Lêi nãi ®Çu
§Êt n-íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ ®Êt n-íc, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. Mét nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ
thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n-íc. Trong nh÷ng n¨m qua chung ta
giµnh ®-îc nhiÒu th¾ng lîi, biÓu hiÖn cña nã râ nhÊt lµ chóng ta dÇn dÇn xo¸
®ãi, gi¶m nghÌo, ®êi sèng v¨n ho¸ x· héi cña nh©n d©n ®-îc n©ng lªn tõng
b-íc. Mét nÒn kinh tÕ ®¹t tèc ®é t¨ng tr-ëng nhanh vµ æn ®Þnh, møc ®é t¨ng
tr-ëng trung b×nh 8%GDP lu«n duy tr× sau nh÷ng n¨m ®æi míi, tû lÖ l¹m
ph¸t d-íi mét con sè vµ cã thÓ khèng chÕ ®-îc. §¶ng vµ Nhµ n-íc ta nªu râ,
lµ ph¶i ®æi míi toµn diÖn trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸, chÝnh trÞ- x· héi,
kinh tÕ cña ®Êt n-íc. Mét trong nh÷ng ®æi míi ®ã lµ Nhµ n-íc ®· quyÕt ®Þnh
c¸c nghµnh, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh doanh. §Ó
tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh doanh ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i h¹ch to¸n
lao ®éng tiÒn l-¬ng. Tæ chøc h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng cã mét ý nghÜa rÊt quan
trong, nã t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn nh- n©ng cao n¨ng suÊt
lao ®éng cña ng-êi lao ®éng, khuyÕn khÝch lao ®éng s¸ng t¹o, lµ c¬ së cho
viÖc tÝnh l-¬ng theo ®óng nguyªn t¾c ph©n phèi lao ®éng. §ång thêi gióp cho
doanh nghiÖp cã thÓ ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm mét
c¸ch chÝnh x¸c vµ hîp lý. H¹ch to¸n tiÒn l-¬ng tèt cßn gióp cho Nhµ n-íc
qu¶n lý chÆt chÏ phÇn thu ng©n s¸ch.
NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c tæ chøc h¹ch to¸n hîp lý tiÒn
l-¬ng, cïng víi viÖc nghiªn cøu lý luËn vÒ kÕ to¸n tiÒn l-¬ng vµ t×m hiÓu
thùc tr¹ng c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l-¬ng ë ViÖt Nam ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt ®-îc
cña nã vµ nh÷ng tån t¹i em ®· lùa chon ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu víi mong
muèn gãp phÇn nhá bÐ nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng tiÒn l-¬ng ë n-íc ta. Song
v× em míi chØ lµ mét sinh viªn víi mét l-îng kiÕn thøc thu l-îm ®-îc ë c¸c
thÇy c« vµ qua s¸ch vë, b¸o trÝ...cßn thiÕu nhiÒu kinh nghiÖm vÒ thùc tÕ nªn
trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, tr×nh bÇy sÏ khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ
h¹n chÕ. Em rÊt mong ®-îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n ®äc ®Ó bµi
viÕt ®-îc hoµn thiÖn h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
PhÇn i
Nh÷ng lý luËn chung vÒ tiÒn l-¬ng
1.1- Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña tiÒn l-¬ng.
Trong c¬ chÕ ho¹ch to¸n tËp trung, tiÒn l-¬ng ®-îc hiÓu lµ mét phÇn cña
thu nhËp quèc d©n, ®-îc Nhµ n-íc ph©n phèi cã kÕ ho¹ch cho c¸n bé c«ng
nh©n viªn dùa trªn c¬ së, nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng nh»m t¸i s¶n
xuÊt søc lao ®éng.
Quan niÖm vÒ tiÒn l-¬ng nh- vËy ®· lµm n¶y sinh ra nhiÒu vÊn ®Ò sau:
Mét lµ, v× kh«ng coi søc lao ®éng lµ hµng ho¸, nªn tiÒn l-¬ng kh«ng ph¶i
lµ tiÒn tr¶ ®óng gi¸ trÞ søc lao ®éng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn bá ra. Do vËy,
nh÷ng trong n¨m tån t¹i m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, mÖnh lÖnh
®· ¸p dông h×nh thøc ph©n phèi theo chÕ ®é b×nh qu©n, nhµ n-íc bao cÊp tiÒn
l-¬ng trong doanh nghiÖp kh«ng g¾n víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh,
kh«ng kÝch thÝch con ng-êi trong lao ®éng, s¸ng t¹o ®Ó ®¹t n¨ng suÊt cao,
®-a ra nh÷ng s¶n phÈm míi... nªn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý
kinh tÕ yÕu kÐm.
Hai lµ, tiÒn l-¬ng ®-îc coi lµ mét bé phËn cña thu nhËp quèc d©n, nªn c¬
chÕ ph©n phèi tiÒn l-¬ng phô thuéc vµo vÊn ®Ò cña chÕ ®é ph©n phèi. Theo
c¬ chÕ, chÕ ®é ph©n phèi ®ã, thu nhËp quèc d©n cßn nhiÒu th× ph©n phèi
nhiÒu vµ ngh-îc l¹i thu nhËp quèc d©n thÊp th× ph©n phèi Ýt, do ®ã nhiÒu khi
kh«ng tÝnh ®Õn mét c¸ch ®Çy ®ñ sù bï ®¾p chi phÝ søc lao ®éng KÕt qu¶ lµ
biªn chÕ lao ®éng ngµy cµng lín, dÉn tíi ng©n s¸ch th©m hôt nÆng nÒ do ph¶i
bao cÊp tiÒn l-¬ng, mµ tiÒn l-¬ng laÞ kh«ng ®ñ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, s¶n
xuÊt kinh doanh mÊt ®éng lùc nªn møc t¨ng tr-ëng cña nÒn kinh tÕ rÊt thÊp
(cã n¨m ®¹t tèc ®é t¨ng tr-ëng ©m), hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cao.
Ba lµ, tiÒn l-¬ng kh«ng cßn lµ mèi quan t©m cña c«ng nh©n viªn chøc
trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc, c¸i mµ hä quan t©m lµ nh÷ng lîi Ých ®-îc
ph©n phèi ngoµi l-¬ng. NÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp ngµy
cµng kh«ng ®¸p øng ®-îc c¸c nhu cÇu th-êng nhËt cña ®ê× sèng nh©n d©n.
Ng-êi lao ®éng mÆc dï ®-îc coi lµ chñ nh©n nh-ng kh«ng g¾n bã víi c¬ së
s°n xuÊt, phæ biÕn t×nh tr³ng “cha chung kh«ng ai khãc” l±ng phÝ ng¯y c«ng,
giê c«ng, Nhµ n-íc mÊt dÇn ®éi ngò lao ®éng cã tay nghÌ cao. Do ®ã, ®· ®Èy
nÒn kinh tÕ n-íc ta ngµy cµng lÊn s©u vµo cuéc khñng ho¶ng, møc t¨ng
tr-ëng kinh tÕ thÊp vµ kÐo dµi.
2
Thùc hiÖn ®æi míi nÒn kinh tÕ, ®-a nÒn kinh tÕ n-íc ta vËn hµnh theo c¬
chÕ thÞ tr-êng buéc chung ta ph¶i cã ph¶i nh÷ng thay ®æi lín trong nhËn
thøc. V× vËy, quan niÖm vÒ tiÒn l-¬ng còng cÇn ph¶i cã sù ®æi míi dùa trªn
c¬ së, yªu cÇu:
+ Coi søc lao ®éng lµ hµng ho¸ cña thÞ tr-êng yÕu tè s¶n xuÊt.
+ TiÒn l-¬ng ph¶i lµ tiÒn tr¶ cho søc lao ®éng vµ tu©n thñ theo c¸c quy
luËt cña thÞ tr-êng.
+ TiÒn l-¬ng lµ bé phËn c¬ b¶n (hoÆc duy nhÊt) trong thu nhËp cña
ng-êi lao ®éng, ®ång thêi ph¶i ®-îc hiÓu nã lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Çu
vµo cña chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cu¶ doanh nghiÖp.
Víi ý nghÜa ®ã, tiÒn l-¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña hao phÝ lao ®éng
sèng cÇn thiÕt mµ doanh nghiÖp tr¶ cho ng-êi lao ®éng theo thêi gian, khèi
l-îng s¶n phÈm hay c«ng viÖc mµ ng-êi lao ®éng ®· cèng hiÕn cho doanh
nghiÖp. TiÒn l-¬ng chÝnh lµ nguån thu nhËp chñ yÕu cña ng-êi lao ®éng. C¸c
doanh nghiÖp sö dông c«ng cô tiÒn l-¬ng lµm ®ßn bÈy kinh tÕ ®Ó khuyÕn
khÝch tinh thÇn trong lao ®éng s¶n xuÊt, lµ nh©n tè thóc ®Èy ®Ó t¨ng n¨ng suÊt
lao ®éng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, tiÒn l-¬ng ph¶i tr¶ cho ng-êi lao ®éng lµ
mét bé phËn chi phÝ cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸. Do vËy, c¸c
doanh nghiÖp ph¶i sö dông søc lao ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Ó tiÕt kiÖm
chi phÝ ®Çu vµo, tiÒn ®Ò ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao søc c¹nh tranh
hµng ho¸ cña m×nh trªn thÞ tr-êng.
Cïng víi kh¸i niÖm trªn, tiÒn c«ng chØ lµ mét biÓu hiÖn hay lµ mét tªn gäi
kh¸c cña tiÒn l-¬ng. TiÒn c«ng g¾n trùc tiÕp h¬n víi c¸c quan hÖ cung cÇu vÒ
søc lao ®éng vµ th-êng ®-îc sö dông trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh,
c¸c hîp ®ång thuª lao ®éng cã thêi h¹n. TiÒn c«ng cßn ®-îc hiÓu lµ tiÒn tr¶
cho mét ®¬n vÞ thêi gian lao ®éng cung øng, lµ tiÒn tr¶ theo khèi l-îng s¶n
phÈm, c«ng viÖc cho ng-êi lao ®éng ®· ®-îc tho¶ thuËn trong hîp ®ång vµ cã
thÓ gäi lµ gi¸ c«ng lao ®éng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë c¸c n-íc ph¸t
triÓn, kh¸i niÖm tiÒn l-¬ng vµ tiÒn c«ng ®-îc xem lµ ®ång nhÊt c¶ vÒ b¶n chÊt
kinh tÕ, ph¹m vi vµ ®èi t-îng ¸p dông. Nh-ng ë c¸c n-íc ®ang chuyÓn tõ nÒn
kinh tÕ mÖnh lÖnh sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng nh- n-íc ta th× kh¸i niÖm tiÒn
l-¬ng th-êng ®-îc g¾n víi chÕ ®é tuyÓn dông suèt ®êi hoÆc mét tho¶ thuËn
hîp ®ång sö dông lao ®éng dµi h¹n, æn ®Þnh. Nãi chung kh¸i niÖm tiÒn l-¬ng
cã tÝnh phæ cËp h¬n vµ cïng víi nã lµ mét lo¹t kh¸i niÖm:
+ TiÒn l-¬ng danh nghÜa nã lµ kh¸i niÖm chØ sè l-îng tiÒn tÖ mµ ng-êi sö
dông søc lao ®éng tr¶ cho ng-êi cung øng søc lao ®éng c¨n cø vµo hîp ®ång
3
tho¶ thuËn gi÷a hai bªn trong viÖc thuª mua. Trªn thùc tÕ, mäi møc l-¬ng tr¶
tr¶ cho ng-êi lao ®éng lµ tiÒn l-¬ng danh nghÜa. Song b¶n chÊt cña tiÒn l-¬ng
danh nghÜa kh«ng thÓ biÓu hiÖn ®-îc mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ møc tr¶ c«ng thùc
tÕ cho ng-êi lao ®éng.
+ TiÒn l-¬ng thùc tÕ nã lµ mét kh¸i niÖm chØ sè l-îng t- liÖu sinh ho¹t vµ
dÞch vô mµ ng-êi lao ®éng cã thÓ mua ®-îc b»ng tiÒn l-¬ng cña m×nh sau
khi ®· ®ãng c¸c kho¶n thuÕ theo quy ®Þnh cña Nhµ n-íc.
§èi víi ng-êi lao ®éng, lîi Ých vµ môc ®Ých cuèi cïng cña viÖc cung øng
søc lao ®éng lµ tiÒn l-¬ng thùc tÕ chøc kh«ng ph¶i tiÒn l-¬ng danh nghÜa. V×
tiÒn l-¬ng thùc tÕ quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ c¸c lîi
Ých vËt chÊt kh¸c cña hä. Do vËy, trong néi dung b¶n hîp ®ång lao ®éng ®-îc
ký kÕt hai bªn (ng-êi sö dông søc lao ®éng vµ ng-êi cung øng søc lao ®éng)
lu«n ph¶i cã mét sù ngÇm hiÓu, so s¸nh, c©n ®èi gi÷a møc l-¬ng ®-a ra vµ
gi¸ trÞ hiÖn hµnh ®Ó thèng nhÊt mét møc l-¬ng thùc tÕ thÝch hîp.
+ TiÒn l-¬ng tèi thiÓu còng cã nh÷ng quan niÖm kh¸c nhau. Tõ tr-íc ®Õn
nay møc l¬ng tèi thiÓu ®îc xem l¯ “c²i ngìng” cuèi cïng ®Ó tiÕn tíi ®µm
ph¸n, x©y dùng nªn hÖ thèng tiÒn l-¬ng cña c¸c nghµnh, c¸c lÜnh vùc hay hÖ
thèng tiÒn l-¬ng chung thèng nhÊt cho mét quèc gia. Nã lµ c¨n cø ®Ó ®Þnh ra
vµ hoµn thiÖn ho¸ chÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng.
Chóng ta kh«ng chØ hiÓu r»ng, tiÒn l- møc l-¬ng tèi thiÓu lµ sù cÇn thiÕt
tÊt yÕu. Cã nh- vËy lîi Ých côc bé míi thèng nhÊt víi lîi Ých céng ®ång vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ lu«n g¾n liÒn víi vÊn ®Ò d©n sinh.
1.2 - Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng trong s¶n xuÊt kinh doanh.
Trong s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, tiÒn l cßn chøa
®ùng mét yÕu tè quan träng ®ã lµ vÊn ®Ò x· héi, liªn quan trùc ti-¬ng lµ mét
yÕu tè cña s¶n xuÊt. Cßn ®èi víi ng-êi cung ¬ng kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ mét
vÊn ®Ò kinh tÕ, mét vÊn ®Ò lîi Ých mµ cßn ph¶i hiÓu réng h¬n lµ nã Õp ®Õn c¸c
chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n-íc. V× vËy, trong c¬ chÕ ®iÒu tiÕt cña thÞ tr-êng
lao ®éng ph¶i ®-îc ®Þnh h-íng b»ng c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ph¶i chó
ý ®Õn c¸c quy ®Þnh kiÓm so¸t cÊp søc lao ®éng, tiÒn l-¬ng lµ thu nhËp chñ
yÕu cña hä.hay nãi kh¸c ®i, môc tiªu cuèi cïng cña nhµ s¶n xuÊt lµ lîi nhËn
vµ cña ng-êi cung cÊp søc lao ®éng lµ tiÒn l-¬ng Víi ý nghÜa ®ã, tiÒn l-¬ng
kh«ng chØ mang b¶n chÊt cña chi phÝ mµ nã ®· trë thµnh ph-¬ng tiÖn t¹o ra
gi¸ trÞ míi, hay nãi ®óng h¬n lµ nguån cung øng sù s¸ng t¹o søc s¶n xuÊt,
n¨ng lùc lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng. §èi víi
ng-êi lao ®éng, tiÒn l-¬ng nhËn ®-îc tho¶ ®¸ng sÏ lµ ®éng lùc kÝch thÝch tÝnh
4
s¸ng t¹o, tinh thÇn lao ®éng ®Ó tõ ®ã lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. MÆt kh¸c,
khi n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng th× lîi nhËn cña doanh nghiÖp t¨ng, do ®ã nguån
phóc lîi cña doanh nghiÖp mµ ng-êi lao ®éng ®-îc h-ëng còng t¨ng lªn. Tõ
®ã nã sÏ t¨ng lªn, ph©n bæ thªm cho tiÒn l-¬ng lµm t¨ng thu nhËp vµ t¨ng lîi
Ých cho ng-êi lao ®éng. H¬n n÷a, khi lîi Ých cña ng-êild ®-îc ®¶m b¶o b»ng
c¸c møc l-¬ng tho¶ ®¸ng, nã sÏ t¹o ra sù g¾n kÕt céng ®ång gi÷a nh÷ng
ng-êi lao ®éng víi môc tiªu vµ lîi Ých cña doanh nghiÖp, xo¸ bá sö ng¨n
c¸ch gi÷a ng-êi chñ doanh nghiÖp vµ c«ng nh©n, lµm cho ng-êi lao ®éng cã
tr¸ch nhiÖm h¬n, tù gi¸c h¬n víi c¸c ho¹t ®éng cña m×nh ®èi víi doanh
nghiÖp... C²c nh¯ kinh tÕ gäi ®ã l¯ “ph°n øng d©y chuyÒn tÝch cùc” cða tiÒn
l-¬ng.
Ng-îc l¹i, nÕu chÕ ®é tr¶ tiÒn l-¬ng trong doanh nghiÖp kh«ng hîp lý
kh«ng chó ý ®óng møc ®Õn lîi Ých ng-êi lao ®éng, chØ v× môc tiªu lîi nhuËn
thuÇn tuý th× nguån nh©n lùc cã thÓ bÞ kiÖt quÖ vÒ sè l-îng còng nh- chÊt
l-îng cña nã. BiÓu hiÖn cña nã ®-îc thÓ hiÖn trong s¶n phÈm, hiÖu qu¶ s¶n
suÊt kinh doanh vµ ®ång thêi nã l¹i sinh ra m©u thuÉn ng-êi lao ®éng víi chñ
doanh nghiÖp cã thÓ dÉn tíi b·i c«ng, ®×nh c«ng,...Mµ ®iÒu tåi tÖ h¬n ®ã lµ sù
di chuyÓn lao ®éng, chÊt x¸m sang nh÷ng khu vùc doanh nghiÖp míi cã møc
l-¬ng hÊp dÉn h¬n. HËu qu¶ g©y ra kh«ng nh÷ng mÊt ®i nguån nh©n lùc quý
gi¸ mµ nã cßn lµm cho doanh nghiÖp thiÕu hôt lao ®éng côc bé, ®×nh ®èn
trong s¶n xuÊt vµ lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ tr-êng, cã khi
dÉn tíi thÞ tr-êng bÞ thu hÑp vµ ®-a doanh nghiÖp dÉn tíi ph¸ s¶n.
1.3 - TÇm quan träng cña c«ng t¸c h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng trong c¸c
doanh nghiÖp.
VÊn ®Ò qu¶n lý tiÒn l-¬ng lµ mét néi dung quan träng trong c«ng t¸c qu¶n
lý ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nã lµ mét nh©n tè gióp cho
doanh nghiÖp hoµn thµnh vµ hoµn thµnh v-ît møc kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh
doanh cña m×nh. Tæ chøc tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng nã sÏ thóc ®Èy
ng-êi lao ®éng chÊp hµnh tèt kû luËt lao ®éng, n©ng cao tinh thÇn tr¸ch
nhiÖm vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o, t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt l-îng lao ®éng trong ho¹t
®éng s¶n xuÊt. Chi phÝ tiÒn l-¬ng kh«ng chØ cã ý nghÜa ®èi víi c¸c nhµ s¶n
xuÊt mµ cßn lµ môc ®Ých, ®éng c¬ vµ lîi Ých kinh tÕ cña ng-êi cung cÊp søc
lao ®éng. Mét møc l-¬ng hîp lý nã sÏ t¸c ®éng tíi c¶ cung vµ cÇu søc lao
®éng. §èi víi doanh nghiÖp ®Ó tèi thiÓu ho¸ chi phÝ ®Çu vµo th× møc l-¬ng
tr¶ cho ng-êi lao ®éng kh«ng ®-îc lín h¬n doanh thu biªn mµ ng-êi c«ng
nh©n ®-îc thuª thªm cuèi cïng t¹o ra nã. Cßn ®èi víi ng-êi c«ng nh©n, møc
l-¬ng hîp lý cã t¸c dông kÝch thÝch søc s¸ng t¹o, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong
5
lao ®éng còng nh- th¸i ®é cung øng søc lao ®éng. KÕt qu¶ ®ã lµ sÏ lµm cho
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, do ®ã tiÕt kiÖm chi phÝ tiÒn l-¬ng cho doanh nghiÖp.
Trong tr-êng hîp nµy, lîi Ých kinh tÕ cña ng-êi h-ëng l-¬ng ®· nhÊt trÝ víi
lîi Ých cña doanh nghiÖp, ®ã chÝnh lµ ®éng lùc, nh©n tè lín nhÊt cña mäi ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp còng nh- trong ho¹t ®éng cña
nÒn kinh tÕ nãi chung.
Thùc hiÖn tèt qu¸ tr×nh tá chøc c«ng t¸c h¹ch to¸n lao ®éng vµ tiÒn l-¬ng
cßn gióp cho doanh nghiÖp qu¶n lý tèt quü l-¬ng, ®¶m b¶o viÖc tr¶ l-¬ng vµ
trî cÊp b¶o hiÓm x· héi ®óng nguyªn t¾c, chÕ ®é vµ kÝch thÝch ng-êi lao
®éng hoµn thµnh nhiÖm vô ®-îc giao. MÆt kh¸c cßn t¹o ra c¬ së cho viÖc
ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c vµ
hîp lý.
1.4 - NhiÖm vô cña h¹ch to¸n tiÒn l-¬ng.
§Ó lµm tèt c«ng t¸c qu¶n lý kinh doanh cña doanh nghiÖp th× nhiÖm vô
cña c«ng t¸c kÕ to¸n tiÒn l-¬ng ph¶i tæ chøc tèt c¸c nhiÖm vô sau:
+Thùc hiÖn tèt qu¸ tr×nh ghi chÐp, ph¶n ¸nh, tæng hîp sè liÖu ®Ó tÝnh
l-¬ng vµ c¸c kho¶n ph¶i trÝch theo l-¬ng, ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng ®óng
®èi t-îng sö dông lao ®éng.
+ H-íng dÉn, kiÓm tra c¸c nh©n viªn h¹ch to¸n ë c¸c c¬ së, bé phËn s¶n
xuÊt kinh doanh, c¸c phßng ban thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ ho¸ ®¬n ghi
chÐp ban ®Çu vÒ lao ®éng, vÒ tiÒn l-¬ng, më sæ cÇn thiÕt vµ h¹ch to¸n nghiÖp
vô lao ®éng, ®óng ph-¬ng ph¸p vµ tiÒn l-¬ng ®óng chÕ ®é.
+ LËp c¸c b¸o c¸o vÒ tiÒn l-¬ng thuéc phÇn viÖc do m×nh phô tr¸ch.
+ Ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông vµ qu¶n lý chi phÝ nh©n c«ng, ®Ò xuÊt c¸c
biÖn ph¸p nh»m khai th¸c, sö dông triÖt ®Ó vµcã hiÖu qu¶ mäi tiÒm n¨ng vÒ
nguån nh©n lùc s¼n cã cña doanh nghiÖp.
1.5 - C¸c h×nh thøc tiÒn l-¬ng.
Qu¸ tr×nh tæ chøc c«ng t¸c qu¶n lý h¹ch to¸n vµ chi tr¶ tiÒn l-¬ng trong
c¸c doanh nghiÖp cã mét ý nghÜa, vai trß hÕt søc quan träng nh»m qu¸n triÖt
nguyªn t¾c, chÕ ®é ph©n phèi theo lao ®éng, kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a lîi Ých
chung cña x· héi víi lîi Ých cña doanh nghiÖp vµ ng-êi lao ®éng. ViÖc lùa
chän h×nh thøc tr¶ l-¬ng ®óng ®¾n, hîp lý cßn cã t¸c dông ®ßn bÈy kinh tÕ,
khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng chÊp hµnh tèt kû c-¬ng trong lao ®éng, ph¸t
huy n¨ng lùc s¸ng t¹o,.... trong s¶n xuÊt. Trong c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam
ta hiÖn nay chñ yÕu ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l-¬ng sau:
+ H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo thêi gian.
+ H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm.
6
1.5.1 - H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo thêi gian.
H×nh thøc tr¶ theo thêi gian lµ h×nh thøc thùc hiÖn viÖc tÝnh l-¬ng cho
ng-êi lao ®éng theo thêi gian lµm viÖc dùa trªn c¬ së ngµnh nghÒ vµ tr×nh ®é
thµnh th¹o nghiÖp vô, kû thuËt, chuyªn m«n cña ng-êi lao ®éng. Tuú theo
thuéc tÝnh, tÝnh chÊt cña lao ®éng kh¸c nhau vµ mçi ngµnh nghÒ cô thÓ cã
mét thang l-¬ng riªng. Trong mçi thang l-¬ng l¹i tuú theo tr×nh ®é thµnh
th¹o nghiÖp vô, kû thuËt vµ tay nghÒ chuyªn m«n mµ chia lµm nhiÒu bËc
l-¬ng. Mçi bËc l-¬ng cã mét møc l-¬ng nhÊt ®Þnh. §¬n vÞ ®Ó tÝnh tiÒn l-¬ng
thêi gian lµ l-¬ng th¸ng, l-¬ng ngµy hoÆc l-¬ng giê. L-¬ng th¸ng ®-îc quy
®Þnh s½n ®èi víi tõng bËc l-¬ng trong c¸c thang l-¬ng, l-¬ng th¸ng th-êng
®-îc ¸p dông®Ó tr¶ l-¬ng cho nh©n viªn lµm c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh,
qu¶n lý kinh tÕ vµ thuéc c¸c ngµnh nghÒ mang tÝnh chÊt x· héi kh«ng mang
tÝnh chÊt s¶n xuÊt.
H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo ngµy lµ tiÒn l-¬ng tr¶ cho ng-êi lao ®éng theo
møc l-¬ng ngµy vµ sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ trong th¸ng. Møc l-¬ng ngµy
th-êng ®-îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy møc l-¬ng th¸ng chia cho sè ngµy lµm viÖc
trong th¸ng theo chÕ ®é (th-êng tÝnh 26 ngµy). L-¬ng ngµy th-êng ¸p dông
®Ó tr¶ l-¬ng cho ng-êi lao ®éng trùc tiÕp h-ëng l-¬ng thêi gian, tÝnh l-¬ng
cho ng-êi lao ®éng trong nh÷ng ngµy héi häp, häc tËp hoÆc lµm nghÜa vô
kh¸c vµ lµm c¨n cø ®Ó tÝnh trî cÊp b¶o hiÓm x· héi.Nã cã thÓ kh¸i qu¸t theo
c«ng thøc sau:
TiÒn l-¬ng ph¶i
tr¶ trong th¸ng.
=
Møc l-¬ng
x
mét ngµy.
tÕ trong th¸ng.
Møc l-¬ng th¸ng theo
Møc l-¬ng ngµy =
Sè ngµy lµm viÖc thùc
HÖ sè c¸c lo¹i phô cÊp
cÊp bËc (hay chøc vô)
(nÕu cã)
Sè ngµy lµm viÖc trong th¸ng theo chÕ ®é (26 ngµy)
7
Møc l-¬ng giê
Møc l-¬ng ngµy
=
Sè giê lµm viÖc theo chÕ ®é (8 giê)
L-¬ng ®-îc tÝnh theo giê th-êng ®-îc ¸p dông ®Ó tr¶ l-¬ng cho lao ®éng
trùc tiÕp trong thêi gian lµm viÖc kh«ng h-ëng theo s¶n phÈm (nã th-êng ¸p
dông ®èi víi c¸c ngµnh nÆng nhäc, nguy hiÓm).
TiÒn l-¬ng tÝnh theo thêi gian ®-îc chia thµnh: tiÒn l-¬ng tÝnh theo thêi
gian gi¶n ®¬n vµ tiÒn l-¬ng tÝnh theo thêi gian cã th-ëng.
+ TiÒn l-¬ng tÝnh theo thêi gian gi¶n ®¬n c¨n cø vµo sè giê lµm viÖc thùc
tÕ nh©n víi møc tiÒn l-¬ng cña mét ®¬n vÞ thêi gian. TiÒn l-¬ng tÝnh theo
thêi gian gi¶n ®¬n kh«ng ph¸t huy ®-îc ®Çy ®ñ nguyªn t¾c ph©n phèi theo
lao ®éng, v× nã ch-a chó ý ®Õn kÕt qu¶ vµ chÊt l-îng lao ®éng thùc tÕ cña
ng-êi lao ®éng.
+ TiÒn l-¬ng tÝnh theo thêi gian cã th-ëng lµ tiÒn l-¬ng tÝnh theo thêi
gian gi¶n ®¬n kÕt hîp víi chÕ ®é tiÒn th-ëng trong s¶n xuÊt. TiÒn l-¬ng tÝnh
theo thêi gian cã th-ëng cã t¸c dông thóc ®Èy ng-êi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt
lao ®éng, tiÕt kiÖm vËt t-, tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o,... trong s¶n xuÊt vµ b¶o
®¶m chÊt l-îng s¶n phÈm, hµng ho¸.
Nh×n chung h×nh thøc tr¶ l-¬ng theo thêi gian cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña
nã nh- tiÒn l-¬ng mang tÝnh chÊt b×nh qu©n nhiÒu khi kh«ng phï hîp víi kÕt
qu¶ lao ®éng thùc tÕ cña ng-êi lao ®éng. Do vËy, chØ nh÷ng tr-êng hîp ch-a
®ñ ®iÒu kiÖn tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm míi ¸p dông chÕ ®é tr¶ l-¬ng theo thêi
gian.
1.5.2 - H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm.
H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tr¶ l-¬ng theo sè l-îng vµ
chÊt l-îng c«ng viÖc ®· hoµn thµnh. §©y lµ h×nh thøc tr¶ l-¬ng phï hîp víi
nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng g¾n chÆt víi sè l-îng lao ®éng vµ chÊt
l-îng lao ®éng, nã cã t¸c dông khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng n©ng cao n¨ng
8
suÊt lao ®éng, n¨ng lùc s¸ng t¹o,... tõ ®ã gãp phÇn t¨ng thªm cña c¶i, s¶n
phÈm hµng ho¸ cho x· héi mét c¸ch hîp lý. Lµ h×nh thøc tr¶ l-¬ng theo s¶n
phÈm, do ®ã cßn ph¶i tuú thuéc vµo t×nh h×nh cô thÓ ë tõng doanh nghiÖp,
tõng lÜnh vùc mµ vËn dông theo c¸c h×nh thøc cô thÓ sau ®©y:
+ Tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ. Víi h×nh thøc nµy
tiÒn l-¬ng ph¶i tr¶ cho ng-êi lao ®éng tÝnh trùc tiÕp theo sè l-îng s¶n phÈm
hoµn thµnh dùa trªn kÕt qu¶ ®¸nh gi¸, nghiÖm thu vÒ quy c¸ch, phÈm chÊt, sè
l-îng,... cña s¶n phÈm lµm ra cña ng-êi lao ®éng vµ ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng s¶n
phÈm ®· quy ®Þnh kh«ng chÞu mét sù h¹n chÕ nµo. §©y lµ h×nh thøc ®-îc c¸c
doanh nghiÖp sö dông phæ biÕn ®Ó tÝnh l-¬ng ph¶i tr¶ cho lao ®éng trùc tiÕp.
+ Tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp. Lµ h×nh thøc ®-îc ¸p dông ®Ó tr¶
l-¬ng cho lao ®éng gi¸n tiÕp ë c¸c bé phËn s¶n xuÊt nh- lao ®éng lµm nhiÖm
vô vËn chuyÓn vËt liÖu, thµnh phÈm, b¶o d-ìng m¸y mãc thiÕt bÞ,...Tuy lao
®éng cña hä kh«ng trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm, nh-ng l¹i gi¸n tiÕp ¶nh h-ëng
tíi n¨ng suÊt lao ®éng cña lao ®éng trùc tiÕp. V× vËy, cã thÓ c¨n cø vµo kÕt
qu¶ cña lao ®éng trùc tiÕp mµ lao ®éng gi¸p tiÕp phôc vô ®Ó tÝnh l-¬ng cho
lao ®éng gi¸n tiÕp.
+ Tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm cã th-ëng, ph¹t. Theo h×nh thøc nµy, ngoµi
l-¬ng tÝnh theo s¶n phÈm trùc tiÕp, ng-êi lao ®éng cßn ®-îc h-ëng trong s¶n
xuÊt nh- th-ëng vÒ chÊt l-îng s¶n phÈm tèt, th-ëng vÒ t¨ng n¨ng suÊt lao
®éng, tiÕt kiÖm vËt t-,... Nh-ng trong c¸c tr-êng hîp ng-êi lao ®éng lµm ra
c¸c s¶n phÈm háng, s¶n phÈm kh«ng ®ñ chÊt l-îng, l·ng phÝ vËt t-,... th× cã
thÓ ph¶i chÞu tiÒn ph¹t vµ khÊu trõ vµo tiÒn l-¬ng cña hä. Thu nhËp cña hä
b»ng tiÒn l-¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp céng víi c¸c kho¶n ®-îc th-ëng vµ
trõ ®i c¸c kho¶n tiÒn bÞ ph¹t.
+ Tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn. Theo h×nh thøc nµy, ngoµi tiÒn l-¬ng
theo s¶n phÈm trùc tiÕp cßn c¨n cø vµo møc ®é hoµn thµnh v-ît ®Þnh møc lao
®éng ®Ó tÝnh thªm mét sè tiÒn l-¬ng theo tû lÖ luü tiÕn. Tû lÖ hoµn thµnh v-ît
®Þnh møc ngµy cµng cao th× suÊt luü tiÕn cµng nhiÒu. L-¬ng tr¶ theo s¶n
phÈm luü tiÕn cã t¸c dông kÝch thÝch m¹nh mÏ viÖc t¨ng nhanh n¨ng suÊt lao
9
®éng, do ®ã nã ®-îc ¸p dông ë nh÷ng kh©u quan träng, cÇn thiÕt ®Ó ®Èy
nhanh tèc ®é s¶n xuÊt, ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt c©n ®èi, ®ång bé hoÆc ®-îc ¸p
dông trong tr-êng hîp doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn gÊp mét ®¬n ®Æt hµng
nµo ®ã. Sö dông h×nh thøc tr¶ l-¬ng nµy sÏ lµm t¨ng kho¶n môc chi phÝ nh©n
c«ng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm. V× vËy, trong
c¸c tr-êng hîp kh«ng cÇn thiÕt th× kh«ng nªn sö dông h×nh thøc tr¶ l-¬ng
nµy.
+ Tr¶ l-¬ng kho¸n theo khèi l-îng hoÆc kho¸n tõng viÖc. Lµ h×nh thøc
®-îc ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc lao ®éng gi¶n ®¬n, cã tÝnh chÊt ®ét xuÊt
nh- bèc dë nguyªn vËt liÖu, söa ch÷a nhµ cöa,.... Trong c¸c tr-êng hîp nµy
doanh nghiÖp x¸c ®Þnh møc tiÒn l-¬ng tr¶ theo tõng c«ng viÖc mµ ng-êi lao
®éng ph¶i hoµn thµnh.
+ h×nh thøc kho¸n quü l-¬ng. §©y lµ mét d¹ng ®Æc biÖt cña tiÒn l-¬ng tr¶
theo s¶n phÈm ®-îc sö dông ®Ó tr¶ l-¬ng cho ng-êi lµm viÖc t¹i c¸c phßng
ban cña doanh nghiÖp. Theo h×nh thøc nµy, c¨n cø vµo khèi l-îng c«ng viÖc
cña tõng phßng ban trong doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh kho¸n quü l-¬ng. Quü
l-¬ng thùc tÕ phô thuéc vµo møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc ®-îc giao cho tõng
phßng ban. TiÒn l-¬ng thùc tÕ cña tõng nh©n viªn ngoµi viÖc phô thuéc vµo
quü l-¬ng thùc tÕ cña phßng, ban m×nh cßn phô thuéc vµo sè l-îng nh©n viªn
biªn chÕ trong c¸c phßng ban cña doanh nghiÖp.
Tãm l¹i, h×nh thøc tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm nh×n chung cã nhiÒu -u ®iÓm,
nã qu¸n triÖt ®-îc nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Tuy nhiªn ®Ó h×nh
thøc tr¶ l-¬ng nµy ph¸t huy ®-îc t¸c dông trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ ho¹t
®éng s¶n xuÊt, kinh doanh th× doanh nghiÖp ph¶i cã ®Þnh møc lao ®éng cô
thÓ cho tõng c«ng viÖc, tõng cÊp (bËc) thî, cã c¨n cø kû thuËt vµ ph¶i phï
hîp víi ®iÒu kiÖn lao ®éng cô thÓ cña tõng doanh nghiÖp. Cã nh- vËy h×nh
thøc tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm míi b¶o ®¶m ®-îc tÝnh chÝnh x¸c, c«ng b»ng vµ
hîp lý.
10
PhÇn II
KÕ to¸n tiÒn l-¬ng
2.1 - H¹ch to¸n chi tiÕt tiÒn l-¬ng.
2.1.1 - H¹ch to¸n sè l-îng lao ®éng.
ChØ tiªu sè l-îng lao ®éng cña doanh nghiÖp ®-îc ph¶n ¸nh trªn sæ danh
s¸ch lao ®éng cña doanh nghiÖp do phßng lao ®éng- tiÒn l-¬ng lËp c¨n cø
vµo sè lao ®éng hiÖn cã cña doanh nghiÖp. Nã bao gåm c¶ sè lao ®éng dµi
h¹n vµ lao ®éng t¹m thêi, c¶ lùc l-îng lao ®éng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. Sæ
danh s¸ch lao ®éng kh«ng chØ tËp trung cho toµn doanh nghiÖp mµ cßn ®-îc
lËp riªng cho tõng bé phËn s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp nh»m th-êng xuyªn
n¾m ch¾c ®-îc sè l-îng lao ®éng hiÖn cã cña tõng ®¬n vÞ.
C¬ së ®Ó ghi sæ danh s¸ch lao ®éng lµ chøng tõ ban ®Çu vÒ tuyÓn dông
thuyªn chuyÓn c«ng t¸c, n©ng bËc, còng nh- th«i viÖc,...C¸c chøng tõ trªn ®¹i
bé phËn do phßng tæ chøc lao ®éng tiÒn l-¬ng lËp mçi khi tuyÓn dông, n©ng
bËc, thuyªn chuyÓn c«ng t¸c,... Mäi biÕn ®éng ph¶i ®-îc ghi chÐp kÞp thêi,
®Çy ®ñ vµo sæ danh s¸ch lao ®éng ®Ó trªn c¬ së ®ã lµm c¨n cø cho viÖc tÝnh
l-¬ng ph¶i tr¶ vµ c¸c chÕ ®é kh¸c cho ng-êi lao ®éng ®-îc h-ëng mét c¸ch
tèt nhÊt.
2.1.2 - H¹ch to¸n sö dông thêi gian lao ®éng.
H¹ch to¸n sö dông thêi gian lao ®éng ph¶i b¶o ®¶m ghi chÐp ph¶n ¸nh kÞp
thêi, chÝnh x¸c sè ngµy c«ng, giê c«ng lao ®éng thùc tÕ hoÆc ngõng s¶n xuÊt,
nghØ viÖc cña tõng ng-êi lao ®éng, tõng ®¬n vÞ phßng ban trong doanh
nghiÖp. H¹ch to¸n sö dông thêi gian lao ®éng cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc
qu¶n lý lao ®éng, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh kû luËt lao ®éng lµm c¬ së ®Ó tÝnh
l-¬ng (th-ëng) cho ng-êi lao ®éng trong ®¬n vÞ m×nh.
§Ó lµm tèt qu¸ tr×nh h¹ch to¸n sö dông thêi gian lao ®éng th× chøng tõ kÕ
to¸n cÇn sö dông lµ:
+ B¶ng chÊm c«ng: §©y lµ chøng tõ ban ®Çu rÊt quan träng ®Ó h¹ch to¸n
thêi gian lao ®éng trong tõng ®¬n vÞ, phßng ban. MÆt kh¸c sö dông ®Ó h¹ch
to¸n thêi gian lµm viÖc, nghØ viÖc v× c¸c lý do chÝnh ®¸ng.
+ PhiÕu lµm thªm giê (hoÆc lµm ®ªm): Chøng tõ nµy ®-îc h¹ch to¸n theo
tõng ng-êi hoÆc sè giê lµm viÖc. Theo luËt lao ®éng ®· quy ®Þnh, lµm thªm
giê trong c¸c ngµy chñ nhËt cã phô cÊp cao h¬n lµm thªm giê trong c¸c ngµy
th-êng.
11
+ PhiÕu ghi h-ëng b¶o hiÓm x· héi: §-îc dïng trong c¸c tr-êng hîp nghØ
viÖc do èm ®au, con èm, nghØ tai n¹n lao ®éng,... C¸c tr-êng hîp nµy ®Òu
ph¶i cã chøng tõ x¸c nhËn cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn (nh- bÖnh viÖn) vµ
®-îc ghi vµo b¶ng chÊm c«ng theo nh÷ng ký hiÖu ®· quy ®Þnh.
2.1.3 - H¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng.
Song song víi viÖc h¹ch to¸n sè l-îng vµ thêi gian lao ®éng, viÖc thanh
to¸n kÕt qu¶ lao ®éng lµ mét néi dung quan träng trong toµn bé c«ng t¸c
qu¶n lý vµ h¹ch to¸n lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh. H¹ch
to¸n kÕt qu¶ lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o ph¶n ¸nh ch¸nh x¸c vÒ chÊt l-îng vµ sè
l-îng s¶n phÈm hoÆc khèi l-îng c«ng viÖc hoµn thµnh cña tõng ng-êi lao
®éng, tõng ®¬n vÞ phßng ban lµm c¨n cø tÝnh l-¬ng, tÝnh th-ëng vµ kiÓm tra
sù phï hîp cña tiÒn l-¬ng ph¶i tr¶ víi kÕt qu¶ lao ®éng, kiÓm tra t×nh h×nh
thùc hiÖn ®Þnh møc lao ®éng cña tõng ng-êi, tõng ®¬n vÞ, phßng ban vµ tæng
hîp kÕt qu¶ cña c¶ doanh nghiÖp.
§Ó h¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ng-êi ta sö dông
c¸c chøng tõ sau:
+ B¶ng theo dâi c«ng t¸c cña tæ, phßng ban.
+ GiÊy giao ca: Cã mét sè ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp kh«ng theo dâi
®-îc tõng ng-êi, tõng tæ mµ ph¶i tÝnh theo ca.
+ PhiÕu nhËp kho s¶n phÈm.
+ Hîp ®ång kho¸n.
2.1.4 - TÝnh l-¬ng, tÝnh th-ëng vµ lËp b¶ng thanh to¸n l-¬ng.
Qu¸ tr×nh tæ chøc tÝnh l-¬ng, tÝnh th-ëng vµ c¸c kho¶n kh¸c ph¶i tr¶ cho
ng-êi lao ®éng ®-îc thùc hiÖn t¹i phßng kÕ to¸n doanh nghiÖp (phßng tiÒn
l-¬ng). §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp lín th× viÖc tÝnh l-¬ng, tÝnh th-ëng vµ
c¸c kho¶n kh¸c ph¶i tr¶ cho ng-êi lao ®éng cã thÓ giao cho nh©n viªn h¹ch
to¸n ph©n x-ëng hoÆc bé phËn kÕ to¸n c¸c ®¬n vÞ phô thuéc ®¶m nhiÖm d-íi
sù chØ ®¹o cña kÕ to¸n tr-ëng doanh nghiÖp.
Thêi gian ®Ó tÝnh l-¬ng, tÝnh th-ëng vµ c¸c kho¶n kh¸c ph¶i tr¶ cho
ng-êi lao ®éng theo th¸ng. C¨n cø ®Ó tÝnh lµ c¸c chøng tõ h¹ch to¸n thêi gian
lao ®éng, kÕt qu¶ lao ®éng vµ c¸c chøng tõ kh¸c cã liªn quan nh- giÊy nghØ
èm, biªn b¶n nghØ viÖc kh«ng l-¬ng,...TÊt c¶ c¸c chøng tõ trªn ph¶i ®-îc kÕ
to¸n kiÓm tra tr-íc khi tÝnh l-¬ng, tÝnh th-ëng vµ ph¶i b¶o ®¶m ®-îc c¸c yªu
cÇu vÒ chøng tõ kÕ to¸n. Sau khi ®· kiÓm tra c¸c chøng tõ tÝnh l-¬ng, tÝnh
th-ëng, tÝnh trî cÊp, phô cÊp th× kÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnh l-¬ng, tÝnh th-ëng vµ
tÝnh trî cÊp ph¶i tr¶ cho ng-êi lao ®éng theo h×nh thøc tr¶ l-¬ng, tiÒn th-ëng
12
®ang ®-îc ¸p dông t¹i doanh nghiÖp vµ ph¶i lËp b¶ng thanh to¸n tiÒn l-¬ng,
tiÒn th-ëng trªn c¬ së ®ã.
B¶ng thanh to¸n tiÒn l-¬ng (mÉu sè 02-L§TL) cña chÕ ®é chøng tõ kÕ
to¸n lµ chøng tõ lµm c¨n cø thanh to¸n tiÒn l-¬ng, phô cÊp cho ng-êi lao
®éng còng nh- lµm c¬ së ®Ó kiÓm tra viÖc thanh to¸n tiÒn l-¬ng ®ã. B¶ng
thanh to¸n tiÒn l-¬ng ®-îc lËp cho tõng ®¬n vÞ phßng ban t-¬ng øng víi b¶ng
chÊm c«ng trong doanh nghiÖp
B¶ng thanh to¸n tiÒn th-ëng lµ chøng tõ x¸c nhËn sè tiÒn th-ëng cho tõng
ng-êi lao ®éng. B¶ng nµy chñ yÕu dïng trong c¸c tr-êng hîp th-ëng theo
l-¬ng cã tÝnh chÊt th-êng xuyªn. Trong c¸c tr-êng hîp th-ëng ®ét xuÊt, kÕ
to¸n ph¶i lËp b¶ng tÝnh tiÒn th-ëng phï hîp víi ph-¬ng ¸n tÝnh th-ëng ®ã.
2.2 - H¹ch to¸n tæng hîp tiÒn l-¬ng.
2.2.1 - Tµi kho¶n sö dông.
a) Chi phÝ nh©n c«ng.
+ Chi phÝ nh©n c«ng tiÕp trùc: Sè hiÖu t¯i kho°n “622”.
Tµi kho¶n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp dïng ®Ó tËp hîp vµ kÕt chuyÓn chi
phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nã bao gåm : Chi phÝ vÒ tiÒn
l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng. Tµi kho¶n nµy ®-îc më chi tiÕt theo ®èi
t-îng h¹ch to¸n chi phÝ.
+ Chi phÝ nh©n viªn qu°n lý ph©n xëng : Sè hiÖu t¯i kho°n “627”.
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó tËp hîp chi phÝ tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo
l-¬ng cña nh©n viªn qu¶n lý ph©n x-ëng vµ kÕt chuyÓn vµo gi¸ thµnh s¶n
phÈm.
+ Chi phÝ nh©n viªn b²n h¯ng : Sè hiÖu t¯i kho°n “6411”
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó tËp hîp chi phÝ tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n ph¶i trÝch
theo l-¬ng cña nh©n viªn b¸n hµng vµ kÕt chuyÓn vµo tµi kho¶n x¸c ®Þnh kÕt
qu¶.
+ Chi phÝ nh©n viªn qu°n lý doanh nghiÖp : Sè hiÖu t¯i kho°n “642”.
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó tËp hîp chi phÝ tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo
l-¬ng cña nh©n viªn qu¶n lý doanh nghiÖp vµ kÕt chuyÓn vµo tµi kho¶n x¸c
®Þnh kÕt qu¶.
+ Chi phÝ nh©n c«ng sö dông cho ho¹t ®éng x©y dùng c¬ b¶n : Nã ®-îc
h³ch to²n v¯o t¯i kho°n “241” - X©y dùng c¬ b¶n dë dang.
13
+ Chi phÝ nh©n c«ng tr¶ cho ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh : Chi phÝ nµy
®îc h³ch to²n v¯o t¯i kho°n “811” - Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh.
b) Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn : Sè hiÖu tµi kho¶n “334”.
Tµi kho¶n nµy ph¶n ¸nh c¸c kho¶n thanh to¸n víi c«ng nh©n viªn vÒ tiÒn
l-¬ng vµ c¸c kho¶n kh¸c.
+ Bªn nî : - Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n khÊu trõ vµo l-¬ng.
- Ph¶n ¸nh kho¶n tr¶ l-¬ng cho c«ng nh©n viªn.
+ Bªn cã : - Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n cßn ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn vÒ
l-¬ng vµ c¸c kho¶n kh¸c.
+ D- cã : - Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n cßn ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn. C¸ biÖt
cã nh÷ng trêng hîp t¯i kho°n 334 cã thÓ cã d nî “ ph°n ²nh sè tiÒn ®± tr°
qu¸ sè tiÒn ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn.
2.2.2 - Tr×nh tù h¹ch to¸n.
B-íc 1: Trªn c¬ së chøng tõ b¶ng thanh to¸n tiÒn l-¬ng, kÕ to¸n lµm c¨n
cø lËp b¶ng ph©n bæ tiÒn l-¬ng vµ ghi bót to¸n sau.
+ Nî TK 622 : tiÒn l-¬ng, tiÒn th-ëng ph¶i tr¶ cho lao ®éng trùc tiÕp.
+ Nî TK 627 : tiÒn l-¬ng, tiÒn th-ëng ph¶i tr¶ cho nh©n viªn phôc vô vµ
qu¶n lý ë c¸c bé phËn s¶n xuÊt.
+ Nî TK 64: tiÒn l-¬ng, tiÒn th-ëng ph¶i tr¶ cho nh©n viªn b¸n hµng.
+ Nî TK 642 : tiÒn l-¬ng, tiÒn th-ëng, ph¶i tr¶ cho nh©n viªn qu¶n lý
doanh nghiÖp.
+ Cã TK 334 : tiÒn l-¬ng, tiÒn th-ëng tr¶ cho ng-êi lao ®éng.
B-íc 2: Trong c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ph-¬ng ph¸p trÝch tr-íc tiÒn
l-¬ng nghØ phÐp cña c«ng nh©n s¶n xuÊt, ¸p dông c«ngthøc:
Møc trÝch tr-íc tiÒn l-¬ng
Tæng sè tiÒn l-¬ng
Tû lÖ
nghØ phÐp cña c«ng nh©n = ph¶i tr¶ cho CNSX x trÝch tr-íc
s¶n xuÊt
hµng th¸ng
Trong ®ã:
Tû lÖ
trÝch tr-íc
=
Tæng tiÒn l-¬ng nghØ phÐp cña CNSX theo kÕ ho¹ch n¨m.
Tæng tiÒn l-¬ng cña CNSX theo kÕ ho¹ch n¨m.
Khi trÝch tr-íc, kÕ to¸n ghi:
+ Nî TK 622: Nh©n c«ng trùc tiÕp.
+ Cã TK 335: Chi phÝ ph¶i tr¶.
14
Khi c«ng nh©n s¶n xuÊt nghØ phÐp thùc tÕ, kÕ to¸n ghi:
+ Nî TK 335:
+ Cã TK 334:
B-íc 3. TÝnh tiÒn th-ëng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn.
- TiÒn th-ëng lÊy tõquü khen th-ëng, kÕ to¸n ghi:
+ Nî TK 4311:
+ Cã TK 334:
B-íc 4: KhÊu trõ vµo l-¬ng c¸c kho¶n sau:
- Trõ vµo l-¬ng c¸c kho¶n BHXH, b¶o hiÓm y tÕ.
+ Nî TK 334:
+ Cã TK 3383: B¶o hiÓm x· héi (5%).
+ Cã TK 3384: B¶o hiÓm y tÕ (1%).
- Trõ vµo l-¬ng c¸c kho¶n båi th-êng.
+ Nî Tk 334:
+ Cã TK 1388 NÕu trõ dÇn vµo l-¬ng.
+ Cã TK 152, 211,....
- Trõ c¸c kho¶n tiÒn ®iÖn, tiÒn n-íc hoÆc kho¶n trõ theo quy ®Þnh cña tµo ¸n.
+ Nî TK 334:
+ Cã TK 3388:
- NÕu c«ng nh©n viªn ph¶i nép tiÒn thuÕ thu nhËp.
TÝnh ra sè thuÕ thu nhËp ph¶i nép.
+Nî TK 334:
+ Cã TK 333: thuÕ, lÖ phÝ,... ph¶i nép cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc.
Khi nép tiÒn.
+ Nî TK 333:
+ Cã TK 111:
- NÕu tiÒn t¹m øng tr-íc ®©y chø thanh to¸n, kÕ to¸n ghi:
+ Nî TK 334:
+ Cã TK 141:
- NÕu c«ng nh©n viªn ®i v¾ng ch-a nhËn l-¬ng th× doanh nghiÖp t¹m gi÷ l¹i,
kÕ to¸n ghi:
+ Nî TK 334:
+ Cã TK 3388:
- Khi c«ng nh©n viªn ®i c«ng t¸c vÒ nhËn l-¬ng, kÕ to¸n ghi:
+ Nî TK 3388:
+ Cã TK 111, 112,....
15
B-íc 5: Sau khi khÊu trõ vµo l-¬ng, lËp kÕ ho¹ch tr¶ l-¬ng vµ tuú theo
tõng ®iÒu kiÖn cña tõng doanh nghiÖp mµ cã tr¶ l-¬ng mét th¸ng mét kú
hoÆc mét th¸ng hai kú:
+ Kú 1 : T¹m øng l-¬ng.
+ Kú 2 : Thanh to¸n l-¬ng.
Cã thÓ tr¶ l-¬ng cho c«ng nh©n viªn b»ng tiÒn, s¶n phÈm. §ång thêi c«ng
nh©n viªn cã thÓ dïng trùc tiÕp sè tiÒn l-¬ng ®ã ®Ó mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu:
+ Nî TK 334:
tr¶ l-¬ng cho c«ng nh©n viªn.
+ Cã TK 111, 112,... nÕu tr¶ l-¬ng cho c«ng nh©n viªn b»ng tiÒn.
+ Cã TK 511:
nÕu tr¶ b»ng s¶n phÈm (coi nh- b¸n).
+ Cã TK 411: C«ng nh©n viªn mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ng¾n h¹n.
+ Cã TK 311, 341: Nh©n viªn mua tr¸i phiÕu dµi h¹n.
16
PhÇn III
Thùc tr¹ng vÒ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l-¬ng
trong c¸c doanh nghiÖp ë n-íc ta HiÖn nay
vµ ph-¬ng h-íng hoµn thiÖn
3.1- Thùc tr¹ng vÒ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l-¬ng trong c¸c doanh
nghiÖp ë n-íc ta hiÖn nay.
C¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l-¬ng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. V×
thÕ ®ang ®-îc Quèc héi, ChÝnh phñ hÕt søc quan t©m x©y dùng vµ hoµn thiÖn
tõng b-íc trªn c¬ së ph-¬ng ¸n vµ tê tr×nh cña Ban chØ ®¹o triÓn khai thùc
hiÖn ®Ò ¸n c¶i c¸ch tiÒn l-¬ng Nhµ n-íc.
Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, tuy nÒn kinh tÕ ®· cã sù t¨ng tr-ëng
kh¸, l¹m ph¸t ®-îc kiÒm chÕ,... nh-ng hiÖu qu¶ cßn ch-a cao, ng©n s¸ch Nhµ
n-íc hµng n¨m t¨ng vÒ sè tuyÖt ®èi nh-ng cã xu h-íng chËm dÇn vÒ tèc ®é,
cßn nhiÒu yÕu tè bÊt æn ®Þnh nh- ®Çu t- cho ph¸t triÓn kinh tÕ cßn nhiÒu h¹n
chÕ, viÖc lµm, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp ë c¸c vïng, ®Þa ph-¬ng vÉn lµ vÊn ®Ò
nãng báng vµ gay g¾t, viÖc c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®-îc ®Ò ra nh-ng cßn chËm,
hµnh lang ph¸p luËt ch-a ®Çy ®ñ (nh- luËt c«ng chøc). Trong bèi c¶nh ®ã,
viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn l-¬ng hÕt søc phøc t¹p, ph¶i tÝnh ®Õn nhiÒu mÆt ®Ó
phï hîp, cã ph-¬ng ¸n kh¶ thi.
§Ó n¾m ®-îc t×nh h×nh thùc tÕ lµm c¨n cø, c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch ®· cã sù kÕt hîp liªn Bé Lao ®éng- th-¬ng binh vµ x· héi, Bé Tµi
chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t-, Thanh tra Nhµ n-íc, KiÓm to¸n Nhµ n-íc,
Ban vËt gi¸ ChÝnh phñ vµ Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam tæ chøc kiÓm
tra, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng tµi chÝnh, lao ®éng, tiÒn l-¬ng vµ thu nhËp
cña trªn 340 doanh nghiÖp Trung -¬ng vµ ®Þa ph-¬ng thuéc tÊt c¶ c¸c
nghµnh kinh tÕ trong c¶ n-íc, tõ c¸c doanh nghiÖp lín, doanh thu vµ lîi
nhuËn cao ®Õn c¸c doanh nghiÖp nhá, doanh nghiÖp lµm ¨n yÕu kÐm th× thùc
tr¹ng cña nã nh- sau:
3.1.1 - MÆt tÝch cùc.
Sau khi ChÝnh phñ ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh chÕ ®é tiÒn l-¬ng míi
¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh s¶n xuÊt kinh doanh. Nh×n chung
®iÒu nµy ®· ®¹t ®-îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt, ®Þnh gãp phÇn æn x· héi æn ®Þnh
gi¸ c¶, kh«ng lµm t¨ng thªm l¹m ph¸t. §ång thêi ®· tõng b-íc s¾p xÕp ®éi
ngò c«ng chøc, viªn chøc vµo ®óng ng¹ch, bËc l-¬ng vµ ®-a viÖc qu¶n lý
17
biªn chÕ, quü l-¬ng ®i vµo nÒ nÕp. HÖ thèng thang l-¬ng, b¼ng l-¬ng míi cã
t¸c dông trong viÖc ph©n phèi thu nhËp cho ng-êi lao ®éng vµ viÖc xÕp l-¬ng
míi ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®¸nh gi¸ l¹i tr×nh ®é, chÊt l-îng ®éi ngò lao ®éng, t¹o
®iÒu kiÖn tÝnh ®ñ h¬n chi phÝ tiÒn l-¬ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm hoÆc chi
phÝ l-u th«ng, b¶o ®¶m viÖc thu nép b¶o hiÓm x· héi vµ b¶o hiÓm y tÕ thùc
hiÖn thèng nhÊt vµ thuËn lîi h¬n. TiÒn l-¬ng vµ thu nhËp ®· trë thµnh ®éng
lùc ®Ó c¸c doanh nghiÖp s¾p xÕp l¹itæ chøc, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, t¨ng
tr-ëng s¶n xuÊt, gi¶m chi phÝ, t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ gãp phÇn
qu¶n lý tèt ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. HÇu hÕt c¸c
doanh nghiÖp kh«ng cßn “c¨n v¯o vèn” v¯ ®± khai th²c víi hiÖu suÊt cao m²y
mãc, thiÕt bÞ, tiÒn vèn, t¨ng lîi nhuËn vµ phÇn nép vµo ng©n s¸ch Nhµ n-íc.
§ång thêi t¨ng tiÒn l-¬ng, thu nhËp cho ng-êi lao ®éng còng nh- chñ ®éng
h¬n trong viÖc ký kÕt hîp ®ång lao ®éng vµ ph©n phèi tiÒn l-¬ng, tiÒn
th-ëng.
ViÖc giao ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng theo ph©n cÊp qu¶n lý lµ mét chñ ®éng vµ
cÇn thiÕt gãp phÇn g¾n tiÒn l-¬ng, thu nhËp víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh,
khuyÕn khÝch doanh nghiÖp t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ ®Ó t¨ng thu
nhËp vµ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n-íc ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ
quèc doanh.
C¸c doanh nghiÖp cã thu nhËp cao, æn ®Þnh, sæ s¸ch kÕ to¸n râ rµng vµ nÒ
nÕp, thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô ®èi víi Nhµ n-íc, nép ng©n s¸ch lín, lîi
nhuËn cao, kû luËt lao ®éng ®-îc duy tr× nghiªm tóc, tr¸ch nhiÖm cña ng-êi
lao ®éng ®èi víi s¶n xuÊt vµ tµi s¶n c«ng ®-îc n©ng cao.
ChÕ ®é tiÒn l-¬ng míi ®· ®em l¹i mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, tuy nhiªn cho
®Õn nay mét sè néi dung chñ yÕu trong tiÕn tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch tiÒn
l-¬ng ch-a ®-îc tu©n theo c¸c nguyªn t¾c vµ ®Þnh h-íng ®Æt ra. Lµm cho chÕ
®é tiÒn l-¬ng ®ang cã nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p, cã nhiÒu yÕu tè kh«ng hîp
lý, kh«ng c«ng b»ng vµ ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay.
3.1.2 - Nh÷ng mÆt tån t¹i.
ChÕ ®ä tiÒn l-¬ng míi theo NghÞ ®Þnh 25/CP cña ChÝnh phñ ®-îc thùc
hiÖn tõ n¨m 1993 ®· ®em l¹i nhiÒu u- ®iÓm kh«ng thÓ phñ nhËn. Tuy nhiªn
®Õn nay do gi¸ c¶ t¨ng, nhÊt lµ ë c¸c ®« thÞ lín ®· lµmcho tiÒn l-¬ng thùc tÕ
gi¶m suèt ®¸ng kÓ, nã chØ b»ng 65% so víi n¨m 1993. Bªn c¹nh ®ã, qu¸
tr×nh ¸p dông chÕ ®é tiÒn l-¬ng míi vµo thùc tÕ còng ®· n¶y sinh mét sè vÊn
®Ò bÊt hîp lý kh«ng ®-îc ®iÒu chØnh hîp lý hoÆc cã bæ sung, söa ®æi nh-ng
kh«ng ®ång bé, mang tÝnh chÊp v¸ nªn lµm ph¸t sinh nh÷ng m©u thuÉn míi.
Næi bËt lµ chi l-¬ng vµ cã tÝnh chÊt l-¬ng ®ang cã xu h-íng t¨ng nhanh vµ
18
chiÕm tû träng ngµy cµng cao trong c¬ cÊu chi ng©n s¸ch Nhµ n-íc. ChiÒu
h-íng chi cho tiªu dïng t¨ng lªn, kh«ng ®¸p øng ®-îc nhu cÇu tÝch luü vèn
cho ph¸t triÓn, ®Çu t- më réng vµo nÒn kinh tÕ.
Do tiÒn l-¬ng gi¶m suèt kh«ng ®-îc bï ®¾p kÞp thêi, thèng nhÊt vµ chÝnh
thøc trong toµn x· héi nªn nhiÒu ®¬n vÞ tuú theo ®iÒu kiÖn lîi thÕ cña m×nh
®· t×m mäi c¸ch t¹o nguån thu ®Ó trî cÊp thªm cho c«ng nh©n viªn cña m×nh
ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. T×nh tr¹ng ai ng-êi nÊy lo thu nhËp cho m×nh,
l-¬ng kh«ng ph¶i lµ nguån sèng chÝnh ®· t¹o ra nhiÒu bÊt hîp lý vÒ thu nhËp
gi÷a c¸c bé, ngµnh. Ng-êi lao ®éng kh«ng tËn t©m víi c«ng viÖc ®-îc giao,
kû luËt lao ®éng bÞ vi ph¹m, t×nh tr¹ng tho¸i ho¸, biÕn chÊt vµ tiªu cùc trong
®éi ngò c¸n trë thµnh quèc n¹n cña x· héi.
Trong khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, chÕ ®é tiÒn l-¬ng míi khi ban hµnh
do kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ vµ c©n ®èi ng©n s¸ch nªn møc l-¬ng tèi thiÓu
®-a ra thÊp, ®êi sèng c«ng nh©n viªn kh«ng ®-îc c¶i thiÖn. Trong khi ®ã, c¸c
doanh nghiÖp liªn doanh vµ t- nh©n l¹i ®-îc lîi thÕ, chñ ®éng ®iÒu chØnh
møc l-¬ng tèi thiÓu ®Ó tÝnh tiÒn c«ng phï hîp víi gi¸ c¶ søc lao ®éng trªn thÞ
tr-êng, do ®ã nã cã nhiÒu c¬ héi ®Ó c¹nh tranh víi doanh nghiÖp Nhµ n-íc.
Còng do t×nh tr¹ng nµy nªn mét thùc tÕ hiÖn nay nhiÒu c¸n bé, sinh viªn tèt
nghiÖp ra tr-êng cã tr×nh ®é, cã n¨ng lùc vµ tay nghÒ cao t×m mäi c¸ch ®Ó xin
vµo lµm viÖc ë nh÷ng n¬i cã thu nhËp cao nh- khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc
doanh, liªn doanh, n-íc ngoµi,... §ã lµ t×nh tr¹ng ch¶y m¸u chÊt x¸m ®ang
xÈy ra kh¸ phæ biÕn.
NhiÒu doanh nghiÖp kh«ng cã hÖ thèng ®Þnh møc lao ®éng hoÆc cã nh-ng
®· l¹c hËu, kh«ng ®-îc bæ sung, söa ®æi vµ ®iÒu chØnh cho hîp lý dÉn ®Õn
viÖc tuyÓn dông vµ sö dông lao ®éng cßn tuú tiÖn, chñquan vµ kh«ng cã c¬ së
®Ó x©y dùng ®óng kÕ ho¹ch sö dông lao ®éng, ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng.
TiÒn l-¬ng vµ thu nhËp gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã sù chªnh lÖch kh¸ lín.
NÕu lÊy sè liÖu ®iÒu tra tiÒn l-¬ng, thu nhËp n¨m 1996 cña 350 doanh nghiÖp
®Ó so s¸nh th× thu nhËp b×nh qu©n lµ 1.100.000 ®ång/th¸ng. Trong ®ã, doanh
nghiÖp cã møc thu nhËp cao nhÊt lµ 4.500.000 ®ång/th¸ng, doanh nghiÖp
thÊp nhÊt lµ 120.000 ®ång/th¸ng, chªnh lÖch nhau gÇn 40 lÇn. Tuy nhiªn, nÕu
so s¸nh mét ®ång tiÒn l-¬ng lµm ra bao nhiªu ®ång nép vµo ng©n s¸ch vµ lîi
nhËn, còng nh- hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh thùc sù cña c¸c doanh nghiÖp
®Ó xem xÐt th× sù chªnh lÖch ®ã cã phÇn hîp lý, tiÒn l-¬ng vµ thu nhËp hiÖn
nay cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò ch-a ®-îc hîp lý, kh«ng hoµn toµn tr¶ theo søc lao
®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng ®¶m b¶o c«ng b»ng vµ x· héi
khã chÊp nhËn.
19
Nhµ n-íc chØ qu¶n lý ®¬n gia tiÒn l-¬ng cho c¸c bé, nghµnh, ®Þa ph-¬ng
thùc hiÖn. Nh-ng thùc tÕ c¸c bé, nghµnh, ®Þa ph-¬ng ®ang bu«ng láng qu¶n
lý, ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp tù x©y dùng vµ x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng
kh«ng theo c¸c quy dÞnh cña Nhµ n-íc, viÖc kiÓm so¸t thiÕu chÆt chÏ vµ tõ
®ã t¹o cho doanh nghiÖp cã tiÒn l-¬ng cao ch-a hîp lý. NhiÒu doanh nghiÖp
kh«ng ®¨ng ký ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng nh-ng còng ®-îc c¬ quan cã thÈm quyÒn
quyÕt to¸n. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng bÊt hîp lý vÒ tiÒn
l-¬ng, thu nhËp hiÖn nay vµ nã bao gåm mét sè nguyªn nh©n chÝnh sau:
+ Do hÖ thèng chÕ ®é tiÒn l-¬ng trongkhu vùc s¶n xuÊt kinh doanh ¸p
dông, còng nh- khu vùc hµnhchÝnh sù nghiÖp kh«ng ®-îc ®iÒu chØnh kÞp
thêi, nªn khi gi¸ sinh ho¹t t¨ng vµgi¸ tiÒn c«ng lao ®éng trªn thÞ tr-êng biÕn
®éng, tiÒn l-¬ng tèi thiÓu kh«ng ®-îc ®iÒu chØnh t-¬ng xøng lµm cho chi phÝ
tiÒn l-¬ng h¹ch to¸n trong gi¸ thµnh hoÆc chi phÝ l-u th«ng kh«ng ph¶n ¸nh
®óng gi¸ trÞ søc lao ®éng, trong khi chi phÝ khacs nh- vËt t-, nguyªn vËt liÖu
l¹i lµ yÕu tè ®éng vµ th-êng xuyªn ®-îc ®iÒu chØnh theo gi¸ thÞ tr-êng.
+ T-¬ng quan gi÷a c¸c møc l-¬ng víi n¨ng suÊt lao ®éng th«ng qua ®Þnh
møc lao ®éng trong hÖ thèng chÕ ®é tiÒn l-¬ng ngay tõ ®Çu quy ®Þnh ®·
kh«ng hîp lý. TiÒn l-¬ng kh«ng t-¬ng xøng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng, ®Ó cã
®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng vµ thu nhËp b¶o ®¶m t-¬ng quan víi c¸c doanh nghiÖp
ngoµi quèc doanh, liªn doanh, còng nh- b¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng
nh»m æn ®Þnh, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m
mäi c¸ch h¹ ®Þnh møc, khai t¨ng lao ®éng kÕ ho¹ch, t¨ng cÊp bËc c«ng viÖc
vµ tÝnh thªm, tÝnh trïng nhiÒu yÕu tè ngoµi quy ®Þnh cña nhµ n-íc. Râ rµng
c¬ chÕ tiÒn l-¬ng, ®Æc biÖt lµ møc l-¬ng tèi thiÓu ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ qu¸ thÊp,
kh«ng phï hîp, do ®ã buéc c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ doanh nghiÖp lµm ¨n
cã l·i cè g¾ng t×m c¸ch che lÊp cµng nhiÒu cµng tèt.
+ C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l-¬ng th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh vµ giao ®¬n gi¸ tuy
®· ®-îc thùc hiÖn nh-ng ph-¬ng ph¸p tÝnh to¸n cßn s¬ hë, thiÕu chÆt chÏ vµ
giao trªn c¸c chØ tiªu kh«ng qu¶n lý ®-îc ®Ó tiÒn l-¬ng thùc hiÖn cña doanh
nghiÖp v-ît nhiÒu lÇn so víi kÕ ho¹ch. Mét trong c¸c yÕu tè quan träng ®Ó
x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng lµ ®Þng møc lao ®éng l¹i th¶ nçi ®Ó c¸c ®¬n vÞ
®iÒu chØnh mét c¸ch tuú tiÖn. Do ®ã, mÆt hµng ®¬n gi¸ chªnh lÖch, kh«ng
hîp lý gi÷a cacs vïng, c¸c nghµnh vµ c¸c doanh nghiÖp.
+ NhiÒu s¶n phÈm ch-a ®-îc x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng nh-ng kh«ng cã
c¬ chÕ kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ n¾m ®-îc thùc chÊt t×nh h×nh.
+ Qu¸ tr×nh qu¶n lý nhµ n-íc vÒ lao ®éng, tiÒn l-¬ng bÞ bu«ng láng do bé
phËn chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c lao ®éng- tiÒn l-¬ng ë c¸c bé, nghµnh, ®Þa
20
- Xem thêm -
.PDF 
24 
83 
58 
