chÕ
tr¶ l-¬ng phï hîp th«ng qua c¸c chÕ ®é, c¸c h×nh thøc tiÒn l-¬ng s¸t víi thùc
tÕ, c«ng t¸c h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng ph¶i ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi thanh to¸n
cã ý nghÜa to lín vÒ mÆt kinh tÕ còng nh- chÝnh trÞ ®ång thêi tiÒn l-¬ng ph¸t
huy ®-îc chøc n¨ng ®ßn b¶y vÒ kinh tÕ.
XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn cña vÊn ®Ò em chän ®Ò tµi: "H¹ch to¸n tiÒn
l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng t¹i C«ng ty cæ phÇn x©y dùng c«ng
tr×nh I" lµm kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh.
Kho¸ luËn ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn gåm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng I: Nguyªn lý chung vÒ h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch
theo l-¬ng cña doanh nghiÖp.
Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo
l-¬ng t¹i C«ng ty cæ phÇn x©y dùng c«ng tr×nh I.
Ch-¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch
to¸n tiÒn l-¬ng t¹i C«ng ty cæ phÇn x©y dùng c«ng tr×nh I.
1
Ch-¬ng I
Nguyªn lý chung vÒ h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng
vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng
1.1. Kh¸i niÖm vµ c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng
1.1.1. Kh¸i niÖm
* TiÒn l-¬ng
Theo quan niÖm cña c¸c nhµ kinh tÕ hiÖn ®¹i: TiÒn l-¬ng lµ gi¸ c¶ cña
søc lao ®éng, ®-îc x¸c ®Þnh bëi quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr-êng lao ®éng.
ë ViÖt Nam, trong thêi kú kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tiÒn l-¬ng
®-îc hiÓu lµ mét bé phËn thu nhËp quèc d©n dïng ®Ó bï ®¾p hao phÝ lao ®éng
tÊt yÕu, do Nhµ n-íc ph©n phèi cho CNVC b»ng h×nh thøc tiÒn tÖ, phï hîp víi
quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng. HiÖn nay theo ®iÒu 55 Bé LuËt Lao ®éng
ViÖt Nam quy ®Þnh tiÒn l-¬ng cña ng-êi lao ®éng lµ do hai bªn tho¶ thuËn
trong hîp ®ång lao ®éng vµ ®-îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l-îng vµ
hiÖu qu¶ c«ng viÖc, møc l-¬ng cña ng-êi lao ®éng kh«ng thÊp h¬n møc l-¬ng tèi
thiÓu do Nhµ n-íc quy ®Þnh (lµ 290.000®/th¸ng ®-îc thùc hiÖn tõ 11/2003).
Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn hiÖn nay
b¶n chÊt cña tiÒn l-¬ng ®-îc nh×n nhËn tõ nhiÒu khÝa c¹nh cña qu¸ tr×nh t¸i
s¶n xuÊt. Søc lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt, nªn tiÒn l-¬ng lµ vèn ®Çu t- øng tr-íc quan träng nhÊt, lµ sù ®Çu t- cho
sù ph¸t triÓn vµ lµ mét ph¹m trï s¶n xuÊt. Nã yªu cÇu ph¶i tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ
tr-íc khi thùc hiÖn qu¸ tr×nh lao ®éng vµ s¶n xuÊt. Søc lao ®éng lµ hµng ho¸
nªn tiÒn l-¬ng lµ ph¹m trï cña trao ®æi, nã ®ßi hái ph¶i ngang gi¸ víi gi¸ c¶
c¸c t- liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Søc lao ®éng lµ
mét yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cÇn ph¶i dùa trªn hao phÝ lao ®éng vµ hiÖu
qu¶ lao ®éng cña ng-êi lao ®éng ®Ó tr¶ cho hä, do ®ã tiÒn l-¬ng lµ ph¹m trï
cña ph©n phèi. Søc lao ®éng cÇn ph¶i ®-îc t¸i s¶n xuÊt th«ng qua viÖc sö dông
2
c¸c t- liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt, th«ng qua quü tiªu dïng c¸ nh©n, do ®ã tiÒn
l-¬ng lµ mét ph¹m trï cña tiªu dïng. Nh- vËy, tiÒn l-¬ng lµ mét ph¹m trï
kinh tÕ tæng hîp quan träng cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn hiÖn
nay. VÒ b¶n chÊt cña tiÒn l-¬ng cã thÓ nãi lµ ®ßn b¶y kinh tÕ m¹nh mÏ, cã t¸c
dông to lín ®Õn s¶n xuÊt, ®êi sèng vµ c¸c mÆt kh¸c cña kinh tÕ x· héi.
Thu nhËp cña ng-êi lao ®éng, ngoµi tiÒn l-¬ng lao ®éng cßn ®-îc
h-ëng mét sè kho¶n kh¸c nh- b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ vµ c¸c phóc lîi
x· héi kh¸c.
* B¶o hiÓm x· héi (BHXH):
Quü BHXH ®-îc h×nh thµnh do trÝch lËp vµ tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp theo quy ®Þnh cña Nhµ n-íc. Theo quy ®Þnh
hiÖn hµnh hµng th¸ng ®¬n vÞ tiÕn hµnh trÝch lËp quý BHXH theo tû lÖ quy ®Þnh
trªn tæng sè tiÒn l-¬ng cÊp bËc ph¶i chi tr¶ cho c«ng nh©n viªn trong mét
th¸ng vµ ph©n bæ cho c¸c ®èi t-îng liªn quan ®Õn viÖc sö dông lao ®éng.
Ng-êi sö dông lao ®éng ph¶i trÝch mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn tæng sè quü
l-¬ng cÊp bËc vµ tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, cßn mét tû lÖ do ng-êi
lao ®éng trùc tiÕp ®ãng gãp vµ ®-îc khÊu trõ vµo thu nhËp trùc tiÕp cña hä.
Quü BHXH ®-îc thiÕt lËp nh»m t¹o ra nguån tµi trî cho c«ng nh©n viªn
trong tr-êng hîp èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, nghØ h-u. Theo chÕ ®é
hiÖn hµnh nguån quü BHXH do c¬ quan chuyªn tr¸ch qu¶n lý vµ chi tr¶ c¸c
tr-êng hîp nghØ h÷u, mÊt søc lao ®éng, tai n¹n, tö tuÊt, ë t¹i doanh nghiÖp
®-îc ph©n cÊp trùc tiÕp chi tr¶ c¸c tr-êng hîp nh- èm ®au, thai s¶n vµ tæng
hîp chi tiªu ®Ó quyÕt to¸n víi c¬ quan chuyªn tr¸ch.
ViÖc h×nh thµnh nªn quü BHXH cßn do mét sè nguån kh¸c nh- c¸c
doanh nghiÖp lµm ¨n ph¸t ®¹t ñng hé theo c¸c ch-¬ng tr×nh x· héi, thµnh lËp
quü ®Òn ¬n ®¸p nghÜa. ViÖc trÝch lËp quü BHXH lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt vµ
nh©n ®¹o, ®©y lµ mét néi dung quan träng cña chÝnh s¸ch x· héi mµ Nhµ n-íc
®¶m b¶o tr-íc ph¸p luËt cho mäi ng-êi d©n nãi chung vµ cho mçi ng-êi lao
®éng nãi riªng.
3
* B¶o hiÓm y tÕ (BHYT)
BHYT theo quy ®Þnh cña chÕ ®é tµi chÝnh hiÖn hµnh gåm hai nguån:
mét phÇn do doanh nghiÖp g¸nh chÞu ®-îc tÝnh tr¸ch vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh
doanh hµng th¸ng theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l-¬ng cÊp bËc ph¶i tr¶
c«ng nh©n trong kú, mét phÇn do ng-êi lao ®éng g¸nh chÞu ®-îc trõ vµo tiÒn
l-¬ng cña c«ng nh©n viªn. BHYT ®-îc nép lªn c¬ quan chuyªn m«n, chuyªn
tr¸ch (d-íi h×nh thøc mua BHYT) ®Ó b¶o vÖ, ch¨m sãc søc khoÎ c«ng nh©n
viªn.
BHYT thùc chÊt lµ sù trî cÊp vÒ y tÕ cho ng-êi lao ®éng thamgia BHYT
nh»m gióp hä mét phÇn nµo tiÒn kh¸m ch÷a bÖnh, tiÒn viÖn phÝ, thuèc thang.
Môc ®Ých cña BHYT lµ lËp mét m¹ng l-íi b¶o vÖ søc kháe cho toµn céng
®ång kh«ng kÓ ®Þa vÞ x· héi, thu nhËp cao hay thÊp, víi khÈu hiÖu "m×nh v×
mäi ng-êi, mäi ng-êi v× m×nh".
* Kinh phÝ c«ng ®oµn (KPC§)
C«ng ®oµn lµ mét tæ chøc ®oµn thÓ ®¹i diÖn cho ng-êi lao ®éng nãi lªn
tiÕng nãi chung cña ng-êi lao ®éng, ®øng ra b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh ®ång
thêi c«ng ®oµn còng lµ ng-êi trùc tiÕp h-íng dÉn, ®iÒu khiÓn th¸i ®é cña
ng-êi lao ®éng ®èi víi c«ng viÖc, víi ng-êi sö dông lao ®éng.
KPC§ ®-îc h×nh thµnh tõ viÖc trÝch lËp vµ tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh
doanh hµng th¸ng cña ®¬n vÞ theo tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l-¬ng thùc
tÕ ph¶i tr¶ cho nh©n viªn trong kú. Sè KPC§ ®-îc ph©n cÊp qu¶n lý vµ chØ tiªu
theo chÕ ®é, mét phÇn nép lªn c¬ quan qu¶n lý c«ng ®oµn cÊp trªn vµ mét
phÇn ®Ó l¹i doanh nghiÖp ®Ó chi tiªu cho ho¹t ®éng c«ng ®oµn c¬ së t¹i ®¬n vÞ.
Cïng víi tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n nép theo l-¬ng: BHXH, BHYT,
KPC§ hîp thµnh mét kho¶n chi phÝ vÒ lao ®éng sèng trong tæng chi phÝ cña
doanh nghiÖp. ViÖc x¸c ®Þnh chi phÝ vÒ lao ®éng sèng ph¶i dùa trªn c¬ së
qu¶n lý vµ sö dông lao ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
TÝnh ®óng thï lao lao ®éng, thanh to¸n ®Çy ®ñ, kÞp thêi tiÒn l-¬ng vµ c¸c
kho¶n ph¶i nép theo l-¬ng. Mét mÆt kÝch thÝch ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn
4
thêi gian, kÕt qu¶ vµ chÊt l-îng cña lao ®éng; mÆt kh¸c gãp phÇn tÝnh ®óng,
tÝnh ®ñ chi phÝ, gi¸ thµnh s¶n phÈm hay chi phÝ cña doanh nghiÖp.
1.1.2. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng
* Nhãm nh©n tè thuéc thÞ tr-êng lao ®éng:
Cung- cÇu lao ®éng ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn tiÒn l-¬ng.
Khi cung vÒ lao ®éng lín h¬n cÇu vÒ lao ®éng th× tiÒn l-¬ng cã xu
h-íng gi¶m, vµ ng-îc l¹i khi cung vÒ lao ®éng nhá h¬n cÇu vÒ lao ®éng th×
tiÒn l-¬ng cã xu h-íng t¨ng. Cßn khi cung vÒ lao ®éng b»ng víi thÞ tr-êng lao
®éng ®¹t tíi sù c©n b»ng. TiÒn l-¬ng lóc nµy lµ tiÒn l-¬ng c©n b»ng, møc tiÒn
l-¬ng nµy bÞ ph¸ vì khi c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng tíi cung cÇu vÒ lao ®éng thay
®æi nh-: n¨ng suÊt ®Þnh biªn cña lao ®éng, gi¸ c¶ cña hµng ho¸, dÞch vô…
Khi chi phÝ sinh ho¹t thay ®æi do gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô thay ®æi sÏ
kÐo theo tiÒn l-¬ng thùc tÕ thay ®æi. Cô thÓ khi chi phÝ sinh ho¹t t¨ng th× tiÒn
l-¬ng thùc tÕ sÏ gi¶m. Nh- vËy, buéc c¸c ®¬n vÞ, c¸c doanh nghiÖp ph¶i t¨ng
tiÒn l-¬ng danh nghÜa cho c«ng nh©n ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh ®êi sèng cho ng-êi
lao ®éng ®¶m b¶o tiÒn l-¬ng kh«ng bÞ gi¶m.
Trªn thÞ tr-êng lu«n lu«n tån t¹i sù chªnh lÖch tiÒn l-¬ng gi÷a c¸c khu
vùc t- nh©n, Nhµ n-íc, liªn doanh chªnh lÖch gi÷a c¸c ngµnh, gi÷a c¸c c«ng
viÖc cã møc ®é hÊp dÉn kh¸c nhau, yªu cÇu vÒ tr×nh ®é lao ®éng còng kh¸c
nhau. Do vËy Nhµ n-íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó ®iÒu tiÕt tiÒn l-¬ng cho
hîp lý.
* Nhãm nh©n tè thuéc m«i tr-êng doanh nghiÖp
C¸c chÝnh s¸ch cña doanh nghiÖp: c¸c chÝnh s¸ch l-¬ng, phô cÊp, gi¸
thµnh ®-îc ¸p dông triÖt ®Ó, phï hîp sÏ thóc ®Èy lao ®éng n©ng cao chÊt
l-îng, hiÖu qu¶, trùc tiÕp t¨ng thu nhËp cho b¶n th©n.
Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ¶nh h-ëng m¹nh ®Õn tiÒn l-¬ng:
Víi doanh nghiÖp cã khèi l-îng vèn lín th× kh¶ n¨ng chi tr¶ tiÒn l-¬ng cho
ng-êi lao ®éng sÏ thuËn tiÖn, dÔ dµng. Cßn ng-îc l¹i nÕu kh¶ n¨ng tµi chÝnh
kh«ng v÷ng th× tiÒn l-¬ng cña ng-êi lao ®éng sÏ rÊt bÊp bªnh.
5
C¬ cÊu tæ chøc hîp lý hay bÊt hîp lý còng ¶nh h-ëng Ýt nhiÒu ®Õn tiÒn
l-¬ng. ViÖc qu¶n lý ®-îc thùc hiÖn nh- thÕ nµo, s¾p xÕp ®éi ngò lao ®éng ra
sao ®Ó gi¸m s¸t vµ ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p kÝch thÝch sù s¸ng t¹o trong s¶n xuÊt
cña ng-êi lao ®éng ®Ó t¨ng hiÖu qu¶, n¨ng suÊt lao ®éng gãp phÇn t¨ng tiÒn
l-¬ng.
* Nhãm nh©n tè thuéc b¶n th©n ng-êi lao ®éng
Tr×nh ®é lao ®éng: Víi lao ®éng cã tr×nh ®é cao sÏ cã ®-îc thu nhËp cao
h¬n so víi lao ®éng cã tr×nh ®é thÊp h¬n bëi ®Ó ®¹t ®-îc tr×nh ®é ®ã ng-êi lao
®éng ph¶i bá ra mét kho¶n chi phÝ t-¬ng ®èi cho viÖc ®µo t¹o ®ã. Cã thÓ ®µo
t¹o dµi h¹n ë tr-êng líp còng cã thÓ ®µo t¹o t¹i doanh nghiÖp. §Ó lµm ®-îc
nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái ph¶i cã hµm l-îng kiÕn thøc, tr×nh ®é cao míi thùc
hiÖn ®-îc ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho doanh nghiÖp th× viÖc h-ëng l-¬ng
cao lµ tÊt yÕu.
Th©m niªn c«ng t¸c vµ kinh nghiÖm lµm viÖc th-êng ®i ®«i víi nhau.
Mét ng-êi qua nhiÒu n¨m c«ng t¸c sÏ ®óc rót ®-îc nhiÒu kinh nghiÖm h¹n chÕ
®-îc nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra trong c«ng viÖc, n©ng cao b¶n lÜnh tr¸ch
nhiÖm cña m×nh tr-íc c«ng viÖc ®¹t n¨ng suÊt, chÊt l-îng cao v× thÕ mµ thu
nhËp cña hä sÏ ngµy cµng t¨ng lªn.
Møc ®é hoµn thµnh nhiÖm vô nhanh hay chËm, ®¶m b¶o chÊt l-îng hay
kh«ng ®Òu ¶nh h-ëng ngay ®Õn tiÒn l-¬ng cña ng-êi lao ®éng.
* Nhãm nh©n tè thuéc gi¸ trÞ c«ng viÖc:
Møc hÊp dÉn cña c«ng viÖc: c«ng viÖc cã møc hÊp dÉn cao thu hót ®-îc
nhiÒu lao ®éng, khi ®ã doanh nghiÖp sÏ kh«ng bÞ søc Ðp t¨ng l-¬ng, ng-îc l¹i
víi c«ng viÖc kÐm hÊp dÉn ®Ó thu hót ®-îc lao ®éng doanh nghiÖp ph¶i cã
biÖn ph¸p ®Æt møc l-¬ng cao h¬n.
Møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc: víi ®é cµng cao th× ®Þnh møc tiÒn l-¬ng
cho c«ng viÖc ®ã cµng cao. §é phøc t¹p cña c«ng viÖc cã thÓ lµ nh÷ng khã
kh¨n vÒ tr×nh ®é kü thuËt, khã kh¨n vÒ ®iÒu kiÖn lµm viÖc, møc ®é nguy hiÓm
cho ng-êi thùc hiÖn do ®ã mµ tiÒn l-¬ng sÏ cao h¬n so víi c«ng viÖc gi¶n ®¬n.
6
§iÒu kiÖn thùc hiÖn c«ng viÖc: Tøc lµ ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc cÇn x¸c
®Þnh phÇn viÖc ph¶i lµm, tiªu chuÈn cô thÓ thùc hiÖn c«ng viÖc, c¸ch thøc lµm
viÖc víi m¸y mãc, m«i tr-êng thùc hiÖn khã kh¨n hay dÔ dµng ®Òu quyÕt ®Þnh
®Õn tiÒn l-¬ng.
Yªu cÇu cña c«ng viÖc ®èi víi ng-êi thùc hiÖn lµ cÇn thiÕt, rÊt cÇn thiÕt
hay chØ lµ mong muèn mµ doanh nghiÖp cã quy ®Þnh møc l-¬ng phï hîp.
* C¸c nh©n tè kh¸c:
ë ®©u cã sù ph©n biÖt ®èi xö vÒ mµu da, giíi tÝnh, ®é tuæi gi÷a thµnh thÞ
vµ n«ng th«n, ë ®ã cã sù chªnh lÖch vÒ tiÒn l-¬ng rÊt lín kh«ng ph¶n ¸nh
®-îc søc lao ®éng thùc tÕ cña ng-êi lao ®éng ®· bá ra, kh«ng ®¶m b¶o
nguyªn t¾c tr¶ l-¬ng nµo c¶ nh-ng trªn thùc tÕ vÉn tån t¹i.
Sù kh¸c nhau vÒ møc ®é c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng còng ¶nh h-ëng tíi
tiÒn l-¬ng cña lao ®éng.
1.1.3. C¸c h×nh thøc tr¶ l-¬ng
Nguyªn t¾c c¬ b¶n trong tæ chøc tiÒn l-¬ng
¸p dông tr¶ l-¬ng ngang nhau cho lao ®éng cïng mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt
kinh doanh. B¾t nguån tõ nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng cã ý nghÜa khi
quy ®Þnh c¸c chÕ ®é tiÒn l-¬ng nhÊt thiÕt kh«ng ph©n biÖt tuæi t¸c, d©n téc,
giíi tÝnh.
§¶m b¶o tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lín h¬n tèc ®é t¨ng tiÒn l-¬ng.
§©y lµ nguyªn t¾c t¹o c¬ së cho viÖc gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng tÝch luü bëi v× n¨ng
suÊt lao ®éng kh«ng chØ phô thuéc vµo c¸c nh©n tè chñ quan cña ng-êi lao
®éng (tr×nh ®é tay nghÒ, c¸c biÖn ph¸p hîp lý sö dông thêi gian) mµ cßn phô
thuéc vµo c¸c nh©n tè kh¸ch quan (sö dông hîp lý nguyªn vËt liÖu, ¸p dông
c«ng nghÖ míi).
Ph¶i ®¶m b¶o mèi t-¬ng quan hîp lý vÒ tiÒn l-¬ng gi÷a nh÷ng ng-êi
lµm nghÒ kh¸c nhau trong c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. TÝnh chÊt
nghÒ nghiÖp, ®é phøc t¹p vÒ kü thuËt gi÷a c¸c ngµnh nghÒ ®ßi hái tr×nh ®é
lµnh nghÒ b×nh qu©n cña ng-êi lao ®éng lµ kh¸c nhau. Nh÷ng ng-êi lµm viÖc
trong m«i tr-êng ®éc h¹i, nÆng nhäc, tæn hao nhiÒu søc lùc ph¶i ®-îc tr¶ c«ng
7
cao h¬n so víi nh÷ng ng-êi lao ®éng b×nh th-êng. H×nh thøc tiÒn l-¬ng hoÆc
quy ®Þnh c¸c møc phô cÊp ë c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Tõ ®ã c¸c ®iÒu kiÖn
lao ®éng ®Òu ¶nh h-ëng Ýt nhiÒu ®Õn tiÒn l-¬ng b×nh qu©n cña mçi ngµnh
nghÒ.
§¶m b¶o tiÒn l-¬ng thùc tÕ t¨ng lªn khi t¨ng tiÒn l-¬ng, nghÜa lµ t¨ng
søc mua cña ng-êi lao ®éng. V× vËy t¨ng tiÒn l-¬ng ph¶i ®¶m b¶o t¨ng b»ng
cung cÊp hµng ho¸, tÝn dông tiÒn tÖ. Ph¶i ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, chó träng c«ng
t¸c qu¶n lý thÞ tr-êng, tr¸nh ®Çu c¬ tÝch tr÷, n©ng cao nh»m ®¶m b¶o lîi Ých
cho ng-êi lao ®éng. MÆt kh¸c tiÒn l-¬ng lµ mét sè bé phËn cÊu thµnh nªn gi¸
trÞ, gi¸ thµnh s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô lµ mét bé phËn cña thu nhËp, kÕt
qu¶ tµi chÝnh cuèi cïng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã ®¶m b¶o
t¨ng tiÒn l-¬ng thùc tÕ cho ng-êi lao ®éng lµ viÖc xö lý hµi hoµ hai mÆt cña
vÊn ®Ò c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng-êi lao ®éng ph¶i ®i ®«i víi sö dông tiÒn
l-¬ng nh- mét ph-¬ng tiÖn quan träng kÝch thÝch ng-êi lao ®éng h¨ng h¸i s¶n
xuÊt cã hiÖu qu¶ h¬n.
HiÖn nay ë n-íc ta tiÒn l-¬ng c¬ b¶n ®ang ®-îc ¸p dông réng r·i 2 h×nh
thøc ®ã lµ: Tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm vµ tr¶ l-¬ng theo thêi gian.
* H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm
§©y lµ h×nh thøc tr¶ l-¬ng c¬ b¶n ®ang ®-îc ¸p dông chñ yÕu trong khu
vùc s¶n xuÊt vËt chÊt hiÖn nay. TiÒn l-¬ng ®-îc tÝnh theo sè l-îng s¶n phÈm
thùc tÕ lµm ra ®óng quy c¸ch chÊt l-îng vµ ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng.
TLSP = S¶n l-îng thùc tÕ x §¬n gi¸ tiÒn l-¬ng
Víi h×nh thøc nµy, tiÒn l-¬ng ®-îc g¾n víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña mçi
ng-êi lao ®éng do ®ã khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng ra søc häc tËp v¨n ho¸, kü
thuËt nghiÖp vô ®Ó n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ, c¶i tiÕn kü thuËt, ph-¬ng ph¸p
lao ®éng vµ sö dông tèt m¸y mãc ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gãp phÇn
thóc ®Èy c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng, qu¶n lý doanh nghiÖp. H×nh thøc tr¶
l-¬ng nµy cÇn nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n lµ: Ph¶i x©y dùng ®-îc ®Þnh møc lao
®éng cã c¨n cø khoa häc ®Ó tÝnh to¸n c¸c ®¬n gi¸ tr¶ c«ng chÝnh x¸c, tæ chøc
phôc vô tèt n¬i lµm viÖc, h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a thêi gian kh«ng lµm theo s¶n
8
phÈm ®Ó cã thÓ hoµn thµnh v-ît møc quy ®Þnh. Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c kiÓm
tra, thèng kª, nghiÖm thu s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. Lµm tèt c«ng t¸c t- t-ëng cho
ng-êi lao ®éng ®Ó hä nhËn thøc ®-îc tr¸ch nhiÖm tr¸nh khuynh h-íng chØ
quan t©m ®Õn sè l-îng s¶n phÈm. C¨n cø vµo ®¬n gi¸ s¶n phÈm vµ ®èi t-îng
tr¶ l-¬ng, h×nh thøc tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm cã nhiÒu chÕ ®é ¸p dông kh¸c
nhau cho tõng tr-êng hîp cô thÓ:
Tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n: §-îc ¸p dông réng r·i ®èi
víi c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn qu¸ tr×nh lao ®éng cña hj
mang tÝnh ®éc lËp t-¬ng ®èi, cã thÓ ®Þnh møc vµ kiÓm tra nghiÖm thu s¶n
phÈm mét c¸ch cô thÓ vµ riªng biÖt.
¦u ®iÓm: Mèi qua hÖ gi÷a tiÒn l-¬ng nhËn ®-îc vµ kÕt qu¶ lao ®éng
®-îc thÓ hiÖn râ rµng kÝch thÝch c«ng nh©n cè g¾ng n©ng cao tr×nh ®é lµnh
nghÒ, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng nh»m t¨ng thu nhËp. ChÕ ®é nµy dÔ hiÓu,
ng-êi lao ®éng dÔ dµng tÝnh ®-îc sè tiÒn l-¬ng nhËn ®-îc sau khi hoµn thµnh
c«ng viÖc.
Nh-îc ®iÓm: Ng-êi lao ®éng Ýt quan t©m ®Õn tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu,
®Õn sö dông hiÖu qu¶ m¸y mãc thiÕt bÞ, Ýt ch¨m lo ®Õn c«ng viÖc chung cña
tËp thÓ.
Tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ: ®-îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng c«ng viÖc
cÇn mét tËp thÓ cïng thùc hiÖn x©y dùng, l¾p r¸p thiÕt bÞ, s¶n xuÊt ë c¸c bé
phËn lµm viÖc theo d©y chuyÒn. TiÒn l-¬ng c¨n cø vµo sè l-îng s¶n phÈm
hoÆc c«ng viÖc hoµn thµnh do tËp thÓ c«ng nh©n ®¶m nhËn vµ ®¬n gi¸ tiÒn
l-¬ng cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm.
¦u ®iÓm: khuyÕn khÝch mçi c«ng nh©n n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm
tr-íc tËp thÓ vµ quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng cña tæ.
Nh-îc ®iÓm: S¶n l-îng cña mçi ng-êi kh«ng trùc tiÕp quyÕt ®Þnh tiÒn
l-¬ng cña hä nªn Ýt kÝch thÝch ng-êi lao ®éng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸
nh©n. Khi ph©n phèi tiÒn l-¬ng kh«ng c«ng b»ng sÏ kh«ng qu¸n triÖt ®-îc
nguyªn t¾c tr¶ l-¬ng theo lao ®éng vµ lµm ¶nh h-ëng ®Õn ®oµn kÕt néi bé.
9
Tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp: ¸p dông cho c«ng nh©n phôc vô mµ
kÕt qu¶ lao ®éng cña hä ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ cña c«ng nh©n s¶n
xuÊt trùc tiÕp nh- c«ng nh©n söa ch÷a, c«ng nh©n ®iÒu chØnh m¸y mãc thiÕt
bÞ. §Æc ®iÓm cña chÕ ®é nµy lµ tiÒn l-¬ng cña c«ng nh©n phô l¹i tuú thuéc vµo
kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña c«ng nh©n chÝnh.
¦u ®iÓm: khuyÕn khÝch c«ng nh©n phôc vô tèt h¬n cho c«ng nh©n
chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña c«ng nh©n chÝnh.
Nh-îc ®iÓm: do phô thuéc vµo kÕt qu¶ cña c«ng nh©n chÝnh nªn viÖc tr¶
l-¬ng ch-a ®-îc chÝnh x¸c, ch-a ®¶m b¶o ®óng hao phÝ lao ®éng mµ c«ng
nh©n phô ®· bá ra dÉn ®Õn t×nh tr¹ng cã nh÷ng ng-êi víi c«ng viÖc vµ tr×nh ®é
nh- nhau nh-ng l¹i cã møc l-¬ng kh¸c nhau.
Tr¶ l-¬ng kho¸n: §-îc ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc mµ nÕu giao dÞch
chi tiÕt, bé phËn sÏ kh«ng cã lîi b»ng giao toµn bé khèi l-îng cho mét c«ng
nh©n hoÆc tËp thÓ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. TiÒn l-¬ng ®-îc tr¶ theo sè
l-îng mµ c«ng nh©n hoµn thµnh ghi trong phiÕu giao kho¸n.
¦u ®iÓm: KhuyÕn khÝch c«ng nh©n hoµn thµnh tr-íc thêi h¹n, ®¶m b¶o
chÊt l-îng c«ng viÖc th«ng qua hîp ®ång giao kho¸n chÆt chÏ.
Nh-îc ®iÓm: NÕu c«ng t¸c kiÓm tra, nghiÖm thu kh«ng ®-îc tiÕn hµnh
chÆt chÏ sÏ lµm gi¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ.
Tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn: §-îc ¸p dông ®èi víi c«ng nh©n trùc
tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh ë kh©u träng yÕu cña d©y truyÒn s¶n xuÊt, do yªu cÇu
®ét xuÊt cña nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh ®ßi hái ph¶i khÈn tr-¬ng hoµn
thµnh kÞp thêi kÕ ho¹ch. §©y lµ chÕ ®é tr¶ l-¬ng mµ tiÒn l-¬ng cña nh÷ng s¶n
phÈm trong giíi h¹n ®Þnh møc khëi ®iÓm luü tiÕn th× ®-îc tr¶ theo ®¬n gi¸ cè
®Þnh cßn nh÷ng s¶n phÈm v-ît møc khëi ®iÓm luü tiÕn sÏ ®-îc tr¶ theo ®¬n
gi¸ luü tiÕn.
¦u ®iÓm: KhuyÕn khÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng gãp phÇn hoµn thµnh
tèt kÕ ho¹ch.
10
Nh-îc ®iÓm: viÖc qu¶n lý l-¬ng t-¬ng ®èi phøc t¹p, nÕu x¸c ®Þnh biÓu
quü tiÒn l-¬ng kh«ng hîp lý sÏ lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm, lµm gi¶m hiÖu
qu¶ kinh tÕ.
* H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo thêi gian
Chñ yÕu ¸p dông ®èi víi nh÷ng ng-êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý, lao ®éng kü
thuËt, lao ®éng trÝ ãc. Cßn ®èi víi c«ng nh©n s¶n xuÊt chØ ¸p dông ë nh÷ng bé
phËn kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®Þnh møc mét c¸ch chÆt chÏ vµ chÝnh x¸c hoÆc v×
tÝnh chÊt cña s¶n xuÊt h¹n chÕ nÕu thùc hiÖn tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm sÏ kh«ng
®¶m b¶o ®-îc chÊt l-îng s¶n phÈm, l¹i kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc.
Tr¶ l-¬ng theo thêi gian c¨n cø vµo thêi gian lµm viÖc thùc tÕ vµ møc
l-¬ng cÊp bËc cña ng-êi lao ®éng. Cã thÓ chia ra:
TiÒn l-¬ng th¸ng = (L-¬ng tèi thiÓu + Phô cÊp) x HÖ sè
HoÆc ®-îc tr¶ cè ®Þnh hµng th¸ng trªn c¬ së hîp ®ång lao ®éng.
L-¬ng ngµy = Lỗi! x Lỗi!
L-¬ng giê = Lỗi! x Lỗi!
¦u ®iÓm: H×nh thøc nµy dÔ tÝnh l-¬ng khi viÖc chÊm c«ng vµ h¹ch to¸n
ngµy c«ng, giê c«ng mçi giê ®-îc cô thÓ, chÝnh x¸c.
Nh-îc ®iÓm: Nã mang tÝnh b×nh qu©n, kh«ng khuyÕn khÝch sö dông hîp
lý thêi gian lao ®éng, cho thùc sù g¾n víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt.
§Ó kh¾c phôc phÇn nµo h¹n chÕ trªn, tr¶ l-¬ng theo thêi gian cã thÓ kÕt
hîp chÕ ®é tiÒn th-ëng ®Ó khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng h¨ng h¸i lµm viÖc,
kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh tr×nh ®é thµnh th¹o vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ mµ
cßn g¾n chÆt víi thµnh tÝch c«ng t¸c cña tõng ng-êi th«ng qua chØ tiªu xÐt
th-ëng ®¹t ®-îc. Tuy nhiªn viÖc x¸c ®Þnh tiÒn th-ëng bao nhiªu lµ hîp lý lµ
rÊt khã kh¨n nªn nã ®¶m b¶o nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng.
Bªn c¹nh c¸c h×nh thøc l-¬ng, th-ëng ng-êi lao ®éng cßn ®-îc h-ëng
c¸c kho¶n trî cÊp thuéc quü BHXH, BHYT trong c¸c tr-êng hîp èm ®au, thai
s¶n. C¸c quü nµy ®-îc h×nh thµnh mét phÇn do ng-êi lao ®éng ®ãng gãp, phÇn
cßn l¹i tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp.
1.2. H¹ch to¸n tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng
11
1.2.1. Kh¸i niÖm
* H¹ch to¸n:
H¹ch to¸n lµ nh÷ng ho¹t ®éng quan s¸t, ®o l-êng, tÝnh to¸n vµ ghi chÐp
cña con ng-êi ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x¶y ra trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt
x· héi nh»m thu nhËn, cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ qu¸ tr×nh ®ã phôc vô c«ng
t¸c kiÓm tra, c«ng t¸c chØ ®¹o c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh t¸i
s¶n xuÊt x· héi ®em l¹i hiÖu qu¶ cao ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x·
héi.
* H¹ch to¸n kÕ to¸n:
H¹ch to¸n kÕ to¸n lµ khoa häc thu nhËn, xö lý vµ cung cÊp toµn bé
th«ng tin vÒ tµi s¶n vµ sù vËn ®éng cña tµi s¶n trong c¸c ®¬n vÞ nh»m kiÓm tra,
gi¸m s¸t toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh cña ®¬n vÞ ®ã. Nh- vËy h¹ch to¸n
kÕ to¸n nghiªn cøu vÒ tµi s¶n, sù vËn ®éng cña tµi s¶n trong c¸c ®¬n vÞ, nghiªn
cøu vÒ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh x¶y ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña
®¬n vÞ víi môc ®Ých kiÓm tra gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh, ®¶m
b¶o cho ho¹t ®éng ®ã ®em l¹i lîi Ých cho con ng-êi.
§Ó thùc hiÖn h¹ch to¸n kÕ to¸n sö dông mét hÖ thèng c¸c ph-¬ng ph¸p
khoa häc gåm: Ph-¬ng ph¸p chøng tõ kÕ to¸n, ph-¬ng ph¸p tµi kho¶n kÕ to¸n,
ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ vµ ph-¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n. Sö dông
th-íc ®o tiÒn tÖ ®Ó ®o l-êng ph¹m vi quy m« ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh, bªn
c¹nh ®ã cßn sö dông th-íc ®o lao ®éng vµ th-íc ®o hiÖn vËt.
* H¹ch to¸n tiÒn l-¬ng:
Lµ qu¸ tr×nh tÝnh to¸n, ghi chÐp thêi gian lao ®éng hao phÝ vµ kÕt qu¶
®¹t ®ùoc trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ho¹t ®éng tæ chøc vµ qu¶n lý theo nguyªn
t¾c vµ ph-¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh nh»m phôc vô c«ng t¸c kiÓm tra t×nh h×nh sö
dông quü l-¬ng, c«ng t¸c chØ ®¹o c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh
t¸i s¶n xuÊt x· héi.
Quü tiÒn l-¬ng t¨ng lªn ph¶i t-¬ng øng víi khèi l-îng t¨ng gi¸ trÞ tiªu
dïng. NhiÖm vô cña h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng lµ ph¶i x¸c ®Þnh møc ®é, c¬ cÊu tiÒn
l-¬ng, c¸c yÕu tè lµm t¨ng gi¶m quü l-¬ng, h¹ch to¸n tû träng c¸c h×nh thøc
12
vµ chÕ ®é tiÒn l-¬ng nh»m t×m ra nh÷ng h-íng kÝch thÝch m¹nh mÏ vµ tho¶
®¸ng ®èi víi ng-êi lao ®éng. H¹ch to¸n tiÒn l-¬ng cÊp bËc, tiÒn th-ëng tõ quü
khuyÕn khÝch vËt chÊt nh»m chØ ra h-íng ®i ®óng ®¾n trong tæ chøc tiÒn
l-¬ng, t¹o ra sù kÝch thÝch, sù quan t©m ®óng ®¾n cña ng-êi lao ®éng ®Õn kÕt
qu¶ cuèi cïng cña doanh nghiÖp.
H¹ch to¸n tiÒn l-¬ng ph¶i c©n ®èi phï hîp víi chØ tiªu kÕ ho¹ch kh¸c,
kh«ng cho phÐp v-ît chi quü tiÒn l-¬ng mµ kh«ng cã c¨n cø x¸c ®¸ng v× ®iÒu
®ã dÉn ®Õn lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm, lµm gi¶m tû sè tÝch luü. V-ît chi
quü tiÒn l-¬ng tr¶ cho nh©n viªn kh«ng s¶n xuÊt theo quü l-¬ng kÕ ho¹ch vµ
thùc tÕ lµ vi ph¹m kü thuËt tµi chÝnh. H¹ch to¸n thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ quü
l-¬ng cña c«ng nh©n s¶n xuÊt cÇn tÝnh ®Õn møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch khèi
l-îng s¶n phÈm ®Ó tÝnh thùc hiÖn tiÕt kiÖm hay vät chi tuyÖt ®èi quü l-¬ng kÕ
ho¹ch.
H¹ch to¸n quü l-¬ng ®Ó so s¸nh gi¸ trÞ nguån nh©n lùc trªn thÞ tr-êng
lao ®éng. H¹ch to¸n tiÕn ®é t¨ng tiÒn l-¬ng so s¸nh víi tiÕn ®é t¨ng n¨ng suÊt
lao ®éng cã nghÜa lµ tû träng tiÒn l-¬ng trong tæng s¶n phÈm còng nh- trong
chi phÝ chung cho s¶n phÈm gi¶m xuèng vµ ng-îc l¹i tiÕn ®é t¨ng tiÒn l-¬ng
vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cã ¶nh h-ëng ®Õn c¬ cÊu gi¸ thµnh s¶n phÈm.
1.2.2. Néi dung vµ ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n
* H¹ch to¸n lao ®éng
Bao gåm h¹ch to¸n vÒ sè l-îng lao ®éng, thêi gian lao ®éng vµ kÕt qu¶
lao ®éng.
+ H¹ch to¸n sè l-îng lao ®éng: lµ viÖc theo dâi kÞp thêi, chÝnh x¸c t×nh
h×nh t¨ng, gi¶m sè l-îng lao ®éng theo tõng lo¹i lao ®éng trªn c¬ së ®ã lµm
c¨n cø cho viÖc tÝnh tr¶ l-¬ng lµ c¸c chÕ ®é kh¸c cho ng-êi lao ®éng ®-îc kÞp
thêi. Sè l-îng lao ®éng cña doanh nghiÖp ®-îc ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch th-êng
do phßng lao ®éng tiÒn l-¬ng lËp nh»m n¾m ch¾c t×nh h×nh ph©n bæ, sö dông
lao ®éng hiÖn cã.
13
Bªn c¹nh ®ã doanh nghiÖp cßn c¨n cø vµo sæ lao ®éng ®-îc më cho
tõng ng-êi ®Ó qu¶n lý c¶ vÒ sè l-îng lÉn chÊt l-îng lao ®éng, vÒ biÕn ®éng vµ
chÊp hµnh chÕ ®é ®èi víi ng-êi lao ®éng.
Sè l-îng lao ®éng t¨ng lªn khi doanh nghiÖp tuyÓn dông thªm lao ®éng.
Chøng tõ lµ c¸c hîp ®ång lao ®éng.
Sè l-îng lao ®éng gi¶m khi lao ®éng chuyÓn c«ng t¸c kh¸c, th«i viÖc,
vÒ h-u, nghØ mÊt søc…Chøng tõ c¸c quyÕt ®Þnh cña Gi¸m ®èc doanh nghiÖp.
+ H¹ch to¸n thêi gian lao ®éng: Lµ viÖc ghi chÐp kÞp thêi, chÝnh x¸c
thêi gian lao ®éng cña tõng ng-êi trªn c¬ së ®ã tÝnh l-¬ng ph¶i tr¶ cho chÝnh
x¸c. H¹ch to¸n lao ®éng ph¶n ¸nh sè ngµy, sè giê lµm viÖc thùc tÕ hoÆc ngõng
s¶n xuÊt, nghØ viÖc cña ng-êi lao ®éng, tõng bé phËn, phßng ban trong doanh
nghiÖp.
Chøng tõ h¹ch to¸n lµ b¶ng chÊm c«ng ®-îc lËp riªng cho tõng bé phËn
trong ®ã ghi râ ngµy lµm viÖc, ngµy nghØ viÖc cña tõng ng-êi. B¶ng do tæ
tr-ëng trùc tiÕp ghi vµ ®Ó n¬i c«ng khai ®Ó mäi ng-êi gi¸m s¸t thêi gian lao
®éng cña tõng ng-êi. Cuèi th¸ng b¶ng chÊm c«ng ®-îc dïng ®Ó tæng hîp thêi
gian lao ®éng vµ tÝnh l-¬ng, th-ëng cho tõng bé phËn.
+ H¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng: Lµ ghi chÐp kÞp thêi, chÝnh x¸c sè l-îng,
chÊt l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh cña tõng ng-êi ®Ó tõ ®ã tÝnh l-¬ng, th-ëng vµ
kiÓm tra sù phï hîp cña tiÒn l-¬ng ph¶i tr¶ víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng thùc tÕ, tÝnh
to¸n ®Þnh møc lao ®éng tõng ng-êi, tõng bé phËn vµ c¶ doanh nghiÖp.
§Ó h¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng, kÕ to¸n sö dông nh÷ng lo¹i chøng tõ ban
®Çu kh¸c nhau tuú theo lo¹i h×nh, ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña tõng doanh nghiÖp
nh-ng nh÷ng chøng tõ nµy ®Òu bao gåm c¸c néi dung cÇn thiÕt nh- tªn c«ng
nh©n, tªn c«ng viÖc, thêi gian lao ®éng, sè l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh nghiÖm
thu.
Chøng tõ h¹ch to¸n lao ®éng ph¶i do ng-êi lËp ký, c¸n bé kiÓm tra kü
thuËt x¸c nhËn, l·nh ®¹o duyÖt y. Sau ®ã chuyÓn cho nh©n viªn h¹ch to¸n
ph©n x-ëng ®Ó tæng hîp kÕt qu¶ lao ®éng toµn ®¬n vÞ råi chuyÓn vÒ phßng lao
®éng tiÒn l-¬ng x¸c nhËn. Cuèi cïng chuyÓn vÒ phßng kÕ to¸n cña doanh
14
nghiÖp ®Ó lµm c¨n cø tÝnh l-¬ng, tÝnh th-ëng. §Ó tæng hîp kÕt qu¶ lao ®éng
th× t¹i mçi ph©n x-ëng, bé phËn nh©n viªn h¹ch to¸n ph©n x-ëng ph¶i më sæ
tæng hîp kÕt qu¶ lao ®éng. Trªn c¬ së c¸c chøng tõ h¹ch to¸n kÕt qu¶ lao
®éng do c¸c bé phËn göi ®Õn hµng ngµy (hoÆc ®Þnh kú) ®Ó ghi kÕt qu¶ lao
®éng tõng ng-êi, tõng bé phËn vµo sæ céng sæ, lËp b¸o c¸o kÕt qu¶ lao ®éng
göi bé phËn qu¶n lý liªn quan. Phßng kÕ to¸n doanh nghiÖp còng ph¶i më sæ
tæng hîp kÕt qu¶ lao ®éng ®Ó tæng hîp kÕt qu¶ chung toµn doanh nghiÖp.
* H¹ch to¸n tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng:
§Ó h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng doanh nghiÖp sö
dông c¸c chøng tõ sau:
- B¶ng thanh to¸n tiÒn l-¬ng: Lµ chøng tõ lµm c¨n cø ®Ó thanh to¸n tiÒn
l-¬ng, phô cÊp cho c«ng nh©n viªn ®ång thêi ®Ó kiÓm tra viÖc thanh to¸n
l-¬ng cho c«ng nh©n viªn trong ®¬n vÞ. B¶ng thanh to¸n l-¬ng ®-îc lËp hµng
th¸ng, l-¬ng øng víi b¶ng chÊm c«ng, phiÕu nghØ h-ëng BHXH… C¬ së ®Ó
lËp b¶ng thanh to¸n l-¬ng lµ cÊp c¸c chøng tõ liªn quan nh-: B¶ng chÊm
c«ng, b¶ng tÝnh phô cÊp, trî cÊp, phiÕu nghØ h-ëng BHXH. Cuèi mçi th¸ng
c¨n cø vµo c¸c chøng tõ liªn quan, kÕ to¸n tiÒn l-¬ng lËp b¶ng thanh to¸n tiÒn
l-¬ng chuyÓn cho kÕ to¸n tr-ëng hay phô tr¸ch kÕ to¸n vµ Gi¸m ®èc ®¬n vÞ
duyÖt. Trªn c¬ së ®ã lËp phiÕu chi vµ ph¸t l-¬ng cho c«ng nh©n viªn. B¶ng
thanh to¸n l-¬ng ®-îc l-u t¹i phßng kÕ to¸n cña ®¬n vÞ.
- B¶ng thanh to¸n BHXH: lµ chøng tõ lµm c¨n cø tæng hîp vµ thanh
to¸n trî cÊp BHXH tr¶ thay l-¬ng cho ng-êi lao ®éng, lËp b¸o c¸o quyÕt to¸n
BHXH víi c¬ quan qu¶n lý BHXH. Tuú thuéc vµo sè ng-êi ph¶i thanh to¸n
trî cÊp BHXH tr¶ thay l-¬ng trong th¸ng cña ®¬n vÞ, kÕ to¸n cã thÓ lËp b¶ng
nµy cho tõng phßng ban, bé phËn hay cho toµn ®¬n vÞ. C¬ së ®Ó lËp b¶ng nµy
lµ "PhiÕu nghØ h-ëng BHXH", khi lËp b¶ng ph¶i ghi chi tiÕt tõng tr-êng hîp
nghØ vµ trong mçi tr-êng hîp ph¶i ph©n ra sè ngµy, sè tiÒn trî cÊp BHXH tr¶
thay l-¬ng. Cuèi th¸ng kÕ to¸n tÝnh tæng sè ngµy nghØ vµ sè tiÒn ®-îc trî cÊp
trong th¸ng vµ luü kÕ tõ ®Çu n¨m ®Õn th¸ng b¸o c¸o cho tõng ng-êi vµ cho
15
toµn ®¬n vÞ. B¶ng nµy ®-îc chuyÓn cho tr-ëng ban BHXH x¸c nhËn vµ
chuyÓn cho kÕ to¸n tr-ëng duyÖt chi.
H¹ch to¸n tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng trong c¸c doanh
nghiÖp s¶n xuÊt kh¸c víi c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp lµ c¸c ®¬n vÞ hµnh
chÝnh sù nghiÖp ®-îc trang tr¶i c¸c chi phÝ ho¹t ®éng thÓ hiÖn c¸c nhiÖm vô
chÝnh trÞ ®-îc giao b»ng nguån kinh phÝ tõ ng©n s¸ch hoÆc tõ c«ng quü theo
nguyªn t¾c kh«ng båi hoµn trùc tiÕp. Cho nªn tµi kho¶n sö dông vµ ph-¬ng
ph¸p h¹ch to¸n còng kh¸c nhau.
* §èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt - kinh doanh
§Ó h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng kÕ to¸n sö dông
c¸c tµi kho¶n sau:
TK334 "Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn: Dïng ®Ó theo dâi c¸c kho¶n ph¶i tr¶
c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp vÒ tiÒn l-¬ng, phô cÊp BHXH, tiÒn th-ëng
vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ kh¸c thuéc vÒ thu nhËp cña ng-êi lao ®éng.
KÕt cÊu:
Bªn nî:
C¸c kho¶n ®· tr¶ c«ng nh©n viªn
C¸c kho¶n khÊu trõ vµo l-¬ng
C¸c kho¶n øng tr-íc
KÕt chuyÓn l-¬ng ch-a lÜnh.
Bªn cã:
TÊt c¶ c¸c kho¶n tr¶ c«ng nh©n viªn.
D- cã:
Sè tr¶ thõa cho c«ng nh©n viªn.
Trong hÖ thèng tµi kho¶n kh«ng cã tµi kho¶n cÊp 2 nh-ng chÕ ®é kÕ
to¸n th-êng më 2 tµi kho¶n cÊp 2.
TK 3341: Chuyªn theo dâi tiÒn l-¬ng
TK 3342: Theo dâi c¸c kho¶n kh¸c ngoµi l-¬ng.
16
TK 338: "Ph¶i tr¶ vµ ph¶i nép kh¸c": Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶, ph¶i
nép cho c¬ quan ph¸p luËt, cho c¸c tæ chøc ®oµn thÓ x· héi, cho cÊp trªn vÒ
KPC§, BHXH, BHYT…
KÕt cÊu:
Bªn nî:
C¸c kho¶n ®· nép cho c¬ quan qu¶n lý c¸c quü.
C¸c kho¶n ®· chi vÒ KPC§ t¹i ®¬n vÞ.
Xö lý gi¸ trÞ tµi s¶n thõa.
Bªn cã:
C¸c kho¶n ph¶i tr¶, ph¶i nép hay thu hé
TrÝch c¸c kho¶n theo l-¬ng vµ chi phÝ hµng ngµy
D- nî:
Sè chi kh«ng hÕt ph¶i nép tiÕp
TK338 cã 5 tµi kho¶n cÊp 2, trong ®ã cã 3 tµi kho¶n liªn quan trùc tiÕp
®Õn c«ng nh©n viªn lµ:
TK 3382: "Kinh phÝ c«ng ®oµn"
TK3383: "B¶o hiÓm x· héi"
TK3384: "B¶o hiÓm y tÕ"
+ Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n
Hµng th¸ng trªn c¬ së tÝnh to¸n tiÒn l-¬ng, tiÒn c«ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n
viªn, kÕ to¸n ghi sæ.
Nî TK 662, 627, 641, 642, 241
Cã TK 334
Hµng th¸ng trÝch BHXH, BHYT, KPC§ tÝnh vµo chi phÝ, kÕ to¸n ghi
Nî TK662, 627, 641, 642, 241.
Cã TK 338 (3382, 3383, 3384)
Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n BHXH ph¶i tr¶ trùc tiÕp cho c«ng nh©n viªn nhèm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng…
Nî TK 338 (3383)
Cã TK 334
17
Cuèi kú tÝnh tr¶ sè tiÒn th-ëng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn tõ quü khen
th-ëng.
Nî TK 431 (4311)
Cã TK 334
TÝnh BHXH, BHYT trõ vµo l-¬ng cña ng-êi lao ®éng
Nî TK 334
Cã TK 338 (3381,3382)
C¸c kho¶n khÊu trõ vµo thu nhËp cña c«ng nh©n viªn
Nî TK 334
Cã TK 333 (3338), 141, 138
Thanh to¸n l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng cho c«ng nh©n viªn.
Nî TK 334
Cã TK 111, 112
NÕu thanh to¸n b»ng vËt t-, hµng ho¸
Nî TK 632
Cã TK 152, 153, 154, 155
Nî TK 334
Cã TK333 (33311)
Nép BHXH, BHYT, KPC§ cho c¬ quan qu¶n lý quü
Nî TK 338 (3382,3383, 3384)
Cã TK 111,112
Chi tiªu KPC§, BHXH, KPC§ chi v-ît ®-îc cÊp bï
Nî TK 111,112
Cã TK 338 (3382, 3383)
Sè chi kh«ng hÕt ph¶i nép tiÕp cho c¬ quan qu¶n lý quü
Nî TK 338 (3382, 3383)
Cã TK 111,112
Cuèi kú kÕt chuyÓn sè tiÒn c«ng nh©n viªn ®i v¾ng ch-a lÜnh
Nî TK334
Cã TK338 (3388)
18
Tr×nh tù h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng ë doanh
nghiÖp s¶n xuÊt ®-îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau:
TK111
TK334
TK335
Thanh to¸n l-¬ng vµ
c¸c kho¶n kh¸c
TK333
TK662
ThuÕ thu nhËp ph¶i nép
(nÕu cã)
TÝnh l-¬ng ph¶i tr¶
cho CNV
TK336
TK627,641,642
KhÊu trõ c¸c kho¶n
ph¶i tr¶ néi bé
TK338
TK431
TrÝch BHXH, BHYT
trªn tiÒn l-¬ng CNV
TÝnh th-ëng cho
c«ng nh©n viªn
TK338
TK138
BHXH ph¶i tr¶
cho c«ng nh©n viªn
Chªnh lÖch sè ®· tr¶ vµ
khÊu trõ lín h¬n sè ph¶i tr¶
* §èi víi c¸c ®¬n vÞ Hµnh chÝnh sù nghiÖp: Tµi kho¶n sö dông ®Ó h¹ch
to¸n tiÒn l-¬ng cña c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng nh- sau:
TK334 "Ph¶i tr¶ viªn chøc": Dïng ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh thanh to¸n víi
c«ng chøc, viªn chøc trong ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp vÒ tiÒn l-¬ng, phô cÊp
vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ theo chÕ ®é Nhµ n-íc quy ®Þnh.
19
KÕt cÊu:
Bªn nî:
C¸c kho¶n ®· tr¶ cho c«ng chøc, viªn chøc vµ c¸c ®èi t-îng kh¸c.
C¸c kho¶n ®· khÊu trõ vµo l-¬ng.
Bªn cã:
TiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho c«ng chøc, viªn chøc vµ c¸c ®èi
t-îng kh¸c trong ®¬n vÞ.
D- cã:
C¸ckho¶n cßn ph¶i tr¶ cho c«ng chøc, viªn chøc, c¸n bé hîp ®ång vµ
c¸c ®èi t-îng kh¸c trong ®¬n vÞ.
TK334 cã 2 tµi kho¶n cÊp 2
TK3341: Ph¶i tr¶ viªn chøc Nhµ n-íc
TK3348: Ph¶i tr¶ c¸c ®èi t-îng kh¸c.
TK 332 "C¸c kho¶n ph¶i nép theo l-¬ng": Ph¶n ¸nh t×nh h×nh trÝch nép
vµ thanh to¸n BHXH, BHYT cña ®¬n vÞ.
KÕt cÊu:
Sè BHXH, BHYT ®· nép c¬ quan qu¶n lý.
Sè BHXH ®· thanh to¸n chi ng-êi ®-îc h-ëng.
Bªn cã:
TrÝch BHXH, BHYT tÝnh vµo chi phÝ cña ®¬n vÞ
Sè BHXH ®-îc cÊp ®Ó chi tr¶ cho c«ng nh©n viªn
Sè BHXH, BHYT mµ c«ng chøc, viªn chøc ph¶i nép ®-îc trõ vµo l-¬ng
Sè tiÒn ph¹t do nép chËm BHXH.
D- cã:
BHXH, BHYT cßn ph¶i nép cho c¬ quan qu¶n lý
Sè BHXH ®-îc cÊp nh-ng chi ch-a hÕt.
D- nî:
Ph¶n ¸nh sè BHXH ®· chi ch-a ®-îc c¬ quan BHXH cÊp bï
TK 332 cã 2 tµi kho¶n cÊp 2:
TK 3321: B¶o hiÓm x· héi
20
- Xem thêm -